sektory bankowe nowych państw członkowskich Unii europejskiej

sektory bankowe nowych państw członkowskich Unii europejskiej

nr 1/2010(13)
Ws p ó ł c z e s n a e k o n o m i a
Marek Stefański*
sektory bankowe nowych państw członkowskich
Unii europejskiej
Nadesłany: 30 grudnia 2009 r.
Zaakceptowany: 25 lutego 2010 r.
Streszczenie
Podstawowym celem artykułu jest analiza pozycji ekonomicznej i siły finansowej
sektorów bankowych nowych państw członkowskich Unii Europejskiej (UE-12). Sektor
bankowy tworzą wszystkie banki funkcjonujące w danym kraju, z wyjątkiem banku centralnego i banków nieprowadzących działalności operacyjnej, w tym banków będących
w stanie upadłości i likwidacji. Według nomenklatury Unii Europejskiej banki nazywane
są instytucjami kredytowymi, chociaż ta nazwa nie jest używana we wszystkich krajach.
Autor charakteryzuje sektory bankowe państw UE-12 pod względem wielu wskaźników
ekonomiczno-finansowych (wielkości aktywów, stopnia ich koncentracji, form własności,
wyniku finansowego, efektywności itp.), stosowanych przez Europejski Bank Centralny
(Mörttinen, Poloni, Sandors, Vesala, 2005). Następnie, na tej podstawie, podejmuje próbę oceny tych sektorów oraz określa ich stabilność finansową oraz odporność na ryzyko
makroekonomiczne i bankowe. Prezentuje także funkcjonowanie sektorów bankowych
w państwach UE-12 w okresie kryzysu finansowego. Analizie towarzyszy hipoteza badawcza, że o rozwoju sektorów bankowych UE-12 decydować będą zagraniczni właściciele banków.
Wprowadzenie
Rynek finansowy nowych państw Unii Europejskiej (dalej UE-12)1 jest słabo rozwinięty, wyłączając Cypr i Maltę (Stefański, 2006a: 283–285). Kraje, które posiadają
*
1
Dr, adiunkt, Wyższa Szkoła Humanistyczno-Ekonomiczna we Włocławku.
UE-10 – do czasu akcesji Rumunii i Bułgarii.
21
Ws p ó ł c z e s n a e k o n o m i a
nr 1/2010(13)
Tabela 1. Reformy i stopień liberalizacji w sektorach bankowych państw UE-12 (bez Czech, Malty i Cypru)
Państwo
Ocena*
Bułgaria
4–
Estonia
4
Węgry
4
Łotwa
4–
Litwa
4–
Polska
4–
Rumunia
3+
Słowacja
4–
Słowenia
3+
* Europejski Bank Odbudowy i Rozwoju stosuje skalę od 1 do 4+ (1 oznacza planowaną centralnie gospodarkę, 4+ odpowiednio standardy gospodarki rynkowej)
Źródło: EBRD, 2009: 4.
wyższy dochód w przeliczeniu na jednego mieszkańca mają bardziej rozwinięty rynek finansowy. Rynek finansowy wzrasta wraz z rozwojem ekonomicznym. O rozmiarach tego rynku może świadczyć udział kredytów dla sektora prywatnego w PKB. W 1990 r.
wskaźnik ten kształtował się na poziomie 20% (z wyjątkiem Czech, Słowacji, Polski, Rumunii i Węgier), natomiast w 2004 r. wynosił około 40%, a w Estonii i na Łotwie był
jeszcze wyższy (Ėgert, Backė, Zumer, 2006: 10). Z obliczeń autora wynika, że w 2007 r.
wskaźnik ten wynosił: Bułgaria – 41%, Czechy – 23%, Estonia – 44%, Cypr – 103%,
Łotwa – 45%, Litwa – 32%, Węgry – 29%, Malta – 80%, Polska – 16%, Rumunia – 17%,
Słowenia – 52%, Słowacja – 22% (ECB, 2008: 39, 49). Charakterystyczną cechą wszystkich państw UE-12 jest wysoki udział sektora bankowego w rynku finansowym, a więc
odmiennie niż w większości krajów UE-152 (EBRD, 2009: 13). Świadczyć może o tym
większe korzystanie z kredytów bankowych niż z bezpośredniego rynku finansowego.
Sektory bankowe nowych państw członkowskich UE przeszły gruntowne przemiany
w okresie lat 1989–2008, zbliżając się do regulacji i nadzoru bankowego na poziomie
standardów światowych (tabela 1).
Aktywa sektorów bankowych państw UE-12, według stanu na dzień 31 grudnia
2007 r., wynosiły 885 845 mln euro, a więc były mniejsze niż aktywa 20. banku w rankingu światowym (The Banker, 2007). Aktywa sektorów bankowych państw UE-273 wynosiły w tym samym czasie 41 072 276 mln euro. Ich udział w aktywach sektora bankowego UE-27 wynosił 2,16%. Biorąc pod uwagę kryterium aktywów, największe z państw
UE-12 posiadały Polska, Czechy, Węgry i Cypr. Najmniejsze aktywa posiadały sektory
bankowe Bułgarii, Litwy, Estonii i Łotwy (rys. 1). W latach 2004–2007 aktywa sektorów
bankowych krajów UE-12 znacznie wzrosły. Największą dynamikę zanotowano w sektorach bankowych Rumunii (210,7%), Litwy (178,5%), Łotwy (176,0%), Estonii
2
3
22
UE-15 – skrót używany dla nazwy tzw. starych krajów Unii Europejskiej.
UE-27 – skrót używany dla nazwy wszystkich państw członkowskich UE (stan w 2007 r.).
Ws p ó ł c z e s n a e k o n o m i a
nr 1/2010(13)
260000
240000
236 008
Rys. 1. Aktywa sektora bankowego w państwach UE-12 w mln euro (stan na koniec lat 2001, 2004, 2007)
2001
2004
2007
220000
7 279
11 167
30 816
4 361
8 553
23 817
4 372
8 586
20 608
Łotwa
Litwa
Estonia
15 762
20 838
37 808
13 224
31 238
Bułgaria
Rumunia
Cypr
Węgry
Czechy
0
Polska
20000
Malta
17 782
24 462
43 493
Słowenia
72 095
5
21 527*
30 834
50 318
40000
Słowacja
60000
23 200
80000
91 141
100000
108 504
78 188
87 104
120000
42 268
46 540
140000
39 343
64 970
160000
140 004
180000
133 476
141 571
ak ty w a w m ln eur o
200000
Źródło: ECB, 2006a: 53; ECB, 2008: 37.
(140,0%) i Bułgarii (136,2%), najniższą Słowacji (63,7%) i Czech (60,7%). Rozpiętość
pomiędzy nominalnymi wielkościami aktywów sektorów bankowych państw Unii Europejskiej jest bardzo duża. Aktywa polskiego sektora bankowego stanowiły 28,9% aktywów sektorów bankowych państw UE-12 w 2007 r. (31,1% w 2004 r.). Zmniejszenie
udziału polskiego sektora bankowego wynikało głównie z rozszerzenia Unii Europejskiej
o Bułgarię i Rumunię.
Uwzględnienie wartości PKB, jako miernika stopnia rozwoju analizowanych sektorów bankowych w poszczególnych krajach daje podstawę do stwierdzenia, że wartość aktywów sektorów bankowych w czterech państwach UE10 w 2004 r. przewyższała wartości PKB. Były to Cypr, Malta, Czechy i Łotwa (rys. 2). Trzeba stwierdzić, że sektory bankowe Polski i Węgier, pomimo wysokiego nominalnego poziomu, charakteryzują się niskim stopniem rozwoju w porównaniu z potencjałem krajowym. Wskaźnik udziału aktywów w PKB był w 2004 r. najniższy dla sektorów bankowych Polski i Litwy. W 2007 r. już
w ośmiu sektorach bankowych wskaźnik ten przewyższał 100%, niski jego poziom utrzymywał się w Polsce, Rumunii i na Litwie. Średni wskaźnik udziału aktywów sektorów bankowych w PKB nowych państw UE wynosił 110% w 2007 r. i był znacznie niższy w porównaniu z pozostałymi państwami UE i krajami o wysokim rozwoju społeczno-ekonomicznym. W całej Unii Europejskiej przeciętnie wskaźnik ten wynosił 334%, w USA –
349%, a w niektórych krajach, np. Irlandii – 714%, Wielkiej Brytanii – 500%. Wysokie
wskaźniki udziału aktywów sektorów bankowych w PKB nie są korzystne, bowiem świadczą o nadmiernym zadłużeniu podmiotów gospodarczych i gospodarstw domowych.
