W Weronie

Scenariusz lekcji do klasy II. Romantyzm.
Temat:
Serce i rozum w odwiecznym sporze w wierszu C.K. Norwida
„W Weronie”
1 godzina lekcyjna
Celem lekcji jest odczytanie wiersza Norwida jako poetyckiej kontynuacji sporu
klasyków i romantyków dotyczącego sposobów poznania świata przez człowieka.
Wstępna faza lekcji:
Pytamy uczniów o skojarzenia, jakie wywołuje tytuł wiersza „W Weronie” Prosimy o krótkie
przypomnienie historii Romea i Julii, zwłaszcza jej finału. Pytamy teŜ, jaką tematykę sugeruje
tytuł utworu.
Nie podajemy uczniom gotowego tematu, poprosimy o jego sformułowanie na końcu lekcji.
Uwaga!
Dalszy tok lekcji podzielony jest na dwa etapy, w których uczniowie najpierw pracują,
mając do dyspozycji tylko dwie pierwsze zwrotki wiersza, w drugim zaś otrzymują takŜe
dwie pozostałe. Tekst utworu moŜna wyświetlać częściowo np. z foliogramu.
Cyprian Kamil Norwid
W Weronie
1
Nad Kapuletich i Montekich domem,
Spłukane deszczem, poruszone gromem,
Łagodne oko błękitu ---------2
Patrzy na gruzy nieprzyjaznych grodów,
Na rozwalone bramy do ogrodów,
I gwiazdę zrzuca ze szczytu ---------3
Cyprysy mówią, Ŝe to dla Julietty,
śe dla Romea ta łza znad planety
Spada i groby przecieka;
4
A ludzie mówią i mówią uczenie,
śe to nie łzy są, ale Ŝe kamienie,
I – Ŝe nikt na nie nie czeka!
[1848 – 1849]
Etap 1 – przypomina pracę metodą sześciu myślowych kapeluszy, jednak tu punkt
widzenia narzucony poszczególnym grupom jest dokładniej sprecyzowany.
1. Uczniowie otrzymują do lektury dwie pierwsze strofy wiersza, a następnie
w grupach realizują zadanie: Wyobraźcie sobie róŜnych świadków tego zdarzenia.
Autor: Małgorzata Niewiadomska
Scenariusz lekcji do klasy II. Romantyzm.
2.
3.
4.
Są nimi osoby i elementy świata przyrody znane wam z dzieł literackich. Jak
spadającą nad domami Romea i Julii gwiazdę zinterpretują róŜni świadkowie? KaŜda
grupa musi utoŜsamić się z jednym punktem widzenia i go wyrazić w kilku zdaniach,
przypominając
zarazem
wiedzę
odnoszącą
się
do wskazanej
postaci
i wyszczególniając jej najwaŜniejsze cechy:
grupa 1 – punkt widzenia dziecka, np. dziecięcego bohatera ballady „Król olch”,
grupa 2 – punkt widzenia starca z ballady „Romantyczność”,
grupa 3 – punkt widzenia romantycznie zakochanego, np. Wertera lub Gustawa,
grupa 4 – punkt widzenia poety romantycznego „Romantyczności”,
grupa 5 – punkt widzenia współczesnego uczonego,
grupa 6 – punkt widzenia cyprysów / romantycznej natury (tej grupie dobrze byłoby
udostępnić Słownik symboli, a nawet fragment IV cz. „Dziadów”, w którym Gustaw
mówi o cyprysowej gałązce.
Zespoły prezentują róŜne punkty widzenia, najwaŜniejsze ustalenia powinny
zostać zapisane na tablicy (np. w postaci mapy mentalnej) przez „sekretarzy”
zespołów.
