Podsystem monitoringu jakości powietrza Celem funkcjonowania

Podsystem monitoringu jakości powietrza
Celem funkcjonowania podsystemu monitoringu jakości powietrza jest uzyskiwanie
informacji i danych dotyczących poziomów substancji w otaczającym powietrzu oraz
wyników analiz i ocen w zakresie przestrzegania standardów jakości powietrza. Pozyskane
dane stanowią podstawę do zarządzania jakością powietrza w kraju i województwa m.in.
poprzez programy ochrony powietrza oraz do formułowania i kontroli realizacji strategii
ochrony powietrza na poziomie kraju i Unii Europejskiej. Dodatkowo w ramach obowiązków
sprawozdawczych są przekazywane do Komisji Europejskiej, Europejskiej Agencji
Środowiska i do organów konwencji międzynarodowych.
Manualne pomiary zanieczyszczenia powietrza zostały uruchomione na obszarze Górnego
Śląska w latach 60-tych, przez Wojewódzką Stację Sanitarno-Epidemiologiczną. W sieci
pomiarowej znajdowało się ponad 700 punktów pomiaru opadu pyłu.
Automatyczne stacje monitoringu powietrza zostały uruchomione w środkowej części
województwa śląskiego w 1993 roku. Rozmieszczenie 10 stacji do automatycznych pomiarów
jakości powietrza na terenie aglomeracji katowickiej zostało dokonane przez Ośrodek Badań i
Kontroli Środowiska w Katowicach i Wojewódzką Stację Sanitarno-Epidemiologiczną, przy
współpracy Instytutu Ochrony Środowiska w Warszawie.
W 1994 roku uruchomiono jedenastą stację do pomiarów automatycznych. Na każdej z tych
stacji mierzone było stężenie pyłu, dwutlenku siarki (SO2), tlenków azotu (NOx), dwutlenku
azotu (NO2) oraz określano warunki meteorologiczne, na 10 stacjach mierzono tlenek węgla
(CO), na 6 stacjach mierzono ozon (O3), na trzech stacjach węglowodory alifatyczne.
Przedmiotowe stacje zostały ujęte w system pomiarowy o nazwie Regionalny Monitoring
Środowiska Wojewody Śląskiego i od 1999 roku dane z 9 stacji były przekazywane do
Głównego Inspektoratu Ochrony Środowiska, a następnie do europejskiej sieci monitoringu
jakości powietrza - EUROAIRNET.
W 2001 roku weszła w życie ustawa z dnia 27 kwietnia Prawo ochrony środowiska, która
określiła nowe zasady oceny jakości powietrza, co spowodowało, iż w 2002 roku nastąpiły
istotne zmiany w przepisach prawa dotyczących oceny poziomów substancji w powietrzu.
Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 6 czerwca 2002 r. w sprawie oceny
poziomów substancji w powietrzu, ocenie poddawany jest pył zawieszony PM10 a nie jak
było poprzednio opad pyłu.
Przedmiotowe rozporządzenie określiło także sposoby, metody i zakres dokonywania oceny
poziomów substancji w powietrzu, w tym zakresy wymaganych pomiarów z podziałem na
pomiary ciągłe oraz okresowe w zależności od podziału na strefy oraz przypadki gdy ocena
jakości powietrza może być dokonywana na podstawie kombinacji metod pomiarowych
i modelowania oraz wyłącznie opierając się na metodach modelowania lub innych metodach
szacowania w zależności od podziału na strefy.
W rozporządzeniu podano także górne i dolne progi oszacowania dla substancji o ustalonych
poziomach dopuszczalnych, minimalną liczbę stałych punktów pomiarowych, kryteria
lokalizacji punktów poboru próbek substancji przy prowadzeniu pomiarów.
Nowe przepisy prawa wymusiły zmianę organizacji systemu monitoringu środowiska,
wprowadzając wymóg oceny jakości powietrza w strefach stanowiących aglomerację
o liczbie mieszkańców większej niż 250 tysięcy i w obszarach powiatów nie wchodzących w
skład aglomeracji. W zależności od liczby mieszkańców i wielkości stężeń zanieczyszczeń
ustala się minimalną liczbę stałych punktów pomiarowych przy prowadzeniu pomiarów
poziomów benzenu, dwutlenku azotu, tlenków azotu, dwutlenku siarki, ołowiu, pyłu PM10
i tlenku węgla w powietrzu w strefach, w których substancje te wprowadzane są w sposób
niezorganizowany lub z małych instalacji. W województwie śląskim wydzielono wówczas
21 stref, w tym 2 aglomeracje. Zmiany dokonane w organizacji monitoringu powietrza
pozwoliły na wprowadzenie od roku 2004 w województwie śląskim systemu pomiarowego
o nazwie Śląski Monitoring Powietrza składającego się z 16 automatycznych stacji
pomiarowych i mobilnego ambulansu pomiarowego imisji. Stacje te w większości
przypadków zostały zbudowane i wyposażone z funduszy unijnych w ramach projektu
PHARE PL 01.05.06. i środków budżetowych WIOŚ w Katowicach.
W 2008 roku nastąpiły zmiany w dotychczasowych przepisach prawa w zakresie ochrony
powietrza.
Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 6 czerwca 2002 r. w sprawie oceny poziomów
substancji w powietrzu zostało zastąpione rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia
17 grudnia 2008 r. w sprawie dokonywania oceny poziomów substancji w powietrzu.
Rozporządzenie Ministra Środowiska z 6 czerwca 2002 r. ustalające dopuszczalne poziomy
niektórych substancji w powietrzu, alarmowych poziomów niektórych substancji w powietrzu
oraz marginesy tolerancji dla dopuszczalnych poziomów niektórych substancji również
zostało zastąpione rozporządzeniem Ministrem Środowiska z dnia 3 marca 2008 r. w sprawie
poziomów niektórych substancji w powietrzu. W nowym rozporządzeniu dla niektórych
substancji zanieczyszczających zostały wprowadzone poziomy docelowe i poziomy celu
długoterminowego.
W rozporządzeniu z dnia 6 marca 2008 r. Minister Środowiska określa strefy, w których
dokonuje się oceny jakości powietrza. W województwie śląskim pod kątem zawartości
dwutlenku siarki, dwutlenku azotu, tlenków azotu, tlenku węgla, benzenu, pyłu zawieszonego
PM10 oraz zawartego w tym pyle ołowiu, arsenu, kadmu, niklu i bezno(a)piranu wydzielono
10 stref, w tym 2 aglomeracje. Dla celów oceny jakości powietrza pod kątem zawartości
ozonu wydzielono 3 strefy: śląską i dwie aglomeracje.
W 2012 roku ponownie nastąpiły zmiany w przepisach prawa. Zmienione zostały
rozporządzenie Ministra Środowiska z w sprawie poziomów niektórych substancji
w powietrzu, rozporządzenie Ministra Środowiska w sprawie dokonywania oceny poziomów
substancji w powietrzu, rozporządzenie Ministra Środowiska w sprawie stref, w których
dokonuje się oceny jakości powietrza oraz rozporządzenie Ministra Środowiska w sprawie
zakresu i sposobu przekazywania informacji dotyczących zanieczyszczenia powietrza.
W województwie śląskim wydzielonych zostało 5 stref, w tym: dwie aglomeracje:
górnośląska (14 miast w środkowej części województwa) i rybnicko-jastrzębska
(z miastem Żory),
dwa największe miasta poza aglomeracjami: Bielsko-Biała
i Częstochowa oraz rozległa strefa śląską stanowiącą pozostałą część województwa.
Zgodnie z Programem Państwowego Monitoringu Środowiska województwa śląskiego na lata
2016-2020, w zakresie podsystemu monitoring powietrza mają być realizowane następujące
zadania:


