Wytyczne sporządzania przeglądów ekologicznych spalarni odpadów
Transkrypt
Wytyczne sporządzania przeglądów ekologicznych spalarni odpadów
Wytyczne sporządzania przeglądów ekologicznych spalarni odpadów PRACA WYKONANA NA ZLECENIE DEPARTAMENTU POLITYKI EKOLOGICZNEJ MINISTERSTWA ŚRODOWISKA Autorzy opracowania: dr inż. Grzegorz Wielgosiński Politechnika Łódzka dr inż. Tadeusz Pająk Akademia Górniczo-Hutnicza Łódź - Kraków - Warszawa, grudzień 2003 Wytyczne sporządzania przeglądów ekologicznych instalacji termicznego przekształcania odpadów Spis treści 1. Cel przeglądu ekologicznego ................................................................... 3 2. Podstawy formalne przeglądu .................................................................. 3 3. Kwalifikacje sporządzających przeglądy ekologiczne ..................... 4. Zakres rzeczowy przeglądu ...................................................................... 4 5. Ocena stanu technicznego instalacji ...................................................... 17 6. Ocena organizacji pracy spalarni ........................................................... 18 7. Polskie spalarnie odpadów - stan aktualny ............................................ 19 8. Podsumowanie ...................................................................................... 20 ..... 3 Załącznik nr 1 Podstawowe akty prawne dotyczące opracowania przeglądu ekologicznego instalacji termicznego przekształcania odpadów Załącznik nr 2 Ocena stanu technicznego instalacji termicznego przekształcania odpadów Załącznik nr 3 Charakterystyka przekształcania w Polsce niektórych odpadów typów instalacji termicznego medycznych eksploatowanych Strona 2/30 Wytyczne sporządzania przeglądów ekologicznych instalacji termicznego przekształcania odpadów 1. Cel przeglądu ekologicznego Celem przeglądu ekologicznego instalacji termicznego przekształcania odpadów jest określenie wpływu oddziaływania tego rodzaju instalacji na środowisko i wydanie oceny czy poprzez to oddziaływanie nie zostanie spowodowane zagrożenie dla środowiska oraz zdrowia ludzi. Celem przeglądu jest również stwierdzenie, czy dana instalacja spełnia bezpośrednio wymogi stawiane spalarniom odpadów określone w przepisach prawa krajowego lub czy ma szansę po ewentualnej modernizacji spełnić te wymogi, lub też czy dana instalacja nadaje się jedynie do likwidacji. Celem natomiast opracowania niniejszych wytycznych sporządzania przeglądów ekologicznych instalacji termicznego przekształcania odpadów, w szczególności spalarni odpadów, jest wskazanie: 1. wytycznych określających, jakie kryteria z grupy uwarunkowań administracyjno-prawnych, technicznych i oddziaływania na środowisko dotyczących instalacji termicznego przekształcania odpadów powinny być wzięte pod uwagę podczas opracowywania przeglądu ekologicznego, 2. wytycznych w oparciu, o które można będzie ocenić przeprowadzony przegląd ekologiczny. Tak sformułowany cel jest odniesieniem do treści zapisu art. 242 ustawy Prawo ochrony środowiska, w którym podano, że minister właściwy do spraw środowiska może określić dodatkowe wymagania, jakie w zakresie formy sporządzania, zakresu ocenianych zagadnień i rodzaju wymaganych dokumentów powinien zawierać przegląd ekologiczny poszczególnych rodzajów instalacji. Tak rozumiany cel opracowania przeglądu ekologicznego oznacza jednocześnie, że dla prawidłowego jego sporządzania niezbędna jest wszechstronna analiza zarówno stanu prawnego instalacji, w tym kontrola posiadania wszystkich wymaganych prawem pozwoleń i decyzji, jak i też analiza stanu technicznego spalarni, jej konstrukcji i wyposażenia pod kątem minimalizacji negatywnego oddziaływania na środowisko. 2. Podstawy formalne przeglądu Podstawą formalną przeglądu ekologicznego instalacji termicznego przekształcania odpadów jest decyzja administracyjna nakazująca sporządzenie i przedłożenie przeglądu ekologicznego. Podstawą prawną jest Tytuł III, Dział V, a głównie art. 237 ustawy - Prawo ochrony środowiska. Zgodnie tym artykułem w razie stwierdzenia okoliczności wskazujących na możliwość negatywnego oddziaływania instalacji na środowisko, organ ochrony środowiska może, w drodze decyzji, zobowiązać prowadzący instalację podmiot korzystający ze środowiska do sporządzenia i przedłożenia przeglądu ekologicznego. Wykaz aktów prawnych, które powinny być uwzględnione w trakcie opracowywania przeglądu ekologicznego instalacji termicznego przekształcania odpadów przedstawiono w załączniku nr 1. 3. Kwalifikacje sporządzających przeglądy ekologiczne Ze względu na złożoność i interdyscyplinarność zagadnień związanych z problematyką termicznego przekształcania odpadów wskazane jest, aby przegląd Strona 3/30 Wytyczne sporządzania przeglądów ekologicznych instalacji termicznego przekształcania odpadów ekologiczny instalacji realizujących tego rodzaju metodę przekształcania odpadów sporządzały osoby posiadające odpowiednie kwalifikacje i wiedzę, tak aby prawidłowo ocenić stan techniczny instalacji oraz możliwości bądź perspektywy spełnienia przez nią wymogów prawnych określonych w odpowiednich ustawach i rozporządzeniach - załącznik nr 1. W tej sytuacji wydaje się koniecznym, aby w skład zespołu sporządzającego przegląd ekologiczny wchodzili specjaliści z zakresu inżynierii chemicznej, inżynierii środowiska oraz energetyki posiadający interdyscyplinarną wiedzę z zakresu krajowego i wspólnotowego prawa ochrony środowiska, termodynamiki, chemii fizycznej, procesów wymiany masy, procesów wymiany ciepła, nowoczesnych rozwiązań technologicznych spalarni w zakresie realizacji procesu spalania i oczyszczania spalin, oceny stopnia zagrożenia ekologicznego, oceny skutków ekonomicznych itp. 4. Zakres rzeczowy przeglądu Zakres przeglądu ekologicznego instalacji, w tym instalacji termicznego przekształcania odpadów został określony w art. 238 ustawy - Prawo ochrony środowiska (POŚ). Artykuł ten zawiera podstawowy zakres informacji o zawartości merytorycznej raportu z przeglądu ekologicznego. Wskazane jest również uwzględnienie art. 184 i 221 ustawy - Prawo ochrony środowiska, w szczególności w zakresie określenia stanu formalno-prawnego instalacji. W odniesieniu do instalacji termicznego przekształcania odpadów konieczne jest również posiłkowanie się niektórymi przepisami ustawy o odpadach (UO). W związku z tym, uzasadnionym wydaje się zaproponowanie następującego spisu treści przeglądu ekologicznego instalacji termicznego przekształcania odpadów, jaką jest spalarnia odpadów: 1. 2. Opis stanu formalno-prawnego oraz lokalizacji spalarni 1.1. Oznaczenie podmiotu prowadzącego instalację, jego adres zamieszkania lub siedziby (nie jest obowiązkowe, gdyż nie wynika z art. 238 POŚ, a z art. 184, ust. 2, pkt. 1, ale wskazane jest podanie tej informacji) 1.2. Adres zakładu, na którego terenie prowadzona jest eksploatacja instalacji (nie jest obowiązkowe, gdyż nie wynika z art. 238 POŚ, a z art. 184, ust. 2, pkt. 2, ale wskazane jest podanie tej informacji) 1.3. Dokument potwierdzający, że podmiot prowadzący instalację termicznego przekształcania odpadów jest uprawniony do występowania w obrocie prawnym (nie jest obowiązkowe, gdyż nie wynika z art. 238 POŚ, a z art. 184, ust. 4, pkt. 1, ale wskazane jest podanie tej informacji) 1.4. Informacja o tytule prawnym do instalacji (nie jest obowiązkowe, gdyż nie wynika z art. 238 POŚ, a z art. 184, ust. 2, pkt. 3, ale wskazane jest podanie tej informacji) 1.5. Opis lokalizacji zakładu, na którego terenie zlokalizowana jest instalacja (POŚ art. 238, pkt. 1, lit. a, d, e, f) 1.6. Ustalenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego (nie jest obowiązkowe, gdyż nie wynika z art. 238 POŚ, a z art. 184, ust. 4, pkt. 2, ale wskazane jest podanie tej informacji) Charakterystyka techniczna spalarni Strona 4/30 Wytyczne sporządzania przeglądów ekologicznych instalacji termicznego przekształcania odpadów 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 2.1. Rodzaj, wielkość i usytuowanie instalacji (POŚ art. 238, pkt. 1, lit b) 2.2. Opis zastosowanej technologii (POŚ art. 238, pkt. 1, lit c, POŚ art. 184, ust. 2, pkt. 4) 2.3. Stan techniczny instalacji (nie jest obowiązkowe, gdyż nie wynika z art. 238 POŚ, a z art. 184, ust. 2, pkt. 5) 2.4. System przyjęcia odpadów do spalarni i ich magazynowania przed termicznym przekształcaniem (nie jest obowiązkowe, gdyż nie wynika z art. 238 POŚ, a z UO art. 45, 46, ale wskazane jest podanie tej informacji) 2.5. Stan formalno-prawny spalarni (nie jest obowiązkowe, gdyż nie wynika z art. 238 POŚ, a z art. 180 oraz UO art. 17 i 27, ale wskazane jest podanie tej informacji) Sposób korzystania ze środowiska 3.1 Emisja zanieczyszczeń do powietrza (POŚ art. 238, pkt. 2, 3) 3.2. Pobór wody i zrzut ścieków (POŚ art. 238, pkt. 2, 3) 3.3. Odpady (POŚ art. 238, pkt. 2, 3) 3.4. Hałas (POŚ art. 238, pkt. 2, 3) 3.5. Ochrona gleb i wód podziemnych (POŚ art. 238, pkt. 2, 3) Analiza skuteczności stosowanych rozwiązań ograniczających ujemny wpływ instalacji termicznego przekształcania odpadów na środowisko 4.1. Ocena stopnia nowoczesności zastosowanej technologii (POŚ art. 238, pkt. 4) 4.2. Analiza spełnienia wymogów prawnych określonych w decyzjach administracyjnych 4.3. Stany awaryjne instalacji (POŚ art. 238, pkt. 2, 3) Ocena wpływu spalarni na środowisko, walory krajobrazowe oraz zagospodarowanie terenu 5.1. Ocena skuteczności stosowanych rozwiązań technicznych w zakresie minimalizacji oddziaływania na środowisko 5.2. Ocena stopnia spełnienia przez spalarnie wymogów formalnych określonych w obowiązujących aktach prawnych 5.3. Wymagane działania techniczno-organizacyjne, niezbędne w celu spełnienia przez spalarnię wymogów formalnych określonych w obowiązujących aktach prawnych 5.4. Ocena wpływu spalarni na florę, faunę oraz walory krajobrazowe terenu 5.5. Ocena wpływu spalarni na zagospodarowanie terenu Analiza zakresu finansowego i opłacalności realizacji programu modernizacyjnego instalacji niezbędnego w celu spełnienia przez spalarnię wymogów formalnych określonych w odpowiednich aktach prawnych Wnioski i zalecenia Zwięzłe streszczenie w języku niespecjalistycznym (POŚ art. 238, pkt. 6) Autorzy opracowania (POŚ art. 238, pkt. 7) Załączniki: 1. Wypis z Krajowego Rejestru Sądowego Przedsiębiorców (KRS) 2. Wypis z rejestru gruntów 3. Wypis i wyrys z miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego 4. Mapa lokalizacyjna (np. sytuacyjno-wysokościowa w skali 1:500) Strona 5/30 Wytyczne sporządzania przeglądów ekologicznych instalacji termicznego przekształcania odpadów Uszczegółowienie i objaśnienie zapisów: Ad 1.1. Oznaczenie podmiotu zamieszkania lub siedziby prowadzącego instalację, jego adres 1.2. Adres zakładu, na którego terenie prowadzona jest eksploatacja instalacji 1.3. Dokument potwierdzający, że podmiot prowadzący instalację termicznego przekształcania odpadów jest uprawniony do występowania w obrocie prawnym 1.4. Informacja o tytule prawnym do instalacji W dzisiejszej sytuacji gospodarczej często zdarza się, że kto inny jest właścicielem instalacji, kto inny ją eksploatuje, a cała instalacja znajduje się na terenie kolejnego (trzeciego już) podmiotu gospodarczego. Podmiot prowadzący instalację w sensie prawnym odpowiada za jej stan techniczny, posiadanie wszystkich wymaganych prawem pozwoleń oraz zezwoleń i on odpowiada za ewentualne skutki zanieczyszczenia środowiska itp. Jednakże siedziba podmiotu gospodarczego prowadzącego instalację, wcale nie musi pokrywać się z lokalizacją instalacji, stąd wskazanym jest podanie tej lokalizacji w opracowaniu. Dokumentem, który powinien być załączony do raportu przeglądu ekologicznego potwierdzającym status prawny podmiotu prowadzącego instalację jest wypis z Krajowego Rejestru Sądowego Przedsiębiorców (KRS). W wypisie tym zawarte są ustalenia, co do zakresu działania podmiotu gospodarczego. Wskazane jest sprawdzenie, czy prowadzący instalację podmiot gospodarczy ma zapisane w KRS, w przypisanym mu zakresie działania prowadzenie gospodarki odpadami. Jeżeli takich zapisów brak, to dany podmiot powinien uzupełnić zakres swego działania w Krajowym Rejestrze Sadowym. Informacja o tytule prawnym do instalacji to informacja, czy instalacja jest własnością prowadzącego instalację, czy też jest przedmiotem dzierżawy, użytkowania wieczystego, trwałego zarządu, ograniczonego prawa rzeczowego albo stosunku zobowiązaniowego - w tym przypadku należy załączyć kopię aktu notarialnego, jeżeli umowa została notarialnie potwierdzona (art. 138, ust. 2 POŚ). Wskazane jest również odniesienie się, czy prowadzący instalację spełnia wymagania określone w art. 49 ustawy o odpadach (czy kierownik instalacji posiada potwierdzone egzaminem kwalifikacje w zakresie gospodarki odpadami). Ad 1.5. Opis lokalizacji zakładu W punkcie tym należy opisać szczegółowo lokalizację instalacji, ze szczególnym uwzględnieniem usytuowania w jej pobliżu obiektów, w stosunku do których oddziaływanie