Analiza i ocena wyników gospodarczych Polski w latach 2000-2014

Transkrypt

UNIWERSYTET MARII CURIE-SKŁODOWSKIEJ
W LUBLINIE
Wydział Ekonomiczny
Studia podyplomowe:
Mechanizmy funkcjonowania strefy euro
Alicja Nowak
nr albumu: 9365515
Analiza i ocena wyników gospodarczych
Polski w latach 2000-2014
Praca dyplomowa napisana pod kierunkiem:
prof. dr hab. Bogumiły Muchy-Leszko
Lublin rok 2016
SPIS TREŚCI
WSTĘP ....................................................................................................................................... 2
I. MIERNIKI ANALIZY MAKROEKONOMICZNEJ GOSPODARKI KRAJOWEJ ............ 4
II. ANALIZA I OCENA WYNIKÓW GOSPODARCZYCH POLSKI W LATACH 20002007 ............................................................................................................................................ 8
III. ANALIZA I OCENA WYNIKÓW GOSPODARCZYCH POLSKI W LATACH 20082014 .......................................................................................................................................... 18
IV. ZAKOŃCZENIE ............................................................................................................... 24
Bibliografia............................................................................................................................... 26
Strony internetowe ................................................................................................................... 27
Spis tabel .................................................................................................................................. 27
Spis rysunków .......................................................................................................................... 27
WSTĘP
Polska to kraj, który przeszedł długą drogę transformacji ekonomicznej, od gospodarki
planowanej do gospodarki wolnego rynku. Aby wykorzystać potencjał ekonomiczny naszego
kraju koniecznością było dopasowanie naszej zacofanej gospodarki do twardych reguł
wolnego rynku i kapitalizmu. Dla Polski ważnym wydarzeniem
z punkt widzenia
ekonomicznego było wstąpienie do Unii Europejskiej w 2004 roku, które miało bezpośredni
wpływ na proces zmian strukturalnych następujących zarówno w zatrudnieniu, jak również w
udziale poszczególnych sektorów i branż w rozwoju gospodarki. Polska poprzez potencjał
ludnościowy plasuje
się w grupie
największych krajów UE. Niestety wskaźniki
efektywnościowe i PKB na mieszkańca pokazują opóźnienie gospodarcze Polski w stosunku
do większości krajów Unii. Polska jest ciągle krajem doganiającym, który próbuje zmniejszyć
lukę gospodarczą, technologiczną i wzrost produktywności pracy.
Celem prezentowanej pracy jest analiza wyników gospodarczych Polski w latach
2000-2014 na tle wybranych krajów Unii Europejskiej oraz ocena ich wpływu na dynamikę
wzrostu gospodarczego. Zastosowane wskaźniki służą konfrontacji wyników gospodarczych
Polski z wybranymi krajami Unii Europejskiej pod względem możliwości rozwoju i
zachowania równowagi gospodarczej. W pracy wykorzystano średnie okresowe wskaźniki
ilustrujące tempo wzrostu PKB, wydajność pracy, wydajność inwestycji i konsumpcji,
eksportu, zmiany sald na rachunkach obrotów bieżących, stan finansów publicznych w ujęciu
syntetycznym czyli zmiany sald budżetowych oraz zadłużenia publicznego w stosunku do
PKB.
W pierwszym rozdziale wyjaśniono pojęcia i przydatność mierników wykorzystanych
do analizy makroekonomicznej kraju.
W drugim rozdziale przeprowadzono krótką analizę i ocenę wyników gospodarczych
Polski w latach 2000-2007 w odniesieniu do krajów reprezentatywnych.
W trzecim rozdziale przeprowadzono analizę i ocenę wyników gospodarczych w
latach 2008-2014 na tle wybranych krajów.
W zakończeniu podjęto próbę wyciągnięcia wniosków podsumowujących analizę.
Bibliografia zawiera wykaz wszystkich źródeł w oparciu, o które została napisana
praca. Uwzględniono pozycje książkowe oraz artykuły wykorzystane do przeprowadzenia
analizy i oceny wyników gospodarczych Polski oraz wybranych krajów.
2
Analiza statystyczna i ocena wyników gospodarczych Polski przeprowadzona została
na tle wybranych krajów Unii Europejskiej (Węgier, Słowacji, Rumunii i Czech) oraz strefy
euro.
Dane
statystyczne
wykorzystane
w
analizie
pochodzą
międzynarodowych: Banku Światowego, OECD oraz Eurostatu.
3
z
baz
organizacji
I. MIERNIKI ANALIZY MAKROEKONOMICZNEJ GOSPODARKI KRAJOWEJ
W literaturze przedmiotu istnieją różnorodne definicje wzrostu gospodarczego.
Wzrost gospodarczy oznacza powiększanie się zdolności danego społeczeństwa do produkcji
dóbr i usług zaspokajających ludzkie potrzeby. Definicja ta wydaje się być bardziej ogólną od
innych przedstawianych w literaturze np. że jest to „długookresowy proces powiększania
produkcji dóbr i usług w danym kraju", lub „proces zwiększania zasobu dóbr
konsumpcyjnych i produkcyjnych", albo „proces zwiększania zasobów dóbr i usług
konsumpcyjnych, a w szczególności taki wzrost ilościowy, który zapewnia zwiększenie ilości
dobór i usług konsumpcyjnych przypadających na mieszkańca danego kraju". W teorii
ekonomii pojęcie wzrost gospodarczy służy do opisania zmian ilościowych, a nie
jakościowych; proces zmian jakościowych (zwłaszcza w długim okresie i związanych ze
zmianą struktury gospodarki) nazywany jest rozwojem gospodarczym. Jednym z pierwszych
ekonomistów,
którzy
wprowadzili
rozróżnienie
pomiędzy
wzrostem
i
rozwojem
gospodarczym był Joseph Alois Schumpeter. Powszechnie przyjętą miarą wzrostu
gospodarczego jest przyrost realnego produktu krajowego brutto (PKB), często uzupełniane
przez podanie PKB przypadającego na 1 mieszkańca1.
Rozwój gospodarczy to długofalowy proces przemian dokonujących się w
gospodarce. Obejmuje zarówno zmiany ilościowe, dotyczące wzrostu produkcji, zatrudnienia,
inwestycji, rozmiarów funkcjonującego kapitału, dochodów, konsumpcji i innych wielkości
ekonomicznych charakteryzujących gospodarkę od strony ilościowej (wzrost gospodarczy),
jak również towarzyszące im zmiany o charakterze jakościowym (zmiany organizacji
społeczeństwa) oraz zmiany o charakterze strukturalnym. Rozwój gospodarczy powoduje
zmiany w strukturze tworzenia Produktu Krajowego Brutto oraz zmiany w strukturze
zatrudnienia. Korzyścią z rozwoju gospodarczego jest zwiększenie standardu życia
społeczeństwa, zwiększenie produkcji oraz większe bezpieczeństwo publiczne2.
Produkt krajowy brutto (PKB) - (ang. Gross Domestic Product - GDP) – jest to
jeden z mierników makroekonomicznych stosowany w odniesieniu do dochodów
narodowych, opisujący w określonej jednostce czasu (najczęściej jednego roku), łączną
wartość wytworzonych dóbr i usług danego kraju. Do PKB wliczane są wszystkie dobra i
usługi wytworzone na terenie danego kraju niezależnie od pochodzenia kapitału jaki je
wytworzył. Wzrost PKB oznacza, że gospodarka danego kraju rozwija się, natomiast spadek
1
2
https://www.nbportal.pl/słownik.
Ibidem.
