doc47 Nr 124 dr inż. Ryszard Zacirka Instytut Energoelektryki
download 
Reklamacja Transkrypt
47 Nr 124 dr inż. Ryszard Zacirka Instytut Energoelektryki
Bezpieczeństwo użytkowania sprzętu elektrycznego [2] Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 21 sierpnia 2007 r. w sprawie zasadniczych wymagań dla sprzętu elektrycznego, Dz. U. Nr 155, poz. 1089. [3] Ustawa z dnia 30 sierpnia 2002 r. o systemie zgodności, Dz. U. z 2002 r. Nr 166, poz. 1360 ze zmianami, tekst jednolity: Dz. U. z 2004 r. Nr 2004, poz. 2087, istotna zmiana od 7 stycznia 2007 r.: Dz. U. z 2006 r. Nr 249, poz. 1834. [4] Zalecenia Rady 1999/519/We z 12 lipca 1999 r. dotyczące ograniczenia ekspozycji osób na promieniowanie pól elektromagnetycznych (od 0 Hz do 300 GHz ), Dz. Urz. UE z dnia 30.07.1999, L.199, s. 59. [5] Decyzja Rady z dnia 22 lipca 1993 r., dotycząca modułów stosowanych w różnych fazach procedur zgodności oraz zasad umieszczania i używania oznakowania zgodności CE, które mają być stosowane w dyrektywach harmonizacji technicznej, Dz. Urz. z 30.08.1993, s. 23. [6] http://ec.europa.eu/enterprise/electr_equipment/lv/stand.htm, Wykaz norm zharmonizowanych opartych na dyrektywie niskonapięciowej. dr inż. Ryszard Zacirka Instytut Energoelektryki Politechniki Wrocławskiej BEZPIECZEŃSTWO EKSPLOATACJI SPRZĘTU AGD W WARUNKACH DOMOWYCH W artykule przedstawiono specyfikę środowiska pracy urządzeń AGD w warunkach domowych. Przedstawiono informacje zawarte w normach dotyczących sprzętu AGD. Podano zagrożenia na jakie bywają narażeni użytkownicy takich urządzeń oraz sposoby ich ograniczania. 1. Wprowadzenie W dzisiejszych czasach w gospodarstwie domowym jesteśmy w bardzo wielkim stopniu uzależnieni od korzystania z urządzeń zasilanych energią elektryczną. Ta forma energii jest najbardziej wygodna zarówno do dystrybucji, jak i przetwarzania na inne formy energii użytecznych dla człowieka. Nie posiadamy niestety zmysłów pozwalających wykryć obecność energii elektrycznej, więc nie jesteśmy również w stanie uniknąć zagrożeń wynikających z jej istnienia w miejscach, w których jej się nie spodziewamy. Pozytywnym aspektem tego jest to, że dla większości osób energia elektryczna jest nadal czymś „egzotycznym”, starają się zatem unikać zagrożenia, nawet z nadmierną ostrożnością. Mimo to, podczas użytkowania odbiorników energii elektrycznej, w tym sprzętu AGD, zdarzają się wypadki. Niestety w Polsce nie prowadzi się dokładnej analizy przyczyn wypadków, trudno więc ocenić przyczyny ich powstawania, a analiza taka byłaby bardzo cenna, gdyż pozwalałaby zarówno oceniać przydatność stosowanych obecnie środków ochrony przeciwporażeniowej, jak i opracowywać nowe sposoby podwyższania bezpieczeństwa użytkowania urządzeń elektrycznych, w tym również domowego sprzętu AGD. Zwłaszcza cenne byłoby porównanie danych z okresów przed i po 1990 roku. W czasie tym, znaczna część społeczeństwa wymieniła przestarzałe wyposażenie na nowoczesne, można by więc ocenić, jaki wpływ na bezpieczeństwo w gospodarstwach domowych ma jakość odbiorników. Nr 124 47 Bezpieczeństwo użytkowania sprzętu elektrycznego 2. Kwalifikacje obsługi i warunki środowiskowe Istotnym czynnikiem wpływającym na bezpieczeństwo obsługi urządzeń elektrycznych są kwalifikacje osób je używających. W przypadku sprzętu AGD prawie