Barometr Rozwoju Małopolski 15 (115)

Barometr
Rozwoju
Małopolski
analizy i wydarzenia tygodnia
Nr 15 (115)/2011 (4.04.2011-10.04.2011)
ANALIZA TYGODNIA
IS
Jak zacząć kolejne podejście „na szczyt” ustawy górskiej?
Charakterystyka problemu
Z racji swojej wyraźnej odrębności geograficznej, jak również przez charakterystyczną
odmienność społeczno-gospodarczą, góry od zawsze stanowiły obszar wyraźnie
odróżniający się od pozostałych regionów Polski. Dodatkowo, przez wzgląd na wysoką
wartość kulturową i przyrodniczą, jaką tereny te stanowią dla reszty kraju, władze
centralne od dłuższego czasu podejmują próby stworzenia regulacji prawnych, które
umożliwią optymalne wykorzystanie i rozwój gór, zarówno przez ich mieszkańców, jak i
przyjeżdżających turystów. Mimo długotrwałych dyskusji, w Polsce do tej pory nie
uchwalono jednak „prawa górskiego”. Prześledźmy problemy, jakie pojawiają się przy
tworzeniu takiej ustawy.
Tereny górskie należy traktować specyficznie przede wszystkim ze względu na wyraźne
odrębności i utrudnienia, jakie występują tu dla rozwoju rolnictwa. Wśród problemów, z
którymi mierzyć muszą się w górach rolnicy, wymienić można m.in. krótszy okres
wegetacji uprawianych roślin, trudne warunki atmosferyczne (niskie temperatury i obfite
opady), słabe gleby czy wreszcie nachylenie leżących na stokach pól. Wszystkie
wymienione czynniki sprawiają, że większość gospodarstw rolnych z tych terenów nie jest
w stanie utrzymać się samodzielnie, bez dodatkowej, zewnętrznej pomocy.
Innymi spornymi zagadnieniami dla ustawodawstwa, dotyczącego terenów górskich są
turystyka i narciarstwo – do tej pory w Polsce nie stworzono „prawa szlaku” czy też
„prawa śniegu”, które ustanowiłyby zasady korzystania i udostępniania gruntów
prywatnych na potrzeby turystów przy jednoczesnym poszanowaniu praw mieszkańców
gór. Dodatkowo, nie bez znaczenia pozostaje kwestia troski o unikatową górską przyrodę,
której ochronę również zagwarantować próbuje się na drodze ustaw.
Przypomnijmy, że część z omawianych tu kwestii znalazła się w przygotowanej, ale
zawetowanej przez prezydenta ustawie o regionach górskich z 2001 r..
Komu zależy na prawie górskim?
Skomplikowana
sieć
powiązań
interesów
różnych
„aktorów”
bezpośrednio
zainteresowanych obszarami górskimi sprawia, że w łatwy sposób możemy zidentyfikować
potencjalne grupy i miejsca konfliktów.
Właściciele ziem na terenach górskich (szczególnie widoczne jest to na Podhalu)
podkreślają nienaruszalność prawa własności, będącego fundamentem funkcjonowania
gospodarki wolnorynkowej, dodatkowo zabezpieczanej przepisami polskiej konstytucji.
Mieszkańcy gór ziemię użytkują najczęściej na potrzeby rolnictwa lub też innej
działalności, z reguły związanej z branżą turystyczną.
Barometr
Rozwoju
Małopolski
analizy i wydarzenia tygodnia
Nr 15 (115)/2011 (4.04.2011-10.04.2011)
Z kolei „turyści”, „narciarze”, ludzie przebywający w górach rekreacyjnie, podkreślają
prawo do powszechnego korzystania z unikatowych walorów przyrodniczo-kulturowych,
jakie posiada region. Argument tej strony opiera się na traktowaniu obszarów górskich
jako dobra przynależnego całemu narodowi, co pociąga za sobą postulat swobodnego
korzystania z ich dobrodziejstw przez wszystkich.