4
PKB wskazuje na kurczenie się gospodarki. Wartość PKB można wyznaczyć za pomocą
różnicy produkcji całkowitej i kosztów poniesionych do wytworzenia tej produkcji. Jednak
obliczanie PKB według tej formuły nie jest stosowane w praktyce z uwagi na trudny dostęp
do niezbędnych danych. Dlatego do obliczenia wartości PKB najczęściej wykorzystywany
jest wzór oparty na spostrzeżeniu, że PKB jest w przybliżeniu równy finalnym wydatkom
wszystkich nabywców wartości dodanej wytworzonej na terenie danego kraju3.
PKB per capita (ang. GDP per capita) - Produkt Krajowy Brutto przypadający na
jednego mieszkańca jest to wskaźnik zamożności państwa. Obliczany jest przez podzielenie
PKB danego kraju przez liczbę jego mieszkańców4.
Zagraniczne inwestycje bezpośrednie (ZIB) – nazywane są również bezpośrednimi
inwestycjami zagranicznymi (BIZ) lub inwestycjami bezpośrednimi. Występują wtedy „(…)
gdy inwestor zagraniczny staje się właścicielem lub współwłaścicielem przedsiębiorstwa
działającego w danym kraju i w aktywny sposób wpływa na zarządzanie tym
przedsiębiorstwem” (Bezpośrednie inwestycje zagraniczne). Warto dodać, że inwestor ten
może podjąć działalność gospodarczą od podstaw lub przejąć kierownictwo w już istniejącym
przedsiębiorstwie. Wpływ inwestycji bezpośrednich na gospodarkę kraju dopływu kapitału
jest bardzo złożony i zależy od tego czy jest to kraj rozwinięty czy kraj rozwijający się. W
krajach rozwijających się, w których brakuje kapitału, zagraniczne inwestycje bezpośrednie
zwiększają fundusz inwestycji, a co za tym idzie poziom aktywności ekonomicznej i
zatrudnienia, poprawiają bilans płatniczy kraju, mają szansę podniesienia poziomu
zaawansowania technologicznego. Jednak te korzyści mogą zostać zniweczone jeśli
technologia jest zbyt nowoczesna lub motywem inwestycji jest wyłącznie chęć wejścia na
dany rynek (likwidacja lokalnego przemysłu produkującego podobne dobra lub ofertowanie
towarów wątpliwej użyteczności). Natomiast w sytuacji krajów rozwiniętych korzyści z
zagranicznych inwestycji bezpośrednich mogą przybrać inną formę. Mogą być źródłem
transferu technologii, wzbogacając istniejącą wiedzę, zwiększać podaż środków kapitałowych
potrzebnych do rozwoju rejonów mniej zaawansowanych gospodarczo, przyczyniać się do
normalizacji sytuacji rynkowej przez wprowadzenie konkurenta (np. gdy branża jest
zdominowana przez monopolistę)5
3
Ibidem.
Ibidem.
5
A. Budnikowski, Międzynarodowe obroty czynnikami produkcji [ w:] A. Budnikowski, E. KaweckaWyrzykowska, Międzynarodowe stosunki gospodarcze, wyd. Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne Warszawa
2000, s. 139-140.
4
5
Definicja konsumpcji
w kategoriach makroekonomicznych, to
faza reprodukcji
społecznej, faza kończąca cykl gospodarowania, kiedy wytworzone dobro znalazło
użytkownika i stało się przedmiotem zaspokojenia jego potrzeb.
Eksport jest to termin określający wywóz dóbr poza granicę kraju, w którym zostały
one wytworzone. Przeciwieństwem eksportu jest import. O eksporcie możemy mówić w
różnej skali: w skali mikro możemy odnosić się do eksportu dokonywanego przez jedną firmę
(eksportera) lub możemy również mówić o eksporcie w danym sektorze lub eksporcie danej
grupy produktów, w skali makro rozpatruje się eksport z punktu widzenia całego kraju.
Można więc badać eksport do innego kraju lub całkowity zagregowany eksport danego kraju
do wszystkich innych krajów łącznie6.
Wydajność to wielkość produkcji przypadająca na jednostkę zużytego do jej
wytworzenia czynnika produkcji. Jeżeli czynnikiem tym jest praca, to mówimy o wydajności
pracy. Wydajność pracy jest głównym czynnikiem kształtującym poziom stopy życiowej.
Saldo obrotów bieżących jest łączną miarą rozliczeń gospodarki z zagranicą,
wynikających z bieżących operacji – głównie kupna i sprzedaży towarów i usług. Jeśli saldo
to jest dodatnie, mówimy o nadwyżce obrotów bieżących, jeśli ujemne – o deficycie. Deficyt
obrotów bieżących oznacza, że część towarów lub usług kupiliśmy na kredyt, a zatem stanowi
on miarę zapożyczenia się gospodarki za granicą w danym okresie i określa tempo wzrostu
długu zagranicznego. Saldo bilansu obrotów bieżących stanowi sumę: salda handlu
zagranicznego, salda dochodów z zagranicznych pożyczek i inwestycji, salda dochodów z
tytułu pracy za granicą, salda transferów prywatnych i oficjalnych7.
Dług publiczny (zgodnie z definicją ustawową „państwowy dług publiczny”) –
obejmuje łączne nominalne zadłużenie podmiotów sektora finansów publicznych, ustalane z
pominięciem wzajemnych zobowiązań pomiędzy podmiotami należącymi do tego sektora
(skonsolidowane zadłużenie brutto). Zgodnie z ustawą o finansach publicznych państwowy
dług publiczny obejmuje zobowiązania zaciągnięte z następujących tytułów: wyemitowanych
papierów wartościowych opiewających na wierzytelności pieniężne (poza papierami
udziałowymi), zaciągniętych kredytów i pożyczek, przyjętych depozytów, wymagalnych
zobowiązań (tzn. zobowiązań, których termin płatności minął, a które nie zostały
przedawnione lub umorzone), wynikających z odrębnych ustaw oraz prawomocnych orzeczeń
6
7
http://www.findict.pl/słownik.
Ibidem.
6
sądów lub ostatecznych decyzji administracyjnych, uznanych za bezsporne przez właściwą
jednostkę sektora finansów publicznych będącą dłużnikiem8.
Budżet państwa jest to plan wydatków i dochodów państwa w określonym czasie
(zazwyczaj w ciągu roku), stanowi on zestawienie ex ante i ex post dochodów i wydatków
związanych z wykonywaniem przez władzę państwową tj. rząd danego kraju określonych
zadań ekonomicznych i społecznych.
Deficyt budżetowy to ujemne saldo w budżecie państwa – sytuacja, w której wydatki
w budżecie danego państwa są wyższe niż dochody w danym okresie rozliczeniowym (roku
budżetowym). Przeciwieństwem deficytu budżetowego jest nadwyżka budżetowa.
8
https://www.nbportal.pl/słownik.
7
II. ANALIZA I OCENA WYNIKÓW GOSPODARCZYCH POLSKI W LATACH
2000-2007
W latach 2000-2007 w Polsce pojawiły się nowe możliwości przyśpieszenia rozwoju
w rezultacie reform prorynkowych w okresie przedakcesyjnym, ale przede wszystkim po
przystąpieniu do Unii Europejskiej dzięki wyższej dynamice PKB, która była efektem
wzrostu przedsiębiorczości w kraju, napływu zagranicznych inwestycji bezpośrednich i
nowoczesnych technologii, realizacji inwestycji finansowych z funduszy pomocowych UE,
wysokiej dynamiki eksportu, oraz wzrostu jakości kapitału ludzkiego 9. Zasadnicze
przyśpieszenie procesu konwergencji gospodarczej Polski w rezultacie dynamizacji tempa
wzrostu PKB nastąpiło po przystąpieniu do Unii Europejskiej 1 maja 2004 roku10.