wszyscy użytkownicy nie mają żadnych kwalifikacji w zakresie bezpiecznej eksploatacji urządzeń elektrycznych. Z braku wiedzy merytorycznej użytkownik zmuszony jest przyjąć, że towar, który znajduje się w sklepie, spełnia wymogi bezpieczeństwa i stosowanie jego nie powinno mu niczym zagrażać. Jeżeli, na przykład, znajduje na półce samoobsługowego marketu przedłużacz 2-żyłowy, tańszy z oczywistych powodów od przedłużacza z przewodem ochronnym, równocześnie pasujący bez żadnych przeróbek do jego gniazdek i odbiorników, to z jakich powodów miałby go nie kupić i nie zastosować u siebie. Przykład takiego przedłużacza przedstawiono na rysunku 1. Użytkownik taki nic nie wie o urządzeniach w I klasie ochronności, o sieci TN i roli przewodu ochronnego w takich sieciach, równocześnie nie widzi potrzeby zasięgania konsultacji specjalisty przy podłączaniu ogrodowego grilla elektrycznego poprzez przedłużacz. Dla tego typu użytkowników jedynym sposobem zapewnienia bezpieczeństwa jest odpowiednia budowa urządzeń odbiorczych. W tym przypadku najkorzystniejsze jest wykorzystanie w budowie urządzeń II klasy ochronności. Rys. 1. Przykład przedłużacza likwidującego ciągłość przewodu ochronnego Bardzo niebezpieczną, ale stosowaną praktyką jest również próba naprawiania sprzętu AGD samodzielnie przez użytkowników. Już podczas naprawiania dochodzi do porażeń prądem, z powodu braku umiejętności w tym zakresie. Bardzo często prowadzi to również do degradacji środków ochrony przeciwporażeniowej. Uszkadzana jest izolacja, zarówno robocza, jak i dodatkowa, mylone są przewody ochronne z roboczymi, oraz wtyczki ze stykiem ochronnym zamieniane są na wtyczki bez styku ochronnego. Zmieniany jest przekrój przewodów zasilających. Sprzęt AGD eksploatowany jest najczęściej w warunkach domowych, w których można wyróżnić kilka charakterystycznych obszarów. 48 Bezpieczeństwo użytkowania sprzętu elektrycznego Pomieszczenia suche o źle przewodzących podłogach z małym nasyceniem sprzętami o przewodzących obudowach, takie jak pokoje, sypialnie i hole. Zagrożenie w nich jest niewielkie niezależnie od stanu instalacji i urządzeń AGD. Tym, co chroni użytkowników przed skutkami rażenia, jest odizolowanie ich od styku z potencjałem ziemi. Pomieszczenia o podłogach przewodzących, z łatwo dostępnymi dużymi uziemionymi masami przewodzącymi. Osoby w nich przebywające mogą mieć mokre dłonie, a równocześnie dotykają wielu urządzeń elektrycznych. Do pomieszczeń takich możemy zaliczyć kuchnie, pralnie, kotłownie i pomieszczenia gospodarcze. W pomieszczeniach tych występuje znaczne zagrożenie porażeniowe wynikające z częstego i niskooporowego połączenia z ziemią z jednej strony oraz częstego trzymania w mokrych dłoniach elektrycznych urządzeń AGD. Bezpieczeństwo użytkowników, w bardzo znacznym stopniu, zależy od sprawności urządzeń AGD oraz od stanu instalacji elektrycznej. Osobną grupę stanowią łazienki i pokoje kąpielowe. W pomieszczeniach tych występuje bardzo wysokie zagrożenie, wynikające z przewodzącej podłogi oraz uziemionych mas metalowych. Dodatkowym zagrożeniem jest woda znajdująca się w wannie i na ciele człowieka. Oczywiście stan zagrożenia jest znany i aby go ograniczyć, obszar łazienek podzielono na strefy o różnym stopniu zagrożenia. Podział taki występuje niestety tylko w