Prywatne ubezpieczenia zdrowotne

Prywatne ubezpieczenia zdrowotne
(PHI/VHI) w Europie – analiza porównawcza
wybranych charakterystyk
Dr Alicja Sobczak,
Wydział Zarządzania, Uniwersytet Warszawski
Podyplomowe Studia Menadżerskie
Zarządzanie w podmiotach leczniczych w dobie przekształceń własnościowych
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
Człowiek – najlepsza inwestycja
Publiczne systemy finansowania ochrony zdrowia jako
główne uwarunkowanie rynku ubezpieczeń
zdrowotnych
• W krajach europejskich dominacja publicznych
systemów finansowania ochrony zdrowia –
systemy budżetowe i społecznych ubezpieczeń
zdrowotnych
• Kształt i przyjęte rozwiązania oraz poziom
finansowania ochrony zdrowia ze środków
publicznych wyznaczają rolę, zakres i rodzaj
zdrowotnych ubezpieczeń prywatnych
Wskaźniki struktury finansowania ochrony
zdrowia w roku 2010
• Wydatki prywatne (PHE) jako % wydatków
całkowitych na ochronę zdrowia (THE)
Polska – ~28% (w 2000 r. – 30%); tendencja
rosnąca
Wyższe wskaźniki w UE: Portugalia, Irlandia,
Węgry (31-32%), Słowacja (34%), Bułgaria
46%, Cypr (58%)
Francja i Niemcy ok.23-24%
c.d.
• Wydatki bezpośrednie (OOPs) jako % całkowitych wydatków
prywatnych (PHE)
Polska – 81%
Najniższe we Francji (33%), Słowenii i Irlandii (48-49%),
Niemcy (57%), Austria (65%)
• VHI/PHI – problemy definicyjne
W badaniach WHO, OECD szeroka definicja PHI/VHI
rozumianych jako przedpłaty w zamian za ochronę przed
ryzykiem zdrowotnym i korzystaniem z opieki zdrowotnej
• PHI jako % PHE
Francja (60%), Niemcy, Irlandia i Słowenia (od 40 do 49%),
Austria, Belgia, Hiszpania i Luksemburg (ok.20%), Portugalia
(14%); pozostałe kraje poniżej 10% w tym Polska ok.2,4%
Typy prywatnych ubezpieczeń
zdrowotnych
• Ubezpieczenia substytucyjne (zastępcze, alternatywne)
w odniesieniu do uczestnictwa w systemie publicznym
• Ubezpieczenia komplementarne (uzupełniające) do
świadczeń wykluczonych z systemu publicznego (w tym
wymagających współpłacenia); niekiedy wyróżnia się 2
rodzaje PHI – na świadczenia i na dopłaty
• Ubezpieczenia suplementarne (dodatkowe) na
świadczenia przysługujące w systemie publicznym (z
pewnymi ograniczeniami typu kolejki, brak wyboru
usługodawcy, brak wpływu na jakość kliniczną i
pozakliniczną, itp.)
Przykłady w wybranych krajach
europejskich
• Niemcy – ubezpieczenia substytucyjne dla osób, które
skorzystały z opcji „wyjścia” (opting-out) z systemu
publicznego (kas chorych) oraz dla pracowników
państwowych;
• Francja – ubezpieczenia uzupełniające (na dopłaty do
świadczeń uzyskiwanych w systemie publicznym) w
towarzystwach ubezpieczeń wzajemnych;
• Wielka Brytania – cieszące się coraz większą popularnością
ubezpieczenia dodatkowe na lepszy dostęp i wyższą jakość
świadczeń gwarantowanych w NHS.
Typy oferowanych ubezpieczeń
• Tylko w nielicznych krajach ubezpieczenia substytucyjne
(Niemcy, Austria, Słowenia, Słowacja)
• We wszystkich krajach ubezpieczenia uzupełniające na
świadczenia wykluczone z „koszyka” lub o wysokim poziomie
współpłacenia (np. usługi stomatologiczne, okulistyczne,
fizjoterapię, rehabilitację, spa, itp.).
• We wszystkich krajach oferty zdrowotnych ubezpieczeń
dodatkowych, indywidualnych lub grupowych, o różnym
zakresie ochrony ubezpieczeniowej
• Patrząc od strony firmy oferującej podział na ubezpieczenia
uzupełniające i dodatkowe może się zacierać w przypadku
obszerniejszych zakresowo pakietów/polis
Kto oferuje?
• Firmy ubezpieczeniowe o charakterze gospodarczym,
towarzystwa ubezpieczeń wzajemnych, fundusze/firmy
powiernicze, stowarzyszenia spółdzielni (np. we Włoszech),
instytucje ubezpieczenia publicznego
• Polska – także firmy „abonamentowe” czyli podmioty
lecznicze, głownie prywatne ale i publiczne
• Liczba i struktura podmiotów działających na rynku
zróżnicowana w zależności od kraju (np. w Niemczech 28
firm komercyjnych i 20 towarzystw wzajemnych; we Francji
– 45 komercyjnych, 848 wzajemnych i 98 powierniczych; w
Danii tylko 1 wzajemne a 11 komercyjnych, w Czechach
tylko komercyjne lub SHI, w Finlandii 10 komercyjnych i 150
wzajemnych)
Kto kupuje?