Tempo zmniejszania luki gospodarczej Polski w stosunku do gospodarek Unii
Europejskiej było wolniejsze w okresie przedakcesyjnym (2000-2004), kiedy PKB per capita
było niemalże na niezmiennym poziomie w stosunku do średniego UE-27 w latach 1999-2003
(48-49%) oraz w latach 2004-2005, ponieważ poprawa pod tym względem była niewielka
(wzrost PKB per capita do 51% średniego UE-27). Przyśpieszenie procesu konwergencji
nastąpiło od 2006 roku11 (por. tab. 1).
Tab. 1. Dynamika realnego PKB, dynamika realnego PKB per capita w UE oraz
w wybranych krajach w latach 2000-2007 (roczne zmiany procentowe)
Kraje
2000
2001
2002
2003
2004
Dynamika realnego PKB (roczne zmiany procentowe)
2005
2006
2007
UE-28
SE-19
Polska
Słowacja
Czechy
Rumunia
Węgry
2,1
1,7
3,5
6,4
6,4
4,3
4,4
3,3
3,2
6,2
8,5
6,9
6,8
3,8
3,1
3,1
7,2
10,8
5,5
7,1
0,4
3,0
2,8
6,3
8,4
6,5
7,4
4,0
2,7
2,5
7,2
10,7
5,0
8,7
0,6
3,9
3,8
4,6
1,2
4,3
2,6
4,2
2,2
2,1
1,2
3,3
3,1
3,4
3,8
1,3
1,0
2,0
4,5
1,6
6,6
4,5
1,3
0,7
3,6
5,4
3,6
4,8
3,8
2,5
2,3
5,1
5,3
4,9
6,8
4,9
Dynamika realnego PKB per capita (roczne zmiany procentowe)
UE-28
SE-19
Polska
Słowacja
Czechy
Rumunia
Węgry
3,6
3,5
4,6
1,1
4,4
2,7
4,5
2,0
1,8
1,3
3,7
3,5
3,5
4,1
1,1
0,4
2,1
4,5
1,9
10,2
4,8
0,9
0,1
3,7
5,4
3,6
5,3
4,1
2,1
1,7
5,2
5,2
4,9
7,4
5,2
1,6
1,1
3,6
6,3
6,2
5,0
4,6
Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Eurostat [2016]
9
B. Mucha-Leszko (red.), Pozycja gospodarcza Polski w Unii Europejskiej, Wyd. UMCS, Lublin 2014, s. 9.
B. Mucha- Leszko, Wzrost gospodarczy i proces konwergencji oraz średnio i długookresowe perspektywy
zmniejszenia luki rozwojowej Polski, [w:] B. Mucha-Leszko (red.), Pozycja gospodarcza Polski w Unii
Europejskiej, Wyd. UMCS, Lublin 2014, s. 26.
11
Ibidem, s .35.
10
8
Z danych zamieszczonych w tabeli 1 wynika, że w grupie krajów obejmującej Polskę,
Czechy, Słowację i Węgry przeciętna dynamika PKB w 2007 r. wyniosła 6,2 proc., co
oznaczało wzrost o 0,4 pp. w porównaniu do 2006 i wynikało z przyśpieszenia tempa
wzrostu gospodarczego w Czechach i na Słowacji. W Czechach dynamika PKB wzrosła do
6,9 proc. w 2006 roku w porównaniu z 3,6 proc. w 2003 r., w 2007 r. miało jednak miejsce jej
osłabienie do poziomu 5,5 proc. Na Słowacji tempo wzrostu gospodarczego wzrosło z 1,2
proc. w 2000 r. do 10,8 proc. w 2007 r. Wzrost dynamiki PKB na Słowacji wynikał przede
wszystkim ze zwiększenia się zapasów, głównie wyrobów tytoniowych, co było reakcją firm
z tej branży na podwyżkę stawki akcyzy od początku 2008r. Był to zatem czynnik o
charakterze jednorazowym, który dodatkowo może wpływać na obniżenie dynamiki PKB w
kolejnych latach. W Polsce i na Węgrzech w 2007 r. dynamika PKB nieznacznie obniżyła się
,chociaż ciągle rosła, w porównaniu z poprzednim okresem czasu 2005-2006. W Polsce
wyniosła 7,2 proc. wobec 6,2 proc. w 2006r.
Węgry w dalszym ciągu były najwolniej
rozwijającym się krajem regionu EŚW.
Dynamika PKB spadła z 3,8 proc. w 2006 r. do 0,4 proc. w 2007 r. Był to już trzeci
z kolei rok, w którym tempo wzrostu gospodarczego na Węgrzech spadało. Wzrost
gospodarczy w opisywanej grupie krajów w dalszym ciągu napędzany był przede wszystkim
przez popyt wewnętrzny. W 2007 r. zaobserwowano
wzrost wkładu nakładów
inwestycyjnych do wzrostu PKB. W odróżnieniu od poprzednich lat w 2007 r. przewyższył
on wkład spożycia ogółem12.
Wzrost dynamiki nakładów inwestycyjnych miał miejsce w Czechach, na Słowacji i
Węgrzech. Osłabła ona jedynie w Polsce, jednak Polska w 2007 r.
w dalszym ciągu
charakteryzowała się największą dynamiką inwestycji w w/w grupie (16,4 proc.). Spadek
wkładu konsumpcji do wzrostu gospodarczego w 2007 wynikał ze spadku jej dynamiki w
Polsce i na Słowacji.
12
Mucha-Leszko B., Twarowska K., Problem nadwyżek i deficytów na rachunkach obrotów bieżących
krajów strefy euro, „Studia i Prace Wydziału Nauk Ekonomicznych i Zarządzania”, nr 41, t. 3, 2015,
Uniwersytet Szczeciński.
9
Rys. 1. Tempo wzrostu realnego PKB w Polsce, UE-28, SE-19 i wybranych
krajach w latach 2000-2007, roczne zmiany procentowe
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z tabeli nr 1.
Rysunek 1 ilustruje dynamikę tempa wzrostu realnego PKB analizowanych krajów.
Na tym tle Słowacja wyróżnia się znacząco w stosunku do krajów odniesienia. Warto
podkreślić, że kraj ten nie odczuł w 2001 roku załamania koniunktury z powodu pęknięcia
bańki spekulacyjnej na rynku spółek internetowych w USA. Polska, Rumunia i Czechy
wykazywały znacznie wyższe tempo wzrostu zarówno w stosunku do średniej EU-28 jak i
EA-19.
Analizując czynniki popytowe wzrostu gospodarczego należy zwrócić uwagę na
zrównoważony wzrost poszczególnych składników PKB, stabilny wzrost konsumpcji
gospodarstw domowych, wysoką dynamikę inwestycji oraz rosnący stabilnie eksport towarów
i usług, który neutralizuje wzrost importu wywołany przez pierwsze dwa czynniki.
Przed rokiem 1989 napływ kapitału do Polski w formie zagranicznych inwestycji
bezpośrednich poddany był licznym restrykcjom. Wskutek liberalizacji gospodarki
i przeprowadzonych reform systemowych stworzone zostały dogodne warunki dla
inwestorów zagranicznych, a dynamika napływu ZIB po roku 1991 była wysoka. W roku
1989 zainwestowano w Polsce zaledwie 11 mln dolarów, a w 2000 – około 1 mld. Pierwsze
obniżenie aktywności inwestycyjnej związane z dekoniunkturą w gospodarce światowej
nastąpiło w latach 2001-200313. W tym okresie wartość ZIB napływających do Polski
znacznie się zmniejszyła. Wzrost atrakcyjności i wiarygodności inwestycyjnej Polski
podniosła aneksja do Unii Europejskiej. Znalazło to odzwierciedlenie w wysokiej wartości i
13
B. Mucha- Leszko, Wzrost gospodarczy…, op. cit., s.18.
10
dynamice napływu inwestycji zagranicznych w latach 2004-2007. W roku 2004 wartość
inwestycji wynosiła 15,7 mld dolarów i osiągnęła 23,6 mld dolarów w 2007 roku. Porównując
wartość napływu inwestycji w Polsce i wybranych krajach Unii Europejskiej w przeliczeniu
na jednego mieszkańca możemy stwierdzić, że najwięcej inwestycji w latach 2000-2003
napłynęło do Słowacji, Czech i Węgier a jedynie w przypadku Rumunii było ich mniej niż w
Polsce.