instalacji może być źródłem ewentualnych skarg oraz zagrożeń ekologicznych. W szczególności w punkcie tym należy podać: - powierzchnię zajmowanego terenu oraz obiektu budowlanego, w którym zlokalizowana jest instalacja, - istniejące w sąsiedztwie lub bezpośrednim zasięgu oddziaływania instalacji obiekty mieszkalne i użyteczności publicznej, - istniejące w sąsiedztwie lub bezpośrednim zasięgu oddziaływania instalacji dobra kultury poddane ochronie na podstawie ustawy o ochronie dóbr kultury, Strona 6/30 Wytyczne sporządzania przeglądów ekologicznych instalacji termicznego przekształcania odpadów - istniejące w sąsiedztwie lub bezpośrednim zasięgu oddziaływania instalacji obiekty i obszary poddane ochronie na podstawie przepisów ustawy o ochronie przyrody, ustawy o lasach, ustawy Prawo wodne oraz przepisów ustawy o uzdrowiskach i lecznictwie uzdrowiskowym, Ad 1.6. Ustalenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego wskazuje na możliwość lokalizowania na konkretnym terenie różnych obiektów gospodarczych. Zapisy w planie zagospodarowania przestrzennego stanowią istotne ograniczenie możliwości lokalizowania inwestycji, w szczególności inwestycji mogących znacząco oddziaływać na środowisko oraz zamieszkałą w okolicy ludność. W przypadku instalacji termicznego przekształcania odpadów lokalizacja bardzo wielu z nich (w szczególności spalarni odpadów medycznych) jest niezgodna z planem zagospodarowania przestrzennego. W punkcie tym należy przedstawić (obok wyrysu z planu) informacje o następującym zakresie: - klasyfikacja terenu zgodnie z ustaleniami miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego, - funkcje dozwolone, - funkcje niedozwolone, - zapisy decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu, - zgodność stanu faktycznego z zapisami miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego oraz decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu. Ad 2.1. Rodzaj, wielkość i usytuowanie instalacji W punkcie tym należy podać podstawowe dane eksploatacyjne analizowanej instalacji termicznego przekształcania odpadów, a w szczególności: - rodzaj odpadów poddawanych termicznemu przekształcaniu (wraz z kodami), a także o ile to możliwe ich przybliżony skład fizykochemiczny i wartość opałową, - wydajność instalacji (nominalną - odniesioną do projektowanej wartości opałowej odpadów i faktyczną), w odniesieniu do godziny, doby oraz roku, - czas pracy instalacji (ilość godzin w ciągu doby, tygodnia, miesiąca oraz w ciągu roku), - usytuowanie instalacji, tj. określenie położenia instalacji na planie terenu zajmowanego przez podmiot będący prowadzącym instalację, bądź na działce zakładu, na terenie którego zlokalizowana jest instalacja. Ad 2.2. Opis zastosowanej technologii Opis zastosowanej technologii powinien być przedstawiony wyczerpująco, tak aby każdy korzystający z przeglądu ekologicznego był w stanie zorientować się co do przebiegu i charakteru realizowanego procesu termicznego. W szczególności istotne jest podanie temperatur panujących w poszczególnych elementach instalacji wraz z odniesieniem do szczegółowych zapisów prawnych Strona 7/30 Wytyczne sporządzania przeglądów ekologicznych instalacji termicznego przekształcania odpadów obowiązujących w tym zakresie (rozporządzenie Ministra Gospodarki w sprawie wymagań dotyczących prowadzenia procesu termicznego przekształcania odpadów, rozporządzenie Ministra Zdrowia w sprawie dopuszczalnych sposobów i warunków unieszkodliwiania odpadów medycznych i weterynaryjnych, rozporządzenie Ministra Środowiska w sprawie standardów emisyjnych z instalacji). W szczególności w punkcie tym należy zamieścić: - opis rodzaju zastosowanej technologii, - schemat technologiczny spalarni, - opis przebiegu procesu technologicznego, - bilans masowy spalarni, - bilans energii. Ad 2.3. Stan techniczny spalarni Analiza i opis stanu technicznego powinien być efektem nie tylko zaznajomienia się z dokumentacją techniczną instalacji, ale również wizji lokalnej przeprowadzonej w spalarni. W szczególności celowym byłoby dokonanie oględzin instalacji zarówno podczas normalnej eksploatacji, jak i podczas postoju, kiedy to można dokonać szerszej oceny stanu technicznego podstawowych zespołów instalacji, np. wnętrza komory spalania, elementów węzła oczyszczania spalin, rurociągów, aparatury kontrolno-pomiarowej itp. Wskazanym jest również porównanie istniejącego stanu spalarni z projektem technicznym z okresu jej budowy (np. w celu wychwycenia ewentualnych różnic stanu faktycznego w stosunku do projektu technicznego instalacji). W ramach niniejszego punktu należy szczegółowo opisać: - rodzaj i stan magazynu odpadów poddawanych termicznemu przekształcaniu, jak także systemu dozowania odpadów, - system doprowadzenia powietrza pierwotnego, wtórnego i/lub tercjalnego, - stan komory spalania, w tym stan wymurówki, - stan i wielkość komory dopalania, głównie w aspekcie możliwości dotrzymania zapisu o wymaganym czasie przebywania i temperaturze spalin, - węzeł odzysku ciepła i zakres jego wykorzystania, - stan systemu oczyszczania spalin, - charakterystyka i sposób odprowadzenia ścieków technologicznych z instalacji oczyszczania spalin (w przypadku gdy zastosowano mokrą instalację oczyszczania spalin), - system i zakres unieszkodliwiania wtórnych odpadów poprocesowych, a szczególnie żużli i popiołów w aspekcie zawartości węgla organicznego w tych odpadach, - stan systemów kontrolnych procesu i monitoringowych. Ad 2.4. System przyjęcia odpadów do spalarni, kontroli i ich magazynowania przed termicznym przekształcaniem Prawidłowe zorganizowanie systemu przyjęcia odpadów do spalarni, obejmującego zakres kontroli i sposób magazynowania odpadów, jest niezmiernie ważne. Zgodnie z zapisami art. 45 ustawy o odpadach podmiot zarządzający Strona 8/30 Wytyczne sporządzania przeglądów ekologicznych instalacji termicznego przekształcania odpadów instalacją termicznego przekształcania odpadów niebezpiecznych zobowiązany jest do: 1) zapoznania się z przekazywanym przez posiadacza odpadów opisem odpadów, który powinien obejmować: a) fizyczny i chemiczny skład odpadów niebezpiecznych oraz informacje niezbędne do dokonania oceny przydatności tych odpadów do procesu termicznego przekształcenia, b) właściwości odpadów niebezpiecznych, c) określenie substancji, z którymi te odpady nie mogą być łączone w celu ich łącznego termicznego przekształcenia, d) niezbędne zabezpieczenia związane z postępowaniem z tymi odpadami, 2) określenia ilości odpadów, 3) sprawdzenia zgodności przyjmowanych odpadów z danymi zawartymi w karcie przekazania odpadu, 4) pobrania próbek przed rozładowaniem odpadów w celu zweryfikowania zgodności składu fizycznego i chemicznego oraz właściwości odpadów z opisem, o którym mowa w pkt 1; wymóg ten nie dotyczy odpadów medycznych i weterynaryjnych, 5) przechowywania próbek przez okres co najmniej 1 miesiąca po termicznym przekształceniu tych odpadów. W przypadku spalarni odpadów medycznych kontroli podlega jedynie źródło pochodzenia odpadów, czas załadowania do pojemników transportowych oraz ich ilość, natomiast w przypadku spalarni odpadów komunalnych lub odpadów innych niż niebezpieczne zarządzający przed przyjęciem odpadów do ich termicznego przekształcenia, jest obowiązany do określenia ilości odpadów oraz sprawdzenia zgodności przyjmowanych odpadów z danymi zawartymi w karcie przekazania odpadu. Odpady przed termicznym przekształceniem powinny być prawidłowo magazynowane, w sposób umożliwiający ich łatwą identyfikację, w miejscu niedostępnym dla osób postronnych. W przypadku odpadów medycznych według wytycznych WHO, ze względu na potencjalne zagrożenie mikrobiologiczne, powinny być one przechowywane w pomieszczeniu chłodzonym (w zakresie temperatury 4 - 10 oC), przez okres maksimum 48 godzin od chwili zapakowania do pojemników transportowych w miejscu ich powstawania, zaś czas przechowywania odpadów medycznych w pomieszczeniu niechłodzonym nie powinien być dłuższy od 24 godzin. Prawo polskie w chwili obecnej nie zawiera szczegółowych regulacji w tym zakresie. Powyższe wymogi powinny być podczas przeglądu ekologicznego sprawdzone, czy są przestrzegane i czy podmiot prowadzący instalację termicznego przekształcania odpadów (innych niż komunalne oraz medyczne i weterynaryjne) dysponuje odpowiednim sprzętem analitycznym do wykonania badań kontrolnych oraz czy istnieje magazyn próbek odpadów poddawanych termicznemu przekształcaniu, zawierający zestaw próbek odpadów za okres ostatniego miesiąca. Kontroli wymaga również dokumentacja ewidencji odpadów przejmowanych do termicznego przekształcania - czy prowadzona jest zgodnie z zapisami art. 36 ustawy o odpadach. Strona 9/30 Wytyczne sporządzania przeglądów ekologicznych instalacji termicznego przekształcania odpadów Ad 2.5. Stan formalno-prawny spalarni Ocena stanu formalno-prawnego spalarni polega na kontroli posiadanych przez podmiot prowadzący instalację (zarządzający spalarnią) decyzji administracyjnych. W szczególności należy zwrócić uwagę, czy prowadzący instalację posiada wszystkie wymagane prawem zezwolenia i pozwolenia, oraz jaki jest termin ich ważności. Należy pamiętać, że zgodnie z art. 18 ustawy o wprowadzeniu ustawy Prawo ochrony środowiska, ustawy o odpadach oraz zmianie niektórych ustaw wydane przed dniem 1 października 2001 r. decyzje ustalające rodzaje i ilości substancji zanieczyszczających dopuszczonych do wprowadzenia do powietrza oraz decyzje o dopuszczalnym poziomie hałasu przenikającego do środowiska wygasają z upływem okresu, na który były wydane, a jeżeli nie był podany termin ich obowiązywania, z dniem 30 czerwca 2006 r. W ramach niniejszego punktu należy sprawdzić posiadanie przez podmiot prowadzący instalację następujących decyzji i pozwoleń: w przypadku instalacji, na której prowadzenie wymagane jest pozwolenie zintegrowane (instalacje do termicznego przekształcania odpadów niebezpiecznych o zdolności przetwarzania ponad 10 Mg na dobę lub odpadów komunalnych o zdolności przetwarzania ponad 3 Mg na godzinę) - pozwolenie zintegrowane (zgodnie z art. 201 ustawy - Prawo ochrony środowiska), w przypadku innej instalacji termicznego przekształcania, w której powstaje powyżej 1 Mg odpadów niebezpiecznych rocznie lub powyżej 5 tysięcy Mg odpadów innych niż niebezpieczne rocznie pozwolenie na wytwarzanie odpadów; jeśli nie wydano odrębnego zezwolenia na prowadzenie działalności w zakresie odzysku lub unieszkodliwiania odpadów, pozwolenie to powinno spełniać również wymagania stawiane temu zezwoleniu (zgodnie z art. 17 i 31 ustawy o odpadach), w przypadku instalacji termicznego przekształcania, w której powstaje pomiędzy 0,1 Mg a 1 Mg odpadów niebezpiecznych decyzja zatwierdzająca program odpadami niebezpiecznymi; jeśli nie wydano odrębnego zezwolenia na prowadzenie działalności w zakresie odzysku lub unieszkodliwiania odpadów, decyzja ta powinna również spełniać wymagania stawiane temu zezwoleniu (zgodnie z art. 17 i 31 ustawy o odpadach), w przypadku pozostałych instalacji termicznego przekształcania odpadów - przedłożenie informacji o wytwarzanych odpadach oraz o sposobach gospodarowania wytworzonymi odpadami oraz zezwolenie na prowadzenie działalności w zakresie odzysku lub unieszkodliwiania odpadów (zgodnie z art. 17 i 31 ustawy o odpadach), pozwolenie na wprowadzanie gazów lub pyłów do powietrza (zgodnie z art. 180, 181 i 220 ustawy - Prawo ochrony środowiska) poza przypadkami, gdy wymagane jest pozwolenie zintegrowane, pozwolenie wodno-prawne na wprowadzenie do kanalizacji ścieków zawierających substancje szczególnie szkodliwe dla środowiska wodnego (zgodnie z art. 122 ustawy - Prawo wodne) - poza przypadkami, gdy wymagane jest pozwolenie zintegrowane, Strona 10/30 Wytyczne sporządzania przeglądów ekologicznych instalacji termicznego przekształcania odpadów pozwolenie na emitowanie hałasu (zgodnie z art. 180, 181 i 230 ustawy - Prawo ochrony środowiska) - poza przypadkami, gdy wymagane jest pozwolenie zintegrowane. W tym punkcie wskazane jest również odniesienie się, czy prowadzący instalację spełnia wymagania określone w art. 49 ustawy o odpadach – czy kierownik instalacji posiada potwierdzone egzaminem kwalifikacje w zakresie gospodarowania odpadami (świadectwo stwierdzające kwalifikacje w zakresie gospodarowania odpadami). - Ad 3. Sposób korzystania ze środowiska - emisja zanieczyszczeń do powietrza, pobór wody i zrzut ścieków, powstające w wyniku działalności odpady wtórne, emisja hałasu oraz problem ochrony gleb i wód podziemnych w związku z prowadzeniem procesu termicznego przekształcania odpadów W punkcie tym należy dokonać szczegółowej analizy wymienionych w powyższym tytule zagadnień. W szczególności należy opisać wielkość i zakres wprowadzanych do powietrza rodzajów zanieczyszczeń, wraz ze szczegółowym opisem istniejącego systemu ograniczania emisji, jak także charakteryzować gospodarkę wodno-ściekową w spalarni z określeniem wielkości poboru wody i