23
Ws p ó ł c z e s n a e k o n o m i a
nr 1/2010(13)
Rys. 2. Aktywa sektora bankowego w państwach UE-12 w relacji do PKB w % (stan na koniec lat 2001,
2004, 2007)
%
400
588, 0
477, 0
500
2001
2004
2007
362, 8
600
398, 8
373, 2
700
700, 0
800
38, 0
59, 0
32, 3
47, 5
85, 0
Litwa
Rumunia
64, 4
67, 6
77, 0
Polska
66, 5
108, 0
68, 0
80, 4
107, 0
Węgry
Bułgaria
91, 1
85, 8
92, 0
65, 5
94, 4
133, 0
Estonia
Słowacja
78, 9
101, 3
155, 0
Łotwa
Czechy
Malta
0
Cypr
100
Słowenia
115, 1
100, 3
110, 0
200
81, 4
94, 5
130, 0
300
Źródło: ECB, 2005a: 53, 65; ECB, 2008: 37, 49.
O niedorozwoju polskiego sektora bankowego, ale także poza Maltą i Cyprem,
sektorów pozostałych państw UE-12, świadczy wielkość aktywów w przeliczeniu na 1.
mieszkańca. Pod względem tego wskaźnika polski sektor bankowy zajmował dziewiąte
miejsce wśród analizowanych sektorów bankowych w 2004 r. Niższe wielkości notowano na Litwie, w Bułgarii i Rumunii. W 2007 r. polski sektor bankowy zajmował dziesiąte miejsce, bowiem niższe wielkości posiadały Bułgaria i Rumunia (rys. 3).
Niski poziom aktywów w przeliczeniu na 1. mieszkańca może być wynikiem tzw.
wykluczenia finansowego. Z badań przeprowadzonych na zlecenie Komisji Europejskiej
wynika, że w nowych krajach członkowskich średnio prawie połowa ludności nie posiada dostępu do rachunku bankowego. Najbardziej niekorzystne wskaźniki zanotowano
w Polsce, na Węgrzech, Litwie i Łotwie (European Commission, 2008: 22). Ponad połowa ludności nie posiada żadnych oszczędności, a 72% nie korzysta z kredytu bankowego (European Commission, 2008: 27). Najbardziej niekorzystne wskaźniki zanotowano
w Estonii, na Węgrzech, Łotwie, Litwie, w Polsce i na Słowacji. Najnowsze badania GfK
Polonia w Polsce wskazują, że te wskaźniki od kilku lat utrzymują się na zbliżonym poziomie. 31% respondentów wskazało, że nie korzysta z usług bankowych. W 2002 r.
wskaźnik ten wynosił 35% (Krześniak, 2009: B2, B3).
Porównanie udziału PKB nowych państw członkowskich w PKB UE-27 z udziałem ich sektorów bankowych w aktywach sektora bankowego UE-27 potwierdza tezę
o niedorozwoju sektorów bankowych tych państw. W żadnym państwie nie wystąpiły
proporcje takie, jak na Cyprze i Malcie, czyli wyższy udział w aktywach sektora bankowego UE-27 niż w PKB UE-27. Udział w PKB UE-27 był znacznie większy niż udział
2
Ws p ó ł c z e s n a e k o n o m i a
nr 1/2010(13)
w aktywach sektora bankowego UE-27, a więc odwrotnie niż w tych dwóch państwach
(tabela 2). Można więc sądzić, że przed sektorami bankowymi nowych państw członkowskich są duże możliwości rozwoju.
115 661,2
Rys. 3. Aktywa sektora bankowego w państwach UE-12 w przeliczeniu na 1. mieszkańca w euro
(stan na koniec lat 2001, 2004, 2007)
140000
1 713,2
4 088,7
1 070,5
3 351,4
Bułgaria
Rumunia
1 252,8
2 474,3
7 054,8
Litwa
3 090,9
4 827,9
13 545,5
Łotwa
3 489,8
3 456,0
6 191,8
Polska
3 198,2
6 295,7
15 352,5
3 861,7
6 428,2
10 790,0
Węgry
Estonia
3 973,0
5 395,9
9 323,3
7 644,6
8 481,2
13 568,9
Słowacja
Malta
0
Cypr
20000
Czechy
40000
8 926,7
12 249,4
21 467,4
60000
Słowenia
80000
60 210,8
62 891,9
aktywa w euro
100000
40 106,9
51 349,1
92 440,1
120000
2001
2004
2007
Źródło: jak dla rys. 2.
Tabela 2. Procentowy udział PKB nowych państw członkowskich w PKB UE-27 i aktywów ich sektorów bankowych w sektorze bankowym UE-27 w 2007 r.
Udział w PKB UE-27
Udział w aktywach sektora UE-27
Bułgaria
Państwo
0,24
0,08
Cypr
0,13
0,22
Malta
0,04
0,09
Czechy
1,04
0,34
Estonia
0,13
0,05
Węgry
0,82
0,26
Łotwa
0,16
0,08
Litwa
0,23
0,06
Polska
2,50
0,57
Rumunia
0,99
0,18
Słowacja
0,45
0,12
Słowenia
0,27
0,11
Źródło: obliczenia własne na podstawie: ECB, 2008: 37 i 49.
2
Ws p ó ł c z e s n a e k o n o m i a
nr 1/2010(13)
Tabela 3. Koncentracje aktywów w sektorach bankowych państw UE-12 w latach 2001–2007
Lata
Państwo
CR5
HHI
2001
2002
2003
2004
2007
2001
2002
2003
2004
2007
Cypr
61,3
57,8
57,2
57,3
64,8
964
938
946
940
1082
Czechy
68,4
65,7
65,8
64,0
65,7
1263
1199
1187
1103
1100
Estonia
98,9
99,1
99,2
98,6
95,7
4067
4028
3943
3887
3410
Węgry
56,4
54,5
52,1
52,7
54,1
892
856
783
798
839
Łotwa
63,4
65,3
63,1
62,4
67,2
1053
1144
1054
1021
1158
Litwa
87,6
83,9
81,0
78,9
80,9
2503
2240
2071
1854
1827
Malta
81,1
82,4
77,7
78,5
70,1
1835
1806
1580
1452
1174
Polska
54,7
53,4
52,3
50,2
46,6
821
792
753
692
640
Słowacja
66,1
66,4
67,5
66,5
68,2
1205
1252
1191
1154
1082
Słowenia
67,6
68,4
66,4
64,6
54,5
1582
1602
1496
1425
1282
Bułgaria
·
·
·
52,3
56,7
·
·
·
721
833
Rumunia
·
·
55,2
59,5
56,3
·
·
1251
1111
1041
CR5 – udział 5. największych banków w aktywach sektora w %.
HHI – Herfindahl-Hirschman Index w punktach.
Źródło: ECB 2006a: 54; ECB, 2008: 38.
Koncentracja w sektorze bankowym, mierzona udziałem 5. największych instytucji w jego aktywach (CR5) była w 2007 r. bardzo wysoka w Estonii i Litwie, a także wysoka w Łotwie, Malcie i Słowacji (tabela 3). Było to efektem fuzji i przejęć, jakie nastąpiły w tych krajach w latach 2000–2005 (ECB, 2006a: 66). Sektor bankowy Malty charakteryzował się również wysokim wskaźnikiem CR5, ale było to efektem fuzji i przejęć
przed 2000 r., ponieważ w latach 2000–2005 nie dokonano żadnej operacji tego typu.