normach i nie jest znany użytkownikom. Zatem nie ma żadnych przeszkód, aby wejść do wanny pełnej wody z suszarką do włosów. W przypadku domów jednorodzinnych występuje jeszcze jeden charakterystyczny obszar – są to ogrody przydomowe. Jest to teren otwarty, ze wszystkimi konsekwencjami, czyli zarówno narażenia środowiskowe na urządzenia AGD, przewodzące podłoże oraz wynoszenie potencjałów uziomowych. Rys. 2. Wyniesienie potencjału poza budynek. Osoba A nie będzie rażona mimo niewyłączonego zwarcia w jej pobliżu. Osoba B może być rażona Na rysunku 2 przedstawiono problem wynoszenia potencjału uziomowego. Wszelkie stany awaryjne powodujące przepływ prądu przez uziom wywołują powstanie potencjału uziomowego. Jest on niegroźny dla osób znajdujących się w budynku, dzięki połączeniom wyrównawczym potencjał wszystkim dostępnych części przewoNr 124 49 Bezpieczeństwo użytkowania sprzętu elektrycznego dzących jest jednakowy. Taki sam potencjał ma również przewód ochronny, a tym samym obudowa urządzenia znajdującego się w ogrodzie. Natomiast człowiek stojący w ogrodzie z bosymi nogami na wilgotnej trawie ma potencjał ziemi odniesienia i dotykając urządzenia może ulec porażeniu. Oczywiście, jeżeli obwód zasilający urządzenia pracujące na zewnątrz budynku zabezpieczony jest wyłącznikiem różnicowoprądowym o czułości 30 mA lub jeszcze lepiej 10 mA, to pojawienie się niebezpiecznej wartości prądu rażeniowego spowoduje wyłączenie chronionego obwodu. 3. Charakterystyka sprzętu AGD Wymagania dotyczące sprzętu AGD znajdują się w normach PN-EN 60335 i PNEN 50106. W normie PN-EN 50106 „Bezpieczeństwo elektrycznych przyrządów do użytku domowego i podobnego. Postanowienia szczegółowe dotyczące badań wyrobu przyrządów wchodzących w zakres EN 60335-1 i EN 60967” przedstawiono sposoby wykonywania badań wyrobu. Dla nas bardziej interesujące są wymagania, jakie muszą spełniać urządzenia AGD. Wymagania ogólne przedstawione są w arkuszu PN-EN 60335-1 „Bezpieczeństwo elektrycznych przyrządów do użytku domowego i podobnego. Wymagania ogólne”, natomiast w arkuszach serii 2, których jest kilkadziesiąt, przedstawiono wymagania szczegółowe dla poszczególnych urządzeń, polegające głównie na odstępstwach lub rozszerzeniach wobec wymagań ogólnych przedstawionych w arkuszu 1. W normie [2] wyczytamy, że „przyrządy powinny być tak skonstruowane, aby przy normalnym użytkowaniu działały bezpiecznie i nie stwarzały zagrożenia ludziom lub otoczeniu, nawet w przypadku nieostrożnego obchodzenia się z nimi, które może mieć miejsce przy normalnym użytkowaniu”. Czyli wytwórca powinien uwzględniać również pewne działania nieprawidłowe użytkownika, lecz nie zawsze konstruktorom starcza wyobraźni, jak używać mogą konsumenci ich konstrukcje. Przyrządy przeznaczone do użytku domowego mogą być, według wymagań ogólnych [2], wykonywane we wszystkich klasach ochronności, to znaczy 0, 0I, I, II i III. Dla niektórych urządzeń, na przykład pralek [4,5], dopuszcza się tylko klasy I, II, III. W praktyce, w chwili obecnej urządzenia AGD wykonywane są prawie wyłącznie w klasie I lub II. Według wymagań ogólnych, w temperaturze roboczej i z odłączonymi filtrami przeciwzakłóceniowymi, prąd upływu w urządzeniach AGD nie powinien przekraczać następujących wartości: · dla przyrządów klasy 0, 0I i III 0,5 mA, · dla