Jest też władza publiczna (w tym władza centralna i samorządowa), do obowiązku której
należy traktowanie obszarów górskich jako dobra wspólnego. Władze, zapewniając
odpowiednią ochronę środowisku naturalnemu, walorom krajobrazowym i dziedzictwu
kulturowemu regionu, muszą zadbać zarówno o umożliwienie korzystania z terenów
górskich wszystkich ludziom (obywatelom Polski i cudzoziemcom), jak i zagwarantować
mieszkańcom gór ochronę podstawowych praw, które przysługują im m.in. na podstawie
konstytucji RP.
Ewentualna ustawa górska powinna proponować rozwiązania oparte o zasadę zaufania,
gdyż tylko wtedy będą one do zaakceptowania przynajmniej przez demokratyczną
większość.
Jaka ustawa?
Analiza sposobu podejścia do obszarów górskich, stanowiących ok. 8% powierzchni Polski,
wymaga postawienia ważnego pytania: przedmiotem działania, którego szczebla polityki
państwa powinny stać się obszary górskie? Z jednej strony aktywność gospodarcza i
społeczna na tak znacznym obszarze państwa powinna zostać uregulowana na poziomie
centralnym, z drugiej tereny górskie znajdują się na obszarach konkretnych województw i
to ich władze powinny najlepiej wiedzieć, jakie działania należy podjąć, aby najpełniej
wykorzystać potencjały rozwojowe regionu. Siłą rzeczy aktywność na obszarach górskich
musi łączyć w sobie instrumenty właściwe dla polityki regionalnej, jak też dla szeregu
polityk sektorowych. Pozostawienie działania na omawianych obszarach w domenie
kompetencji regionalnych z aktywnym wsparciem państwa w przypadku współpracy
makroregionalnej (kilku województw) wydaje się zatem słusznym rozwiązaniem. Warto w
tym miejscu zauważyć inicjatywy podejmowane na tym polu już wcześniej – przyjęty w
1993 r. „Memoriał Górski” czy „Rezolucja Górska” z 1994 r., stanowią przykłady
aktywnego udziału władz regionalnych w kształtowaniu „polityki górskiej”, która, w myśl
wspomnianych dokumentów, opierać powinna się zarówno na działaniach na poziomie
centralnym, jak i lokalnym.
Kolejnym zagadnieniem, które wymaga rozstrzygnięcia jest pytanie o to, jak wysoko
położone tereny możemy zaliczyć do omawianych obszarów. Pewne rozwiązanie w tej
kwestii
zaproponowano
w
aktualnym
projekcie
„Koncepcji
Przestrzennego
Zagospodarowania Kraju” (KPZK) z 25 stycznia br1. Obszary górskie znalazły się tam wśród
obszarów szczególnego zjawiska w skali makroregionalnej, które z punktu widzenia
przestrzeni oddziałują ponadlokalnie, a najczęściej ponadregionalnie. W KPZK proponuje
1
Koncepcja Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030. Projekt dokumentu rządowego przeznaczony do
konsultacji, Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, Warszawa 25 stycznia 2011 r., s. 176-177.
Barometr
Rozwoju
Małopolski
analizy i wydarzenia tygodnia
Nr 15 (115)/2011 (4.04.2011-10.04.2011)
się, aby strategia rozwoju przygotowana przez ministra właściwego ds. rozwoju
regionalnego oraz plan zagospodarowania przestrzennego obszarów górskich
przygotowany wspólnie przez jednostki samorządu terytorialnego wyznaczyły, które
konkretnie obszary potrzebują wsparcia. Wnioskować można z tego, że delimitacja będzie
w dużej mierze prowadzona na poziomie regionalnym, przy współpracy z poziomem
centralnym. Rozwiązanie to jest krokiem w słusznym kierunku, o tyle, o ile uniknie się
dzięki niemu sporów, o to, które obszary są górskimi, a które już nie.