Tab. 2. Dynamika inwestycji, konsumpcji i eksportu w Polsce, UE-28, SE-19 i w
wybranych krajach w latach 2000-2007 (roczne zmiany procentowe)
Kraje
2000
2001
UE-28
SE-19
Polska
Słowacja
Czechy
Rumunia
Węgry
4,7
5,1
1,1
-2,9
12,0
25,2
6,6
0,4
0,3
-13,5
16,1
6,5
15,9
-4,2
2002
2003
2004
Dynamika inwestycji
2005
-1,8
1,8
3,1
2,3
-2,3
1,8
2,8
2,2
-6,4
4,9
15,7
1,6
1,0
-9,1
15,0
15,4
1,8
-0,1
7,4
5,2
4,1
8,4
17,5
4,4
3,9
1,1
14,5
-2,4
Dynamika konsumpcji
UE-28
3,1
2,3
1,9
1,9
2,1
2,1
SE-19
2,8
2,0
1,2
1,3
1,6
1,8
Polska
4,0
2,4
3,5
2,0
4,1
2,7
Słowacja 2,6
5,2
5,1
3,7
3,0
5,7
Czechy
0,9
3,0
4,6
5,1
1,9
2,4
Rumunia 0,9
6,6
4,3
8,5
10,4
8,9
Węgry
2,7
4,3
7,3
7,4
2,1
3,0
Dynamika eksportu
UE-28
12,8
3,5
2,3
1,8
8,1
6,0
SE-19
13,1
3,7
2,1
1,0
8,2
5,1
Polska
23,6
3,1
4,8
14,1
4,9
9,7
Słowacja 7,5
10,6
7,0
18,4
20,9
12,9
Czechy
14,8
9,5
0,9
8,8
29,7
18,2
Rumunia 23,2
11,9
17,1
9,3
14,1
7,6
Węgry
25,0
8,8
5,8
6,3
18,0
12,9
2006
2007
7,0
6,7
16,8
6,2
10,1
26,6
2,4
6,0
5,7
23,7
9,4
14,4
26,7
-0,3
2,2
2,1
4,8
6,8
2,7
9,3
1,3
2,2
1,9
5,6
5,7
3,0
11,5
-1,3
9,5
8,6
15,6
22,9
14,3
10,4
19,5
6,2
7,2
10,2
14,6
11,0
7,8
16,1
W latach 2004-2007 średnioroczna wartość napływu inwestycji zagranicznych na
mieszkańca Polski wzrosła blisko trzykrotnie, głównie w rezultacie poprawy koniunktury
gospodarczej i pozytywnych efektów wejścia do Unii Europejskiej. W przypadku Słowacji i
Węgier wzrost wartości napływu kapitału był znacznie niższy. Tym samym różnice w
wartości napływających inwestycji zagranicznych stały się znacznie mniejsze. Średnia
11
wartość napływu ZIB do Polski w latach 2004-2007 wynosiła 434,4 dolary, na Węgrzech
564,2 dolary, na Słowacji 782,2 dolary14.
Rys. 2. Dynamika inwestycji w Polsce w latach 2000-2007(roczne zmiany
procentowe)
W latach 2000-2007 następowały przemiany o pozytywnym wpływie na jakość
konsumpcji w skali tak makro- jak i mikroekonomicznej, a tym samym na wzrost poziomu
życia społeczeństwa, przy czym głównym czynnikiem wzrostu gospodarczego było spożycie
indywidualne.
Rosnąca konkurencyjność polskich towarów wynikająca ze spadku realnych
jednostkowych kosztów pracy, stymulowała polski eksport. Pogłębiająca się integracja
europejska oraz procesy globalizacyjne w handlu pozwoliły na ekspansję polskich
eksporterów na rynkach zewnętrznych. Oprócz realnych jednostkowych kosztów pracy o
konkurencyjności zewnętrznej decydują również ceny oraz kurs walutowy. Na tle krajów
europejskich czynnik ten wpływał korzystnie na sytuację polskiego eksportu do 2006 roku
włącznie. W roku 2007 nastąpił wzrost jednostkowych kosztów pracy (dynamika wydajności
pracy nie nadążała za dynamiką kosztów pracy), połączony z aprecjacją złotego. W efekcie
dynamika eksportu zmniejszyła się. Jednocześnie aprecjacja złotego stymulując import,
czyniła tańszym zakup maszyn i urządzeń stanowiących dużą część inwestycji. Przyczyniła
14
T. Białowąs, Rozwój i znaczenie zagranicznych inwestycji bezpośrednich, [w:] B. Mucha-Leszko (red.),
Pozycja gospodarcza Polski w Unii Europejskiej, Wyd. UMCS, Lublin 2014, s. 87.
12
się zatem do wzrostu potencjału produkcyjnego polskiej gospodarki, zwiększając nie tylko
zasób kapitału ale także wpływając na poprawę produktywności czynników wytwórczych15.
Rys. 3. Dynamika eksportu Polski, UE-28, SE-19 i wybranych krajach Europy
Środkowej w latach 2000-2007
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z tabeli nr. 2.
Jak wynika z rysunku 3 wysoką dynamika eksportu w poszczególnych latach była na
zróżnicowanym poziomie w analizowanych krajach. Polska, Czechy i Słowacja w okresie
2000-2007 podwoiły wartość swojego eksportu do krajów Unii Europejskiej. Do towarów
najczęściej eksportowanych w Europie należą: pojazdy drogowe, maszyny elektryczne,
maszyny i wyposażenie, stal i żelazo, farmaceutyki, wyroby naftowe.
Tab. 3 Saldo bilansu handlowego (% PKB) Polski, Rumuni, Węgier, Czech
i Słowacji w latach 2000-2007
Kraje
2000
2001
2002
Saldo bilansu handlowego (% PKB)
2003
2004
2005
2006
2007
Polska
Rumunia
Węgry
Słowacja
Czechy
-2,6
-7,5
-3,9
-1,9
-2,6
-2,4
-8,7
-3,5
-3,7
-0,5
-1,0
-9,8
-2,5
-5,0
1,5
-2,1
-12,1
-2,7
-4,7
1,8
-4,4
-14,3
-0,7
-1,2
1,3
-7,2
-4,6
-6,3
-4,4
-5,3
-4,0
-7,3
-4,2
-10,1
-4,8
-3,7
-5,7
-3,1
-8,7
-2,8
Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Eurostat [2016].
15
Ministerstwo Gospodarki, Na pierwsze 5 lat Polski w Unii Europejskiej, Warszawa 2009, s. 4.
13
Rys. 4. Saldo bilansu handlowego Polski (% PKB) w latach 2000-2007
Pozycja handlowa Polski na rynku wewnętrznym w porównaniu do wybranych
nowych państw członkowskich jest lepsza w aspekcie dynamiki i udziału w handlu intra-UE
oraz
rozmiarów
całkowitej wymiany wewnątrzgałęziowej
i
handlu
produktami
zróżnicowanymi poziomo, ale ocena kształtowania się salda bilansu handlowego i
specjalizacji eksportowej wypada mniej korzystnie, zwłaszcza w odniesieniu do Węgier.
Słowacja, Węgry i Rumunia, podobnie jak Polska, zwiększyły rozmiary eksportu i importu w
wyniku efektu kreacji i przesunięcia handlu charakterystycznego dla liberalizacji wymiany
handlowej w ramach obszaru preferencyjnego16.