źródeł powstawania ścieków technologicznych (np. z systemu oczyszczania spalin) i sanitarnych, wraz z charakterystyką tych ścieków i sposobem postępowania z nimi, ilość i rodzaj powstających w instalacji tzw. odpadów wtórnych (np. żużle, popioły paleniskowe, pyły wydzielone w urządzeniach odpylających, produkty mokrego lub suchego usuwania gazów kwaśnych, sorbenty itp.) wraz z ich charakterystyką i sposobem zagospodarowania lub unieszkodliwienia, sposób zabezpieczenia gleb i wód podziemnych przed zanieczyszczeniem (sposób i miejsce składowania odpadów do termicznego przekształcania i tzw. odpadów wtórnych - poprocesowych), zabezpieczenie przed rozlewami absorbentów z systemu oczyszczenia spalin oraz paliwa do palników instalacji itp. oraz wielkość emisji hałasu wraz z określeniem uciążliwości akustycznej instalacji. Ad 4.1. Ocena stopnia nowoczesności zastosowanej technologii Prawidłowa ocena stopnia nowoczesności zastosowanej technologii termicznego przekształcania odpadów i porównanie jej z wymaganiami określonymi w art. 143 ustawy - Prawo ochrony środowiska jest zadaniem bardzo trudnym i wymagającym wiedzy na temat termodynamiki różnych fizycznie procesów termicznego przekształcania odpadów (spalania, zgazowania, pirolizy itp.), jak także współczesnych konstrukcji spalarni odpadów, konstrukcji i przeznaczenia poszczególnych elementów systemu oczyszczania spalin oraz istniejących na rynku najnowocześniejszych rozwiązań w tym zakresie. Zgodnie z wymaganiami art. 143 ustawy - Prawo ochrony środowiska każda technologia stosowana w nowo uruchamianych lub zmienianych w sposób istotny instalacjach i urządzeniach powinna spełniać wymagania, przy których określaniu uwzględnia się w szczególności: 1) stosowanie substancji o małym potencjale zagrożeń, 2) efektywne wytwarzanie i wykorzystanie energii, 3) zapewnienie racjonalnego zużycia wody i innych surowców oraz materiałów i paliw, Strona 11/30 Wytyczne sporządzania przeglądów ekologicznych instalacji termicznego przekształcania odpadów 4) stosowanie technologii bezodpadowych i małoodpadowych oraz możliwość poddania procesom odzysku powstających odpadów, 5) rodzaj, zasięg oraz wielkość emisji, 6) wykorzystywanie porównywalnych procesów i metod, które zostały skutecznie zastosowane w skali przemysłowej, 7) wykorzystanie analizy cyklu życia produktów, 8) postęp naukowo-techniczny. W stosunku do instalacji termicznego przekształcania celowym wydaje się posługiwanie również dokumentami dotyczącymi BAT (ang. Best Available Technique - najlepsza dostępna technika) opracowanymi dla instalacji termicznego przekształcania odpadów w Europejskim Centrum BAT w Sewilli lub w Krajowym Centrum BAT, jakie powstało w Ministerstwie Środowiska. W chwili obecnej istnieje już dokument Europejskiego Centrum BAT w Sewilli zatytułowany „Draft Reference Document in Best Available Techniques for Waste Incineration” wydany w maju 2003 roku (dostępny w języku angielskim, jako plik pdf na stronie internetowej o adresie http://eippcb.jrc.es). Ad 4.2. Analiza spełnienia wymogów prawnych określonych w decyzjach administracyjnych Posiadanie wszystkich wymaganych prawem decyzji administracyjnych nie rozwiązuje problemu minimalizacji oddziaływania danej instalacji na środowisko. Niezbędne jest sprawdzenie, czy wartości określone w pozwoleniach są dotrzymywane. Celowym wydaje się również sprawdzenie, czy instalacja jest w stanie spełnić wymogi określone w rozporządzeniu Ministra Środowiska w sprawie standardów emisyjnych z instalacji (dla emisji zanieczyszczeń do powietrza) oraz w rozporządzeniu Ministra Środowiska w sprawie warunków, jaki należy spełnić przy wprowadzaniu ścieków do wód lub do ziemi oraz w sprawie substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego (dla zrzutu ścieków). Dla celów sprawdzenia należy posługiwać się wynikami badań (emisji, składu odpadów wtórnych, ścieków itp.) dostępnymi u prowadzącego instalację, dokonując jednak własnej oceny, czy wyniki te są odpowiednio wiarygodne i czy wykonane zostały przez wiarygodny na rynku usług w tym zakresie zespół pomiarowy. Oceny w tym zakresie wykonujący przegląd powinien dokonać na podstawie posiadanej znajomości firm wykonujących tego rodzaju pomiary, jak także własnej oceny co do stanu technicznego instalacji oczyszczania spalin. W szczególności w ramach niniejszego punktu należy przeprowadzić: - porównanie ilości przyjmowanych i przekształcanych termicznie odpadów z ilościami określonymi w zezwoleniu, - porównanie parametrów prowadzenia procesu termicznego przekształcania odpadów z odpowiednimi zapisami prawnymi (rozporządzenie Ministra Gospodarki w sprawie wymagań dotyczących prowadzenia procesu termicznego przekształcania odpadów, rozporządzenie Ministra Zdrowia w sprawie dopuszczalnych sposobów i warunków unieszkodliwiania odpadów medycznych i weterynaryjnych, rozporządzenie Ministra Środowiska w sprawie standardów emisyjnych z instalacji), - porównanie zmierzonych wielkości emisji zanieczyszczeń do powietrza z wartościami określonymi w pozwoleniu, Strona 12/30 Wytyczne sporządzania przeglądów ekologicznych instalacji termicznego przekształcania odpadów porównanie wyników analiz powstających na terenie spalarni ścieków z wartościami dopuszczalnymi określonymi w odpowiednich dokumentach (umowa z przedsiębiorstwem wodociągów I kanalizacji, pozwolenia, rozporządzenia), - porównanie ilości wytwarzanych odpadów z ilościami określonymi w stosownym pozwoleniu, - porównanie wyników analiz wtórnych odpadów ze spalarni z wartościami dopuszczalnymi określonymi w odpowiednich aktach prawnych, - porównanie wykonanych na zlecenie prowadzącego instalację pomiarów wielkości emisji z wartościami określonymi w rozporządzeniu Ministra Środowiska w sprawie standardów emisyjnych z instalacji oraz porównanie charakterystyki ścieków technologicznych ze spalarni odpadów (z systemu oczyszczania spalin) z wartościami określonymi w rozporządzeniu Ministra Środowiska w sprawie warunków, jaki należy spełnić przy wprowadzaniu ścieków do wód lub do ziemi oraz w sprawie substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego, - analizę prawidłowości klasyfikowania przyjmowanych i przekształcanych odpadów oraz wytwarzanych odpadów wtórnych. Przy porównywaniu wyników zmierzonej na zlecenie prowadzącego instalację emisji zanieczyszczeń z wartościami dopuszczalnymi, określonymi w pozwoleniu oraz prawie krajowym (rozporządzenie Ministra Środowiska w sprawie standardów emisyjnych z instalacji), konieczne jest zwrócenie uwagi, czy wyniki pomiarów uwzględniają obowiązujące warunki odniesienia - tj. spaliny suche w temperaturze 273 K i pod ciśnieniem 1013 hPa, przy 11 % zawartości tlenu w spalinach. Pociąga to za sobą konieczność znajomości temperatury i ciśnienia spalin w przekroju pomiarowym emitora, a także stężenia tlenu i zawartości wilgoci w spalinach. Bez znajomości i bez uwzględnienia tych parametrów wyniki pomiarów emisji zanieczyszczeń są praktycznie bezwartościowe. - Ad 4.3. Stany awaryjne instalacji Stany awaryjne występują w każdej instalacji technologicznej. W przypadku spalarni odpadów należy oprzeć się na informacjach otrzymanych od prowadzącego instalację. W szczególności należy zwrócić uwagę się na: 1. częstotliwość występowania i sumaryczny w ciągu roku czas trwania stanów awaryjnych, 2. powstające zagrożenia z tytułu awarii, 3. strategię postępowania w stanach awaryjnych, 4. przyjęte metody minimalizacji zagrożeń podczas stanów awaryjnych, 5. planowane sposoby niedopuszczenia lub minimalizacji ryzyka powstawania stanów awaryjnych. Szczegółowe uregulowania prawne dotyczące stanów awaryjnych zawarte są w ustawie - Prawo ochrony środowiska w tytule IV (art. 243-264). Można przyjąć, że duże instalacje termicznego przekształcania odpadów zgodnie z przepisami rozporządzenia Ministra Gospodarki z dnia 9 kwietnia 2002 r. w sprawie rodzajów i ilości substancji niebezpiecznych, których znajdowanie się w zakładzie decyduje o zaliczeniu go do zakładu o zwiększonym ryzyku lub zakładu o dużym ryzyku wystąpienia awarii przemysłowej (Dz. U. Nr 58, poz. 535) mogą być zaliczone do Strona 13/30 Wytyczne sporządzania przeglądów ekologicznych instalacji termicznego przekształcania odpadów kategorii zakładów o zwiększonym ryzyku. W przeglądzie ekologicznym instalacji termicznego przekształcania odpadów należy więc odnieść się do spełnienia przez prowadzącego instalację wymogów określonych w w/wym. przepisach. W powyższym aspekcie istotne jest również zaznajomienie się z zaplanowanym i rzeczywiście wykonywanym cyklem konserwacji i remontów poszczególnych zespołów spalarni. Ad 5.1. Ocena skuteczności stosowanych rozwiązań technicznych w zakresie minimalizacji oddziaływania na środowisko Prawidłowa ocena skuteczności stosowanych rozwiązań technicznych w zakresie minimalizacji oddziaływania na środowisko instalacji termicznego przekształcania odpadów wymaga szerokiej wiedzy na temat konstrukcji i przeznaczenia poszczególnych elementów systemu oczyszczania spalin, zapobiegania i sposobów oczyszczania ścieków pochodzących z instalacji termicznego przekształcania odpadów, stwarzanych zagrożeń oraz sposobu postępowania z odpadami wtórnymi z instalacji, ograniczania uciążliwości dźwiękowej oraz istniejących na rynku najnowocześniejszych rozwiązań w tym zakresie. Wskazane jest porównanie wymogów prawnych określonych dla danej instalacji termicznego przekształcania w odpowiednich pozwoleniach (decyzjach) oraz w aktach prawnych wymienionych w załączniku nr 1 z rzeczywistymi wskaźnikami obrazującymi zakres oddziaływania spalarni na środowisko (wielkość emisji, ładunek zanieczyszczeń w ściekach, charakterystyka odpadów, poziom hałasu itp.). Ad 5.2. Ocena stopnia spełnienia przez spalarnię wymogów formalnych określonych w odpowiednich aktach prawnych W punkcie tym należy dokonać porównania i oceny zmierzonych wielkości emisji do środowiska dotyczących zanieczyszczeń gazowych, ciekłych oraz stałych, a także hałasu z odpowiednimi wielkościami dopuszczalnymi określonymi w aktach prawnych wymiennych w załączniku nr 1, w szczególności określonych w rozporządzeniu Ministra Środowiska w sprawie standardów emisyjnych oraz w rozporządzeniu Ministra Środowiska w sprawie warunków, jaki należy spełnić przy wprowadzaniu ścieków do wód lub do ziemi oraz w sprawie substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego. Ad 5.3. Wymagane działania techniczno-organizacyjne, niezbędne w celu spełnienia przez spalarnię wymogów formalnych określonych w odpowiednich aktach prawnych W przypadku stwierdzenia, że dana instalacja termicznego przekształcania odpadów nie spełnia wymogów prawnych podanych w stosownych aktach prawnych wymienionych w załączniku nr 1 należy określić, jakie niezbędne działania techniczno-organizacyjne muszą być podjęte w celu doprowadzenia do stanu spełnienia przez tą instalację wszystkich wymogów. W szczególności należy określić niezbędny zakres modernizacji i dostosowania instalacji do aktualnych wymogów prawnych. Strona 14/30 Wytyczne sporządzania przeglądów ekologicznych instalacji termicznego przekształcania odpadów Ad 5.4. Ocena wpływu spalarni na florę, faunę oraz walory krajobrazowe terenu Instalacje termicznego przekształcania odpadów lokalizowane są przeważnie na terenie istniejących zakładów przemysłowych lub placówek służby zdrowia, na terenach miast. Można więc przyjąć, że oddziaływanie tych instalacji na florę, faunę oraz walory krajobrazowe terenu praktycznie nie istnieje, nie mniej w przypadkach szczególnych i ten aspekt należy uwzględnić. Ad 5.5. Ocena wpływu spalarni na zagospodarowanie terenu Jak już wspomniano w pkt 1.5 większość instalacji termicznego przekształcania odpadów medycznych i weterynaryjnych jest zlokalizowana na terenie placówek służby zdrowia, a tym samym najczęściej niezgodnie z ustaleniami miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego i w związku z tym powinny być one przeniesione na inną lokalizację. Należy rozważyć, czy takie przeniesienie jest możliwe, czy możliwe jest również prowadzenie termicznego przekształcania odpadów w istniejącej lokalizacji przy niezbędnych zmianach w planie zagospodarowania przestrzennego i czy z kolei niezbędne zmiany w planie nie wpłyną ujemnie na walory terenu, w szczególności czy nie powstanie konflikt interesów pomiędzy pracującą instalacją termicznego przekształcania odpadów a zamieszkałą w pobliżu ludnością. Ad 6. Analiza zakresu finansowego i opłacalności realizacji programu działań dostosowujących niezbędnego w celu spełnienia przez spalarnię wymogów formalnych określonych w odpowiednich aktach prawnych Często się zdarza, że w wyniku przeglądu ekologicznego sformułowany zostaje wniosek o niespełnieniu przez daną instalację termicznego przekształcania odpadów wymogów określonych w odpowiednich aktach prawnych. W takim przypadku należy przeanalizować celowość stworzenia dla takiej instalacji programu działań dostosowujących. Na