W latach 2001–2007 nastąpił spadek wskaźnika koncentracji CR5 w sektorach bankowych, z wyjątkiem Cypru, Łotwy i Słowacji. Wytłumaczyć to można spadkiem liczby
banków w Czechach, na Węgrzech, w Polsce i Słowenii. Można jednak sądzić, że w niektórych państwach wskaźnik CR5 zmniejszał się na skutek wzrostu udziału w rynku usług
bankowych, banków małej i średniej wielkości. Były one konkurencją dla największych
banków, przede wszystkim w wybranych niszach rynkowych. W 2007 r. koncentracja
mierzona wskaźnikiem HHI była wysoka w Estonii, na Litwie i w Słowenii. Najniższą
koncentrację aktywów banków zanotowano w Polsce, Bułgarii i na Węgrzech. Sektory
bankowe nowych państw UE były bardziej skoncentrowane niż sektory UE-15, z wyłączeniem Belgii (2079), Finlandii (2540) i Holandii (1928).
Szczególnej uwagi wymaga duży stopień koncentracji ogólnej wartości aktywów
w UE12. Pięć największych sektorów posiadało, w 2007 r., 73,1% aktywów sektorów
bankowych państw UE-12 (82,2% w 2004 r.). W państwach UE-27 wskaźnik średni nieważony CR5 wynosił 59,4% aktywów na koniec 2007 r. (58,5% w 2004 r.).
2
Ws p ó ł c z e s n a e k o n o m i a
nr 1/2010(13)
1. Prywatyzacja i kapitał zagraniczny
W nowych państwach członkowskich Unii Europejskiej prywatyzacja sektora bankowego odbyła się głównie przy pomocy kapitału zagranicznego, z wyjątkiem Cypru,
Malty i Słowenii. Świadczy o tym wysoki udział kapitału zagranicznego w aktywach sektorów bankowych tych państw. Potwierdza on także wysoki stopień włączenia ich w międzynarodowe struktury finansowe. Charakterystyczną cechą sektorów bankowych państw
UE-12 jest wysoki udział kapitału zagranicznego w ich aktywach. Dotyczy to Czech, Estonii, Węgier, Litwy, Łotwy, Polski i Słowacji, Bułgarii i Rumunii (tabela 4). Nowe państwa członkowskie UE znajdują się wśród krajów o najwyższym wskaźniku kapitału zagranicznego w aktywach sektorów bankowych (The World Bank, 2008: 87).
W państwach strefy euro średnio 14,3% aktywów sektora bankowego kontrolowanych było w 2007 r. przez kapitał zagraniczny. Dla nowych państw członkowskich wskaźnik ten wynosił 62,4%. Można sądzić, że obecność kapitału zagranicznego w tych krajach
jest wynikiem niedorozwoju społeczno-ekonomicznego oraz braku odpowiednich środków finansowych krajowych niezbędnych dla transformacji sektorów bankowych. W niektórych krajach (np. Polsce, Bułgarii, Czechach) wysoki udział kapitału zagranicznego
w aktywach sektora wynikał z przyjętej przez rządy polityki prywatyzacji, której głównym celem było poszukiwanie inwestorów strategicznych. Pomimo różnych opinii na temat angażowania się kapitału zagranicznego w sektory bankowe nowych państw członkowskich UE, na podstawie przeprowadzonych badań można stwierdzić, że przyczynił się
on do obniżenia kosztów usług bankowych, zwiększenia ich oferty i popytu na nie (Fries,
Neven, Seabright, 2006: 607–609). Tezę taką potwierdzają raporty Banku Światowego,
z których wynika, że kapitał zagraniczny polepszył funkcjonowanie sektorów bankowych
Tabela 4. Kapitał zagraniczny w sektorach bankowych państw UE-12 w latach 2001–2004 i w 2007 r.
(% aktywów)
Państwo
Lata
2001
2002
2003
2004
2007
Cypr
29,6
31,3
34,0
24,8
20,4
Czechy
77,0
93,1
95,6
96,1
82,7
Estonia
91,1
90,0
89,0
98,0
87,6
Węgry
56,0
56,6
56,7
59,0
55,8
Litwa
·
45,0
51,4
74,1
75,7
Łotwa
33,8
38,6
41,7
43,8
58,0
Malta
53,4
35,7
39,1
38,1
42,6
Polska
69,2
68,0
67,8
67,4
66,5
Słowacja
79,5
81,5
93,6
94,2
76,3
Słowenia
14,6
16,0
17,8
18,9
27,9
Bułgaria
·
·
·
93,8
77,6
Rumunia
·
·
41,3
45,4
77,3
Źródło: opracowanie własne na podstawie: ECB, 2006a: 53, 62 i 64; ECB, 2008: 37, 48.
27
Ws p ó ł c z e s n a e k o n o m i a
nr 1/2010(13)
w krajach rozwijających się (The World Bank, 2008: 92). Można powołać się na doświadczenia Bułgarii, w której banki zagraniczne były bardziej efektywne niż krajowe (Tochkov, Nenovsky, 2009: 27). Zauważyć należy tu także zagrożenie, bowiem międzynarodowy system bankowy może powodować transmisję szoków finansowych, z charakterystycznymi procesami (The World Bank, 2008: 95):
• naciskiem banków macierzystych na wzmocnienie kapitałów własnych poprzez
sprzedaż aktywów zagranicznych,
• pogorszenie płynności na rynku międzybankowym,
• ograniczeniem działalności kredytowej (ang. credit crunch).
Z badań wynika, że silnie zintegrowany rynek bankowy może być źródłem „zarażania” ryzykiem. Małe banki krajowe, które są warstwowo powiązane z europejskim rynkiem finansowym i zlecają zagraniczne operacje dużym instytucjom finansowym są wolne od takiego „zarażenia” (Gropp, Duca, Vesala, 2006: 22). Dlatego doświadczenia kryzysu finansowego wymagają, aby od nowa spojrzeć na prywatną własność i kapitał zagraniczny w bankowości. Wiele rządów musiało ratować banki przed upadłością poprzez
udzielenie dużej pomocy finansowej, a nawet nacjonalizację. Autor nie jest zwolennikiem powrotu do gospodarki z przewagą własności państwowej, ale sądzi, że w sektorze
bankowym powinna funkcjonować ścisła współpraca państwa i rynku w trosce o depozyty obywateli. Przyszłość mają banki tradycyjne, a więc depozytowo-kredytowe, właściwie nadzorowane. Opinia taka jest coraz bardziej powszechna (Schepers, 2009: B16;
EIU, 2009: 6, 7). Powrót do ustawy Glassa-Steagalla, czyli rozdzielenia bankowości komercyjnej od inwestycyjnej należy uznać za minimum odpowiedzialnego i przewidywalnego kapitalizmu. Prawdopodobnie nie będzie już możliwy powrót do oryginalnej formy
ustawy, ale bankom powinno się zabronić gry na własnym kapitale i ryzykownego zarządzania aktywami. Przemawia za tym odmienny sposób oceny ryzyka oraz możliwość
konfliktu interesów, które wystąpiły w relacji państwa UE-15 oraz UE-12. Dlatego każdy kraj powinien podjąć działania w kierunku budowania narodowych grup kapitałowych, zdolnych do konkurowania na międzynarodowym rynku finansowym. Szczególnie dotyczy to państw, w których udział kapitału zagranicznego w aktywach sektora bankowego jest wysoki. Jednym z rozwiązań może być rozwój bankowości spółdzielczej,
Tabela 5. Wybrane wskaźniki charakteryzujące bankowość spółdzielczą w państwach UE-12 (stan w 2007r.)
Państwo
Udział w sektorze bankowym w % w:
aktywach
depozytach
2,6
2,6
2,4
10,7
20,0
22,0
Węgry
4,6
9,1
3,1
Polska
5,6
8,8
6,5
Litwa
0,8
1,4
0,8
Rumunia
0,2
1,0
0,7
Słowenia
1,7
1,8
1,7
Bułgaria
Cypr
Źródło: obliczenia własne na podstawie: EACB, 2007.