Niezwykle istotnym zadaniem ustawy jest zagwarantowanie powszechnego korzystania z
funkcji turystycznej i rekreacyjnej terenów górskich przy jednoczesnej ochronie prawa
własności właścicieli ziem na tych terenach. Stąd wynika postulat, aby na poziomie
ustawy uregulowano ogólne zasady zawarte w instytucjach, tj. „prawo szlaku” czy
„prawo śniegu”. Mają one określać zasady korzystania z cudzych terenów dla celów
wyznaczania szlaków turystycznych oraz tras rekreacyjnych zarówno dla sportów
zimowych, jak i letnich. Uzasadnione jest zatem, aby ogólne reguły prawne zakładające
poszanowanie własności prywatnej znalazły się w odrębnym akcie prawnym. Szczegóły
stosowania wspomnianych instytucji prawnych powinny natomiast zostać uregulowane w
odrębnych ustawach dotyczących ochrony przyrody, turystyki, rolnictwa. W internecie
przeczytać można dotychczas sformułowane postulaty zmian prawnych, które umożliwić
mają dostęp do terenów górskich dla uprawiania sportu, turystyki i rekreacji.
Istotną kwestią, do której powinny znaleźć się w ustawie odwołania, jest ochrona
krajobrazu terenów górskich. Z tym zagadnieniem wiążą się rozwiązania umożliwiające
skuteczną ochronę terenów górskich przed skutkami powodzi, a także zapewnienie zasad
zrównoważonego współdziałania różnych branż w sektorach gospodarki dla zachowania
walorów uzdrowiskowych i kulturowych omawianych obszarów. Trwa dyskusja, w jaki
sposób wyznaczane powinny być granice terenów przyrodniczych objętych szczególną
ochroną. Na stronie Sejmu dostępny jest obywatelski projekt ustawy o zmianie ustawy o
ochronie przyrody, który uzależnić ma zmiany granic parków narodowych od zgody
lokalnych samorządów
Zagadnieniem, o którym nie można zapominać jest konieczność uregulowania w ustawie
górskiej zasad ochrony specyfiki rolnictwa na terenach górskich. Do niekorzystnych
czynników wspomnianych na początku analizy dochodzi także szybsza eksploatacja
maszyn rolniczych. Stąd też ważne jest, aby na poziomie ustawy zauważyć niekorzystne
położenie terenów rolniczych w górach opierając się na dokumentach strategicznych
odnoszących się do zagospodarowania przestrzennego. Szczegółowe uregulowania
powinny znaleźć się jednak w odpowiednich aktach z zakresu prawa rolnego. Próby
regulacji kwestii rolnictwa górskiego podejmowano m.in. już w latach 80., a szczegółowe
omówienie problemu znaleźć można m.in. tu.
Podsumowanie
Góry i obszary bezpośrednio do nich przyległe są terenami wyjątkowymi nie tylko z racji
swoich walorów geograficznych, ale także odrębności społecznej i kulturowej. Ustawa
odnosząca się wyłącznie do obszarów górskich będzie docenieniem owej wyjątkowości
Barometr
Rozwoju
Małopolski
analizy i wydarzenia tygodnia
Nr 15 (115)/2011 (4.04.2011-10.04.2011)
oraz gwarantem ich ochrony przed gorszym usytuowaniem z punktu widzenia gospodarki
na tle pozostałej części kraju. Jednak każde rozwiązanie prawne powinno być
poprzedzone staraniami w celu odbudowania wątłego zaufania społecznego. Bez tej
zasady żaden konsensus między zainteresowanymi stronami, kluczowy w przypadku tak
drażliwej kwestii, jaką jest uregulowanie korzystania z obszarów górskich, nie zostanie
osiągnięty.