podstawie ofert dostawców instalacji termicznego przekształcania odpadów wiadomo, że przykładowo nowa instalacja do spalania odpadów medycznych, o wydajności ok. 100 - 150 kg/h, spełniająca wszystkie wymogi aktualnego (podanego w załączniku nr 1) prawa polskiego (i wspólnotowego) kosztuje około 4,5 mln zł. Koszt pieca (komory spalania wstępnego) to ok. 1 mln zł, koszt termoreaktora (komory dopalania) to kolejny 1 mln zł, koszt systemu oczyszczania spalin to minimum 1,5 mln zł, koszt układów sterowania i kontroli to ok. 0,8 mln zł, zaś koszt systemów ciągłego monitoringu to ok. 0,7 mln zł. W przypadku instalacji starych, wyeksploatowanych, pochodzących z lat siedemdziesiątych, czy osiemdziesiątych zazwyczaj modernizacja nie wchodzi w rachubę ze względu na jej nieopłacalność ekonomiczną. Ekonomicznie uzasadnioną staje się wówczas budowa nowej instalacji w miejsce starej. Natomiast w przypadku instalacji pochodzących z drugiej połowy lat dziewięćdziesiątych celowym jest rozważanie ich modernizacji. Trzeba pamiętać, że czas dopuszczalnej eksploatacji instalacji termicznego przekształcania odpadów wynosi zazwyczaj od 15 do maksimum 20 lat i dla takiego okresu spłaty należy skalkulować koszty inwestycyjne i na tej podstawie ocenić opłacalność modernizacji jako wariantu alternatywnego do budowy nowej instalacji, pamiętając jednocześnie, że instalacje o niskiej przepustowości mają z reguły znacznie wyższe koszty eksploatacyjne niż instalacje duże. Stąd też w przypadku odpadów Strona 15/30 Wytyczne sporządzania przeglądów ekologicznych instalacji termicznego przekształcania odpadów medycznych należy dążyć do budowy instalacji termicznego przekształcania odpadów o charakterze regionalnym, a nie do budowy małych jednostek, indywidualnych dla każdego szpitala czy zakładu produkcyjnego lub innego podmiotu gospodarczego. Należy również rozważyć celowość istnienia instalacji termicznego przekształcania odpadów na analizowanym terenie, gdyż wiadomo, że znaczna część istniejących instalacji (szczególnie odpadów medycznych i weterynaryjnych, zlokalizowanych na terenach szpitali) nie jest obciążona w 100 % (często w ok. 20 - 30 %) i pracuje okresowo (kilka dni w tygodniu) na jedna zmianę, co jest nieuzasadnione ekonomicznie i generuje nadmierne koszty eksploatacyjne. Ad 7. Wnioski i zalecenia Punkt ten powinien stanowić podsumowanie najważniejszych ustaleń zawartych w przeglądzie ekologicznym. W szczególności powinny zostać powtórzone stwierdzenia o zgodności (lub niezgodności) lokalizacji z planem zagospodarowania przestrzennego, oraz o spełnieniu bądź niespełnieniu przez instalację wymogów prawnych określonych w odpowiednich przepisach (załącznik nr 1) lub decyzjach administracyjnych. Należy również wskazać, czy prowadzący instalację posiada wszystkie prawem wymagane decyzje administracyjne. Kolejnym etapem jest analiza zastosowanej technologii pod kątem jej nowoczesności i zgodności z ogólnymi wymaganiami prawnymi (POŚ, art. 143), a także aktualnym stanem techniki (załącznik nr 2, wytyczne BAT). Na podstawie tej analizy oraz stopnia spełnienia przez instalację wymogów prawnych można sformułować generalny wniosek o przydatności instalacji. Można przyjąć, że wniosek taki zazwyczaj będzie miał jedną z następujących postaci: - instalacja spełnia wszystkie wymogi prawne, reprezentuje aktualny stan techniki, znajduje się w dobrym stanie technicznym, a jej eksploatacja nie powoduje przekroczenia standardów jakości środowiska, - instalacja nie spełnia wszystkich wymogów prawnych, lecz reprezentuje aktualny stan techniki i znajduje się w niezłym stanie technicznym. Wymagana jest jej modernizacja tak, aby jej eksploatacja nie powodowała przekroczenia standardów jakości środowiska, - instalacja nie spełnia wszystkich wymogów prawnych, nie reprezentuje aktualnego stan techniki i znajduje się w złym stanie technicznym. Jej modernizacja jest nieopłacalna, a dalsza jej eksploatacja powodować będzie przekroczenia standardów środowiska. W stosunku do instalacji, dla których słuszny jest drugi z wymienionych wniosków wskazane jest określenie w zaleceniach wymaganego zakresu modernizacji oraz oszacowanie jej kosztów i podanie, czy modernizacja taka jest uzasadniona pod względem ekonomicznym. W stosunku do instalacji, dla których słuszny jest ostatni z wymienionych wniosków jedynym zaleceniem będzie konieczność likwidacji instalacji. Strona 16/30 Wytyczne sporządzania przeglądów ekologicznych instalacji termicznego przekształcania odpadów Ad 8. Zwięzłe streszczenie w języku niespecjalistycznym Punkt ten zazwyczaj bywa powtórzeniem najważniejszych zapisów punktu 7 - tj. wniosków. Trzeba jednak pamiętać, ze przegląd ekologiczny jest dokumentem podlegającym udostępnieniu (POŚ, art. 19) i choć istnieje możliwość wyłączenia z udostępnienia pewnych jego fragmentów (na wniosek prowadzącego instalację), to zwięzłe streszczenie w języku niespecjalistycznym zawsze podlegać będzie udostępnieniu. Tym samym ta część przeglądu winna podsumowywać całą jego zawartość i zawierać wszystkie najważniejsze stwierdzenia, w szczególności wnioski, co do spełnienia przez instalację wymogów prawnych, poziomu nowoczesności, oddziaływania na środowisko, wymaganych działań zmniejszających oddziaływanie na środowisko itp. Czytelnikiem tej części raportu może być przeciętna osoba, nie posiadająca wykształcenia technicznego ani prawniczego, zamieszkała w pobliżu instalacji i bezpośrednio zainteresowana jej oddziaływaniem na środowisko oraz zdrowie i życie ludzi. Stąd bardzo ważne jest, aby w tej części przeglądu unikać sformułowań technicznych i prawniczych oraz w krótkich, prostych zdaniach odpowiedzieć na pytania: - jaka instalacja była przedmiotem przeglądu ekologicznego, - kto jest prowadzącym instalację, - jaka jest wydajność instalacji i jakiego typu odpady są w niej unieszkodliwiane, - czy instalacja posiada wszystkie prawem wymagane decyzje administracyjne, - czy instalacja nie przekracza wartości dopuszczalnych w zakresie emisji gazów i pyłów do powietrza, zrzutu ścieków, hałasu itp., - czy instalacja spełnia wymagania nowoczesności pod względem technicznym i technologicznym, - czy instalacja wymaga modernizacji. Ostatnim stwierdzeniem tej części streszczenia przeglądu powinna być odpowiedź na pytanie, czy instalacja nie oddziaływuje nadmiernie na środowisko oraz zdrowie ludzi. Ad 9. Autorzy opracowania Zgodnie z wymogami art. 238 ustawy - Prawo ochrony środowiska przegląd ekologiczny powinien być podpisany przez jego autorów. Wskazanym jest również podanie nazwisk, tytułów i stopni naukowych, uprawnień zawodowych autorów oraz nazwy instytucji przez nich reprezentowanej. Wydaje się również celowym podanie adresów i telefonów autorów w celu umożliwienia łatwego z nimi kontaktu tym wszystkim, którzy chcieliby uzyskać więcej informacji na temat przeglądu. 5. Ocena stanu technicznego instalacji Wytyczne przeprowadzenia oceny stanu technicznego instalacji oraz sposobu postępowania z odpadami wtórnymi, a także oceny systemów monitoringowych dla instalacji termicznego przekształcania odpadów przedstawiono szczegółowo w załączniku nr 2. Strona 17/30 Wytyczne sporządzania przeglądów ekologicznych instalacji termicznego przekształcania odpadów 6. Ocena organizacji pracy spalarni Prawidłowe zorganizowanie systemu przyjęcia odpadów do instalacji termicznego przekształcania odpadów, obejmującego zakres kontroli i sposób magazynowania odpadów, jest niezmiernie ważne. Prawidłowe prowadzenie procesu termicznego przekształcania odpadów wymaga dokładnej znajomości podstawowej charakterystyki odpadów (ciepło spalania, wartość opałowa, zawartość wilgoci, zawartość substancji palnych, skład pierwiastkowy - w szczególności zawartość chloru, siarki, azotu, metali ciężkich itp.) Zgodnie z art. 45 i 46 ustawy o odpadach zarządzający instalacją termicznego przekształcania odpadów zobowiązany jest między innymi do: 1. zapoznania się z przekazywanym przez posiadacza odpadów opisem, w szczególności z danymi fizykochemicznymi odpadów i ich właściwościami, 2. skontrolowania ilości przyjmowanych odpadów, 3. pobrania próbek odpadów i kontroli analitycznej zgodności deklarowanych właściwości odpadów ze stanem faktycznym. W praktyce wymóg ten powinien być egzekwowany w sposób opisany następującym algorytmem postępowania: 1. kontrola formalnej poprawności dokumentów przekazywanych do termicznego przekształcania odpadów, 2. pobranie próbek odpadów przyjmowanych do termicznego przekształcenia, analiza podstawowych właściwości (ciepło spalania, wartość opałowa, zawartość wilgoci, zawartość substancji palnych, skład pierwiastkowy) i porównanie uzyskanych wyników oznaczeń analitycznych z danymi deklarowanymi w dokumentach przekazywanych odpadów, 3. w przypadku braku zgodności pomiędzy deklarowaną charakterystyką a wynikami oznaczeń analitycznych odmowa przyjęcia odpadów, 4. w przypadku potwierdzenia deklarowanej charakterystyki przyjęcie odpadów i zmagazynowanie odpadów w sposób uporządkowany, w magazynie odpadów przeznaczonych do termicznego przekształcenia, 5. Optymalne skomponowanie (pod względem wartości opałowej, zawartości wilgoci, zawartości substancji palnych oraz składu pierwiastkowego) wsadu do procesu termicznego przekształcenia. W przypadku spalarni odpadów medycznych kontroli podlega jedynie źródło pochodzenia odpadów, czas załadowania do pojemników transportowych oraz ich ilość. W przypadku spalarni odpadów komunalnych lub odpadów innych niż niebezpieczne zarządzający przed przyjęciem odpadów do ich termicznego przekształcenia jest obowiązany do określenia ilości odpadów oraz sprawdzenia zgodności przyjmowanych odpadów z danymi zawartymi w karcie przekazania odpadu. Odpady przed termicznym przekształceniem powinny być prawidłowo magazynowane, w sposób umożliwiający ich łatwą identyfikację, w miejscu niedostępnym dla osób postronnych. W przypadku odpadów medycznych, zgodnie z wytycznymi WHO, powinny być one przechowywane w chłodzonym (do temperatury 4 - 10 oC) pomieszczeniu przez okres maksimum 48 godzin od chwili zapakowania do pojemników transportowych w miejscu ich powstawania. Strona 18/30 Wytyczne sporządzania przeglądów ekologicznych instalacji termicznego przekształcania odpadów Wtórne odpady powstające w spalarniach odpadów - szczególnie pyły i produkty oczyszczania spalin - powinny być gromadzone w szczelnych pojemnikach, w sposób uniemożliwiający dostęp osób postronnych oraz w sposób uniemożliwiający ich zawilgocenie, zalanie itp. Są to najczęściej odpady niebezpieczne i tym samym powinny być one przekazywane uprawnionym firmom do ostatecznego składowania na izolowanych składowiskach, ewentualnie (żużle i popioły paleniskowe - w przypadku możliwości zakwalifikowania ich jako odpady inne niż niebezpieczne) przekazywane innym odbiorcom do składowania bądź wykorzystania. Szczególnie istotne jest zabezpieczenie przed możliwością wymywania z wtórnych odpadów po termicznym przekształcaniu zanieczyszczeń przez opady atmosferyczne i przenikaniem tych odcieków (jak również wyczerpanych absorbentów) do gleby, ze względu na możliwość skażenia gleb oraz wód gruntowych i podziemnych. Powyższe wymogi powinny być podczas przeglądu ekologicznego sprawdzone, czy są przestrzegane i czy podmiot prowadzący instalację (odpadów innych niż medyczne i weterynaryjne) dysponuje odpowiednim sprzętem analitycznym do wykonania badań kontrolnych oraz czy istnieje magazyn próbek odpadów poddawanych spaleniu, zawierający próbki kontrolne odpadów za okres ostatniego miesiąca. Kontroli wymaga również dokumentacja ewidencji przejmowanych do termicznego przekształcania odpadów. 7. Polskie instalacje termicznego przekształcania odpadów - stan aktualny Według danych z początków 2003 r. w Polsce istnieje około 130 spalarni odpadów medycznych, ok. 50 spalarni odpadów przemysłowych (w tym znaczna część spalarni odpadów niebezpiecznych), 4 spalarnie osadów ściekowych oraz jedna spalarnia odpadów komunalnych. Znaczna część tych spalarni to instalacje stare, niespełniające aktualnych wymogów prawnych. Szacuje się, że aktualnie wymogi polskiego prawa ma szanse spełnić 31 spalarni odpadów medycznych oraz 11 spalarni odpadów przemysłowych (i osadów ściekowych). Kolejne 27 spalarni odpadów medycznych oraz 19 spalarni odpadów przemysłowych (i osadów ściekowych) ma taką szansę po dokonaniu gruntownej modernizacji systemu oczyszczania spalin. Bardzo wiele spalarni odpadów w Polsce stanowi urządzenia pojedyncze, często specjalnie zaprojektowane do termicznego przekształcania konkretnych rodzajów odpadów. Jednakże, szczególnie w grupie spalarni odpadów medycznych, jest wiele instalacji zakupionych wg oferty producenta z konkretnego typoszeregu. W tabeli zawartej w załączniku nr 3 podjęto próbę przedstawienia i oceny typowych instalacji termicznego przekształcania odpadów medycznych eksploatowanych w kraju i wskazania szans na spełnienie przez nie aktualnych wymogów prawnych. W załączniku tym nie podano informacji na temat systemów ciągłego monitoringu emisji, gdyż są to urządzenia niejako oddzielne w stosunku do spalarni odpadów. Oznacza to, że można je zakupić w co najmniej kilku firmach na terenie kraju i zainstalować zarówno do nowej, jak i istniejącej już instalacji. Często dostawcy instalacji termicznego przekształcania odpadów mają podpisane już umowy o współpracy z dostawcami systemów ciągłego monitoringu emisji do powietrza, co nie oznacza, że nie można zakupić takiego systemu oddzielnie, niezależnie od spalarni. Według posiadanych danych (stan na początek 2003 r.) w grupie spalarni odpadów medycznych żadna instalacja nie posiada prawem wymaganego systemu Strona 19/30 Wytyczne sporządzania przeglądów ekologicznych instalacji termicznego przekształcania odpadów monitoringu emisji, a wiele (w szczególności starszych instalacji) nie posiadało również układów kontroli parametrów procesu, w tym pomiaru temperatury, stężenia tlenu i podciśnienia w komorze dopalania. 