28
kredytach
Ws p ó ł c z e s n a e k o n o m i a
nr 1/2010(13)
która działa w oparciu o narodowy, lokalny kapitał. W pięciu państwach UE-12 bankowość taka jednak nie funkcjonuje (Estonia, Łotwa, Malta, Słowacja i Czechy). W pozostałych państwach, poza Cyprem, udział bankowości spółdzielczej w aktywach sektora
bankowego, a także w rynku depozytów i kredytów był niewielki (tabela 5). Można sądzić, że w najbliższych latach bankowość ta nie odegra istotnej roli w sektorach bankowych tych państw.
2. Kapitały własne
Sektory bankowe państw UE-10 dysponowały w 2005 r. łącznie kapitałami własnymi pierwszej kategorii (tier 1) o wartości 34,2 mld euro (2004 r. – 29,8 mld euro). Pod
względem kapitałów własnych największym z analizowanych był polski sektor, którego
udział w kapitałach własnych sektora nowych państw wynosił 34,8 % (2004 r. – 35,3%).
W 2005 r. posiadał on ponad dwukrotnie większe, od drugiego co do wielkości w zakresie kapitałów własnych, sektora czeskiego. Polski, czeski i węgierski sektory bankowe
dysponowały ponad 67% kapitałów własnych sektorów wszystkich analizowanych krajów. Kapitały własne czterech sektorów bankowych (Łotwa, Estonia, Litwa, Słowenia)
wynosiły w sumie niewiele ponad 4 mld euro i były mniejsze od kapitału własnego sektora Czech, a także Węgier (Stefański, 2008: 509–510). W 2008 r. utrzymywała się podobna sytuacja. Kapitały własne sektorów bankowych UE-12 wynosiły 78,92 mld euro.
Kapitały własne sektorów bankowych Polski, Czech i Węgier stanowiły 54,7% wszystkich analizowanych sektorów. Zmniejszenie udziału w porównaniu z 2005 r. było wyRys. 4. Kapitały własne sektorów bankowych państw UE-12 (stan na koniec 2008, w mld euro)
25
23,63
30
3,04
Estonia
2,06
3,56
Malta
Litwa
4,00
Rumunia
2,32
4,05
Bułgaria
Łotwa
4,17
5,12
Słowenia
Cypr
Węgry
Czechy
0
Polska
5
Słowacja
7,44
10
8,67
15
10,86
w mld euro
20
Źródło: obliczenia własne na podstawie: ECB, 2009: 4850.
2
Ws p ó ł c z e s n a e k o n o m i a
nr 1/2010(13)
Tabela 6. Udział kapitałów własnych w pasywach sektorów bankowych państw UE-12 (stan na koniec lat
2003, 2004 i 2008 w %)
Państwo
Litwa
Udział w %
2003
2004
2008
11,71
5,9
7,1
Estonia
9,62
8,3
8,1
Malta
9,56
10,5
8,3
Polska
8,77
8,0
9,4
Słowacja
8,00
7,2
8,1
Węgry
7,78
7,6
6,4
Cypr
6,98
6,0
5,9
Łotwa
6,88
6,6
8,5
Słowenia
5,88
5,4
7,8
Czechy
5,33
5,2
7,4
Bułgaria
.
.
11,5
Rumunia
.
.
4,7
Źródło: jak dla rys. 4 oraz ECB, 2009a: 39.
łącznie skutkiem wstąpienia do UE Rumunii i Bułgarii. Kapitały własne sektorów bankowych Litwy, Łotwy i Estonii wynosiły 7,42 mld euro i były mniejsze od kapitału własnego sektora bankowego Węgier, a także Cypru (rys. 4).
Pod względem udziału kapitałów własnych w pasywach sektorów bankowych analizowanych państw najwyższymi wskaźnikami charakteryzowały się Bułgaria, Polska,
Malta, Estonia i Łotwa (tabela 6). Kapitały obce w największym stopniu były wykorzystywane w instytucjach kredytowych Rumunii, Cypru, Węgier, Litwy i Czech. Oznacza
to, że korzystają one w tych krajach, w większym stopniu, z tzw. dźwigni finansowej.
Jest to pozytywne zjawisko, ale nie w działalności bankowej. Banki dysponują bowiem
depozytami obywateli i ponoszą pełną odpowiedzialność za ich zwrot, chociaż praktyka
pokazuje, że tak nie jest szczególnie w okresie kryzysu finansowego i gospodarczego.
Można postawić tezę, że lekkomyślność kierownictw banków przekracza wszelkie granice zwykłej ludzkiej uczciwości. Należy więc podkreślić, że udział kapitałów własnych
w sektorach bankowych państw UE12 jest niski i charakterystyczny dla państw o wysokim rozwoju społeczno-gospodarczym. Akcjonariat, w zdecydowanej większości kapitał
zagraniczny, zrezygnował z udziału w zyskach w tych sektorach, ale przerzucił ryzyko na
wierzycieli, a więc depozytariuszy i innych dostawców kapitału pożyczkowego.
3. Wynik finansowy
Trzy największe sektory bankowe pod względem aktywów wypracowały 75,5%
zysku netto wszystkich sektorów nowych państw w 2005 r., w tym 35,6% polski sektor
bankowy (w 2004 r. odpowiednio 77,7% i 33,1%). Bardzo dobry wynik finansowy net-
30
Ws p ó ł c z e s n a e k o n o m i a
nr 1/2010(13)
to w 2005 r. uzyskał sektor węgierski w porównaniu z czeskim, ponieważ posiadał mniejszą wartość aktywów Najniższe zyski wypracowały sektory bankowe na Litwie i Słowenii. W 2005 r. stanowiły one 4,7% łącznej kwoty zysku netto sektorów bankowych państw
UE-10, w 2004 r. 3,06% (Stefański, 2008: 510–511). W 2008 r. pięć sektorów bankowych (polski, czeski, węgierski, cypryjski i rumuński) wypracowały 78,8% zysku netto
wszystkich sektorów UE-12, w tym polski sektor bankowy odpowiednio 31,6%. Bardzo
korzystny zysk netto osiągnął sektor bankowy Rumunii (rys. 5). W części sektorów zanotowano w 2008 r. znaczny spadek zysków, a na przykład w Słowacji zysk sektora bankowego zmniejszył się o prawie 50% z powodu trudności finansowych jednego banku
(National Bank of Slovakia, 2009: 62–63). Prognozy na 2009 r. wskazują na dalszy spadek zysków w sektorach.
Porównanie zysku netto sektora bankowego do wartości PKB pozwala ocenić jego efektywność w gospodarce narodowej. Najniższy wskaźnik osiągnęły sektory bankowe Łotwy i Słowenii. Znaczny jego wzrost zanotowano w sektorach bankowych Cypru,
i Estonii w porównaniu z 2004 r., ale także znaczny spadek w sektorach Malty i Łotwy
(Stefański, 2006b: 83). Wskaźniki udziału zysku netto w PKB, w większości krajów UE-12, są niskie. Ich wysokość świadczy o tym, że sektory bankowe w tych krajach posiadają duże możliwości rozwoju i w niewielkim stopniu przyczyniają do wzrostu PKB.
Większość sektorów bankowych państw UE-15 poniosła straty w 2008 r., a więc porównanie analizowanego wskaźnika z sektorami UE-12 nie jest celowe (ECB, 2009: 43–44).
Rys. 5. Zysk netto sektorów bankowych państw UE-12 w mld euro (stan na koniec 2008 r.) oraz jego
udział w PKB w %
4
6,34
3
2
3,00
2,05
3,46
1,58
1,31
1,18
1,09
0,70
0,53
Węgry
Rumunia
Cypr
Bułgaria
Słowacja
1,58
1,07
Czechy
0,86
0,71
0,59
0,49
0,23
0,22
0,09
0,26
0,06
Litwa
Słowenia
Malta
Łotwa
0,82
Estonia
0
1,24
0,95
Polska
1
7,0
6,5
6,0
5,5
5,0
4,5
4,0
3,5
3,0
2,5
2,0
1,5
1,0
0,5
0,0
lewa skala zysk netto w mln euro
prawa skala udział zysku netto w PKB (ceny bieżące)
Źródło: obliczenia własne na podstawie: ECB, 2009: 4344; ECB, 2009a: 39.