przyrządów przenośnych klasy I 0,75 mA, · dla przyrządów stacjonarnych klasy I z napędem silnikowym 3,5 mA, · dla przyrządów stacjonarnych grzejnych klasy I 0,75 mA lub 0,75 mA na 1 kW znamionowego poboru mocy w zależności od tego, która wartość jest większa, lecz nie więcej niż 5 mA, · dla przyrządów klasy II 0,25mA. 50 Bezpieczeństwo użytkowania sprzętu elektrycznego W przypadku przyrządów kombinowanych całkowity prąd upływowy może być taki jak dla przyrządów grzejnych lub taki jak dla przyrządów z napędem silnikowym, w zależności od tego, która wartość jest większa, przy czym wartości tych nie należy sumować. Wartości te mogą być inne, na przykład w przypadku zmywarek [4] i pralek [5] stacjonarnych klasy I prąd upływowy nie powinien przekraczać 3,5 mA lub 1 mA na 1 kW znamionowego poboru mocy, w zależności od tego, która z tych wartości jest większa, lecz nie więcej niż 5 mA. Czyli dopuszcza się większy prąd upływu dla tych urządzeń. Wszystkie podane wyżej wartości prądów upływowych mogą być podwojone, jeżeli urządzenie wyposażone jest w filtry przeciwzakłóceniowe. W tym przypadku prąd upływowy przy odłączonym filtrze nie może przekraczać podanych wartości granicznych. Również z powodu trudności z utrzymaniem wysokiej rezystywności materiałów ceramicznych w temperaturze otoczenia, wynikających z ich higroskopijności, dopuszcza się w stanie zimnym (w temperaturze otoczenia) podwojenie wartości dopuszczalnych prądów upływowych. Warunkiem jest, aby wszystkie regulatory miały położenie wyłączenia na wszystkich biegunach, również neutralnym. Ma to zapobiec powstaniu sytuacji, w której niepracujące urządzenie jest pod napięciem względem ziemi, bo wyłączono przewód neutralny, natomiast na skutek obniżenia się temperatury i zawilgocenia izolacji wzrósł prąd upływowy ponad wartość dopuszczalną. Z powodu stosowania w coraz większym zakresie w urządzeniach AGD układów elektronicznych, zwłaszcza energoelektroniki wykorzystywanej zarówno do sterowania napędami (falowniki do silników w pralkach, odkurzaczach), jak i w samych procesach technologicznych (kuchnie mikrofalowe, grzejniki indukcyjne), oraz sterowników elektronicznych, wzrosły znacznie wymagania dotyczące filtrowania szkodliwych harmonicznych zawartych w napięciu i prądzie. W przypadku układów energoelektronicznych jest to ochrona instalacji przed zakłóceniami generowanymi przez te urządzenia, natomiast w przypadku sterowników jest to ochrona ich przed szkodliwym oddziaływaniem na nie zakłóceń pojawiających się w instalacji. Na jakość filtrów wpływa między innymi pojemność zastosowanych w nich kondensatorów. Kondensatory te włączone są pomiędzy przewody robocze i przewód ochronny połączony z obudową urządzenia, rysunek 3. C – pojemności filtru połączone do przewodzącej obudowy RIz – rezystancja izolacji Rys. 3. Uproszczony schemat układu wejściowego wyposażonego w filtr przeciwzakłóceniowy Nr 124 51 Bezpieczeństwo użytkowania sprzętu elektrycznego Wartość prądu pojemnościowego może osiągać dla urządzeń I klasy ochronności około 6 mA. Wynika to z faktu, że norma dopuszcza, aby prąd wypadkowy upływu wynikającego z rezystancji izolacji i pojemności filtrów nie przekraczał podwójnej wartości wynikającej z samej rezystancji. Możemy zatem wyliczyć dopuszczalną wartość prądu pojemnościowego, wynikającego z zastosowania filtru przeciwzakłóceniowego, przekształcając równanie na prąd wypadkowy oraz przyjmując, że prąd wypadkowy jest dwukrotnie większy od składowej czynnej. 