Opracowanie: Michał Dulak, Agata Wosik
WYDARZENIA TYGODNIA
Europejski poparł przyznanie środków z Funduszu
Solidarności na pokrycie szkód związanych z zeszłorocznymi
powodziami w Europie Środkowo-Wschodniej. Łącznie 6 krajom
(Polsce, Słowacji, Węgrom, Czechom, Chorwacji, Rumunii)
zostanie wypłacona kwota 182 mln euro. Polska otrzyma z tej puli
aż 105,5 mln euro, czyli około 422 mln zł. Rekompensaty zostały
przyznane przez Komisję Europejską już w ubiegłym roku, ale były
blokowane przez niektórych ministrów finansów krajów
członkowskich. W całej Polsce straty przyniesione przez
ubiegłoroczną powódź oszacowano na około 2,9 mld euro.
Parlament
I
Europejskie
pieniądze dla
powodzian
Wojewoda małopolski zapowiada, że Małopolska będzie chciała
pozyskać z tego dofinansowania około 120 mln zł.
Przypomnijmy, że w ubiegłym roku na usuwanie skutków powodzi
przekazano samorządom województwa małopolskiego ok. 480 mln
zł, z czego najwięcej wydano na odbudowę lokalnych dróg i mostów
(217 mln zł). W tym roku w budżecie przewidziano ok. 280 mln zł na
dalsze usuwanie ubiegłorocznych szkód.
Średnia małopolski jest wyższa niż średnia krajowa zarówno jeżeli
chodzi o czas pracy (o 24 min.) jak i o średnią płacę (o 37,62 zł) i
wynosi kolejno: 41,1 godz. i 3241,3zł.
Małopolska znajduje się na 5 miejscu co do wysokości średniej
płacy i na 8 miejscu co do średniotygodniowego czasu pracy. Od
województwa
z
tradycyjnie
najwyższą
średnią
płacą,
mazowieckiego, różni ją 1021,5zł. Od drugiego w rankingu
województwa śląskiego średnia płaca w Małopolsce różni się o 199
zł. Różnica w płacach pomiędzy województwami, abstrahując od
zawsze wybijającego się województwa mazowieckiego ze stolicą
jako kołem zamachowym rozwoju, wynosi aż 657,04 zł, natomiast
średniotygodniowy czas pracy różni się o 4,4 godziny.
Średnia płaca i
czas pracy w
Małopolsce na tle
pozostałych
województw
Barometr
Rozwoju
Małopolski
analizy i wydarzenia tygodnia
Nr 15 (115)/2011 (4.04.2011-10.04.2011)
Brak jest widocznej korelacji pomiędzy średnią płacą a czasem
pracy - długość pracy nie przekłada się wyraźnie na wysokość
zarobków. Jak wynika z danych wysokość zarobków jest
determinowana
miejscem
zatrudnienia
(województwo);
tradycyjny podział na Polskę A i B jest widoczny.
Źródło: Raport i badanie firmy Sedlak&Sedlak
Rozpoczynają się prace nad powiększeniem Strefy Aktywności
Gospodarczej w Tarnowie z 68 do 104h (w tym 21,26 ha należących
do Tarnowskiego Klastra Przemysłowego - partnera projektu) .
Inwestycja będzie również polegać na połączeniu istniejącej sfery
z nowo uzbrojonymi terenami pod inwestycje przemysłowe i
usługowe. Całkowita wartość projektu wynosi 27 mln zł.
Dotychczas w SAG zainwestowali, np. BECKER Farby Przemysłowe
Sp. z o.o., SUMMIT Packaging Polska Sp. z o.o., BERENDSEN Textile
Service Sp. z o.o.
Strefa
Aktywności
Gospodarczej w
Tarnowie
opracował zespół:
Michał Dulak, Maciej Gomółka, Magdalena Jagła, Łukasz Leszczyński, Barbara Łącka,
Anna Kraczka, Hanna Przeniosło, Wojciech Przybylski, Aneta Sieradzka, Aleksandra
Skworzec, Urszula Stasiak-Jaśkiewicz, Łukasz Wiślicki, Agata Wosik
opieka merytoryczna: Bożena Pietras-Goc
koordynacja: Magdalena Jagła
Copyright by Katedra Analiz Regionalnych Klubu Jagiellońskiego
Rynek Główny 39/9, 31-013 Kraków
www.kj.org.pl ● [email protected]