Oczekiwane odpowiedzi:
grupa 1 – romantyczny bohater dziecięcy, np. dziecko z ballady „Król olch”
charakteryzuje się bujną wyobraźnią, jest niezwykle wraŜliwe, widzi świat przez
pryzmat emocji, poznaje intuicyjnie; taki bohater moŜe np. zareagować na widok
spadającej gwiazdy słowami zachwytu lub uczuciem lęku, widzieć w tym fakcie
przejaw działania istot metafizycznych;
grupa 2 – starzec z ballady „Romantyczność” jest ucieleśnieniem klasycznej mądrości,
racjonalizmu i empiryzmu, to oświeceniowy uczony ze „szkiełkiem i okiem”; jego
światopogląd nie pozwoli mu dostrzec w spadającej gwieździe niczego
ponadzmysłowego, dla niego będzie to tylko (i dosłownie) spadająca gwiazda,
zjawisko fizyczne znane astronomom;
grupa 3 – romantycznie zakochany to człowiek nadwraŜliwy, zwrócony w głąb siebie,
idealizujący miłość i jej przedmiot, bujający w obłokach, cierpiący z niespełnienia;
taka osoba powiąŜe widok spadającej gwiazdy ze swoją sytuacją, moŜe utoŜsami
gwiazdę z ukochaną lub zinterpretuje ją jako zwiastun (np. nieszczęścia) dla ich
uczucia;
grupa 4 – romantyczny poeta to wybitna jednostka o wybujałych emocjach, obdarzona
nieprzeciętną wyobraźnią, wraŜliwością i intuicją kieruje się uczuciem, wierzy
w świat ponadzmysłowy; poeta ten zobaczy w gwieździe przejaw działania sił
pozazmysłowych, odczyta ją jako symbol (czyli w poetycki sposób);
grupa 5 – współczesny uczony sięgnąłby po dostępne mu nowoczesne narzędzia
badawcze, na podstawie badań sformułowałby teorię naukową dotyczącą zjawiska
na niebie, które mogłoby okazać się np. meteorem, kometą itp.;
grupa 6 – cyprysy jako element romantycznej natury obdarzone byłyby moŜliwością
odczuwania zbliŜoną do ludzkiej, są symbolem Ŝałoby, pamięci o zmarłych, więc
dla nich zapewne spadająca gwiazda oznaczałaby litość, współczucie
dla nieszczęśliwych kochanków, moŜe byłaby symbolem pamięci o nich.
Po krótkich prezentacjach stanowisk uczniowie porównują je i zestawiają w dwie
grupy poglądów kontrastujących ze sobą. Powinny wyłonić się dwa stanowiska:
racjonalistyczne i idealistyczne – romantyczne.
Następne zadanie polega na ustaleniu, wciąŜ tylko na podstawie dwóch
pierwszych strof, który z dwóch punktów widzenia przyjąłby podmiot liryczny
wiersza. Uczniowie w odpowiedzi uwzględniają: scenerię wydarzenia, językowy
sposób obrazowania świata, symbolikę, nastrój pierwszej części wiersza.
Autor: Małgorzata Niewiadomska
Scenariusz lekcji do klasy II. Romantyzm.
Z analizy tekstu wynika, Ŝe punkt widzenia podmiotu byłby irracjonalistyczny, a więc
zgodny z romantycznym postrzeganiem świata. Świadczą o tym:
• wykreowana przez podmiot sceneria wydarzeń zgodna z upodobaniami
romantyków: scenerię tworzą ruiny domów Romea i Julii oraz błękit nieba;
• sposób obrazowania, w którym nadrzędnym środkiem stylistycznym jest
personifikacja błękitu nieba: „łagodne oko błękitu”, „patrzy na gruzy...
i gwiazdę zrzuca”; charakterystyczny dla romantycznego ujęcia natury jako
tworu nie tylko Ŝywego, ale i czującego, a nawet współodczuwającego
z człowiekiem (moŜna pokusić się o przykłady z Mickiewiczowskich ballad
lub z „Pana Tadeusza”),
• symbolika: ruiny jako symbol śmierci, przemijania (podobnie jak w sonecie
„Bakczysaraj w nocy” lub „Ruiny zamku w Bałakławie” lub w „Panu
Tadeuszu” – ruiny zamku Horeszków jako symbol upadku świetności
i bogactwa rodu i całej magnaterii), oko błękitu – symbol wszechobecnej
natury lub obecności Boga, opatrzności BoŜej.
