Sztywne wzorce aktywności, zachowań i zainteresowań

Sztywne wzorce aktywności,
zachowań i zainteresowań
Ewa Pisula
Wydział Psychologii
Uniwersytet Warszawski
[email protected]
Przejawy sztywnych wzorców zachowania,
zainteresowań i aktywności
- przestrzeganie rytuałów, schematów, sztywnych
scenariuszy, tzw. stałości (droga do ośrodka; kolejność
wykonywania czynności itd.);
- protest wobec zmian, lęk przed nieznanym;
- sztywne przyzwyczajenia – jedzenie (jabłko tylko obrane,
tylko mleko, tylko z butelki, tylko płyny – zupy; pokarmy
określonego koloru – białe i żółte; tylko sok pomarańczowy
do picia); ubranie – tylko określone kolory, tylko określony
typ, tylko z naszywką itd.
- talizmany – klocek, rękawiczka, kocyk niemowlęcy,
rzadko zabawka pluszowa,
- manieryzmy ruchowe,
- stereotypie – ciągłe powtarzanie pozornie
bezsensownych słów lub sylab lub czynności albo sposobu
poruszania się,
- ruchowe (kołysanie się, przesuwanie dłonią przed
oczyma, darcie papieru na kawałeczki, wyciąganie nitek z
ubrania lub dywanów, nawet wyrywanie włosów psu;
chodzenie w kółko; zapalanie i gaszenie światła, otwieranie
i zamykanie drzwi),
- językowe (brzydkie wyrazy, reklamy),
- fascynacja ruchem wirowym,
- zainteresowania – kolekcjonowanie (muszelki, kamyki,
czerwone długopisy, bilety autobusowe. niedopałki, puszki,
figurki z jakiejś baśni, filmu – np. gwiezdnych wojen,
władcy pierścieni – ustawianie, porządkowanie,
układanie),
gromadzenie wiedzy - obsesyjno-kompulsywny
charakter zainteresowań (katastrofy, pralki, kosmos,
ptaki; prognoza pogody, rozkłady jazdy pociągów,
schematy kolejek podziemnych),
- zabawa.
8. Autoagresja jako forma zachowania stereotypowego
(powtarzanie zachowania w tej samej formie)
- zaburzone doświadczanie bólu – silne pobudzenie
emocjonalne, hamuje czucie bólu;
- efekt uszkodzenia mózgu? – raczej wtórne złożone
uwarunkowania;
- frustracja - ograniczone możliwości komunikowania się;
- efekt uczenia się (wzmocnienie pozytywne –
zainteresowanie); wzmocnienie negatywne – zmniejszenie
wymagań;
- naśladowanie (modelowanie).
Sztywne zachowania (stereotypie) pełnią pewne funkcje:
- hipoteza homeostazy (regulacja dopływu stymulacji);
- uczenie się – manipulowanie zachowaniem innych osób
(wyłączenie presji);
- komunikacja.
Wpływ na ich charakter mają poziom rozwoju i wiek, a
także płeć
W zakresie sztywnych wzorców aktywności, zachowania i
zainteresowań wystąpić musi przynajniej jeden z
wymienionych poniżej objawów:
(a) zaabsorbowanie jednym lub kilkoma stereotypowymi i
ograniczonymi wzorcami zainteresowań, których intensywność lub
przedmiot są nienormalne;
(b) sztywne przywiązanie do specyficznych, niefunkcjonalnych
zwyczajów lub rytuałów;
(c) stereotypowe i powtarzane manieryzmy ruchowe (np.
trzepotanie palcami, rękoma, kręcenie się lub złożone ruchy całego
ciała);
(d) uporczywe zajmowanie się częściami obiektów.
Dziękuję za uwagę