16
B. Mucha- Leszko, Polityka budżetowa i sytuacja w dziedzinie finansów publicznych, [w:] B. Mucha-Leszko
(red.), Pozycja gospodarcza Polski w Unii Europejskiej, Wyd. UMCS, Lublin 2014, s. 243.
14
Tab. 4. Saldo budżetowe i dług publiczny Polski i wybranych krajów EŚW
(% PKB)
Kraje
UE-28
SE-19
Polska
Słowacja
Węgry
Rumunia
Czechy
Kraje
UE-28
SE-19
Polska
Słowacja
Węgry
Rumunia
Czechy
Saldo budżetowe (% PKB)
2000
2001 2002 2003 2004
bd
bd
-2,60 -3,20 -2,90
-0,30
-2,00 -2,70 -3,20 -3,00
-3,00
-4,80 -4,80 -6,10 -5,20
-12,00 -6,40 -8,10 -2,70 -2,30
-3,00
-4,10 -8,90 -7,10 -6,40
-4,70
-3,50 -2,00 -1,50 -1,20
-3,50
-5,30 -6,30 -6,40 -2,70
Dług publiczny (% PKB)
2000
2001 2002 2003 2004
bd
bd
59,2 60,7 61,2
68,0
67,0 66,8 68,1 68,4
36,5
37,3 41,8 46,6 45,3
49,6
48,3 42,9 41,6 40,6
55,1
51,7 55,0 57,6 58,5
22,4
25,7 24,8 21,3 18,6
17,0
22,8 25,9 28,1 28,5
2005
-2,60
-2,60
-4,00
-2,90
-7,80
-1,20
-3,10
2006
-1,60
-1,50
-3,60
-3,60
-9,30
-2,20
-2,30
2007
-0,90
-0,60
-1,90
-1,90
-5,10
-2,90
-0,70
2005
61,8
69,2
46,7
33,9
60,5
15,7
28,0
2006
60,4
67,3
47,1
30,8
64,7
12,3
27,9
2007
57,8
64,9
44,2
29,9
65,6
12,7
27,8
Dynamicznie rozwijający się eksport do krajów Unii Europejskiej w Polsce nie
przyczynił się do poprawy sytuacji budżetowej, która w porównaniu do krajów strefy euro i
UE była lepsza, a średnie zadłużenie w latach 2000—2007, jak wynika z tabeli 3, nie
przekraczało 44% (średnia za 8 lat) chociaż Polska zwiększyła wydatki budżetowe w
okresach spowolnienia gospodarczego, w latach 2001-2003 deficyt budżetowy kształtował się
wtedy na poziomie od -4,8% do -6,2 %. Mniejsze zadłużenie w stosunku do PKB miały
Rumunia, Czechy i Słowacja, ale Węgry już znacznie przekraczały średnią, krajów
doganiających.
15
Rys. 5. Saldo budżetowe Polski, UE-28, SE-19, Słowacji, Czech, Węgier, Rumunii
w latach 2000-2007 (% PKB)
Rozważając i analizując dynamikę inwestycji, konsumpcji i eksportu należy
przedstawić również realną produktywność pracy czyli wydajność osób zatrudnionych.
Analiza wydajności pracy na osobę zatrudnioną w Polsce, obejmująca okres 7 lat, od
2000-2007 roku wskazuje wzrost. Dane dotyczące wzrostu wydajności mierzonego albo na
osobę zatrudnioną albo na przepracowaną godzinę pracy zawarto w tabeli 3. Wydajność pracy
na osobę zatrudnioną i na godzinę pracy wzrosła w ujęciu realnym w latach 2004-2007
w prawie wszystkich państwach członkowskich UE.
16
Tab. 5. Realna produktywność pracy na godzinę i realna produktywność pracy
na zatrudnionego w Polsce i wybranych krajach Unii Europejskiej w latach 2000-2007
Kraje
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
Realna produktywność pracy na godzinę pracy (roczne zmiany procentowe)
UE-28
SE-19
Polska
Węgry
Rumunia
Słowacja
Czechy
:
:
:
3,6
3,2
3,3
5,0
1,9
1,4
3,4
6,1
4,5
3,6
7,7
1,7
1,0
5,5
3,9
17,7
7,2
1,1
1,4
0,6
4,5
5,3
6,6
7,8
5,0
1,6
1,1
3,9
5,5
8,0
2,8
4,5
1,1
1,0
1,6
4,6
5,5
3,1
4,4
1,7
1,6
2,8
3,5
5,1
6,0
6,5
1,0
1,0
2,7
0,5
6,2
7,5
4,2
Realna produktywność pracy na zatrudnionego (roczne zmiany procentowe)
UE-28
SE-19
Polska
Węgry
Rumunia
Słowacja
Czechy
:
:
:
3,2
3,4
3,2
5,2
1,5
0,9
3,5
4,0
4,5
2,7
3,3
1,4
0,2
5,2
4,6
18,6
4,4
1,0
0,9
0,2
4,8
3,8
4,9
4,3
4,4
1,8
1,5
4,0
6,0
8,6
5,5
5,1
1,0
0,6
1,4
4,7
5,9
4,7
4,4
1,6
1,5
2,9
3,4
6,1
6,3
5,5
1,2
1,1
2,6
0,3
6,7
8,6
3,4
Polska jest największym krajem spośród nowych państw członkowskich Unii
Europejskiej. Dotyczy to zarówno obszaru oraz liczby ludności, jak i wielkości PKB.
W rozszerzonej Unii Europejskiej (EU-29) nasz kraj zajmuje szóste miejsce pod względem
powierzchni i liczby ludności (odpowiednio 7,1% i 7,6%). Polska ma także szóstą pozycję
w EU-29 pod względem wielkości PKB liczonej wg PSN (5,1%), natomiast pod względem
wielkości PKB przeliczonej wg BKW zajmujemy ósme miejsce (2,9%). Jak widać, udział
Polski w potencjale gospodarczym EU-29 jest dużo niższy, niż wynikałoby to z wielkości
terytorium oraz liczby ludności. Warto podkreślić, że od czasu wejścia do Unii Europejskiej
pozycja Polski w gospodarce europejskiej znacznie się poprawiła. Udział Polski w łącznym
PKB wszystkich krajów należących obecnie do Unii Europejskiej (EU-29) liczonym wg
BKW wzrastał od 1,9% w 2004r. do 2,4% w 2007 r. 17
17
M. Weresa, Polska- Raport o konkurencyjności 2015, Oficyna wydawnicza SGH w Warszawie, Warszawa
2015, s. 6.
17
III. ANALIZA I OCENA WYNIKÓW GOSPODARCZYCH POLSKI W LATACH
2008-2014
Kryzys finansowy wybuchł w połowie września 2008 roku, a jego następstwem była
ogólnoświatowa recesja gospodarcza. Rządy wielu krajów podjęły działania mające na celu
stabilizację sektora finansowego i koniunktury gospodarczej. Pomoc udzielona bankom
spowodowała poważne naruszenie równowagi finansów publicznych. Wzrost wydatków
budżetowych doprowadził do zwiększenia deficytu i zadłużenia publicznego w relacji do
PKB. Silną reakcją na kryzys było złagodzenie polityki fiskalnej i monetarnej w celu
oddziaływania na wzrost popytu18.
Ważnym wskaźnikiem, który mówi nam o poziomie rozwoju gospodarki kraju jest
wskaźnik PKB per capita. Na wykresie poniżej zaprezentowano kształtowanie się produktu
krajowego brutto na jednego mieszkańca w latach 2008-20014 dla Polski w porównaniu ze
średnią wskaźnika dla krajów UE-28 i strefy euro.