2 2 I Δ2 = I ΔR + I ΔC (1) 2 I ΔC = I Δ2 I ΔR (2) IΔ = 2I ΔR 2 2 I ΔC = 4 I ΔR I ΔR = 3I ΔR (3) (4) Ze wzorów wynika, że dopuszczalna wartość prądu pojemnościowego filtru może osiągać 1,73 dopuszczalnej wartości prądu upływu wynikającego z rezystancji izolacji. Istnieją urządzenia AGD o bardzo specyficznym sposobie użytkowania, dla których bardzo trudno zapewnić odpowiedni poziom bezpieczeństwa. Do urządzeń takich możemy zaliczyć przenośne suszarki do włosów [6]. Najczęściej używane są w łazienkach, gdzie panują najgorsze warunki środowiskowe, a równocześnie ze względów funkcjonalnych muszą posiadać otwory o znacznych rozmiarach, aby umożliwić swobodny przepływ powietrza. Aby zapewnić odpowiedni poziom bezpieczeństwa, prawodawcy nie tylko nakazali wykonywanie ich w II lub III klasie ochronności, ale odnieśli się również do sfery organizacyjnej, nakazując umieszczenie w instrukcji obsługi i na obudowie odpowiednich ostrzeżeń. Ostrzeżenie na suszarce powinno mieć następującą treść: „OSTRZEŻENIE – Nie używać przyrządu w pobliżu wody.” Zamiast napisu można użyć odpowiedniego symbolu, co jest częściej stosowane chociażby ze względów językowych. Natomiast w instrukcji użytkowania przenośnych suszarek do włosów powinna być następująca treść: „ – gdy suszarka do włosów jest używana w łazience, odłączyć ją po użyciu, gdyż bliskość wody stanowi zagrożenie nawet wtedy, kiedy suszarka do włosów jest wyłączona; – do zapewnienia dodatkowej ochrony, wskazane jest zainstalowanie w obwodzie elektrycznym zasilającym łazienkę urządzenia różnicowoprądowego (RCD) o znamionowym prądzie różnicowym zadziałania nieprzekraczającym 30 mA. W tym zakresie należy zwrócić się do specjalisty elektryka.”. Ostrzeżenia na obudowie i w instrukcji mają raczej na celu uspokojenie sumienia prawodawcy i producenta, bo pożytek z nich jest raczej niewielki. Ostrzeżenie na 52 Bezpieczeństwo użytkowania sprzętu elektrycznego obudowie, zwłaszcza w postaci symbolu, w gąszczu innych znaków: o dopuszczeniu do obrotu, zgodności z normami, klasie ochronności (ja doliczyłem się na swojej suszarce 10 symboli), jest praktycznie nie do zauważenia. Nie liczyłbym również na to, że użytkownik przeczyta instrukcję obsługi urządzenia, dla którego do poprawnej pracy wystarczy włożenie wtyczki do gniazdka i przyciśnięcie włącznika. Z drugiej strony trzeba przyznać, że niewiele więcej można zrobić, a wypadki porażeń związane z wpadaniem suszarek i tym podobnego sprzętu do wanny niestety zdarzają się. Jeżeli obwody w łazience zabezpieczone są wysokoczułym wyłącznikiem różnicowoprądowym i wykonane są połączenia wyrównawcze, czyli będzie to instalacja wykonana zgodnie z obowiązującymi obecnie normami, to wpadnięcie jakiegokolwiek urządzenia elektrycznego do wanny spowoduje zadziałanie zabezpieczenia, a tym samym ochrona użytkownika. Niestety w chwili obecnej znakomita większość domów i mieszkań wyposażona jest w instalacje wykonane w układzie TN-C, z zabezpieczeniami w postaci bezpieczników topikowych. Najwyższy poziom bezpieczeństwa wykazują urządzenia wykonane w II klasie ochronności. Należy zatem dążyć do stosowania takiej konstrukcji w możliwie jak największej ilości urządzeń. W wielu przypadkach producenci podchodzą do tych zagadnień dość tradycyjnie zakładając, że urządzenia w obudowach metalowych muszą mieć z definicji I klasę ochronności. 