31
Ws p ó ł c z e s n a e k o n o m i a
nr 1/2010(13)
4. Wskaźnik obciążenia kosztami działalności wyniku operacyjnego
banków
Obciążenie kosztami działania jest normalnym zjawiskiem w działalności gospodarczej i będzie występować zawsze, jednak z punktu widzenia zarządzania bankiem
istotnym jest, aby poziom jego był relatywnie niski. Do pomiaru używa się wskaźnika
CIR (ang. Cost-Income-Ratio), obliczanego jako relacja kosztów operacyjnych (działania i amortyzacji) do wyniku działalności bankowej. Służy on do oceny konkurencyjności banków pod względem kosztów.
Wskaźnik obciążenia kosztami we wszystkich sektorach bankowych państw UE-10, z wyjątkiem Malty i Estonii, był wysoki w 2005 r. W porównaniu do 2008 r. wykazuje on tendencję spadkową we wszystkich krajach, z wyjątkiem Malty (rys. 6). Średnio
różnice w poziomie wskaźnika CIR pomiędzy krajami UE-12 i UE-15 były niewielkie,
co może świadczyć o postępującej integracji sektorów bankowych państw UE (CEC,
2009: 22). Relacja kosztów ogólnych do aktywów w tych sektorach była jednak mocno
zróżnicowana na niekorzyść sektorów bankowych państw UE-12 (CEC, 2009: 22).
W 2008 r. najwyższe wskaźniki obciążenia kosztami działalności wyniku operacyjnego zanotowano w sektorach bankowych Słowenii, Węgier, Polski i Słowacji, najniższy
w Estonii. W krajach o wysokim wskaźniku obciążenia kosztami wyniku działalności
bankowej główną przyczyną takiego stanu rzeczy było nadmierne zatrudnienie w sektorach bankowych oraz duże wydatki na unowocześnianie usług bankowych (nowe technologie). O nadmiernym zatrudnieniu świadczyła efektywność pracy zatrudnionych w poszczególnych sektorach bankowych mierzona zyskiem netto w przeliczeniu na jednego
Rys. 6. Wskaźniki obciążenia kosztami działalności wyniku operacyjnego w sektorach bankowych państw
UE-10 w latach 2003, 2004, 2008
100
45,2
50,2
32,9
37,1
40
54,2
68,7
62,3
55,2
63,6
62,6
54,5
63,4
63,5
59,7
61,0
40,5
49,2
68,6
65,0
62,5
57,4
54,0
Łotwa
55,8
62,2
56,0
58,6
Węgry
68,5
61,3
66,9
77,7
48,7
60
48,4
CI R (w %)
80
2001
2004
2008
Źródło: opracowano na podstawie: Stefański, 2006b: 84 oraz ECB, 2009: 4547.
32
Rumunia
Bułgaria
Malta
Słowacja
Czechy
Słowenia
Estonia
Polska
Cypr
0
Litwa
20
nr 1/2010(13)
Ws p ó ł c z e s n a e k o n o m i a
zatrudnionego w euro. W krajach o niskim CIR, efektywność pracy była wysoka, co było między innym wynikiem racjonalnego zatrudnienia (Stefański, 2008: 513). W 2008 r.
dotyczyło to sektorów bankowych Cypru i Estonii. W sektorach bankowych Litwy, Bułgarii i Rumunii zanotowano niski poziom CIR w 2008 r., chociaż przerosty zatrudnienia
wystąpiły. Z analizy rachunku wyniku finansowego tych sektorów wynika, że zatrudnieni w nich pracownicy byli relatywnie niżej wynagradzani niż w pozostałych sektorach.
Niższy poziom nowoczesnych technologii w świadczeniu usług bankowych powodował
niższe odpisy amortyzacyjne i inne koszty działania banków (ECB, 2009: 43–44). W sektorze bankowym Litwy znacznie zmniejszyły się depozyty, natomiast wzrastały kredyty,
co powodowało wzrost wyniku operacyjnego i przyniosło korzystny wskaźnik CIR (Bank
of Lithuania, 2009: 53–54). Kryzys finansowy, który trwa od czwartego kwartału 2007 r.
znacznie zniekształca analizę wskaźnika CIR, zwłaszcza po stronie kosztów działania
banków, ale także po stronie wyniku operacyjnego banków. Należy więc być bardzo
ostrożny z wnioskami.
5. Marża odsetkowa netto
Marża odsetkowa netto, znana w literaturze jako NIM (ang. Net Interest Margin),
służy do mierzenia efektywności działania banków. Liczona jest jako relacja dochodów
odsetkowych do przeciętnego stanu aktywów netto4. Wskaźnik NIM w sektorach bankowych państw UE-10 charakteryzował się dużym zróżnicowaniem. W 2005 r. najwyższy
wskaźnik zanotowano w sektorach bankowych Węgier, Polski i Łotwy, natomiast najniższy w sektorze Malty (Stefański, 2008: 514). Maltański sektor potwierdza tezę, że
w miarę rozwoju rynku finansowego poziom marży odsetkowej zmniejsza się, bowiem
ten sektor bankowy wyróżnia się wysokim rozwojem akcji kredytowej i poziomem kapitalizacji giełdy w relacji do PKB. Podobna sytuacja notowana była w 2005 r. w sektorze bankowym Cypru, a jednak wskaźnik NIM był prawie o 0,6% wyższy. Z analizy NIM
w latach 2005–2007 wynika, że była ona znacznie wyższa w krajach UE-12 w porównaniu z krajami UE-15 (CEC, 2009: 19). W 2008 r. wskaźnik NIM charakteryzował się podobnie dużym zróżnicowaniem (rys. 7). Najwyższy zanotowano w sektorach bankowych
Bułgarii i Rumunii, najniższy w sektorach Cypru i Malty.
Sektory cypryjski i maltański są zbyt małe, aby służyły do weryfikacji prezentowanej tezy. Tezę tą potwierdzają jednak wskaźniki NIM w sektorach państw UE-15. Poziom
NIM w sektorach bankowych państw UE-15 kształtował się w 2008 r. w przedziale 0,71%
(Francja) do 1,88% (Włochy i Portugalia), za wyjątkiem Grecji (2,60%). Marża nieodsetkowa netto była także średnio wyższa w sektorach bankowych UE-12 od średniej w sektorach UE-15 (CEC, 2009: 21).Wynika stąd, że banki funkcjonujące w sektorach państw
UE-12, muszą się przygotowywać na obniżenie dochodów odsetkowych i szukać alternatywnych dochodów. Można postawić hipotezę, że sektory bankowe państw, nowych
członków UE, charakteryzują się kilka lat po akcesji, wyższymi marżami odsetkowymi
4 Aktywa netto stanowią przeciętną kwotę aktywów pomniejszoną o odsetki zapadłe od należności
zagrożonych.
33
Ws p ó ł c z e s n a e k o n o m i a
nr 1/2010(13)
2,19
2,46
2,75
2,54
Estonia
2,79
2,59
2,5
1,73
2,0
1,18
NI M
3,0
Czechy
3,00
3,5
2,30
4,0
4,01
4,5
4,04
Rys. 7. Marża odsetkowa netto w sektorach bankowych państw UE-12 w 2008r. (w %)
1,5
1,0
Słowacja
Słowenia
Rumunia
Polska
Malta
Łotwa
Litwa
Węgry
Cypr
0,0
Bułgaria
0,5
Źródło: opracowanie własne na podstawie: ECB, 2009: 4547.
netto. Dotyczy to także marży nieodsetkowej netto. W następnych latach integracja powoduje obniżenie tych wskaźników.