Rys. 6. Tempo wzrostu realnego PKB per capita w Polsce, Unii Europejskiej oraz
strefie euro w latach 2008-2014 (w %)
Kraje słabiej rozwinięte charakteryzują się szybszym tempem wzrostu gospodarczego,
niż kraje rozwinięte. Rozbieżność tą doskonale obrazuje rysunek 6, gdzie Polska jako kraj
doganiający w czasie kryzysu charakteryzowała się znacznie wyższym poziomem tempa
wzrostu PKB w stosunku do krajów strefy euro i UE-28. Na przełomie 2008-2009 roku na
skutek kryzysu kraje strefy euro doznały zahamowania gospodarczego 19, a zatem
18
B. Mucha- Leszko, M. Kąkol, Od kryzysu finansowego do kryzysu finansów publicznych, czyli skutki polityki
fiskalnej w strefie euro w latach 2008-2010 [w:] B. Mucha- Leszko (red.) Gospodarka i polityka
makroekonomiczna strefy euro w latach 20,08-2010.Skutki kryzysu i słabości zarządzania, Wydawnictwo
UMCS, Lublin 2011, s. 221.
19
Mucha-Leszko B., Kąkol M., Przyczyny i skutki zróżnicowania konkurencyjności w strefie euro, „Prace i
Materiały Wydziału Zarządzania Uniwersytetu Gdańskiego” Dylematy kreowania wartości przedsiębiorstw w
18
odnotowywały niższy poziom PKB per capita. Pomimo wyższego poziomu osiąganych
wyników w Polsce oddziaływały te same czynniki zdarzeń gospodarczych co w krajach całej
Unii Europejskiej, stąd też analogiczne załamania linii. W latach 2013-2014 widoczny jest
wzrost produktu narodowego brutto per capita.
Rys. 7. PKB per capita według parytetu siły nabywczej PPS w Polsce (indeks EU28=100) w latach 2008-2014
Produkt krajowy brutto per capita (mierzony w parytecie siły nabywczej PPS)
w analizowanych latach wykazywał dynamiczny wzrost rok do roku. W 2008 roku wskaźnik
ten był na poziomie 54 % w stosunku do średniej unijnej a w 2014 roku już 68 %. Należy
zaznaczyć, że wszystkie kraje grupy UE-10 zanotowały przyrost wielkości produktu, różnił
się on tylko dynamiką przyrostu20. Polska odnotowała lepsze wyniki od Czech i Węgier i jako
jedyna nie miała załamania trendu po 2008 roku. Dochód narodowy brutto per capita w
przypadku Polski był w 2012 roku 2,2 razy większy niż w roku 1999.
Równie ważnym wskaźnikiem, który pokazuje pozycję Polski na tle innych krajów,
jest wzrost realnej produktywności dla przepracowanej godziny. Zestawienie dla
analizowanej grupy krajów przedstawiono w tabeli poniżej.
okresie wychodzenia z kryzysu, nr 4/2, 2010, Wydział Zarządzania UG i Fundacja Rozwoju UG, Sopot 2010, s.
373.
20
Mucha-Leszko B., Możliwości zmniejszania luki rozwojowej Polski w Unii Europejskiej i wobec krajów o
największym potencjale gospodarczym w perspektywie 2040 roku, „Zarzadzanie i Finanse”, Vol. 11, nr 1, 2013,
s. 432 - 434.
19
Tab. 6. Realna produktywność pracy na godzinę w Polsce i w wybranych krajach
Unii Europejskiej w latach 2008-2014
Kraje
2008
2009
2010
2011
2012
2013
2014
Realna produktywność pracy na godzinę pracy (roczne zmiany procentowe)
UE-28
Strefa euro (19 krajów)
Polska
Węgry
Rumunia
Słowacja
Czechy
-0,4
-0,3
0,5
2,7
6,8
2,2
0,2
-1,4
-1,0
3,0
-3,3
-3,2
-2,9
-2,5
3,0
2,5
6,8
11,6
-0,4
5,2
2,2
1,5
1,5
4,7
2,1
0,1
1,7
1,9
0,9
0,7
1,7
-0,7
12,4
1,7
0,3
1,0
1,2
1,5
1,3
4,2
3,2
-0,1
0,2
0,3
1,3
-1,6
2,0
1,8
1,0
Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Eurostat (2015)
Najwyższy wzrost produktywności w analizowanej grupie krajów zanotowały
Słowacja, Polska i Rumunia. W 2012 roku produktywność pracy w Polsce była wyższa blisko
o połowę od tej z roku 1999. Podobny trend do Polski wystąpił w Republice Czeskiej, która w
okresie 2005-2009 miała wyższą dynamikę produktywności21
Poprawa wydajności pracy wpływa bezpośrednio na atrakcyjność eksportu, ponieważ
zmniejsza koszty wytwarzanych produktów. Dynamikę wskaźnika eksportu w latach 20082014 przedstawia tabela 7. Polska zdecydowanie najszybciej zwiększyła udział eksportu w
produkcie krajowym brutto, ale także wszystkie analizowane kraje.
Tab. 7. Dynamika eksportu w Polsce i wybranych krajach Unii Europejskiej
w latach 2008-2014 (roczne zmiany %)
Dynamika eksportu
Kraje
2008
2009
2010
2011
2012
2013
2014
UE-28
SE-19
Polska
Słowacja
Czechy
Rumunia
Węgry
1,4
1,1
7,0
3,0
4,2
-3,2
6,9
-11,9
-12,6
-6,3
-16,8
-9,8
-5,3
-11,4
10,7
11,3
12,9
15,7
14,8
15,2
11,3
6,6
6,5
7,9
12,0
9,3
11,9
6,6
2,3
2,6
4,6
9,3
4,3
1,0
-1,8
2,2
2,1
6,1
6,2
0,0
19,7
6,4
4,1
4,1
6,4
3,6
8,9
8,6
7,6
Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Eurostat (2015)
Niepokojący jest fakt, że w przypadku Polski udział eksportu wysoko przetworzonego
był nadal jednym z najmniejszych w analizowanej grupie krajów i mieścił się w przedziale 37% wartości eksportu ogółem , podczas gdy w przypadku gospodarek Czech, Słowacji i
21
M. Pietrzykowski, Polska na drodze do reformowanej strefy euro, Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Poznań
2014, s.118.
20
Węgier znacznie przekraczał 10%. Podniesienie konkurencyjności polskiej gospodarki będzie
wymagało z pewnością znacznego podniesienia wartości tego wskaźnika22.
Po przystąpieniu do UE bilans handlowy Polski był ujemny, ale po 2008 roku
nastąpiła zasadnicza poprawa (por. tab. 8).
Tab. 8. Saldo obrotów bieżących w Polsce i wybranych krajach Unii Europejskiej
w latach 2008-2014 (% PKB i w mln euro)
Kraje
2008
2009
2010
2011
2012
2013
2014
Saldo bilansu handlowego (% PKB)
Poland
-5,8
-1,7
-2,5
-2,7
-1,4
0,6
Romania
-13,6
-5,8
-6,1
-5,6
-5,6
-2,4
Hungary
-1,1
2,6
2,5
3,2
3,6
4,4
Slovakia
-1,2
1,5
1,2
1,5
5,0
5,9
Czech
0,7
2,3
1,4
2,4
3,9
4,9
Republic
Saldo bilansu handlowego (mln euro)
Poland
-26 072 -9 289
-13 823 -15 733 -10 652 -1 976
Romania
-23 469 -9 863
-9 451
-9 659
-9 625
-5 710
Hungary
-297
3 762
5 510
7 092
6 533
5 562
Slovakia
-1 883
310
-273
-9
2 501
3 023
Czech
3 237
5 669
4 774
7 769
12 164
13 563
Republic
bd
bd
bd
bd
bd
-2 442
-6 047
4 491
3 305
15 595
W 2011 roku Polska była, obok Rumunii, jednym z krajów, który notował ujemne
saldo wymiany towarowej. Węgry i Czechy odnotowały nadwyżkę handlową. Należy
zaznaczyć jednak, że w Polsce sytuacja stopniowo się poprawia , a w 2013 roku odnotowano
nadwyżkę na poziomie 0,6 % PKB. Jak wcześniej wspomniano, wyniki polskiego eksportu
napawają znacznym optymizmem i chociaż w miarę przyśpieszenia dynamiki produkcji
należy liczyć się z ponownym wejściem w deficyt, to ryzyko kryzysu bilansu płatniczego nam
nie grozi. Należy także dodać, że ze strefą euro Polska notuje od lat nadwyżkę handlową, a
wysokie ujemne saldo rachunku obrotów bieżących jest też jednym z głównych zarzutów
agencji ratingowych, które nie chcą podnosić wiarygodności kredytowej w Polsce23.