4. Budowa instalacji Istotny wpływ na bezpieczeństwo eksploatacji wszelkich urządzeń elektrycznych, w tym również sprzętu AGD, ma budowa i stan instalacji zasilającej. Budowane obecnie instalacje pracują w układzie TN-S lub TN-C-S. Wykonywane są przewodami z żyłami miedzianymi. We wszystkich pomieszczeniach stosowane są gniazdka ze stykiem ochronnym. Jako zabezpieczenia nadprądowe stosuje się wyłączniki instalacyjne oraz wyłączniki różnicowoprądowe. W pomieszczeniach o zwiększonym zagrożeniu porażeniowym, na przykład w łazienkach, wykonuje się miejscowe połączenia wyrównawcze. Niestety ten rodzaj instalacji występuje w zaledwie paru procentach ogółu instalacji pracujących w Polsce. Najczęściej mamy do czynienia z instalacją pracującą w układzie TN-C. Wykonaną często przewodami z żyłami aluminiowymi. W suchych pomieszczeniach stosowane są gniazdka bez styku ochronnego. Jako zabezpieczenia nadprądowe wykorzystywane są bezpieczniki topikowe, często „naprawiane”, czyli praktycznie niedziałające. Nie ma połączeń wyrównawczych w łazienkach, a ich małe powierzchnie zmuszają do stawiania sprzętu AGD, na przykład pralek, w 2 strefie, co nie jest zgodne z przepisami i oczywiście bardzo niebezpieczne. Również małe powierzchnie pokoi są powodem zasłaniania gniazdek meblami, co wymusza na mieszkańcach stosowanie dużej ilości przedłużaczy. Do stosowania przedłużaczy i rozgałęziaczy w kuchniach zmusza zbyt mała ilość gniazdek, wynikająca z nieprzystosowania istniejących instalacji do bardzo dynamicznego wzrostu ilości sprzętu AGD stosowanego w tych pomieszczeniach. Wystarczy przyjrzeć się, jakie urządzenia elektryczne znajdują się w całkiem przeciętnej współczesnej kuchni: zamrażarka, lodówka, piekarnik elektryczny, płyta gazowa z zapalaczem elektrycznym, zmywarka, okap z wyciągiem, kuchenka mikrofalowa, ekspres do kawy, krajalnica do chleba, Nr 124 53 Bezpieczeństwo użytkowania sprzętu elektrycznego robot stacjonarny, czajnik bezprzewodowy, toster, radio (czasami telewizor), oświetlenie miejscowe pod szafkami. Obok tych urządzeń AGD włączonych w większości do gniazdek na stałe, używany jest jeszcze okazjonalnie dodatkowy sprzęt jak: robot ręczny, młynek do kawy, maszynka do mielenia mięsa itp., dla których też potrzebowalibyśmy chociaż jedno dodatkowe gniazdko. Porównując potrzeby, jakie wynikają z ilości stosowanego sprzętu, z dwoma lub najwyżej trzema podwójnymi gniazdkami, jakie najczęściej mamy do dyspozycji w kuchni, dochodzimy do wniosku, że użytkownicy są zmuszeni do tworzenia pokaźnej instalacji zasilającej wykonanej z przedłużaczy i rozgałęziaczy, co, zwłaszcza w przypadku kuchni, może znacznie zwiększyć zagrożenie porażeniowe. Dodatkowo, możliwość zakupu przedłużaczy likwidujących ciągłość przewodu ochronnego (rysunek 1) pogarsza znacząco poziom bezpieczeństwa i to zarówno w instalacji TN-C, jak i TN-S. Na rysunkach 4 i 5 przedstawiono zagrożenia, jakie mogą powstać podczas eksploatacji sprzętu AGD w układzie TN-C. a) b) L L PEN PEN Brak miejscowego połączenia wyrównawczego Istnieje miejscowe połączenie