6. Współczynnik adekwatności kapitałowej
Współczynnik wypłacalności (adekwatności kapitałowej) nie odzwierciedla bezpośrednio wyników finansowych, rentowności i jakości aktywów, ale informuje m.in. o stopniu pokrycia funduszami własnymi, ponoszonego przez banki ryzyka. Jego wysokość
świadczy pośrednio także o strukturze aktywów banków i całego sektora. Metodę jego obliczania określają władze nadzorcze danego kraju, która powinna być zgodna z zaleceniami Bazylejskiego Komitetu ds. Nadzoru Bankowego (Stefański, 2006c: 3–58). W niektórych krajach (Estonia i Łotwa) współczynnik wypłacalności określono na poziomie
10%, a więc wyższym od tych zaleceń (8%).
Sektory bankowe państw UE-10 w latach 2003–2005 charakteryzowały się korzystnymi średnimi wielkościami współczynników wypłacalności. Były one jednak
znacznie zróżnicowane. Ich wielkości zawierały się w przedziale od 9,8% (Litwa) do
20,5% (Malta) w 2005 r. W trzech sektorach charakteryzowały się stabilnym poziomem
w okresie lat 2003–2005, natomiast w pozostałych wystąpiła tendencja spadkowa, ale
były większe od wymaganego minimum (Stefański, 2008: 515). W 2008 r. zróżnicowanie wskaźników adekwatności kapitałowej pomiędzy sektorami bankowymi państw
UE-12 zmniejszyło się. Wysokość wskaźnika wynosiła od 10,5% do 17,7%, odpowiednio w sektorach Estonii i Malty (rys. 8). Obniżenie wartości średniego poziomu wskaź-
3
Ws p ó ł c z e s n a e k o n o m i a
nr 1/2010(13)
10
12,9
14,9
11,6
11,1
11,7
10,3
11,1
11,0
13,3
11,0
10,6
11,9
12,2
12,9
11,4
13,8
15,6
14,5
11,9
11,6
11,5
10,5
12
11,3
%
14
14,3
16
13,2
11,4
10,7
18
2001
2004
2008
17,7
20
20,9
21,3
22
17,8
24
21,6
Rys. 8. Współczynniki wypłacalności sektorów bankowych państw UE-10 w latach 2003, 2004, 2008
8
6
4
Rumunia
Bułgaria
Słowacja
Łotwa
Cypr
Węgry
Polska
Czechy
Litwa
Estonia
Malta
0
Słowenia
2
Źródło: opracowanie własne na podstawie: Stefański, 2006b: 86 oraz ECB, 2009: 54, 55, 56.
nika wynikało, między innymi, z dwóch przyczyn, a mianowicie : kryzys finansowy przyczynił się do pogorszenia jakości aktywów oraz od 2008 r. należało, poza Bułgarią i Rumunią, wdrażać nowe wymogi kapitałowe.
Współczynniki wypłacalności sektorów bankowych Estonii i Łotwy kształtowały
się blisko poziomu wymaganego w 2008 r. Wielkości te nie mogą jednak świadczyć o ryzyku niewypłacalności tych sektorów, chociaż sytuacja jest poważna. Podobnie jest w sektorze bankowym Litwy.
7. Rentowność kapitałów własnych
Do pomiaru rentowności kapitałów własnych stosowany jest wskaźnik ROE (ang.
Return on Equity). Obliczany jest on jako relacja zysku netto do kapitału własnego. Pozwala ocenić korzyści uzyskiwane z zaangażowania kapitału własnego, porównać je
z kosztami kapitałów obcych i efektywniej zarządzać pasywami w banku.
Z dotychczasowej analizy wynika, że struktura źródeł finansowania i wartości wypracowanych zysków w poszczególnych sektorach bankowych państw UE-12 wyraźnie
różniły się między sobą. Stąd także wskaźniki ROE wykazywały się wysoką rozpiętością.
W latach 2003–2005 najwyższą rentowność kapitałów własnych uzyskiwały sektory bankowe łotewski, węgierski, estoński i czeski. Sektory bankowe czeski i węgierski należały do grupy największych, wśród państw UE-10, pod względem wartości aktywów, dlatego ich efektywność kapitałów własnych należy ocenić pozytywnie. Niekorzystnie w tym
porównaniu wypadają sektory bankowe cypryjski i maltański, dla których wskaźnik ROE
należał do grupy najniższych (Stefański, 2008: 516). W 2008 r. wskaźniki ROE w sekto-
3
Ws p ó ł c z e s n a e k o n o m i a
nr 1/2010(13)
rach bankowych UE-12 były także znacznie zróżnicowane. Najwyższe wskaźniki osiągnęły sektory Rumunii, Bułgarii, Estonii i Polski, najniższe sektory Malty, Łotwy, i Słowenii (rys. 9).
Rys. 9. Wskaźniki ROE sektorów bankowych państw UE-12 w latach 2003, 2004 i 2008 (w %)
2003
2004
2008
40
17,3
Źródło: opracowanie własne na podstawie: Stefański, 2006b: 87 oraz ECB, 2009: 4547.
Rys. 10. Relacja pomiędzy udziałem kapitału zagranicznego w aktywach sektorów bankowych państw
UE-12 a wskaźnikiem ROE w 2008 r.
30
Rumunia
ROE w %
25
20
Bułgaria
15
Węgry
Cypr
Estonia
Czechy
Polska
Litwa
10
Słowacja
Słowenia
5
Malta
Łotwa
0
0,0
Źródło: rys. 9 i tabela 4.
3
10,0
20,0
30,0
40,0
50,0
60,0
70,0
80,0
90,0 100,0
udział kapitału zagraniczne w
aktywach w 2007 r. w %
Rumunia
Bułgaria
3,5
-4,3
Cypr
Polska
Słowenia
Litwa
2,6
Malta
Estonia
14,7
16,5
14,8
6,2
5,2
10,2
11,5
16,0
11,4
11,1
13,6
16,0
15,6
24,3
24,9
Węgry
Łotwa
Czechy
Słowacja
2,7
5
-5
16,7
10,2
10
0
15,1
22,8
18,9
10,3
15
14,6
%
20
15,0
14,2
25
22,5
24,7
30
29,5
35
Ws p ó ł c z e s n a e k o n o m i a
nr 1/2010(13)
Analiza wskaźnika ROE w nowych państwach członkowskich UE potwierdza tezę, że w pierwszych latach po wejściu kapitału zagranicznego do sektora bankowego, jego efektywność znacznie wzrasta, a w miarę rozwoju integracji maleje.
Porównując wskaźnik ROE z udziałem kapitału zagranicznego w aktywach sektorów bankowych państw UE-12, można stwierdzić, że wystąpiła dodatnia korelacja tych
wielkości (rys. 10). Potwierdza to słuszność tezy o pozytywnej roli kapitału zagranicznego w sektorach bankowych państw UE-12.
Średni poziom wskaźnika ROE w sektorach bankowych UE-12 był wyższy od
średniego poziomu wskaźnika w sektorach bankowych UE-15 (CEC, 2009: 23).
8. Rentowność aktywów
Wskaźnik rentowności aktywów ROA (ang. Return on Assets) obliczany jest jako
relacja zysku netto do aktywów netto. Pozwala on ocenić wartość zysku netto, jaką przynosi jednostka aktywów. Według światowych standardów przyjmuje się, że wskaźnik ten
powinien być wyższy od 1%.
W latach 2003–2005 najwyższe wskaźniki ROA zanotowano w sektorach bankowych Estonii i Węgier, natomiast najniższe Cypru i Słowenii. Zróżnicowanie ROA było
stosunkowo duże (Stefański, 2008: 518). W 2008 r. najwyższe wskaźniki ROA osiągnęły sektory bankowe Bułgarii, Rumunii, Polski i Estonii (rys. 11). Bardzo niskie ROA uzyskały sektory Malty, Łotwy i Słowenii. Trudno jest jednoznacznie określić przyczynę takiej sytuacji, ale pewne wnioski można sformułować.
Rys. 11. Wskaźniki rentowności aktywów (ROA) sektorów bankowych państw UE-12 w latach 2003, 2004,
2008
0,9
0,5
0,6
0,6
0,4
Rumunia
Bułgaria
Cypr
Polska
Słowenia
-0,3
0,2
0,2
Malta
Litwa
Czechy
Węgry
Łotwa
Słowacja
-0,5
Estonia
0,2
0,5
0,0
1,4
1,3
1,4
1,3
1,1
1,3
0,9
0,8
1,0
1,2
1,3
1,1
1,3
1,3
1,2
0,8
1,0
2,0
1,9
2003
2004
2008
1,5
1,5
1,0
ROA (w %)
1,5
1,3
2,0
2,0
2,5
Źródło: opracowanie własne na podstawie: Stefański, 2006b: 89 oraz ECB, 2009: 4547.