Rysunek 8 przedstawia zmianę salda na rachunku obrotów bieżących dla Polski w
latach 2008-2014. W roku 2008 saldo wynosiło -26072 mln euro i spadło w roku 2009 (w
22
23
M. Pietrzykowski, Polska…, op. cit., s. 121.
Ibidem, s. 134.
21
fazie kulminacyjnej kryzysu) do -9289 mln, a w roku 2013 osiągnęło poziom -1976 mln
euro.
Rys. 8. Saldo bilansu handlowego Polski w mln euro w latach 20082014
Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z tabeli 8.
Kształtowanie się długu publicznego i salda budżetowego
w relacji do PKB
zaprezentowano w tabeli 9.
Tab. 9. Saldo budżetowe i dług publiczny w Polsce i wybranych krajach Unii
Europejskiej w latach 2008-2014 (% PKB)
Kraje
2008
2009
Saldo budżetowe (% PKB)
2010
2011
2012
2013
2014
UE-28
SE-19
Polska
Słowacja
Węgry
Rumunia
Czechy
-6,4
-6,2
-7,5
-7,5
-4,5
-6,9
-4,4
-4,5
-4,2
-4,9
-4,1
-5,5
-5,4
-2,7
-4,3
-3,7
-3,7
-4,2
-2,3
-3,2
-4,0
-3,3
-3,0
-4,0
-2,6
-2,5
-2,2
-1,3
-3,0
-2,6
-3,3
-2,8
-2,5
-1,4
-1,9
78,4
83,8
53,3
40,8
80,6
29,9
38,2
81,0
86,0
54,4
43,3
80,8
34,2
39,9
83,8
89,3
54,0
51,9
78,3
37,4
44,7
85,5
91,1
55,9
54,6
76,8
38,0
45,2
86,8
92,1
50,4
53,5
76,2
39,9
42,7
-2,5
-2,2
-3,6
-2,3
-3,6
-5,6
-2,1
-6,7
-6,3
-7,3
-7,9
-4,6
-9,1
-5,5
Dług publiczny (% PKB)
UE-28
SE-19
Polska
Słowacja
Węgry
Rumunia
Czechy
61,0
68,5
46,6
28,2
71,6
13,2
28,7
73,0
78,3
49,8
36,0
78,0
23,2
34,1
W latach 2008-2014 dług publiczny w relacji do PKB nie przekroczył „progu
ostrożnościowego”- 60% w Polsce, Słowacji, Czechach i Rumunii, gdzie na przestrzeni
analizowanych lat wzrost był znaczący startując z poziomu 13,2% PKB w 2008 roku osiągnął
w roku 2014-39,9% PKB. Niebezpieczne zbliżenie się Polski w 2013 roku do wyniku 55,9%
22
PKB zostało zmniejszone dokonaniem transferu, w 2014 roku, części aktywów Otwartych
Funduszy Emerytalnych do ZUS. Znacząco wzrósł dług publiczny w relacji do PKB w
krajach strefy euro, które zastosowały pakiety stymulacyjne w celu ratowania sektora
bankowego i łagodzenia skali załamania w sferze gospodarczej. Jak pokazuje tabela nr. 9
Polska wykracza poza wyznaczony poziom deficytu, który nie powinien przekraczać 3%
PKB. W 2009 roku Polska podwoiła deficyt w relacji do roku poprzedniego i osiągnęła
wynik-7,3% PKB, przez co została objęta procedurą nadmiernego deficytu. Jednak w latach
2009-2012 Polska nie była jedynym krajem z nadmiernym deficytem. Jak wynika z
powyższej tabeli Rumunia w tym czasie posiadała deficyt na poziomie od -9,1% PKB do 3,2% PKB, Słowacja od -7,9% PKB do -4,2% PKB, EA-19 od -6,3% PKB do -3,7% PKB, a
EU-28 od -6,8% PKB do -4,3% PKB. Niestety
w 2014 roku Polska już jako jedyna
przekraczała pożądaną wartość deficytu osiągając niechlubny wynik -3,3 % PKB.
23
IV. ZAKOŃCZENIE
Najważniejszym celem pracy, było pokazanie zmian jakie zachodziły w gospodarce
Polski w latach 2000- 2014. W analizach odnoszono się do wyników osiąganych przez
Polskę, Czechy, Słowację, Węgry i Rumunię w latach dobrej koniunktury gospodarczej
przypadającej na okres 2000-2007 i w dobie ogólnoświatowej recesji gospodarczej w latach
2008-2014.
Wyniki analizy pozwalają na wyciągnięcie szeregu ogólnych wniosków dotyczących
stanu polskiej gospodarki i jej potencjału.
Podsumowując, należy stwierdzić, że Polska wykonała duży postęp w rozwoju
gospodarki kraju, mimo to nie wykorzystała jeszcze w pełni swojego potencjału
gospodarczego.
Obecnie z analizowanych krajów tylko Słowacja należy do strefy euro, ale każdy z
badanych krajów nadal zaliczany jest do grupy krajów doganiających.
Mimo zmniejszenia luki gospodarczej w odniesieniu do średniego poziomu rozwoju
EU-28 PKB per capita nadal wydaje się niski. Można jednak postawić wniosek, że pewien
okres stabilnego wzrostu gospodarczego, wzrostu elastyczności rynku towarów i usług, i
rynku pracy pozwoli znacząco poprawić sytuację gospodarczą Polski w Unii Europejskiej.
Ponadto, z analizy realnej produktywności pracy wynika, że Polska stale dąży do
osiągnięcia poziomu wydajności pracy w strefie euro. Jej konkurencyjność opiera się na
niskich kosztach pracy i niskim wynagrodzeniu za pracę. Na tle krajów strefy euro Polska
jest oceniana jako kraj o umiarkowanym stopniu innowacyjności. Międzynarodowe rankingi
konkurencyjności wskazują, na niską zdolność konkurencyjną polskiej gospodarki wobec
krajów strefy euro. Choć niewątpliwie Polska jest jednym z krajów UE, który
najdynamiczniej modernizuje swoją gospodarkę. W celu utrzymania tego trendu należy
kontynuować przekształcenia strukturalne w sferze realnej, zwłaszcza w sferze infrastruktury
techniczno-komunikacyjnej, dbając rozwój innowacji i gospodarki opartej na wiedzy24.
Polska musi odnaleźć własną drogę prowadzącą do podnoszenia potencjału konkurencyjnej
gospodarki, skutkującej zniwelowaniem luki rozwojowej w odniesieniu do krajów strefy euro.
Popierając wartości i dążenia kluczowe dla Unii Europejskiej, Polska nie może porzucić
własnego nurtu rozwoju. Wyzwania stojące przed Polską nie wykraczają poza jej możliwości.