8. Podsumowanie Opracowane wytyczne stanowią rodzaj instrukcji ułatwiającej wykonującemu przegląd ekologiczny instalacji termicznego przekształcania odpadów zinterpretować obowiązujące w kraju przepisy i dokonać oceny instalacji zgodnie z intencją ustawodawcy zapisaną w art. 237 ustawy - Prawo ochrony środowiska. Autorzy, na podstawie własnego doświadczenia, sugerują sporządzenie przeglądu ekologicznego instalacji w trzech podstawowych dziedzinach obejmujących: uwarunkowania prawno-administracyjne, techniczne oraz w zakresie istotnego oddziaływania na środowisko, precyzując jednocześnie, jakie aspekty w danej grupie uwarunkowań należy przede wszystkim wziąć pod uwagę. Dla ułatwienia proponowany zakres sporządzania przeglądów ekologicznych spalarni odpadów podano w formie syntetycznej w poniższej tabeli. Zestawienie wytycznych określających zakres przeglądu ekologicznego instalacji termicznego przekształcania odpadów Lp. Zakres raportu I. Opis stanu formalno - prawnego - Oznaczenie prowadzącego instalację, jego adres zamieszkania lub siedziby; - Adres zakładu, na którego terenie prowadzona jest eksploatacja instalacji; - Dokument potwierdzający, że podmiot prowadzący instalację termicznego przekształcania odpadów jest uprawniony do występowania w obrocie prawnym; - Informacja o tytule prawnym do instalacji; - Opis lokalizacji zakładu; - Ustalenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego; - Stan formalno-prawny spalarni. II. Uwagi Załączniki: - Wypis z KRS; - Wypis z rejestru gruntów; - Wypis i wyrys z miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego; - Mapa lokalizacyjna (np. sytuacyjnowysokościowa w skali 1:500) Charakterystyka techniczna spalarni. Sposób korzystania ze środowiska - Rodzaj, wielkość i usytuowanie instalacji; - Schemat i opis zastosowanej technologii; - Analiza stanu technicznego spalarni; - Ocena stopnia nowoczesności zastosowanej technologii; - Bilans energii; - Emisja gazów i pyłów do powietrza; - Pobór wody i zrzut ścieków; - Odpady wtórne - bilans; - Hałas; - Ochrona gleb i wód podziemnych. Strona 20/30 Wytyczne sporządzania przeglądów ekologicznych instalacji termicznego przekształcania odpadów III. Ocena wpływu spalarni na środowisko - Stany awaryjne instalacji; - Ocena wpływu spalarni na florę, faunę oraz walory krajobrazowe terenu; - Ocena wpływu spalarni na zagospodarowanie terenu; - Analiza spełnienia wymogów prawnych określonych w decyzjach administracyjnych (np. pozwoleniach); - Ocena stopnia spełnienia przez spalarnie wymogów formalnych określonych w odpowiednich aktach prawnych (rozporządzenia); - Ocena skuteczności zastosowanych rozwiązań technicznych w zakresie minimalizacji oddziaływania na środowisko; Wymagane działania techniczno-organizacyjne, niezbędne w celu spełnienia przez spalarnię wymogów formalnych określonych w odpowiednich aktach prawnych. IV. Konkluzje, wnioski, zalecenia V. Ocena skutków finansowych VI. Wykaz dokumentacji źródłowej - Wykaz wydanych pozwoleń i decyzji; - Wykaz analizowanych rysunków, dokumentacji technicznej itp.; - Wykaz przeprowadzonych pomiarów emisji; - Wykaz przywoływanych aktów prawnych. VII. Zwięzłe streszczenie w języku niespecjalistycznym Niniejszy dokument powinien nie tylko ułatwić prawidłowe sporządzenie przeglądu ekologicznego, ale jednocześnie ujednolicić zakres postępowania (co jest bardzo istotne ze względu na różne przygotowanie zawodowe i kwalifikacje wykonawców przeglądów), a jednocześnie wskazać oceniającemu przegląd ekologiczny, w jakim stopniu jego wykonawca wypełnił postawione przeglądowi wymagania. Autorzy opracowania mają nadzieję, że niniejsze „Wytyczne sporządzania przeglądów ekologicznych instalacji termicznego przekształcania odpadów”, systematyzując wiedzę na temat termicznego przekształcania odpadów, okażą się pomocne zarówno wykonawcom przeglądów, jak i oceniającym przedłożone już, czy też wymagające powtórzenia przeglądy ekologiczne. Strona 21/30 Wytyczne sporządzania przeglądów ekologicznych instalacji termicznego przekształcania odpadów Załącznik Nr 1. Załącznik nr 1 Podstawowe akty prawne dotyczące opracowania przeglądu ekologicznego instalacji termicznego przekształcania odpadów (wg stanu prawnego na dzień 24 listopada 2003 r.) 1. Ustawy: • Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. - Prawo ochrony środowiska (Dz. U. Nr 62, poz. 627 i Nr 115, poz. 1229, z 2002 r. Nr 74, poz. 676, Nr 113, poz. 984, Nr 153, poz. 1271 i Nr 233, poz. 1957 oraz z 2003 r. Nr 46, poz. 392, Nr 80, poz. 717 i 721, Nr 175, poz. 1693 i Nr 190, poz. 1865); wejście w życie z dniem 1 października 2001 r., • Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach (Dz. U. Nr 62, poz. 628, z 2002 r. Nr 41, poz. 365, Nr 113, poz. 984 i Nr 199, poz. 1671 oraz z 2003 r. Nr 7, poz. 78); wejście w życie z dniem 1 października 2001 r., • Ustawa z dnia 27 lipca 2001 r. o wprowadzeniu ustawy - Prawo ochrony środowiska, ustawy o odpadach oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz. U. Nr 100, poz. 1085, z 2002 r. Nr 143, poz. 1196 oraz z 2003 r. Nr 7, poz. 78) - tzw. ustawa wprowadzająca; wejście w życie z dniem 1 października 2001 r., • Ustawa z dnia 2 marca 2001 r. o postępowaniu z substancjami zubożającymi warstwę ozonową (Dz. U. Nr 52, poz. 537 i Nr 100, poz. 1085 oraz z 2003 r. Nr 56, poz. 497); wejście w życie z dniem 1 lipca 2002 r., • Ustawa z dnia 7 czerwca 2001 r. o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzeniu ścieków (Dz. U. Nr 72, poz.747 i z 2002 r. Nr 113, poz. 984): wejście w życie z dniem 1 stycznia 2002 r., • Ustawa z dnia 18 lipca 2001 r. - Prawo wodne (Dz. U. Nr 115 poz. 1229 i Nr 154 poz. 1803 oraz z 2002 r. nr 113 poz. 984 i Nr 130 poz. 1112, Nr 233 poz.1972, Nr 238 poz. 2022): wejście w życie z dniem 1 stycznia 2002 r., • Ustawa z dnia 28 października 2002 r. o przewozie drogowym towarów niebezpiecznych (Dz. U. Nr 199, poz. 1671); wejście w życie z dniem 1 stycznia 2003 r., • Ustawa z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz. U. Nr 80, poz. 717); wejście w życie z dniem 11 lipca 2003 r. Załącznik nr 1 - strona 1 Wytyczne sporządzania przeglądów ekologicznych instalacji termicznego przekształcania odpadów Załącznik Nr 1. 2. • Ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. - Prawo budowlane (Dz. U. z 2000 r. Nr 109, poz. 1157 i Nr 120, poz. 1268, z 2001 r. Nr 5, poz. 42, Nr 100, poz. 1085, Nr 110, poz. 1190, Nr 115, poz. 1229, Nr 129, poz. 1439 i Nr 154, poz. 1800, z 2002 r. Nr 74, poz. 676 oraz z 2003 r. Nr 80, poz. 718), • Ustawa z dnia 20 lipca 1991 r. o Inspekcji Ochrony Środowiska (Dz. U. z 2002 r. Nr 112, poz. 982, z późn. zm.). • Ustawa z dnia 15 lutego 1962 r. o ochronie dóbr kultury (Dz. U. z 1999 r. Nr 98, poz. 1150, z późn. zm.), uchylona z dniem 17 listopada 2003 r. przez ustawę z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz. U. Nr 62, Nr 1568), • Ustawa z dnia 16 października 1991 r. o ochronie przyrody (Dz. U. z 2001 r. Nr 99, poz. 1079, z późn. zm.), • Ustawa z dnia 28 września 1991 r. o lasach (Dz. U. z 2000 r. Nr 56, poz. 679, z późn. zm.), • Ustawa z dnia 17 czerwca 1966 r. o uzdrowiskach i lecznictwie uzdrowiskowym (Dz. U. Nr 23, poz. 150, z późn. zm.). Rozporządzenia: 2.1. Rozporządzenia wydane na podstawie w ustawie - Prawo ochrony środowiska: upoważnień zawartych • Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 20 listopada 2001 r. w sprawie rodzajów instalacji, których eksploatacja wymaga zgłoszenia (Dz. U. Nr 140, poz. 1585) - na podstawie art. 153 ust. 1; wejście w życie z dniem 26 grudnia 2001 r., • Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 stycznia 2002 roku w sprawie wartości progowych poziomów hałasu (Dz. U. Nr 8, poz. 81) - na podstawie art. 118, ust. 7, wejście w życie z dniem 15 lutego 2002 r., • Rozporządzenia Ministra Gospodarki z dnia 9 kwietnia 2002 r. w sprawie rodzajów i ilości substancji niebezpiecznych, których znajdowanie się w zakładzie decyduje o zaliczeniu go do zakładu o zwiększonym ryzyku lub zakładu o dużym ryzyku wystąpienia awarii przemysłowej (Dz. U. Nr 58, poz. 535) - na podstawie art. 248 ust. 3, wejście w życie z dniem 1 czerwca 2002 r., • Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 6 czerwca 2002 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów niektórych substancji w powietrzu, alarmowych poziomów niektórych substancji w powietrzu oraz marginesów tolerancji dla dopuszczalnych poziomów niektórych substancji (Dz. U. Nr 87, poz. 796) na podstawie art. 86 ust. 1; wejście w życie z dniem 12 lipca 2003 r., • Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 6 czerwca 2002 roku w sprawie oceny poziomu substancji w powietrzu (Dz. U. Nr 87, poz. 798); - na podstawie art. 90 ust. 3; wejście w życie z dniem 12 lipca 2003 r., Załącznik nr 1 - strona 2 Wytyczne sporządzania przeglądów ekologicznych instalacji termicznego przekształcania odpadów Załącznik Nr 1. • Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 26 lipca 2002 r. w sprawie rodzajów instalacji mogących powodować znaczne zanieczyszczenie poszczególnych elementów przyrodniczych albo środowiska w całości (Dz. U. Nr 122, poz. 1055) - na podstawie art. 201 ust. 2; wejście w życie z dniem 16 sierpnia 2002 r., • Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 24 września 2002 r. w sprawie określenia rodzajów przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko oraz szczegółowych kryteriów związanych z kwalifikowaniem przedsięwzięć do sporządzania raportu o oddziaływaniu na środowisko (Dz. U. Nr 179, poz. 1490) - na podstawie art. 51 ust. 8; wejście w życie z dniem 13 listopada 2002 r., • Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 5 grudnia 2002 r. w sprawie wartości odniesienia dla niektórych substancji w powietrzu (Dz. U. z 2003 r. Nr 1, poz. 12) - na podstawie art. 222 ust. 2; wejście w życie z dniem 1 lutego 2003 r., • Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 13 czerwca 2003 r. w sprawie wymagań w zakresie prowadzenia pomiarów wielkości emisji (Dz. U. Nr 110, poz. 1057) - na podstawie art. 148; wejście w życie z dniem 1 lipca 2003 r., • Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 4 sierpnia 2003 r. w sprawie standardów emisyjnych z instalacji (Dz. U. Nr 163, poz. 1584) - na podstawie art. 145 ust. 1 pkt. 1 oraz art. 146 ust. 2 i 4; wejście w życie z dniem 3 października 2003 r. 2.2. Rozporządzenia wydane w ustawie o odpadach: na podstawie upoważnień zawartych • Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 27 września 2001 r. w sprawie katalogu odpadów (Dz. U. Nr 112, poz. 1206) - na podstawie art. 4 ust. 1 pkt 1; wejście w życie z dniem 1 stycznia 2002 r., • Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 listopada 2001 r. w sprawie stwierdzania kwalifikacji w zakresie gospodarowania odpadami (Dz. U. Nr 140, poz. 1584) - na podstawie art. 49 ust. 8; wejście w życie z dniem 26 grudnia 2001 r., • Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 29 stycznia 2002 r. w sprawie rodzajów odpadów innych niż niebezpieczne oraz rodzajów instalacji i urządzeń, w których dopuszcza się ich termiczne przekształcanie (Dz. U. Nr 18, poz. 176 oraz z 2003 r. Nr 192, poz. 1877) - na podstawie art. 44 ust. 5; wejście w życie z dniem 21 marca 2002 r., • Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 21 marca 2002 r. w sprawie wymagań dotyczących prowadzenia procesu termicznego przekształcania odpadów (Dz. U. Nr 37, poz. 339) - na podstawie art. 47; wejście w życie z dniem 27 kwietnia 2002 r., Załącznik nr 1 - strona 3 Wytyczne sporządzania przeglądów ekologicznych instalacji termicznego przekształcania odpadów Załącznik Nr 1. • Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 23 grudnia 2002 r. w sprawie rodzajów odpadów medycznych i weterynaryjnych, których poddawanie odzyskowi jest zakazane (Dz. U. z 2003 r. Nr 8, poz. 103) - na podstawie art. 42 ust. 2; wejście w życie z dniem 8 lutego 2003 r., • Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 23 grudnia 2002 r. w sprawie dopuszczalnych sposobów i warunków unieszkodliwiania odpadów medycznych i weterynaryjnych (Dz. U. z 2003 r. Nr 8, poz. 104) - na podstawie art. 42 ust. 3; wejście w życie z dniem 8 lutego 2003 r., • Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia .................... w sprawie warunków, w których uznaje się, że odpady nie są niebezpieczne (Dz. U. Nr ......., poz. ........) - na podstawie art. 4 ust. 1 pkt. 2; wejście w życie z dniem ...................... 