Czy zwrotne darowanie pieniędzy w rodzinie jest

Dziennik Gazeta Prawna 113/2010 z 14.06.2010 [dodatek: Tygodnik Podatkowy, str. 15]
Czy zwrotne darowanie pieniędzy w rodzinie jest opodatkowane
Ojciec zamierza przekazać córce 15 tys. zł. Córka chce te pieniądze zainwestować na giełdzie, po czym zwrócić ojcu. Ojciec nie
dostanie z tej transakcji żadnych dodatkowych środków. Czy obie formy przekazania środków są darowizną i korzystają ze
zwolnienia od podatku od darowizn, czy jest to pożyczka? Czy od takich dwóch operacji ojciec i córka będą musieli zapłacić
podatek? O odpowiedź poprosiliśmy Izbę Skarbową w Szczecinie oraz Szymona Dalca, doradcę podatkowego w Dalc i OchockiDoradcy.
IZBA SKARBOWA W SZCZECINIE ODPOWIEDZIAŁA „DGP”
Udzielenie odpowiedzi na postawione pytanie wymaga ustalenia, jaka czynność prawna została dokonana między
rodzicem a dzieckiem.
Z dokonaniem darowizny (art. 888 par. 1 i następne kodeksu cywilnego) mamy do czynienia, gdy darczyńca
zobowiązuje się do bezpłatnego świadczenia na rzecz obdarowanego kosztem swego majątku. Oświadczenie
darczyńcy powinno być złożone w formie aktu notarialnego, ale umowa darowizny w przypadku niezachowania
szczególnej formy staje się ważna, jeżeli przyrzeczone świadczenie zostało spełnione.
Na mocy art. 4a ust. 1 ustawy o podatku od spadków i darowizn zwalnia się od podatku nabycie, m.in. w drodze
darowizny, własności rzeczy lub praw majątkowych przez: małżonka, zstępnych, wstępnych, pasierba,
rodzeństwo, ojczyma, macochę. Uprzywilejowanie nabycia między tymi osobami następuje wyłącznie pod
warunkiem: zgłoszenia nabycia własności rzeczy lub praw majątkowych właściwemu naczelnikowi urzędu
skarbowego w terminie sześciu miesięcy od dnia powstania obowiązku podatkowego oraz udokumentowania –
gdy przedmiotem nabycia tytułem darowizny są środki pieniężne, a wartość majątku nabytego łącznie od tej
samej osoby w okresie pięciu lat, poprzedzających rok, w którym nastąpiło ostatnie nabycie, doliczona do
wartości rzeczy i praw majątkowych ostatnio nabytych, przekracza kwotę 9637 zł – ich otrzymanie dowodem
przekazania na rachunek bankowy nabywcy albo jego rachunek prowadzony przez spółdzielczą kasę
oszczędnościowo-kredytową lub przekazem pocztowym.
Jeżeli z treści umowy oraz okoliczności towarzyszących czynności wynika, że dokonana transakcja nosi cechy
charakterystyczne dla pożyczki (uregulowanej w art. 720 i następnych k.c.), bowiem dający pożyczkę
zobowiązuje się przenieść na własność biorącego określoną ilość pieniędzy albo rzeczy oznaczonych tylko co do
gatunku, a biorący zobowiązuje się zwrócić tę samą ilość pieniędzy albo tę samą ilość rzeczy tego samego
gatunku i tej samej jakości, to wówczas należy przeanalizować zasadność zwolnienia od podatku na podstawie
ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych.
Zgodnie z art. 9 pkt 10 lit. b ustawy o PCC ustawodawca zwolnił od opodatkowania pożyczki w formie pieniężnej
udzielane na podstawie umowy zawartej między osobami, o których mowa w art. 4a ustawy o podatku od
spadków i darowizn, w wysokości przekraczającej kwotę 9637 zł. Analizowane zwolnienie pożyczek jest więc
zharmonizowane z powyższymi zmianami w ustawie o podatku od spadków i darowizn, z uwagi na cel
nowelizacji, polegający na nieobciążaniu podatkiem pożyczek pieniężnych udzielanych osobom z kręgu
najbliższej rodziny, bez względu na ich wysokość. Możliwość skorzystania z omawianego zwolnienia jest
uzależniona od spełnienia dwóch warunków: złożenia deklaracji w sprawie podatku właściwemu organowi
podatkowemu w terminie 14 dni od daty dokonania czynności oraz udokumentowania faktu otrzymania przez
1z3
biorącego pożyczkę wskazanej w deklaracji kwoty pieniężnej. Udokumentowanie to może mieć wyłącznie formę
przelewu lub wpłaty
na rachunek
bankowy
albo na rachunek
prowadzony
przez
spółdzielczą kasę
oszczędnościowo-kredytową biorącego, albo adresowanego na jego nazwisko przekazu pocztowego.