Polska w większym stopniu musi stać się otwartą gospodarką, opartą na wiedzy, przy czym
24
Mucha-Leszko B., Możliwości zmniejszania luki rozwojowej Polski w Unii Europejskiej i wobec krajów o
największym potencjale gospodarczym w perspektywie 2040 roku, „Zarzadzanie i Finanse”, Vol. 11, nr 1, 2013,
s. 438-440.
24
będzie to wymagało wzmożonych wysiłków w sferze innowacji, zrównoważonego rozwoju
oraz otoczenia biznesu.
25
Bibliografia
1. Białowąs T., Rozwój i znaczenie zagranicznych inwestycji bezpośrednich, [w:] B. MuchaLeszko (red.), Pozycja gospodarcza Polski w Unii Europejskiej, Wyd. UMCS, Lublin
2014.
2. Budnikowski A., Międzynarodowe obroty czynnikami produkcji, [ w:] Budnikowski A,
Kawecka-Wyrzykowska E., Międzynarodowe stosunki gospodarcze, wyd. Polskie
Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 2000.
3. Ministerstwo Gospodarki, Na pierwsze 5 lat Polski w Unii Europejskiej, Warszawa 2009
4. Mucha-Leszko B., Kąkol M., Od kryzysu finansowego do kryzysu finansów publicznych,
czyli skutki polityki fiskalnej w strefie euro w latach 2008-2010 [w:] Mucha-Leszko B.
(red.), Gospodarka i polityka makroekonomiczna strefy euro w latach 2008-2010. Skutki
kryzysu i słabości zarządzania, Wydawnictwo UMCS, Lublin 2011.
5. Mucha-Leszko B., Hiszpania w unii walutowej, „Annales UMCS”, Sectio H Oecomia,
Vol. 47, nr 1, 2013.
6. Mucha-Leszko B., Kąkol M., Wyniki gospodarcze Szwecji w latach 2000-2013 a problem
wprowadzenia euro, „Annales UMCS”, Sectio H Oecomia, Vol. 49, nr 1, 2015.
7. Mucha-Leszko B., Twarowska K., Zagrożenia z przyjęcia wspólnej waluty w Polsce w
świetle doświadczeń Hiszpanii i wyników gospodarczych wybranych krajów strefy euro,
„Nierówności społeczne a wzrost gospodarczy, Vol. 45, nr 1/2016.
8. Mucha-Leszko B., Twarowska K., Problem nadwyżek i deficytów na rachunkach obrotów
bieżących krajów strefy euro, „Studia i Prace Wydziału Nauk Ekonomicznych i
Zarządzania”, nr 41, t. 3, 2015, Uniwersytet Szczeciński.
9. Mucha-Leszko M., Korzyści międzynarodowej integracji gospodarczej a osiągnięcia i
problemy Unii Europejskiej [w:] W. Bieńkowski, S. I. Bukowski, G. Olszewska (red.)
Przyszłość integracji europejskiej – konkurencyjność i rynki, Wydawnictwo CeDeWu,
Warszawa 2012.
10. Mucha-Leszko B., Możliwości zmniejszania luki rozwojowej Polski w Unii Europejskiej i
wobec krajów o największym potencjale gospodarczym w perspektywie 2040 roku,
„Zarzadzanie i Finanse”, Vol. 11, nr 1, 2013.
11. Mucha-Leszko B., Kąkol M., Przyczyny i skutki zróżnicowania konkurencyjności w strefie
euro, „Prace i Materiały Wydziału Zarządzania Uniwersytetu Gdańskiego” Dylematy
kreowania wartości przedsiębiorstw w okresie wychodzenia z kryzysu, nr 4/2, 2010,
Wydział Zarządzania UG i Fundacja Rozwoju UG, Sopot 2010.
12. Mucha-Leszko B. (red.), Pozycja gospodarcza Polski w Unii Europejskiej, Wyd. UMCS,
Lublin 2014.
13. Mucha- Leszko B., Wzrost gospodarczy i proces konwergencji oraz średnio
i długookresowe perspektywy zmniejszenia luki rozwojowej Polski, [w:] B. Mucha-Leszko
(red.), Pozycja gospodarcza Polski w Unii Europejskiej, Wyd. UMCS, Lublin 2014.
14. Mucha- Leszko B., Polityka budżetowa i sytuacja w dziedzinie finansów publicznych, [w:]
B. Mucha-Leszko (red.), Pozycja gospodarcza Polski w Unii Europejskiej, Wyd. UMCS,
Lublin 2014
26
15. Pietrzykowski M., Polska na drodze do reformowanej strefy euro, Bogucki Wydawnictwo
Naukowe, Poznań 2014.
16. Weresa M., Polska - Raport o konkurencyjności 2015, Oficyna wydawnicza SGH w
Warszawie, Warszawa 2015.
17. ECB Raport o konwergencji.
18. NBP, Ekonomiczne wyzwania integracji Polski ze strefą euro, listopad 2014.
Strony internetowe
https://www.nbportal.pl/słownik
http://www.findict.pl/słownik
http://ec.europa.eu/eurostat
Spis tabel
Tab. 1. Dynamika realnego PKB, dynamika realnego PKB per capita w UE oraz w wybranych
krajach w latach 2000-2007 (roczne zmiany procentowe)
Tab. 2. Dynamika inwestycji, konsumpcji i eksportu w Polsce, UE-28, SE-19 i w wybranych
krajach w latach 2000-2007 (roczne zmiany procentowe)
Tab. 3 Saldo bilansu handlowego (% PKB) Polski, Rumuni, Węgier, Czech i Słowacji w
latach 2000-2007
Tab. 4. Saldo budżetowe i dług publiczny Polski i wybranych krajów EŚW (% PKB)
Tab. 5. Realna produktywność pracy na godzinę i realna produktywność pracy na
zatrudnionego w Polsce i wybranych krajach Unii Europejskiej w latach 2000-2007
Tab. 6. Realna produktywność pracy na godzinę w Polsce i w wybranych krajach Unii
Europejskiej w latach 2008-2014
Tab. 7. Dynamika eksportu w Polsce i wybranych krajach Unii Europejskiej w latach 20082014 (roczne zmiany %)
Tab. 8. Saldo obrotów bieżących w Polsce i wybranych krajach Unii Europejskiej w latach
2008-2014 (% PKB i w mln euro)
Tab. 9. Saldo budżetowe i dług publiczny w Polsce i wybranych krajach Unii Europejskiej w
latach 2008-2014 (% PKB)
Spis rysunków
Rys 1. Tempo wzrostu realnego PKB w Polsce, UE-28, SE-19 i wybranych krajach w latach
2000-2007, roczne zmiany procentowe
Rys. 2. Dynamika inwestycji w Polsce w latach 2000-2007(roczne zmiany procentowe)
Rys. 3. Dynamika eksportu Polski, UE-28, SE-19 i wybranych krajach Europy Środkowej w
latach 2000-2007
Rys. 4. Saldo bilansu handlowego Polski (% PKB) w latach 2000-2007
27
Rys. 5. Saldo budżetowe Polski, UE-28, SE-19, Słowacji, Czech, Węgier, Rumunii w latach
2000-2007 (% PKB)
Rys. 6. Tempo wzrostu realnego PKB per capita w Polsce, Unii Europejskiej oraz strefie euro
w latach 2008-2014 (w %)
Rys. 7. PKB per capita według parytetu siły nabywczej PPS w Polsce (indeks EU-28=100)
w latach 2008-2014
Rys. 8. Saldo bilansu handlowego Polski w mln euro w latach 2008-2014
28

Analiza i ocena wyników gospodarczych Polski w latach 2000-2014

Transkrypt

Podobne dokumenty

deklaracja członkowska - Podkarpacki Klub Biznesu

Stymulowanie inwestycji długoterminowych z perspektywy

klucza z odpowiedziami na pytania z zawodów szkolnych XXVI OWE

Pomiar dobrobytu gospodarczego

sis tematyczny