2.3. Rozporządzenia, obwieszczenia wydane na podstawie upoważnień zawartych w innych ustawach: • Obwieszczenie Ministra Gospodarki z dnia 28 maja 2002 roku w sprawie listy dozwolonych technologii niszczenia substancji kontrolowanych oraz warunków stosowania tych technologii (M. P. 2002, Nr 22, poz. 397) - na podstawie art. 6 ustawy o postępowaniu z substancjami zubożającymi warstwę ozonową, • Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 10 czerwca 2002 r. w sprawie sposobu oznakowania pojemników zawierających substancje kontrolowane oraz produktów i urządzeń, w skład których takie substancje wchodzą (Dz. U. Nr 94, poz. 837) - na podstawie art. 18 ust. 2 ustawy o postępowaniu z substancjami zubożającymi warstwę ozonową, wejście w życie z dniem 1 lipca 2002 r., • Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 20 lipca 2002 r. w sprawie sposobu realizacji obowiązków dostawców ścieków przemysłowych oraz warunków wprowadzania ścieków do urządzeń kanalizacyjnych (Dz. U. Nr 129, poz. 1108) - na podstawie art.11 ustawy o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzeniu ścieków, wejście w życie z dniem 28 sierpnia 2002 r., • Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 29 listopada 2002 r. w sprawie warunków, jaki należy spełnić przy wprowadzaniu ścieków do wód lub do ziemi oraz w sprawie substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego (Dz. U. 2002, Nr 212, poz. 1799) - na podstawie art. 45 ust. 1 pkt. 1 i3 ustawy - Prawo wodne, wejście w życie z dniem 1 stycznia 2003 r. Załącznik nr 1 - strona 4 Wytyczne sporządzania przeglądów ekologicznych instalacji termicznego przekształcania odpadów Załącznik Nr 1. Prawodawstwo Unii Europejskiej (stan na 31 października 2003 r.) Wykaz obowiązujących aktów prawnych Unii Europejskiej związanych z gospodarką odpadami Wymagania ogólne: • Dyrektywa Rady 75/442/EWG z dnia 15 lipca 1975 r. w sprawie odpadów (tzw. dyrektywa ramowa) znowelizowana dyrektywami Rady: 91/156/EWG i 91/692/EWG oraz decyzją Komisji 96/350/WE (tekst pierwotny: OJ L 194 25.07.1975 p.39). • Dyrektywa Rady 91/689/EWG z dnia 12 grudnia 1991 r. w sprawie odpadów niebezpiecznych znowelizowana dyrektywą Rady 94/31/WE (tekst pierwotny: OJ L 377 31.12.1991 p.20). • Decyzja Komisji z dnia 13 listopada 2002 r. w sprawie włoskich zasad zawieszania wymagań dotyczących zezwoleń dla przedsiębiorstw poddających odzyskowi odpady niebezpieczne zgodnie z art. 3 dyrektywy 91/689/EWG (OJ L 315 19.11.2002 p.16). • Decyzja Komisji 2000/532/WE z dnia 3 maja 2000 r. zastępująca decyzję Komisji 94/3/WE ustanawiającą listę odpadów zgodnie z art. 1 pkt - a dyrektywy Rady 75/442/EWG w sprawie odpadów oraz decyzję Rady 94/904/WE ustanawiającą listę odpadów niebezpiecznych zgodnie z art. 1 ust. 4 dyrektywy Rady 91/689/EWG w sprawie odpadów niebezpiecznych, znowelizowana decyzjami Komisji 2001/118/WE, 2001/119/WE i 2001/573/WE (tekst pierwotny: OJ L 226 06.09.2000 p.3). Międzynarodowy obrót odpadami: • Konwencja Bazylejska o kontroli transgranicznego przemieszczania i usuwania (unieszkodliwiania) odpadów niebezpiecznych. • Decyzja Rady 97/640/WE z dnia 22 września 1997 r. o uznaniu w imieniu Wspólnoty poprawki do konwencji o kontroli transgranicznego przemieszczania i usuwania (unieszkodliwiania) odpadów niebezpiecznych, jak postanowiono w decyzji III/1 Konferencji Państw - Stron Konwencji (OJ L 272 04.10.1997 p.45). • Rozporządzenie Rady 259/93/EWG z dnia 1 lutego 1993 r. w sprawie nadzoru i kontroli przesyłania odpadów wewnątrz, do i z Wspólnoty Europejskiej, znowelizowane rozporządzeniem Rady 97/120/WE oraz decyzją Komisji 99/816/WE (tekst pierwotny: OJ L 030 06.02.1993 p.1). • Decyzja Komisji 94/774/WE z dnia 24 listopada 1994 r. w sprawie ogólnie obowiązujących dokumentów przewozowych stosownie do rozporządzenia Rady 259/93/EWG z dnia 1 lutego 1993 r. w sprawie nadzoru i kontroli przesyłania odpadów wewnątrz, do i z Wspólnoty Europejskiej (OJ L 310 03.12.1994 p.70). Załącznik nr 1 - strona 5 Wytyczne sporządzania przeglądów ekologicznych instalacji termicznego przekształcania odpadów Załącznik Nr 1. • Rozporządzenie Rady 1420/1999/WE z dnia 29 kwietnia 1999 r. ustanawiające wspólne zasady i procedury stosowane do przesyłania niektórych rodzajów odpadów do niektórych krajów nie będących członkami OECD, znowelizowane rozporządzeniami Komisji: 1208/2000, 2630/2000, 1800/2001 i 2243/2001 (tekst pierwotny: OJ L 166 01.07.1999 p.6). • Rozporządzenie Komisji 1547/1999/WE z dnia 12 lipca 1999 r. określające procedury kontrolne według rozporządzenia Rady 259/93/EWG stosowane do przesyłania niektórych rodzajów odpadów do niektórych krajów, do których nie ma zastosowania Decyzja OECD C(92)39 final, znowelizowane rozporządzeniami Komisji: 334/2000, 354/2000, 1208/2000, 1552/2000, 1800/2001 i 2243/2001 (tekst pierwotny: OJ L 185 17.07.1999 p.1). • Rezolucja Rady z dnia 21 grudnia 1988 r. w sprawie transgranicznego przemieszczania odpadów niebezpiecznych do państw trzecich (OJ C 009 12.01.1989 p.1). Wymagania szczegółowe dotyczące spalania odpadów: • Dyrektywa Rady 89/369/EWG z dnia 8 czerwca 1989 r. w sprawie zapobiegania zanieczyszczeniu powietrza przez nowe zakłady spalania odpadów komunalnych (OJ L 163 14.06.1989 p.32). • Dyrektywa Rady 89/429/EWG z dnia 21 czerwca 1989 r. w sprawie zmniejszania zanieczyszczenia powietrza przez istniejące zakłady spalania odpadów komunalnych (OJ L 203 15.07.1989 p.50). • Dyrektywa Rady 94/67/WE z dnia 16 grudnia 1994 r. w sprawie spalania odpadów niebezpiecznych (OJ L 365 31.12.1994 p.34). • Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2000/76/WE z dnia 4 grudnia 2000 r. w sprawie spalania odpadów (OJ L 332 28.12.2000 p. 91). Z dniem 28 grudnia 2005 r. zastąpi ona dyrektywy: 89/369/EWG, 89/429/EWG i 94/67/WE. • Decyzja Komisji 97/283/WE z dnia 21 kwietnia 1997 r. w sprawie zharmonizowanych metod pomiarowych określania stężenia masowego dioksyn i furanów w emisjach do atmosfery zgodnie z art. 7 ust. 2 dyrektywy Rady 94/67/WE w sprawie spalania odpadów niebezpiecznych (OJ L 113 30.04.1997 p.11). Załącznik nr 1 - strona 6 Wytyczne sporządzania przeglądów ekologicznych instalacji termicznego przekształcania odpadów Załącznik Nr 2. Załącznik nr 2. Ocena stanu technicznego instalacji termicznego przekształcania odpadów 1. Ocena techniczna Analiza i ocena stanu technicznego instalacji powinna dać odpowiedź na pytanie czy przeglądana instalacja termicznego przekształcania odpadów reprezentuje odpowiedni poziom zaawansowania technicznego, który potwierdzony sporządzonym przeglądem ekologicznym kwalifikuje ją jako instalację spełniającą lub ewentualnie mającą techniczne możliwości, aby spełnić wymogi prawne określone w nowym polskim prawie dotyczącym ochrony środowiska. Jednym z podstawowych wymogów - gdy realizowany proces termiczny jest spalaniem - jest istnienie dwustopniowego systemu spalania odpadów - spalania wstępnego (właściwego) oraz komory dopalania. Wieloletnie doświadczenia w zakresie budowy i eksploatacji instalacji termicznego przekształcania odpadów potwierdzają ten wymóg. Dla procesów spalania wymagane jest istnienie komory spalania (niedomiar tlenu) i komory dopalania (nadmiar tlenu). W przypadku procesu termicznego typu pirolizy (odgazowania) pierwszym etapem jest komora pirolityczna (rozkład termiczny bez dostępu powietrza) oraz komora dopalania gazów pirolitycznych lub instalacja wykorzystania gazów pirolitycznych, zaś w przypadku zgazowania pierwszym etapem jest komora zgazowania (współczynnik nadmiaru powietrza mniejszy od jedności, środowisko pary wodnej lub innego czynnika) a następnie dopalanie lub energetyczne wykorzystanie gazu syntezowego. Komora dopalania powinna umożliwić utrzymanie gazów spalinowych powstających we właściwym procesie spalania (w pierwszym stopniu), nawet w najbardziej niekorzystnych warunkach (np. przy ściance komory dopalania, przy wylocie z niej gazów spalinowych), przez ponad 2 sekundy w temperaturze ponad 850oC (dla spalania odpadów zawierających ponad 1 % chloru i odpadów medycznych minimum 1100oC), przy zachowaniu możliwie wysokiej turbulencji przepływu. Zgodnie z projektem rozporządzenia Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej zmieniającym rozporządzenie Ministra Gospodarki w sprawie wymagań dotyczących prowadzenia procesu termicznego przekształcania odpadów podane powyżej temperatury oraz czas przebywania spalin w tych temperaturach powinien być dotrzymany w strefie komory dopalania za ostatnim doprowadzeniem powietrza. W przypadku spalania jednostopniowego, sformułowanie „za ostatnim doprowadzeniem powietrza” odnosi się do doprowadzenia powietrza pierwotnego. W niektórych starszych typach spalarni (np. odpadów medycznych, nie posiadających układu odzysku ciepła), stosuje się schładzanie spalin za pomocą wprowadzenia zimnego powietrza do kanału spalin. Takiego przypadku doprowadzenia powietrza, dokonywanego poza strefą spalania, nie należy traktować jako „ostatniego doprowadzenia powietrza”, rozumianego w aspekcie cytowanego projektu rozporządzenia Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej. W niektórych spalarniach odpadów, zwłaszcza przemysłowych, jako paliwo do palników w komorze dopalania (termoreaktorze) stosuje się ciekłe odpady i tym samym komora dopalania przestaje spełniać swoją funkcję, stając się niejako drugą komorą spalania. Skutkiem tego jest faktyczny brak komory dopalania gazów spalinowych. Załącznik nr 2 - strona 1 Wytyczne sporządzania przeglądów ekologicznych instalacji termicznego przekształcania odpadów Załącznik Nr 2. Rozwiązanie takie należy uznać za nieprawidłowe i niedopuszczalne z punktu widzenia obowiązujących przepisów prawnych. Bardzo istotnym aspektem, z punktu widzenia ochrony środowiska, jest prawidłowe prowadzenie procesu spalania lub innego rodzaju procesu termicznego, zmierzające już u źródła do minimalizacji negatywnych skutków przebiegu tego procesu. Oznacza to takie prowadzenie procesu, aby stężenie tlenku węgla w spalinach było możliwie najniższe (rzędu kilku ppm lub mg/m3). Uzyskanie tak niskich stężeń CO w spalinach wymaga prawidłowego wyregulowania palników pomocniczych (tak, aby spalanie paliwa pomocniczego nie było źródłem emisji CO) oraz prawidłowego natlenienia zarówno w strefie spalania (w komorze spalania pierwotnego - aby nie dopuścić do powstawania sadzy), jak i spalania wtórnego (w komorze dopalania, aby cały CO uległ utlenieniu do CO2). Optymalne stężenie tlenu w procesie spalania odpadów wynosi od 6 aż do 10 ÷ 13 % tlenu, w zależności od strefy spalania oraz rodzaju spalarni i spalanych odpadów. Często zdarza się, szczególnie w starych instalacjach, że stężenie tlenu w spalinach ze spalarni odpadów (w emitorze) przekracza nawet 17 %, ale najczęściej jest to efekt wprowadzenia dodatkowego powietrza chłodzącego spaliny, poza strefą spalania, bądź też efekt istnienia nieszczelności w układzie i zasysania „fałszywego” powietrza (nie biorącego udziału w procesie spalania) do układu poza strefą spalania i dopalania. Minimalizacja stężenia CO w spalinach jest oprócz zapewnienia prawidłowych warunków temperaturowych jednym z najbardziej istotnych parametrów pozwalających prowadzić spalanie w sposób niskoemisyjny. Liczne, opisane w literaturze badania procesu spalania odpadów wykazały jednoznacznie, że stężenie większości mikrozanieczyszczeń organicznych w spalinach, będących produktami niezupełnego spalania odpadów, takich jak WWA, formaldehyd, fenole, chlorofenole, węglowodory aromatyczne czy węglowodory alifatyczne czy wreszcie polichlorowane dibenzo-p-dioksyny i polichlorowane dibenzofurany jest ściśle skorelowane ze stężeniem tlenku węgla w spalinach. Zależność ta jest w przybliżeniu proporcjonalna, stąd niskie stężenie CO zapewnia niskie stężenia mikrozanieczyszczeń organicznych w spalinach. Istotnym jest też zwrócenie uwagi na możliwość ograniczenia emisji pyłu w procesie spalania, gdyż według danych doświadczalnych stężenia wielu zanieczyszczeń (w szczególności metali ciężkich i polichlorowanych dibenzo-p-dioksyn i polichlorowanych dibenzofuranów) są ściśle skorelowane z wielkością emisji pyłu. Jest to spowodowane zawartością praktycznie wszystkich (poza rtęcią, kadmem i arsenem, które w wysokich temperaturach występują w postaci par) metali ciężkich w pyle, jak również doskonałą adsorpcją mikrozanieczyszczeń organicznych, w tym dioksyn i furanów na cząstkach pyłu. Trzeba również pamiętać, że