wyrównawcze Rys. 4. Droga przepływu prądu przy braku ciągłości przewodu PEN Na rysunku 4a przedstawiono skutki przerwania przewodu PEN w układzie TN-C bez miejscowych połączeń wyrównawczych, natomiast na rysunku 4b ten sam stan awaryjny, ale przy istniejących połączeniach wyrównawczych. Połączenia takie mogą powstawać samoistnie przy podłączeniu do instalacji niektórych urządzeń elektrycznych, na przykład elektryczny podgrzewacz wody łączy instalacje elektryczną z wodociągową, a kuchnia gazowo-elektryczna z instalacją gazową. Istniejące miejscowe połączenia wyrównawcze znakomicie zmniejszają niebezpieczne skutki przerwania przewodu PEN w sieciach TN-C. Na rysunku 5 pokazano wpływ sposobu podłączenia przewodu PEN w gniazdku na bezpieczeństwo użytkowania sprzętu AGD, wynikające ze złego zestyku przewodu w zacisku. Takie sytuacje powstają często przy żyłach aluminiowych i są wynikiem płynięcia na zimno aluminium. Zastosowanie przy podłączaniu niezależnego mostka łączącego styk roboczy ze stykiem ochronnym (rysunek 5a), może doprowadzić do rażenia nawet przy sprawnym sprzęcie AGD. Przy podłączeniu wykonanym ciągłym przewodem PEN, przy braku zestyku w zacisku ochronnym (rysunek 5b), nie ma zagrożenia przy sprawnym sprzęcie AGD, natomiast pojawi się przy uszkodzeniu izolacji roboczej. Jeżeli zły będzie zestyk w zacisku styku roboczego (rysunek 5c), to systemy ochrony będą sprawne, a jedynie urządzenie nie będzie pracowało. 54 Bezpieczeństwo użytkowania sprzętu elektrycznego L PEN a) Połączenie pomiędzy stykiem PEN i N wykonane niezależnym mostkiem. Największe zagrożenie L L PEN b) Zły zestyk ze stykiem PE. Zagrożenie dopiero po uszkodzeniu odbiornika PEN c) Zły zestyk ze stykiem N Brak zagrożenia porażeniowego Rys. 5. Zagrożenie powstające na skutek złego zestyku w gniazdku w instalacjach typu TN-C 5. Podsumowanie Na stopień bezpieczeństwa eksploatacji wszelkich urządzeń elektrycznych mają wpływ warunki środowiskowe, w jakich eksploatowane są urządzenia, budowa i stan techniczny urządzenia, budowa i stan instalacji, w jakiej pracuje urządzenie, oraz sposób jego eksploatacji. Analizując wymagania norm odnoszących się do bezpieczeństwa elektrycznego sprzętu AGD użytkowanego w gospodarstwach domowych dochodzimy do wniosku, że urządzenia obecnie produkowane są coraz bardziej bezpieczne. W chwili obecnej wykonuje się urządzenia AGD prawie wyłącznie w I lub II klasie ochronności. Dzięki powszechnemu stosowaniu na obudowy tworzyw sztucznych o wysokiej wytrzymałości mechanicznej oraz coraz powszechniejszemu stosowaniu materiałów syntetycznych o podwyższonej wytrzymałości termicznej, rozszerzono zakres sprzętu budowanego w II klasie ochronności. Skuteczność tego środka ochrony nie zależy od budowy i stanu technicznego instalacji, co jest istotnym plusem przy braku jakiegokolwiek fachowego nadzoru nad stanem instalacji w budynkach mieszkalnych. Problemem są, będące jeszcze w posiadaniu zwłaszcza starszych i uboższych osób, urządzenia w 0 klasie ochronności. Oczywiście ilość tego rodzaju sprzętu będzie z czasem zmniejszać się, natomiast problemem są urządzenia kupowane na bazarach i pochodzące od „egzotycznych” producentów, dla których nie można mieć pewności, co do stosowania się do odpowiednich norm. Znacznym zagrożeniem dla bezpiecznego używania sprzętu