• nastrój tworzą powyŜsze elementy, nasycając wypowiedź smutkiem, zadumą.
Etap 2 – proponujemy uczniom sprawdzenie ich interpretacji przez zapoznanie się
z drugą częścią wiersza i jej analizą.
1. Uczniowie otrzymują tekst ostatnich dwóch strof. Sprawdzają, jakie dwie
interpretacje „zrzuconej ze szczytu gwiazdy” proponuje wiersz. Są to:
• stanowisko cyprysów, które „mówią” (upersonifikowana romantyczna natura),
Ŝe spadająca gwiazda to łza niebios uroniona nad losem kochanków. Cyprysy
reprezentują romantyczne postrzeganie świata, w ich interpretacji „gwiazdy
ze szczytu” odbija się romantyczna uczuciowość, intuicyjny, irracjonalny
odbiór rzeczywistości; romantyczna natura pamięta o kochankach i współczuje
im cierpienia;
• stanowisko ludzi, którzy „mówią uczenie”, Ŝe spadająca gwiazda to kamień
(meteor), charakteryzuje się racjonalizmem, jest chłodne, rzeczowe,
rozumowe. Forma zbiorowa „ludzie” (wszyscy, nie tylko np. uczeni) moŜe
wyraŜać refleksję o zaniku uczuć w ludzkim stosunku do świata i w jego
postrzeganiu.
2. Pytamy, czy podmiot, który wcześniej w wypowiedzi przyjął stanowisko
romantyczne, zgodziłby się raczej ze stanowiskiem wyraŜonym przez cyprysy czy
przez ludzi.
Jakie nastawienie podmiotu wyraŜa zdanie w pointy wiersza „A ludzie mówią i mówią
uczenie”? Jaką funkcję pełni ostatnia strofa?
• Ostatnia strofa ostro kontrastuje z nastrojem i sposobem obrazowania w całym
wierszu, więc trudno utoŜsamiać głos podmiotu z głosem ludzi.
• Pozornie wyraŜa akceptację stanowiska ludzi, ale w rzeczywistości nie.
• Utrzymana jest w tonie ironicznym i ma ośmieszać stanowisko rozumowe.
3. Prosimy uczniów o określenie funkcji, jaką w utworze pełni motyw Romea i Julii.
Czy temat miłości sugerowany przez tytuł wiersza i nawiązanie
do nieszczęśliwych kochanków jest w nim najwaŜniejsze? (Ta faza pracy powinna
prowadzić do sformułowania tematu.)
• Motyw Romea i Julii pełni rolę pretekstu do wywołania światopoglądowej
dysputy nad sposobem postrzegania świata przez ludzi. W wierszu ukrywa się
zarzut pod adresem ludzi, którzy zatracili ludzki, uczuciowy sposób patrzenia
na świat.
• Tytuł jest aluzją literacką.
Autor: Małgorzata Niewiadomska
Scenariusz lekcji do klasy II. Romantyzm.
Jakie utwory poruszają podobną problematykę?
• Są to np. wiersze Mickiewicza „Oda do młodości” i „Romantyczność”.
Jak powinien brzmieć temat tej lekcji? Prosimy sformułowanie propozycji – kaŜda
para uczniów układa własną propozycję. Zapisujemy kilka wersji i prosimy o wybór
najlepszej. Temat nie musi brzmieć tak jak w scenariuszu.
4. Na zakończenie podejmujemy wspólną próbę zdefiniowania aluzji literackiej i ironii
romantycznej.
Autor: Małgorzata Niewiadomska