dominującym mechanizmem powstawania polichlorowanych dibenzo-p-dioksyn i polichlorowanych dibenzofuranów w procesie spalania jest mechanizm tzw. syntezy de novo, katalizowany obecnością metali (miedź, glin, cynk) w pyle osiadłym na układach odzysku ciepła (szczególnie w zakresie temperatur 250 - 400 oC). Stąd konieczna jest ocena stanu czystości tych układów, a przede wszystkim ocena możliwości oczyszczania z pyłu powierzchni wymienników ciepła odbierających ciepło spalin. W świetle licznych doświadczeń konstrukcyjnych i eksploatacyjnych można stwierdzić, że system oczyszczania spalin w instalacji termicznego przekształcania odpadów powinien być wielostopniowy i obejmujący następujące elementy: • System odpylania spalin (elektrofiltr, filtry tkaninowe lub coraz rzadziej stosowana bateria cyklonów). Efektywność systemu odpylania jest bardzo istotna z punktu widzenia ochrony środowiska, gdyż to właśnie Załącznik nr 2 - strona 2 Wytyczne sporządzania przeglądów ekologicznych instalacji termicznego przekształcania odpadów Załącznik Nr 2. • • pył jest nośnikiem emisji metali ciężkich (rtęć, ołów, kadm, miedź, chrom, mangan, arsen, nikiel, antymon i tal), jak również cząsteczki pyłu są doskonałym sorbentem dioksyn, stąd też dążenie do maksymalizacji wydajności urządzeń odpylających. Zazwyczaj w nowoczesnych, dużych spalarniach odpadów (komunalnych lub przemysłowych) do odpylania spalin stosuje się elektrofiltry - urządzenia pozwalające zatrzymać nawet 99,9 % emitowanego pyłu. Wadą elektrofiltrów jest dodatni wpływ pola elektrostatycznego na przebieg syntezy „de novo” polichlorowanych dioksyn i furanów. Znacznie rzadziej stosowane są cyklony, gdyż ich sprawność odpylania jest z reguły niewystarczająca. Ostatnio coraz częściej stosuje się filtry tkaninowe. Dzięki zastosowaniu nowoczesnych materiałów filtracyjnych, odpornych na wysokie temperatury (np. włókna szklane powlekane specjalnie preparowanym teflonem) udaje się uzyskać bardzo wysokie stopnie odpylenia przy jednoczesnym znacznym ograniczeniu stężenia dioksyn w spalinach. Doświadczenie uczy, że zastosowanie filtrów tkaninowych jest dziś możliwe zarówno w małych spalarniach odpadów medycznych, jak i wielkich spalarniach odpadów komunalnych. Układ usuwania gazów kwaśnych - najczęściej w dużych spalarniach jest to układ mokry, dwustopniowy. W pierwszym stopniu następuje schładzanie spalin zimną wodą, nawilżanie i absorpcja chlorowodoru oraz fluorowodoru, zaś w drugim stopniu absorpcja pozostałych gazów kwaśnych (przede wszystkim SO2) w zawiesinie wodorotlenku lub węglanu wapniowego, a czasem wodorotlenku sodowego. Jest to absorpcja połączona z reakcją chemiczną, w wyniku której otrzymuje się zazwyczaj odpadowy gips oraz chlorek i fluorek wapnia. Wariantem metody jest zastosowanie suchej technologii odsiarczania (w oparciu o tlenek, wodorotlenek lub węglan wapniowy) z wcześniejszym schłodzeniem i nawilżeniem spalin wodą (przy okazji absorpcja HCl i HF). Zastosowanie suchych układów usuwania gazów kwaśnych stało się ostatnio coraz częstsze, szczególnie w połączeniu z odpylaniem na filtrach tkaninowych. W takim układzie udaje się osiągnąć stopnie skuteczności usuwania zanieczyszczeń ponad 99 %, przy jednocześnie niższych kosztach inwestycyjnych i eksploatacyjnych. Trzeba tu jednak pamiętać, że szczególnie dodatnio na wydajność usuwania gazów kwaśnych metodą suchą wpływa nawilżenie spalin - reakcja chemiczna przebiegająca w warstewce cieczy na powierzchni stałego sorbentu jest wielokrotnie szybsza od reakcji powierzchniowej gaz-ciało stałe W efekcie układy bez nawilżania spalin osiągają skuteczności o 10 - 20 % niższe od układów z nawilżaniem. Połączenie metody suchej z cyklonem bądź elektrofiltrem nie jest dobre, gdyż czas kontaktu suchego sorbentu z zanieczyszczonymi gazami spalinowymi jest zbyt krótki dla uzyskania wysokiej skuteczności (najczęściej osiąga się skuteczność usunięcia gazów kwaśnych nie przekraczającą 60 %). W przypadku filtrów tkaninowych warstwa ciała stałego (pył z sorbentem) osadzonego na tkaninie filtracyjnej pracuje bardzo skutecznie, co pozwala, przy dobrym nawilżeniu na osiągnięcie skuteczności przekraczającej 99 %. Dozowanie koksu aktywnego (węgla aktywnego) w celu eliminacji (adsorpcji) polichlorowanych dioksyn i furanów, a następnie odpylanie Załącznik nr 2 - strona 3 Wytyczne sporządzania przeglądów ekologicznych instalacji termicznego przekształcania odpadów Załącznik Nr 2. • gazów spalinowych na filtrach tkaninowych - tzw. metoda strumieniowopyłowa. Połączenie metody strumieniowo-pyłowej z cyklonem, elektrofiltrem lub odpylaczem mokrym jest niekorzystne, gdyż czas kontaktu zanieczyszczeń z węglem jest zbyt krótki i stąd udaje się osiągnąć skuteczność jedynie ok. 60 %. Podobnie jak dla suchej metody usuwania gazów kwaśnych jedynie dobre efekty daje zastosowanie filtrów tkaninowych bądź ceramicznych. Innym wariantem są adsorbery ze stałym złożem węgla aktywnego usytuowane jako ostatni element systemu oczyszczania spalin przed wprowadzeniem ich do komina. To drugie rozwiązanie wymaga dbałości o bezpieczeństwo pracy, gdyż ze względu na wysokie temperatury spalin oraz egzotermiczność procesu adsorpcji na węglu zdarza się, że wewnątrz adsorbera temperatura znacznie wzrasta, co może doprowadzić do samozapłonu węgla. Adsorpcja pozwala na ograniczenie emisji również i innych związków organicznych oraz niektórych metali ciężkich (np. rtęci i kadmu), które adsorbują się na powierzchni węgla (koksu) aktywnego. W niektórych rozwiązaniach technicznych spalarni zużyty węgiel aktywny jest wprowadzany razem z odpadami do komory spalania i w ten sposób nie stanowi on zagrożenia dla środowiska (ustala się równowaga pomiędzy np. rtęcią związaną w żużlu a rtęcią w gazach odlotowych, stąd wprowadzenie zwiększonej ilości rtęci do procesu spalania - zaadsorbowanej na sorbencie węglowym - nie powoduje istotnego wzrostu jej emisji). W warunkach krajowych tego rodzaju sposób unieszkodliwiania zużytego węgla aktywnego powinien zostać ujęty w decyzji w zakresie gospodarki odpadami, mimo, że jak wskazują doświadczenia eksploatacyjne, nie wiąże się on ze wzrostem stężeń zanieczyszczeń. W metodzie strumieniowo-pyłowej zużyty pył węgla aktywnego odpylany jest w układzie filtrów tkaninowych wspólnie z produktami półsuchego lub suchego oczyszczania gazów spalinowych. Stanowi on wtórny odpad, który składowany jest na składowiskach odpadów niebezpiecznych lub coraz częściej poddawany zestalaniu. W małych spalarniach odpadów przemysłowych i medycznych powszechne zastosowanie znalazła mieszanina suchego, dobrze rozdrobnionego tlenku wapnia i pylistego węgla aktywnego (w ilości ok. 5 - 10 %) powszechnie znana pod handlową nazwą np. SORBALIT® lub SPONGIACAL® (choć istnieje również wiele innych mieszanek o podobnych składzie sprzedawanych pod innymi nazwami handlowymi), której wtrysk do strumienia spalin połączony z odpylaniem na filtrach tkaninowych pozwala bardzo skutecznie (powyżej 99 %) usuwać zarówno gazy kwaśne, jak i metale ciężkie, a także dioksyny i inne mikrozanieczyszczenia organiczne ze spalin. System redukcji tlenków azotu dotychczas instalowany opcjonalnie, lecz dziś już coraz częściej. Niezbędne jest bowiem dotrzymywanie standardów emisyjnych określonych w załączniku nr 5 do rozporządzeniu Ministra Środowiska w sprawie standardów emisyjnych z instalacji. Aktualnie, we współczesnych spalarniach posiadających nowoczesne instalacje oczyszczania gazów spalinowych system redukcji tlenków azotu jest powszechnie instalowany. Proces redukcji tlenków azotu może być realizowany dwiema podstawowymi technikami: Załącznik nr 2 - strona 4 Wytyczne sporządzania przeglądów ekologicznych instalacji termicznego przekształcania odpadów Załącznik Nr 2. SNCR - selektywna redukcja niekatalityczna polegająca na wprowadzeniu do komory spalania gazowego amoniaku, wody amoniakalnej bądź mocznika, które to substancje w temperaturze ok. 850 - 950oC redukują tlenki azotu do wolnego azotu. Istotną sprawą jest tutaj odpowiedni zakres temperatury. Selektywna niekatalityczna redukcja tlenków azotu przebiega z najlepszą wydajnością w temperaturze ok. 900 - 950oC. Zarówno wzrost temperatury powyżej 1000oC, jak i spadek poniżej 850oC powodują spadek efektywności redukcji, który maksymalnie wynosi ok. 50 - 80 %. - SCR - selektywna redukcja katalityczna polegająca na tym, że oczyszczone z pyłu i gazów kwaśnych (podanymi powyżej metodami) gazy spalinowe po podgrzaniu do temperatury ok. 300oC i wymieszaniu z roztworem amoniaku kierowane są na monolityczne złoże katalityczne (katalizator platynowy lub wanadowo-tytanowy na nośniku z dwutlenku tytanu), gdzie następuje redukcja tlenków azotu do wolnego azotu. Proces ten przebiega bardzo dobrze z wydajnością powyżej 90 %, często 95 - 99 %. Zarówno selektywna niekatalityczna redukcja tlenków azotu (SNCR), jak i selektywna katalityczna redukcja tlenków azotu (SCR) prowadzone są przy udziale roztworu amoniaku. Dodatkowym efektem zastosowania systemu katalitycznej lub niekatalityczej redukcji tlenków azotu jest również skuteczna redukcja emisji polichlorowanych dioksyn i furanów przebiegająca dla układów katalitycznych z wydajnością ok. 90 - 99 % (katalityczny rozkład - odchlorowanie i utlenienie dioksyn), zaś dla układów niekatalitycznych z wydajnością ok. 60 - 70 % (wiązanie chloru w strefie spalania i poza strefą spalania, podczas chłodzenia spalin). - Wartości dopuszczalnych stężeń zanieczyszczeń w gazach odlotowych ze spalarni odpadów określone zostały w rozporządzeniu Ministra Środowiska w sprawie standardów emisyjnych z instalacji. Rozporządzenie to określa zarówno dopuszczalne stężenia określane dla wartości średnich 30-minutowych, jak i średniodobowych, których dotrzymanie będzie kontrolowane w oparciu o system ciągłego monitoringu emisji. System monitoringu w odniesieniu do takich zanieczyszczeń, jak: pył, SO2, CO, HCl, HF, suma związków organicznych jako TOC jest wymagany we wszystkich spalarniach już od 1 stycznia 2003 roku. Szczegółowe zasady prowadzenia monitoringu emisji zanieczyszczeń określone zostały w rozporządzeniu Ministra Środowiska w sprawie wymagań w zakresie prowadzenia pomiarów wielkości emisji. Problem jakości ścieków pochodzących ze spalarni odpadów jest uregulowany w kilku aktach prawnych. Przede wszystkim w rozporządzenie Ministra Środowiska w sprawie warunków, jaki należy spełnić przy wprowadzaniu ścieków do wód lub do ziemi oraz w sprawie substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego uregulowało problem zrzutów ścieków z instalacji termicznego przekształcania odpadów, w szczególności z systemu oczyszczania spalin. W istotny sposób ogranicza ono zrzuty ścieków ze spalarni odpadów, w szczególności limitując stężenia metali ciężkich oraz polichlorowanych dioksyn i furanów w ściekach. W tej sytuacji w nowoczesnych instalacjach termicznego przekształcania odpadów preferowanym powinien być bezściekowy system oczyszczania spalin. Absolutnie Załącznik nr 2 - strona 5 Wytyczne sporządzania przeglądów ekologicznych instalacji termicznego przekształcania odpadów Załącznik Nr 2. niedopuszczalne jest natomiast wprowadzanie zużytych roztworów absorpcyjnych, bez żadnego oczyszczania, do sieci kanalizacyjnej. Ponadto istniejące rozporządzenie Ministra Infrastruktury w sprawie sposobu realizacji obowiązków dostawców ścieków przemysłowych oraz warunków wprowadzania ścieków do urządzeń kanalizacyjnych regulują wprowadzanie ścieków do wód powierzchniowych, ziemi oraz urządzeń kanalizacyjnych. 