37
Ws p ó ł c z e s n a e k o n o m i a
nr 1/2010(13)
Sektory o najwyższym wskaźniku ROA charakteryzowały się wysokim udziałem
kredytów w aktywach i korzystnym CIR (ECB, 2009: 51–53). Wskaźniki efektywnościowe były zatem skutkiem właściwej polityki kredytowej i kosztowej w bankach tych sektorów. W sektorze bankowym Łotwy w 2008 r. zysk netto obniżył się o 81% w porównaniu z 2007 r., co przyczyniło się do znacznego zmniejszenia ROA (Bank of Latvia,
2009: 13–14). W sektorze bankowym Malty nastąpiło bardzo mocne obniżenie wskaźnika ROA, a główną przyczyną było obniżenie zysku netto wskutek niekorzystnych różnic
kursowych oraz strat w działalności kredytowej (Central Bank of Malta, 2009: 34–35).
W sektorze bankowym Słowenii nastąpiło znaczne zmniejszenie zysku netto, ale także
znacznie wzrosły aktywa co spowodowało większe obniżenie wskaźnika ROA (Bank of
Slovenia, 2009: 81–82).
Porównanie wskaźnika ROA z udziałem kapitału zagranicznego w aktywach sektorów bankowych państw UE-12, podobnie jak w przypadku ROE, wskazuje również na
pozytywną rolę tego kapitału w tych sektorach. Im większy udział, tym wyższy wskaźnik, za wyjątkiem sektora litewskiego i łotewskiego.
9. Próba oceny sektorów bankowych
Za podstawę grupowania sektorów bankowych państw UE12 przyjęto dwa kryteria:
1) rentowność kapitałów własnych i aktywów (rys. 12),
2) efektywność pracy mierzoną zyskiem netto w przeliczeniu na 1. zatrudnionego.
Przyjmując pierwsze kryterium można wydzielić cztery grupy sektorów bankowych. Do pierwszej należy zaliczyć sektory bankowe Bułgarii i Rumunii. Posiadały one
najwyższą wartość wskaźników ROE oraz ROA w 2008 r. Charakteryzowały się wysokim (ponad 65%) udziałem kredytów dla klientów w aktywach oraz bardzo niskim zaangażowaniem w obrót papierami wartościowymi (Bułgaria 7,14% aktywów, Rumunia odpowiednio 4,30%). Sektory bankowe tych państw potwierdzają tezę, że w pierwszych latach po akcesji do UE efektywność ich znacznie wzrasta, następnie maleje. Taka sytuacja
wystąpiła we wszystkich sektorach UE-10.
Do drugiej grupy należy zaliczyć sektory bankowe Polski, Czech i Estonii. Posiadały one przybliżone wartości wskaźników ROE, mieszczące się w przedziale 14–16%
oraz wskaźniki ROA, od 1,07% do 1,37%. Sektory Polski i Estonii charakteryzowały się
wysokim udziałem kredytów dla klientów w aktywach. Sektor Czech wyróżniał się bardzo wysokim zaangażowaniem w obrót dłużnymi papierami wartościowymi (ponad 20%
aktywów).
Trzecią grupę stanowiły sektory bankowe Węgier, Cypru, Słowacji i Litwy. Charakteryzowały się średnimi wskaźnikami ROE (przedział od 10,26% do 15,06%) oraz niskimi ROA (przedział od 0,79% do 0,97%). Posiadały one wysoki udział kredytów w aktywach (ponad 70%), a także w sektorach bankowych Słowacji i Cypru zanotowano wysoki obrót papierami wartościowymi (odpowiednio 17,34% i 14,04%).
Czwartą grupę stanowiły sektory bankowe Malty, Łotwy i Słowenii. Charakteryzowały się one bardzo niskimi wskaźnikami ROE i ROA. Udział kredytów w aktywach
38
Ws p ó ł c z e s n a e k o n o m i a
nr 1/2010(13)
Rys. 12. Analiza rentowności sektorów bankowych państw UE-12 pod względem wskaźników ROE i ROA
(stan na koniec 2008 r.)
ROA w %
2,5
2,0
Bułgaria
1,5
Polska
Czechy
1,0
Słowacja
0,5
Litwa
Rumunia
Estonia
Węgry
Cypr
Słowenia
Malta
Łotwa
ROE w %
0,0
0,0
5,0
10,0
15,0
20,0
25,0
30,0
Źródło: opracowanie własne na podstawie rys. 9 i 11.
Tabela 7. Porównanie sektorów bankowych państw UE-12 według wskaźników rentowności i efektywności
pracy w 2008 r.
Grupa
Wskaźniki rentowności (ROE i ROA)
Wskaźniki efektywności pracy
I
Bułgaria, Rumunia
Cypr, Estonia
II
Polska, Estonia, Czechy
Czechy, Węgry
III
Węgry, Cypr, Słowacja, Litwa
Słowacja, Malta, Litwa, Bułgaria
IV
Słowenia, Malta, Łotwa
Polska, Słowenia, Rumunia, Łotwa*
* W sektorze bankowym Łotwy wskaźnik wyniósł 0,51 tys. euro na jednego zatrudnionego, a w pozostałych sektorach był
powyżej 17 tys. euro.
Źródło: opracowanie własne.
sektorów wynosił ponad 70%. Najwyższe zaangażowanie w obrót papierami wartościowymi wystąpiło w sektorze Słowenii (ponad 14% aktywów).
Rozważając kryterium efektywności pracy można wydzielić również cztery grupy
sektorów o wskaźniku zysku netto w przeliczeniu na 1. zatrudnionego:
1) większym niż 41 tys. euro,
2) w przedziale 31–40 tys. euro,
3) w przedziale 21–30 tys. euro,
4) mniejszym niż 20 tys. euro.
Uwzględniając dwa analizowane kryteria dokonano porównania sektorów bankowych państw UE-12, a wyniki przedstawiono w tabeli 7. Na ich podstawie można sądzić,
że w pierwszej grupie żaden sektor nie spełnił obydwu kryteriów. W drugiej grupie obydwa kryteria spełnił tylko sektor bankowy Czech, w trzeciej grupie sektory Słowacji i Litwy, a w czwartej grupie sektory Słowenii i Łotwy.
3
Ws p ó ł c z e s n a e k o n o m i a
nr 1/2010(13)
Rys. 13. Kredyty i depozyty w bilansach sektorów bankowych państw UE-12 w 2008 r. (w %)
57,1
65,9
80,2
43,6
60,3
76,8
63,5
70,8
60,9
34,3
43,8
39,7
48,3
39,6
40
70,4
74,4
depozyty
78, 7
kredyty
85,8
72,0
83,1
62,1
66,9
%
60
58,0
80
74,8
100
Rumunia
Bułgaria
Słowacja
Słowenia
Polska
M alta
Ł otwa
Węgry
E stonia
Czechy
Cypr
0
L itwa
20
Źródło: opracowanie własne na podstawie: ECB, 2009: 5153.
Jedną z miar charakteryzujących sektory bankowe jest relacja kredytów do depozytów, gdyż świadczy o stabilności finansowej danego sektora. Mierzy się ją przy pomocy wskaźnika LDR (ang. loan-to-deposit ratio). Porównanie sektorów bankowych pod
tym względem wskazuje, że w 2008 r. tylko w sektorze bankowym Czech wartość depozytów przewyższała wartość kredytów, czyli LDR był mniejszy od jedności (Czech National Bank, 2009: 51 oraz rys. 13). Wynika stąd, że tylko faktycznie sektor bankowy
w tym kraju był niezależny od zewnętrznego finansowania. Taka sytuacja ma poważne
konsekwencje dla rozwoju działalności kredytowej w pozostałych krajach, ponieważ pozostają dwie drogi: wzrost depozytów lub dalsze uzależnianie się od zewnętrznego finansowania. Zmniejszenie dynamiki rozwoju akcji kredytowej może ujemnie wpłynąć na
rozwój gospodarki danego kraju. Wyraźna dysproporcja pomiędzy wartością kredytów
a depozytów wystąpiła w sektorach bankowych Estonii, Węgier, Litwy, Łotwy, Malty
i Słowenii.