badanie i ocena jakości powietrza w strefach,
wspomaganie systemu rocznych ocen jakości powietrza metodami modelowania
matematycznego,






pięcioletnia ocena jakości powietrza na potrzeby ustalenia odpowiedniego sposobu
wykonywania rocznych ocen jakości powietrza,
krótkoterminowe prognozy zanieczyszczenia powietrza,
monitoring tła miejskiego pod kątem wielopierścieniowych węglowodorów
aromatycznych,
pomiary stanu zanieczyszczenia powietrza pyłem PM2,5 dla potrzeb monitorowania
procesu osiągania krajowego celu redukcji narażenia,
pomiary składu pyłu zawieszonego PM10 i PM2,5, rtęci w stanie gazowym oraz
depozycji metali ciężkich i wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych
(WWA) na stacjach monitoringu tła regionalnego,
monitoring chemizmu opadów atmosferycznych i ocena depozycji zanieczyszczeń do
podłoża.
Akty prawne powiązane tematycznie z monitoringiem powietrza:






ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska - art. 85-95 (tekst
jednolity Dz.U. 2016 poz. 672 z późn. zm.),
ustawa z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego
ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania
na środowisko (tekst jednolity Dz.U.2016 poz. 353 z późn. zm.),
rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 24 sierpnia 2012 r. w sprawie poziomów
niektórych substancji w powietrzu (Dz.U. 2012 poz. 1031),
rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 2 sierpnia 2012 r. w sprawie stref,
w których dokonuje się oceny jakości powietrza (Dz.U. 2012 poz. 914),
rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 10 września 2012 r. w sprawie zakresu
i sposobu przekazywania informacji dotyczących zanieczyszczenia powietrza (Dz.U.
2012 poz. 1034)
rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 13 września 2012 r. w sprawie
dokonywania oceny poziomów substancji w powietrzu (Dz.U. 2012 poz. 1032).