• Pracodawcy
• Nabywcy indywidualni
• Władze samorządowe
Udział % osób posiadających PHI
•
•
•
•
•
•
Francja - ok. 90%
Słowenia – ok.85%
Irlandia – ok. 50%
Niemcy ok. 20%
UK – ok.12%
Polska ok. 6,5% (ubezpieczenia łącznie z
„abonamentami”)
Charakterystyka ubezpieczonych
(objętych PHI) w krajach europejskich
• Pracownicy i ich rodziny (via pracownicze „pakiety korzyści”; np. w Belgii
aż 86% pracodawców zapewnia takie pakiety)
• Pracownicy dużych i średnich przedsiębiorstw oraz instytucji państwowych
• Zazwyczaj widoczna przewaga mężczyzn w strukturze ubezpieczonych (np.
w Niemczech, Grecji; w UK 3-krotnie więcej mężczyzn niż kobiet i 2 razy
więcej wśród korzystających z pakietów pracowniczych)
• Osoby lepiej zarabiające, w tym kadra menedżerska i pracownicy wysoko
wykwalifikowani (np. we Włoszech tylko 2% osób z najniższego kwintyla
dochodowego ma PHI w porównaniu do 22% z najwyższego kwintyla, w UK
– mniej niż 4% z najniższego decyla vs 25% z najwyższego)
• Z reguły z większych miast i bardziej uprzemysłowionych regionów (np.
rejon Rygi, północne Włochy)
• W wieku „produkcyjnym”, tj. do 60-67 lat
Problemy ograniczeń PHI
• Praktycznie we wszystkich krajach możliwość
wykluczenia schorzeń istniejących (pre-existing
conditions) lub kosztownych schorzeń; z nielicznymi
wyjątkami (np. w Luksemburgu w ubezpieczeniach
wzajemnych; w Irlandii, ale z warunkiem moratorium i
składką kalkulowaną od ryzyka zdrowotnego)
• We wszystkich ubezpieczeniach komercyjnych
wymagane udokumentowanie stanu zdrowia (historia
medyczna, badania, deklaracje); we wzajemnych – nie
(np. Francja, Belgia, Węgry)
• Nieliczne oferty dla osób w wieku emerytalnym (max.
do 75 lat)
Czynniki określające składkę
• W komercyjnych ubezpieczeniach ryzyka
zdrowotne
• W zależności od kraju i firmy: wiek, płeć, miejsce
zamieszkania, wielkość gospodarstwa domowego,
elementy stylu życia + stan zdrowia
• We Francji dla ubezpieczeń wzajemnych - dochód
• Moratorium na świadczenia – zwykle od 3 do
kilku miesięcy; niekiedy do 2 lat (Irlandia,
Słowenia)
Warunki polis/pakietów
• W większości krajów czas - umowa na rok;
Słowenia – umowy na 2-3 lata
• Umowy długookresowe (lifetime) w
Niemczech, Grecji, Finlandii, Estonii, Austrii,
Belgii (przy definiowaniu długości życia do 65
lat)
• Z reguły potrącenia, udział własny (deducibles
co-insurance); zdecydowanie rzadziej
współpłacenie oraz górny limit wydatków
Instrumenty podatkowe – bodźce i antybodźce
• Finlandia – zwolnienia z podatku CIT, jeśli ubezpieczenie objęło
wszystkich pracowników; brak preferencji dla prywatnych
nabywców
• Litwa – zwolnienia z podatki CIT, PIT i obniżenie składek
pracodawców na Social Health Insurance (SHI)
• Austria
Indywidualne PHI - 25% składek odliczane od podatku (do €2,920
rocznie; do €4,380 dla gospodarstwa domowego w którym zarabia 1
osoba; do €7,300 dla rodzin z co najmniej 3 dzieci); odnoszą się to
tylko do gospodarstw z dochodem rocznym poniżej €36,400;
powyżej odliczenia są redukowane liniowo do górnego limitu
€50,900, po przekroczeniu którego nie ma już ulg w podatku
Grupowe PHI: składki do €300 na pracownika na rok odliczane od
CIT i wyłączone z opodatkowania jako „benefit in kind”
pracowników, jeśli wszyscy pracownicy objęci
c.d.
• Niemcy - wszystkie składki ubezpieczeniowe (nie tylko PHI)
odliczane od podatku (do €2400 rocznie na osobę mającą
substytucyjne ubezpieczenie zdrowotne i do €1500 w odniesieniu
do pracowników służby cywilnej bez substytucyjnego ubezpieczenia
w roku 2008); wiele osób osiąga limit bez PHI.
• Grecja – indywidualne składki odliczane w PIT (do €1200 rocznie);
grupowe – od CIT (do €1500 rocznie na pracownika)
• Rumunia – wszystkie składki ubezpieczeniowe (nie tylko PHI)
odliczane od podatku do €200 rocznie; grupowe – bez zachęt
podatkowych
• Francja – polisy wymagające kwestionariuszy medycznych objęte
7% podatkiem od ubezpieczenia
• Wielka Brytania – składki opodatkowane 5% podatkiem od
ubezpieczeń; składki płacone przez pracodawcę opodatkowane jak
„benefit in kind”
Źródła
1. Sarah Thomson and Elias Mossialos (eds), Private health insurance in
the European Union, Final report prepared for the European Commission,
Directorate General for Employment, Social Affairs and Equal
Opportunities, 24th June 2009, LSE Health and Social Care, London School
of Economics and Political Science
2. Uaktualniona i zmieniona wersja w przygotowaniu; przewidywana
publikacja on-line XI-XII. 2013.
3. OECD Health Data, 2012
4. Rola prywatnych ubezpieczeń zdrowotnych w systemie ochrony
zdrowia.
Jak wpływają na dostęp do świadczen, innowacji i leków – kluczowe tezy i
rekomendacje, Raport PIU, 2011, www.piu.org.pl
5. Zdrowie i ochrona zdrowia w 2011 r., GUS, Warszawa 2012