2. Ocena postępowania z odpadami wtórnymi Kolejnym istotnym elementem jest ocena sposobu postępowania z powstającymi w spalarni wtórnymi odpadami z procesu termicznego przekształcania odpadów. Najczęściej są to następujące odpady: - żużel po procesie spalania - kod: 19 01 11*) lub 19 01 12 - odpady stałe z pirolizy odpadów - kod: 19 01 17*) lub 19 01 18 - odpady z procesu oczyszczania spalin: 1. popioły lotne - kod: 19 01 13*) lub 19 01 14 2. pyły - kod: 19 01 15*) lub 19 01 16 3. placki filtracyjne, szlamy i inne odpady z oczyszczania spalin - kod: 19 01 05*), 19 01 06*) 19 01 07*) - zużyte sorbenty (węgiel aktywny) z procesu oczyszczania spalin *) - kod: 19 01 10*) - odpad niebezpieczny Jak widać, niektóre z nich mogą być klasyfikowane jako odpad niebezpieczny lub inny niż niebezpieczny. Kryterium klasyfikacji jest zawartość substancji niebezpiecznych - w tym przypadku metali ciężkich, polichlorowanych dioksyn i furanów itp. Żużel po procesie spalania zazwyczaj może być klasyfikowany jako odpad inny niż niebezpieczny, ale taka klasyfikacja wymaga badań. Zakres tych badań jest określony w rozporządzeniu Ministra Środowiska w sprawie warunków uznawania odpadów za inne niż niebezpieczne. W przypadku zakwalifikowania żużla po termicznym przekształcaniu odpadów jako odpad inny niż niebezpieczny może być on deponowany na składowiskach odpadów innych niż niebezpieczne lub obojętnych albo wykorzystywany jako materiał budowlany. W przeciwnym przypadku może być on deponowany jedynie na składowiskach odpadów niebezpiecznych. Odpady stałe z procesu pirolizy (koks pirolityczny) zazwyczaj zawierają bardzo wiele substancji toksycznych dla środowiska i najczęściej są klasyfikowane jako odpady niebezpieczne. Ponadto tego typu odpady mogą zawierać znacznie więcej węgla organicznego niż przewidują to krajowe uregulowania, na co należy także zwrócić uwagę. Natomiast pozostałe odpady - popioły lotne, pyły, placki filtracyjne, szlamy i inne produkty procesu oczyszczania gazów spalinowych bezwzględnie muszą być taktowane jako odpady niebezpieczne - koncentracja metali ciężkich i polichlorowanych dioksyn i furanów jest tam zwykle bardzo wysoka. Odpady te po uprzednim zestaleniu (immobilizacji zanieczyszczeń) powinny być składowane na składowiskach odpadów niebezpiecznych. Ostatni odpad - zużyty sorbent (węgiel aktywny) z oczyszczania gazów spalinowych zawiera zazwyczaj bardzo wiele Załącznik nr 2 - strona 6 Wytyczne sporządzania przeglądów ekologicznych instalacji termicznego przekształcania odpadów Załącznik Nr 2. substancji niebezpiecznych. Jak już wspominano może być on zawrócony do procesu - wprowadzony do procesu spalania i tam bezpiecznie unieszkodliwiony, tym samym wcale nie musi być składowany na składowiskach odpadów niebezpiecznych. Prawidłowe rozwiązanie problemu zagospodarowania wtórnych odpadów z procesu spalania odpadów jest jednym z najważniejszych czynników decydujących o wynikach przeglądu ekologicznego. Przykładowe wytyczne postępowania z wtórnymi odpadami z instalacji termicznego przekształcania odpadów przedstawiono poniżej: Rodzaj odpadu Żużel i paleniskowe Zagrożenie popioły Zależne od wymywalności metali ciężkich oraz wyników badań określonych w rozporządzeniu Ministra Środowiska w sprawie warunków uznawania odpadów za inne niż niebezpieczne Koks pirolityczny (pozostałość stała po procesach pirolizy lub zgazowania) Sposób postępowania W przypadku niskiej wymywalności metali możliwe budowlane wykorzystanie lub składowanie na składowiskach odpadów innych niż niebezpieczne lub obojętnych, w pozostałych przypadkach składowisko odpadów niebezpiecznych Wysokie zagrożenie ze Spalenie w względu na zawartość niebezpiecznych substancji organicznych oraz dioksyn spalarni odpadów Popioły lotne i pył z Wysokie zagrożenie ze Składowisko odpadów niebezpiecznych, układów odpylania względu na zawartość metali wskazane zestalanie poprzez betonowanie odpadów w bloczki ciężkich i dioksyn zagrożenie ze Składowisko odpadów niebezpiecznych, Stałe produkty reakcji z Wysokie układów oczyszczania względu na zawartość metali wskazane betonowanie odpadów w bloczki ciężkich i dioksyn gazów Osady z oczyszczania Wysokie zagrożenie ze Składowisko odpadów niebezpiecznych, ścieków względu na zawartość metali wskazane betonowanie odpadów w bloczki ciężkich Zużyte katalizatory Wysokie zagrożenie ze Składowisko odpadów niebezpiecznych lub względu na zawartość metali zakład przetwórczy ciężkich Zużyty węgiel aktywny Wysokie zagrożenie ze Najczęściej spalanie w spalarni odpadów względu na zawartość metali niebezpiecznych (może być we własnej jako dodatek do innych spalanych ciężkich i dioksyn odpadów) lub deponowanie w podziemnych, suchych wyrobiskach kopalń (Niemcy, Austria) 3. Ocena systemów kontrolnych Ostatnim, bardzo ważnym elementem oceny spalarni odpadów jest weryfikacja jej wyposażenia w systemy kontroli parametrów procesu spalania (pomiar temperatury, ciśnienia, stężenia tlenu i wilgotności spalin na wylocie z komory dopalania) oraz ciągłego monitoringu emisji zanieczyszczeń w spalinach (ciągły pomiar stężenia tlenu, tlenku węgla, dwutlenku siarki, chlorowodoru, sumy węglowodorów jako TOC, a także temperatury, ciśnienia, wilgotności spalin i ich objętościowego przepływu). Niestety tylko bardzo niewielka część instalacji posiada takie układy pomiarowe. System kontroli parametrów procesu spalania występuje w Załącznik nr 2 - strona 7 Wytyczne sporządzania przeglądów ekologicznych instalacji termicznego przekształcania odpadów Załącznik Nr 2. kilkunastu instalacjach, natomiast system ciągłego monitoringu emisji jest zdecydowaną rzadkością. Przepisy wspólnotowe nie wymagają natomiast, aby w sposób ciągły prowadzona była rejestracja czasu przebywania spalin w danej temperaturze, w komorze dopalania. Czas przebywania spalin jest wielkością, która wylicza się jako iloraz objętości komory dopalania (w której panuje wymagana prawem temperatura 850oC lub 1100oC) i aktualnego objętościowego strumienia spalin (odniesionego do temperatury panującej w komorze dopalania). Przedstawiając ocenę stanu technicznego spalarni wystarczy stwierdzić, czy w oparciu o zainstalowane w instalacji przyrządy pomiarowe i znajomość geometrii komory dopalania podmiot prowadzący instalację jest w stanie wykazać, że spełnione są wymagane przepisami temperatury i czas przebywania spalin. Załącznik nr 2 - strona 8 Wytyczne sporządzania przeglądów ekologicznych instalacji termicznego przekształcania odpadów Załącznik Nr 3. Załącznik nr 3 Charakterystyka niektórych typów instalacji termicznego przekształcania odpadów medycznych eksploatowanych w Polsce Producent Typ instalacji Charakterystyka instalacji Ocena Węgry MHK, KHK Komorowy piec do spalania odpadów medycznych wyposażony najczęściej w dwa palniki olejowe (gazowe), bardzo mała komora dopalania, często wyposażone w układ odzysku ciepła, najczęściej brak jakiegokolwiek układu oczyszczania spalin, załadunek ręczny, brak jakichkolwiek systemów kontroli procesu. Nie spełnia wymogów określonych w prawie zbyt mała komora dopalania, brak systemów oczyszczania spalin, brak automatyki załadunku. Ze względu na konstrukcję oraz datę produkcji (lata 70-te i 80-te) praktycznie nie nadaje się do modernizacji. Jugosławia Univerzal-12 Komorowy piec do spalania odpadów medycznych wyposażony najczęściej w dwa palniki olejowe (gazowe), bardzo mała komora dopalania, najczęściej brak jakiegokolwiek układu oczyszczania spalin, załadunek ręczny, brak jakichkolwiek systemów kontroli procesu. Nie spełnia wymogów określonych w prawie zbyt mała komora dopalania, brak systemów oczyszczania spalin, brak automatyki załadunku. Ze względu na konstrukcję oraz datę produkcji (lata 70-te i 80-te) praktycznie nie nadaje się do modernizacji. Czechy SP-1203, SP-1204 Komorowy piec do spalania odpadów medycznych wyposażony najczęściej w dwa palniki olejowe (gazowe), bardzo mała komora dopalania, układ oczyszczania spalin - bateria cyklonów, załadunek ręczny, drzwi komory otwierane elektrycznie, pomiar temperatury na wyjściu z komory spalania Nie spełnia wymogów określonych w prawie zbyt mała komora dopalania, ubogi system oczyszczania spalin (tylko cyklony), brak automatyki załadunku. Ze względu na konstrukcję oraz datę produkcji (lata 70-te i 80-te) praktycznie nie nadaje się do modernizacji. Załącznik Nr 3 - strona 1 Wytyczne sporządzania przeglądów ekologicznych instalacji termicznego przekształcania odpadów Załącznik Nr 3. Producent Typ instalacji Charakterystyka instalacji Ocena Przedsiębiorstwo SO-75, Zagraniczne SO-150 ATA, Brok (Polska) Komorowy piec do spalania odpadów medycznych wyposażony najczęściej w dwa palniki olejowe (gazowe), bardzo mała komora dopalania, najczęściej brak jakiegokolwiek układu oczyszczania spalin, załadunek ręczny. Nie spełnia wymogów określonych w prawie zbyt mała komora dopalania, brak systemów oczyszczania spalin, brak automatyki załadunku. Ze względu na konstrukcję oraz datę produkcji (lata 70-te i 80-te) praktycznie nie nadaje się do modernizacji. MESTER Kft (Węgry) VH-150/M Komorowy piec do spalania odpadów medycznych wyposażony w dwa palniki olejowe (gazowe), komora dopalania, układ odzysku ciepła, system oczyszczania spalin składający się z multicyklonu, filtrów ceramicznych, komory zeolitowej (adsorpcja) oraz absorbera (roztwór NaOH), opcjonalnie automatyczny system dozowania odpadów. Układ kontroli temperatury procesu. Bardzo niska jakość wykonania, kłopoty z trwałością wymurówki pieca. W sprzyjających warunkach (nowa instalacja) może spełnić wymagania określone w prawie. Brak jest jednoznacznych danych, lecz najprawdopodobniej objętość komory dopalania jest zbyt mała i nie pozwala na dotrzymanie warunku 2 sekund czasu przebywania. Pomiar temperatury w komorze dopalania odbywa się w strefie oddziaływania palnika i tym samym nie ma pewności, co do dotrzymania wymaganej temperatury. Z 4 zakupionych instalacji w połowie lat dziewięćdziesiątych dziś nie pracuje już żadna. DAELLI Calor Impianti (Włochy) FIP-1,7, FIP-2,1 Dwukomorowa instalacja do spalania odpadów medycznych z węzłem spalania wstępnego i komorą dopalania. Układ odzysku ciepła. System oczyszczania spalin - filtry tkaninowe i absorber gazów kwaśnych (wodny roztwór NaOH). Układ kontroli temperatury procesu. Ze względu na brak układów adsorpcyjnych mogą wystąpić przekroczenia emisji dioksyn i metali ciężkich. Wskazana modernizacja instalacji. Załącznik Nr 3 - strona 2 Wytyczne sporządzania przeglądów ekologicznych instalacji termicznego przekształcania odpadów Załącznik Nr 3. Producent Typ instalacji Charakterystyka instalacji Ocena Howalwerk AG (Lichtenstein) GG-7, GG-14 Dwukomorowa instalacja z węzłem spalania Bez problemu spełnia wymagania określone w wstępnego i komorą dopalania. Układ odzysku cie- prawie. pła. Bardzo wydajny system oczyszczania spalin dwustopniowa absorpcja (woda i wodny roztwór NaOH), wtrysk „Sorbalitu®” i filtr tkaninowy, dobry system kontroli parametrów procesu. Nie przystosowana do pracy ciągłej (maksimum 12 godzin), bardzo wysoka jakość wykonania. PUROTHERM, (Austria) PL-18-600, PL-4-100 Dwukomorowa instalacja z węzłem spalania wstępnego i komorą dopalania. Układ odzysku ciepła. Wydajny system oczyszczania spalin - absorpcja gazów kwaśnych, dyszą Veturiego. Brak układów adsorpcyjnych. Dobry system kontroli parametrów procesu. Dobra jakość wykonania. ENVIKRAFT, (Dania) EK-115 Dwukomorowa instalacja z węzłem spalania Bez problemu spełnia wymagania określone w wstępnego i komorą dopalania. Układ odzysku cie- prawie. pła. Wydajny system oczyszczania spalin - wtrysk „Sorbalitu®” i filtr tkaninowy. Dobry system kontroli parametrów procesu. Bardzo dobra jakość wykonania. SEGHERS (Belgia) MWDS Fluidalna instalacja spalania odpadów o dużej wydajności. Wydajny system oczyszczania spalin z absorpcją gazów kwaśnych i odpylaniem. Brak układów adsorpcyjnych. Dobry system kontroli parametrów procesu. Bardzo dobra jakość wykonania. Ze względu na brak układów adsorpcyjnych mogą wystąpić przekroczenia emisji dioksyn i metali ciężkich. Wskazana modernizacja instalacji. Ze względu na brak układów adsorpcyjnych mogą wystąpić przekroczenia emisji dioksyn i metali ciężkich. Wskazana modernizacja instalacji. Załącznik Nr 3 - strona 3 Wytyczne sporządzania przeglądów ekologicznych instalacji termicznego przekształcania odpadów Załącznik Nr 3. Producent Typ instalacji Charakterystyka instalacji Ocena Starsze instalacje z mokrym lub suchym systemem oczyszczania spalin nie spełniają wymogów emisyjnych. Część starszych instalacji nie posiada układów odzysku ciepła (schładzanie spalin powietrzem) ani też automatyki załadunku odpadów. Nowe instalacje z tzw. systemem dwukolumnowym lub trójkolumnowym bez problemu spełniają wymogi określone w prawie. ATI Muller (Francja) CP-50, CP-100, HP-500, Dwukomorowa instalacja z węzłem spalania wstępnego i komorą dopalania. Układ odzysku ciepła. Wydajny system oczyszczania spalin - wtrysk „Sorbalitu®” i filtr tkaninowy, ale tylko w części najnowszych instalacji (tzw. system dwukolumnowy). Najnowsze rozwiązania maja system tzw. „trójkolumnowy” z podwójnym wtryskiem sorbenta („Sorbalitu®” i „Spongiacalu®”). Dobry system kontroli parametrów procesu. Dobra jakość wykonania. GPPU Gdańsk (Polska) SP-50, SP-100, SP-150, SP-300 Dwukomorowa instalacja z węzłem spalania Bez problemu spełnia wymagania określone w wstępnego i komorą dopalania. Układ odzysku cie- prawie. pła. Wydajny system oczyszczania spalin - w trójfazowej warstwie fluidalnej oraz adsorber węglowy. Dobry system kontroli parametrów procesu. Dobra jakość wykonania. EKOFORMA (Polska) WPS-500, WPS-1000, WPS-1500, WPS-2500 Komora pirolityczna ogrzewana elektrycznie, gazy pirolityczne spalane w palniku. Brak systemów oczyszczania spalin, brak wyodrębnionej komory dopalania. Brak systemu kontroli procesu. Nie ma szans na spełnienie wymagań ze względu na brak komory dopalania, wysoką zawartość substancji palnych w koksie pirolitycznym oraz wielkość emisji zanieczyszczeń (w szczególności emisji CO). Brak automatyki załadunku i systemów kontroli procesu. Uwaga: Pod pojęciem „Sorbalit®”, „Spongiacal®” (nazwy handlowe) rozumiany jest stały sorbent zawierający wysokorozdrobniony tlenek wapnia (CaO) oraz 5 - 10 % dodatek węgla aktywnego (w postaci pyłu) stosowany w suchych układach oczyszczania spalin. Załącznik Nr 3 - strona 4