EKSPERT RADZI
Szymon Dalc
doradca podatkowy w Dalc i Ochocki-Doradcy
Szymon Dalc, doradca podatkowy w Dalc i Ochocki-Doradcy
Zacznijmy od definicji czynności prawnych, jakimi są pożyczka i darowizna. Należy zwrócić uwagę, że
obie czynności powinny, co do zasady, być potwierdzone na piśmie. W przypadku umowy pożyczki,
gdy kwota pożyczki przekracza 500 zł, wystarczy zwykła forma pisemna, natomiast do oświadczenia
darczyńcy wymagana jest forma aktu notarialnego. Umowa darowizny zawarta bez zachowania tej formy
staje się jednak ważna, jeżeli przyrzeczone świadczenie zostało spełnione.
Zgodnie z przepisami art. 720 par. 1 kodeksu cywilnego, przez umowę pożyczki dający pożyczkę zobowiązuje
się przenieść na własność biorącego określoną ilość pieniędzy albo rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku, a
biorący zobowiązuje się zwrócić tę samą ilość pieniędzy albo tę samą ilość rzeczy tego samego gatunku i tej
samej jakości.
Z kolei przez umowę darowizny rozumie się taką umowę, w której darczyńca zobowiązuje się do bezpłatnego
świadczenia na rzecz obdarowanego kosztem swego majątku (art. 888 par. 1 k.c.).
Z powyższego wynika, że decydujące znaczenie w sprawie będzie miała ocena zamiaru stron. Trudno
jednoznacznie ocenić, czy organ podatkowy uznałby przedstawione przez czytelnika transakcje jako darowiznę,
a nie pożyczkę. Zależeć to może od wielu czynników – jednym z nich może być np. czas, jaki upłynie między
darowiznami, sytuacja materialna darczyńcy i obdarowanego w chwili dokonania czynności prawnej czy wreszcie
treść oświadczeń złożonych przez strony. Jeśli badana czynność prawna wzbudzi wątpliwości organu
podatkowego i będzie on podejrzewał próbę obejścia przepisów prawa podatkowego w celu zmniejszenia
obciążeń podatkowych, to z pewnością taka czynność zostanie zakwestionowana.
Rozważmy zatem, czy i jakie będą obowiązki w zakresie podatku w sytuacji, gdy:
● transakcje zostaną uznane za darowizny,
● transakcja zostanie uznana za pożyczkę.
W przypadku darowizn w kwocie 15 tys. zł uczynionej między ojcem i córką będzie można skorzystać ze
zwolnienia od podatku od spadków i darowizn, jeżeli obdarowany zgłosi ten fakt właściwemu naczelnikowi urzędu
2z3
skarbowego w terminie sześciu miesięcy od dnia powstania obowiązku podatkowego (dzień złożenia przez
darczyńcę oświadczenia w formie aktu notarialnego lub w razie jego braku dzień spełnienia przyrzeczonego
świadczenia). Dodatkowym warunkiem, który musi być spełniony, jest posiadanie przez obdarowanego dowodu
otrzymania środków pieniężnych na jego rachunek bankowy albo jego rachunek prowadzony przez spółdzielczą
kasę oszczędnościowo-kredytową lub przekazem pocztowym (art. 4a ust.1 ustawy o podatku od spadków i
darowizn).
Także w przypadku umowy pożyczki zawartej między ojcem i córką możliwe będzie skorzystanie ze zwolnienia
z podatku (w tym przypadku podatku od czynności cywilnoprawnych) pod warunkiem złożenia deklaracji (PCC)
właściwemu organowi podatkowemu w terminie 14 dni od daty dokonania czynności (zawarcia umowy) oraz
udokumentowania otrzymania przez biorącego pożyczkę pieniędzy na rachunek bankowy, albo jego rachunek
prowadzony przez spółdzielczą kasę oszczędnościowo-kredytową lub przekazem pocztowym (art. 9 pkt. 10 lit. b
ustawy o PCC).
Jak widać, w obu przypadkach po spełnieniu podobnych warunków nie trzeba będzie płacić podatku. Dlatego
biorąc pod uwagę zastrzeżenia mogące pojawić się przy kwalifikacji przez organ podatkowy czynności prawnej,
bezpieczniej byłoby uznać, że udzielona została pożyczka zamiast darowizny.
Opr. Łukasz Zalewski
Podstawa prawna
Art. 720 par. 1, art. 888 par. 1 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. kodeks cywilny (Dz.U. z 1964 r. nr 16,
poz. 93 z późn. zm.).
Art. 9 pkt 10 lit. b ustawy z 9 września 2000 r. o podatku od czynności cywilnoprawnych (t.j.
Dz.U. z 2007 r. nr 68, poz. 450 z późn. zm.).
Art. 4a ust. 1 i 4 ustawy z 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn (t.j. Dz.U. z 2009 r. nr
93, poz. 768 z późn. zm.).
Zródło: INFOR LEX Księgowość Plus publikacja z serii INFOR LEX
Copyright © 2010 INFOR PL S.A. Wszelkie prawa zastrzeżone.
3z3