Kiedy piszemy pół Francuz, a kiedy pół

Region Gda
ski NSZZ „Solidarno
http://www.solidarnosc.gda.pl
Kiedy piszemy pół Francuz, a kiedy pół-Francuz?
Liczebnik ułamkowy „pół wyst puje albo samodzielnie, albo jako cz stka wyrazów zło onych.
Pisownia wyrazów zło onych (z cz stkpół) budzi wiele w tpliwo ci. Na przykład po
przeczytaniu zdania: „Półanalfabeta, który był pół Anglikiem, pół Francuzem, pół roku
budował pół-Polakowi pół domu. , nasuwa si pytanie, od czego zale y to, czy piszemy „pół :
razem, osobno, czy z ł cznikiem.
„Pół jako liczebnik i jako cz
stka wyrazu zło
„Pół to liczebnik ułamkowy ‒ znacz
jabłka, pół roku, pół domu,
cy połow
onego
czego
, jedn
z dwóch równych cz
ci, np. pół
a „pół- to cz stka wyrazów zło onych, wnosz ca znaczenie niecałkowito ci, połowiczno
tego, co wyra a drugi człon zło enia, np.
półanalfabeta to osoba niemaj ca całkowitej
umiej tno ci czytania i pisania, np. osoba czytaj ca, ale nieumiej ca pisa .
Zło
enia cz
ci
stki „pół- z rzeczownikiem
Człon „pół z rzeczownikiem piszemy razem, je li takie zło
półinteligent, półprodukt, półmrok, półnuta, półpi tro.
enie wyst
puje samodzielnie, np.:
Cech charakterystyczn zło e liczebnika
pół z rzeczownikiem jest to, e zło enie takie
zachowuje si podobnie jak inne rzeczowniki, tzn. odmienia si przez przypadkipółkula,
(
półkuli, półkul …); mo e by okre lane przez przydawki (nowy
półko uszek
) itp.
Pół-Amerykanin
Dlaczego w zło
eniu „pół-Amerykanin wyst
puje dywiz (ł
cznik)?
Wyrazy: Amerykanin, Polak, Francuz to tak e rzeczowniki, ale pisane wielk
w zło eniach:pół-Amerykanin, pół-Polak, pół-Francuz konieczny jest dywiz.
liter
i dlatego
Pół Polka, pół Francuzka
Dlaczego raz piszemy: pół-Francuz, pół-Niemiec ‒ z ł
pół Niemiec ‒ bez ł cznika?
cznikiem, a innym razem: pół Francuz,
Pół-Francuz to kto , kto połowicznie jest Francuzem, i nie jest wa ne, z jakiego powodu tak jest
ani nie jest istotne, czym charakteryzuje si jego druga połowa, np.:Ten pół-Francuz wszystkich
roz mieszał.
Inaczej post pimy w wypadku, gdy drug połow
pół Niemiec ma matk Niemk i ojca Francuza.
tej osoby dookre
limy; Ten
np. pół Francuz,
1/2
Region Gda
ski NSZZ „Solidarno
http://www.solidarnosc.gda.pl
Jak wida
, w zdaniu mowa jest ojednym m
czy
nie, który
ma matk
Niemk
A zatem, gdy wyst puj ce w zdaniu dwa wyrazy z cz stk
półsłu
okre
w tym wypadku jednej osoby ‒ wówczas cz stk pół piszemy rozdzielnie.
i ojca Francuza
.
leniu jednego poj
cia ‒
Pół jawa, pół sen
Sam wyraz półmartwy (Półmartwy czekał na lekarza.) i sam wyraz pół ywy(Pół ywywyszedł
z wody.) zapisaliby my oczywi cie ł cznie, ale powstaje pytanie, jak napisa (ł cznie,
rozł cznie, czy z dywizem), je li b dziemy pisali o jednej osobie, która w połowie czuła si ‒ jak
martwa, a w połowie ‒ jak ywa.
Otó przywołana powy ej zasada (dotycz ca rozdzielnej pisowni cz pół)
stki nie dotyczy tylko
nazw narodowo ci (np.pół Czech, pół Niemiec), ale ma szerszy zakres, obejmuje nawet
przymiotniki (Pół martwa, pół ywawyszła z wody.) i dlatego warto zapami ta , e:
cz stk pół piszemy rozdzielnie, gdy wyst puj ce w zdaniu dwa wyrazy z cz stkpół słu
okre leniu jednego poj cia, czyli nazwaniu jednego procesu, stanu, cechy, np.
pół spał, pół czuwał ‒ to nie jest okre lenie dwóch ró nych stanów (wynikaj cych z tego,
e kto pół nocy spał i pół nocy czuwał), ale jednego, polegaj cego na tym, e kto
w połowie spał, a w połowie czuwał;
pół zabawa, pół nauka ‒ to jest jeden proces składaj cy si z elementów zabawy
i elementów nauki.
Barbara Ellwart
2/2
Powered by TCPDF (www.tcpdf.org)