AGD w domach jest budowa i stan instalacji elektrycznych. Wprawdzie nowe instalacje znacznie podnoszą standard bezpieczeństwa, ale jest ich obecnie bardzo niewiele, a remonty starych instalacji w mieszkaniach przeprowadzane są często, albo samodzielnie przez mieszkańców albo przez „domorosłych” elektryków, nie zawsze znających zasady Nr 124 55 Bezpieczeństwo użytkowania sprzętu elektrycznego budowy instalacji elektrycznych. Natomiast dla budujących nowe domy propozycja, aby dobrze rozplanowali ilość i rozmieszczenie gniazdek w pomieszczeniach, zwłaszcza w kuchni. Ogólną zasadą powinno być unikanie przedłużaczy, zwłaszcza przy podłączaniu urządzeń w I klasie ochronności. Każdy dodatkowy styk na drodze przewodu ochronnego powoduje wzrost prawdopodobieństwa przerwania jego ciągłości, co przy uszkodzeniu izolacji roboczej urządzenia stworzy zagrożenie porażeniowe. Jeszcze gorzej może być przy stosowaniu przedłużaczy z wieloma gniazdkami. W takim przypadku, przy podłączeniu do przedłużacza wielu urządzeń w I klasie ochronności, prądy upływowe sumują się i po przerwaniu ciągłości przewodu ochronnego, nawet przy sprawnych urządzeniach AGD, po dotknięciu któregokolwiek z nich przez człowieka może popłynąć prąd zagrażający życiu. Oczywiście problem ze stosowaniem przedłużaczy nie występuje w przypadku stosowania urządzeń AGD w II klasie ochronności. Na warunki środowiskowe nie mamy wpływu i należy spodziewać się raczej rozszerzania się zastosowań sprzętu AGD w trudnych warunkach, czyli w łazienkach i obszarach poza budynkami [7]. Ale w powiązaniu z zastosowaniem dla tych obszarów obwodów zabezpieczonych wyłącznikiem różnicowoprądowym powinno się udać zapewnić odpowiedni poziom bezpieczeństwa elektrycznego. Największym zagrożeniem dla bezpieczeństwa elektrycznego jest sam użytkownik, a właściwie jego niewiedza i nieświadomość zagrożenia. Wszyscy wiedzą, że dotknięcie przewodu pod napięciem jest niebezpieczne, ale nie kojarzą zagrożenia z brakiem kołka ochronnego, zastosowaniem przedłużacza o zbyt małym przekroju przewodu lub bez przewodu ochronnego, czy używaniem sprzętu AGD wykonanego w I klasie ochronności, zasilanego poprzez przedłużacz bez styku ochronnego w 1 lub nawet 0 strefie w łazience. 6. Literatura 1. PN-EN 50106:2000, Bezpieczeństwo elektrycznych przyrządów do użytku domowego i podobnego. Postanowienia szczegółowe dotyczące badań wyrobu przyrządów wchodzących w zakres EN 60335-1 i EN 60967. 2. PN-EN 60335-1:2004, Bezpieczeństwo elektrycznych przyrządów do użytku domowego i podobnego. Wymagania ogólne. 3. PN-EN 60335-2-3:2007, Bezpieczeństwo elektrycznych przyrządów do użytku domowego i podobnego. Wymagania szczegółowe dla żelazek elektrycznych. 4. PN-EN 60335-2-5:2005, Bezpieczeństwo elektrycznych przyrządów do użytku domowego i podobnego. Wymagania szczegółowe dla zmywarek do naczyń. 5. PN-EN 60335-2-7:2005, Bezpieczeństwo elektrycznych przyrządów do użytku domowego i podobnego. Wymagania szczegółowe dla pralek. 6. PN-EN 60335-2-23:2006, Bezpieczeństwo elektrycznych przyrządów do użytku domowego i podobnego. Wymagania szczegółowe dla przyrządów do pielęgnacji skóry lub włosów. 7. PN-EN 60335-2-78:2004 (U), Bezpieczeństwo elektrycznych przyrządów do użytku domowego i podobnego. Wymagania szczegółowe dla opiekaczy ogrodowych. 56
