Castra Regina, Rega-nespurc, Regensburg – `najbardziej

Magda Moszczyńska
Castra Regina, Rega-nespurc, Regensburg –
'najbardziej wysunięte na północ miasto Włoch'
„Najbardziej na północ wysunięte miasto Włoch” czy może „niemiecki cud
średniowiecza”? Regensburg to miejsce urzekające na każdym kroku swoją bogatą historią i
autentycznością, jakiej tak brakuje innym niemieckim miastom, których zabytki w dużej
mierze musiały być odbudowywane. Ratyzbona, jak brzmi polska nazwa Regensburga, jest
jednym z niewielu miejsc, w których można obcować z oryginalnie zachowaną architekturą
zarówno starożytności, jak i średniowiecza. W obu tych przypadkach możemy mówić o
silnych konotacjach z kulturą włoską.
Historia Regensburga zaczyna się już około IV w. p.n.e. Tereny obecnego miasta
zamieszkiwały wówczas ludy celtyckie. Była to mała miejscowość, niemająca większego
znaczenia w rejonie, jednak będąca jednym z najstarszych miast na terenie obecnych
Niemiec. Momentem przełomowym okazał się podbój w II w. n.e. przez Cesarstwo Rzymskie
i założenie przez cesarza Marka Aureliusza osady warownej zwanej Castra Regina – od
łacińskiej nazwy rzeki przepływającej przez miasto. Obóz ten był jednym w większych
kaszteli rzymian na terenach germańskich, a także główną bazą wojskową Recji. Według
źródeł, mogło w nim przebywać nawet 6000 żołnierzy w tym samym czasie. Warownia była
także przygotowana do stacjonowania oddziałów konnych. Na terenie współczesnej
Ratyzbony istnieje wiele miejsc i obiektów nawiązujących do historii osady Castra Regina.
Obszar obozu ograniczony był przez wysoki, około dziesięciometrowy mur, którego
fragmenty można obejrzeć do dzisiaj na terenie Starego Miasta. Na jednym z murów Bramy
Wschodniej umieszczona jest oryginalna romańska inskrypcja datowana na rok 179 n.e.
świadcząca o założeniu warowni, w której stacjonowały wojska Trzeciego Legionu
Rzymskiego. To wydarzenie uznawane jest za datę założenia Ratyzbony, choć osadnictwo w
tym rejonie istniało już od kilku wieków wcześniej.
Kolejnym z ratyzbońskich zabytków związanych z romańską historią tego miejsca jest
Porta Praetoria (Brama Północna), czyli jedna z czterech bram znajdujących się w murze
otaczającym obóz Castra Regina. Jest to jedna z dwóch autentycznie zachowanych na terenie
Niemiec miejskich bram z czasów Cesarstwa Rzymskiego.
Spacerując po Ratyzbonie można natknąć się na ślady osadnictwa rzymskiego w
obrębie całego Starego Miasta. Warte wspomnienia są zabytki w okolicach Hunnenplatz.
Ewenementem na skalę europejską wydają się być fragmenty wschodniej ściany muru
Castra Regina, które zachowane są jako część podziemnego parkingu centrum handlowego.
Jest to najdłuższy z zachowanych elementów muru.
Związki Regensburga z Włochami we wczesnym okresie istnienia miasta były
jednoznaczne, później jednak stały się one nieco mniej dosłowne. Po upadku Cesarstwa
Rzymskiego, Ratyzbona zaczęła się rozwijać jako stolica Bawarii i biskupstwo. W XII oraz
XIII wieku miasto szczególnie zyskało na znaczeniu w kategoriach handlowych. Statki
płynące z towarami po Dunaju i rozwożące dobra w głąb Europy były zmuszone do postoju w
Regensburgu ze względu na Kamienny Most – zbudowany w latach 1135/1146 pierwszy
ufortyfikowany most na rzece Dunaj, który na wiele kolejnych lat stał się wzorem dla
architektów w całej Europie (łącznie z twórcą słynnego Mostu Karola w Pradze).
Dzięki korzystnemu położeniu na przecięciu licznych szlaków handlowych,
Ratyzbona w średniowieczu stanowiła istotny punkt wymiany produktów. Mieszkańcy mieli
styczność z handlarzami wielu narodowości, dzięki czemu mieli możliwość bliższego
poznawania odmiennych kultur. Często brali oni udział w wyprawach, wracając do swojego
miasta z barwnymi opowieściami z innych krajów. Właśnie w ten sposób Ratyzbona zyskała
charakterystyczny wygląd Starego Miasta. Niemieccy handlarze, zachwyceni architekturą,
którą zobaczyli we Włoszech, postanowili przenieść tamten styl budownictwa do własnego
miasta. Starówka w Regensburgu tworzy największy tego typu obiekt na terenie Niemiec i
zachowała się w stanie niemal nienaruszonym od czasów średniowiecza. Swój przydomek
„najbardziej wysuniętego na północ włoskiego miasta”, Regensburg zyskał dzięki obecności
największej liczby wież rodowych (wież budowanych jako część kamienic patrycjuszy) na
północ od Alp. Stare Miasto to połączenie czerwonych dachówek, wąskich uliczek,
średniowiecznych murów i kolorowych kamienic.
Starówka w Ratyzbonie jest ewenementem na skalę całych Niemiec. Znajduje się tam
ok. 1500 budowli objętych ochroną konserwatora zabytków. Stare Miasto wraz z dzielnicą
Stadtamhof zostało wpisane na listę światowego dziedzictwa UNESCO 13 lipca 2006 roku, z
zaznaczeniem świadectwa statusu miasta jako centrum kulturowego wschodnich Niemiec w
czasach średniowiecza. Starówka wyróżnia się wysokimi budynkami oraz silnymi
fortyfikacjami. Miasto w niespotykany sposób przedstawia architekturę inspirowaną wieloma
stylami, ukształtowaną przez lata oddziaływania na siebie odmiennych kultur. Jest
świadectwem tradycji Cesarstwa Rzymskiego oraz Świętego Cesarstwa Rzymskiego Narodu
Niemieckiego.
Ratyzbona niewątpliwie urzeka swoimi zabytkami i niezwykłym charakterem
świadczącym o wiekach poważania i dobrobytu miasta. Stare Miasto z dzielnicą Stadtamhof
jest niezwykłym przykładem średniowiecznej architektury miast o wysokim znaczeniu
handlowym. Spacerując do Starówce można zauważyć zabytki ze wszystkich okresów
istnienia miasta, rozpoczynając od pozostałości Castra Regina. Każdy odwiedzający
Regensburg może na własne oczy przekonać się o sile i wadze, jakie niesie za sobą połączenie
dobrego położenia geograficznego i rozsądnych rządów. Miano ‘włoskiego miasta’ Rayzbona
nosi zasłużenie – zwiedzając ją ma się wrażenie, że jest się w okolicach Mediolanu czy
Bolonii. Charakterystyczna architektura przyciąga uwagę i cieszy oczy.