W 2008 r. znacznie wzrósł udział depozytów i kredytów w bilansach sektorów bankowych państw UE-12 w porównaniu z 2005 r. (Stefański, 2008: 520). Oznacza to, że
banki powracają do tradycyjnej działalności depozytowo-kredytowej. Na Litwie, na przykład, banki koncentrowały się głównie na kredytowaniu przedsiębiorców i ludność oraz
inwestowaniu w bezpieczne papiery wartościowe (Bank of Lithuania, 2009a: 17). Podobnie było w innych sektorach bankowych. Mieszkańcy krajów UE-12 także zaczęli
preferować depozyty bankowe, jako bezpieczniejszą formę oszczędzania, wycofując się
głównie z funduszy inwestycyjnych i giełd, na których w okresie kryzysu ponieśli duże
straty. Charakterystyczną cechą sektorów bankowych UE-12 jest właśnie wysoki udział
depozytów i kredytów w ich bilansach, w przeciwieństwie do sektorów bankowych UE-
0
Ws p ó ł c z e s n a e k o n o m i a
nr 1/2010(13)
Rys. 14. Macierz charakteryzująca stopień ryzyka makroekonomicznego i bankowego oraz siłę ekonomiczną sektrów bankowych w państwach UE-12
BSI
E
D
C
Estonia, Litwa, Łotwa
Węgry
Bułgaria
Rumunia
Cypr, Malta, Polska, Słowenia
Czechy, Słowacja
1
2
B
A
3
MPI
Źródło: opracowanie na podstawie: Ficht Ratings, 2009: 8.
-15, w których średni udział depozytów i kredytów w ich bilansach jest znacznie niższy
(ECB, 2009: 51–53).
W świetle przeprowadzonej analizy powstaje pytanie o stabilność sektorów bankowych nowych państw UE. Nowe technologie bankowe, elektroniczne systemy płatności
i przekazu środków pieniężnych, globalizacja rynku finansowego, ekspansja pochodnych
instrumentów finansowych, dają szanse rozwijania usług bankowych, ale także stwarzają zagrożenia. Sektory bankowe państw UE-12 charakteryzują się różnym stopniem stabilności i odporności na ryzyko. Na rys. 14 przedstawiono zależność pomiędzy ryzykiem
makroekonomicznym mierzonym wskaźnikiem Macro-Prudential Indicator (MPI)
a wskaźnikiem ryzyka bankowego BSI (ang. Banking System Indicator). MPI jest określany za pomocą trzech cyfr, które wskazują na stopień prawdopodobieństwa wystąpienia ryzyka makroekonomicznego, a mianowicie: 1 – niskie, 2 – średnie, 3 – wysokie
(Fitch Ratings, 2009: 2). BSI jest kombinacją średniego indywidualnego ratingu banków
i ryzyka systemowego5 (Fitch Ratings, 2009: 5). Wskaźnik używany jest do mierzenia siły finansowej sektora bankowego i określany w skali od A (bardzo wysoka), B (wysoka),
C (odpowiednia), D (niska), E (bardzo niska). Analizując rys. 14 można stwierdzić, że silny sektor bankowy ma większe prawdopodobieństwo wytrzymania większego makroekonomicznego ryzyka. Sześć analizowanych sektorów bankowych posiada niską i bardzo niską siłę finansową, ale pod względem ryzyka makroekonomicznego znacznie się
różnią. Z tej grupy w najlepszej sytuacji znajduje się sektor bankowy Węgier. Pozostałe
sześć sektorów charakteryzuje się odpowiednią siłą finansową, średnie jest też prawdopodobieństwo wystąpienia ryzyka makroekonomicznego. Analizując podobną macierz
opracowaną na podstawie wskaźników z 2005 r. należy podkreślić, że generalnie nastąpiły niekorzystne przesunięcia, np. Estonia posiadała BSI na poziomie A, Czechy – B, ale
Polska – D (EBRD, 2005: 44).
W tabeli 8 przedstawiono wybrane wielkości charakteryzujące sektory bankowe
w relacji do liczby ludności i zatrudnienia oraz liczbę instytucji kredytowych. Wynika
z nich, że dostępność usług bankowych, czyli tzw. „ubankowienie społeczeństwa” jest
5 Do ryzyka systemowego zalicza się między innymi płynność banków, zakres stosowania operacji
pozabilansowych, niskie kapitały własne, wysoki udział kredytów zagrożonych w portfelu kredytowym,
nadmierną koncentrację kredytów, nadmierne kredytowanie podmiotów powiązanych.
1
Ws p ó ł c z e s n a e k o n o m i a
nr 1/2010(13)
Tabela 8. Wybrane wskaźniki charakteryzujące sektory bankowe państw UE-12 w 2007 r.
Kraj
Liczba
instytucji
kredytowych*
Liczba ludności
Liczba
na instytucję
ludności
kredytową
na 1 bankomat**
Liczba
ludności
na 1. oddział
Aktywa na
zatrudnionego
w tys. euro
Bułgaria
29
263 456
2 103
1 311
1 022
Czechy
56
184 250
3 129
5 541
3 497
Estonia
15
89 493
1 465
5 047
3 261
215
3 663
1 474
855
8 076
Łotwa
31
73 402
2 403
3 336
2 403
Litwa
80
42 194
2 962
3 480
2 312
Węgry
206
48 814
2 643
2 969
2 589
Malta
22
18 603
2 607
3 935
10 066
Polska
718
53 086
3 837
3 284
1 357
Rumunia
42
512 201
3 575
3 393
1 092
Słowenia
27
75 032
1 321
2 849
3 609
Słowacja
26
207 560
2 702
4 616
2 544
59 401
1 362
2 123
12 676
Cypr
UE-27
* Instytucje kredytowe w rozumieniu art. 4, punkt 1 a i b Dyrektywy 2006/48/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia
14 czerwca 2006 r. w sprawie podejmowania i prowadzenia działalności przez instytucje kredytowe, Dziennik Urzędowy Unii
Europejskiej L 177, Bruksela. Metodykę liczenia instytucji kredytowych przedstawiono w: ECB, 2008: 50.
** Dane za 2006 r.
Źródło: ECB, 2008: 14.
niskie w państwach UE-12 w porównaniu z państwami UE-15. W Rumunii, Bułgarii,
Słowacji i Czechach na jedną instytucję kredytową przypada wysoka liczba ludności.
Najkorzystniejsza sytuacja w tym względzie występuje na Cyprze i Malcie. Podobnie
jest, jeżeli za podstawę analizy przyjmie się liczbę ludności przypadającą do obsługi na
jeden oddział.
Największą liczbę zanotowano w sektorach Czech, Estonii, Litwy, Łotwy, Słowacji, Rumunii, Malty i Polski. Brak jest wiarygodnych informacji na temat rozwoju bankowości internetowej w tych krajach, trudno jest dlatego wnioskować o przyczynie takiej
sytuacji. Może bowiem występować silny związek pomiędzy liczbą oddziałów a bankowością internetową. Wykorzystanie nowoczesnych technik obrotu pieniężnego, mierzone liczbą ludności w przeliczeniu na jeden bankomat, świadczy o znacznym dystansie
wobec średniego poziomu notowanego w UE-27. Tylko w trzech krajach (Estonia, Cypr,
Słowenia) wskaźnik ten jest porównywalny z krajami UE-27 i trzeba stwierdzić, że w tym
zakresie nie nastąpiły istotne zmiany w porównaniu z 2005 r. (Stefański, 2008: 522). Aktywa instytucji kredytowych w przeliczeniu na zatrudnionego, wyłączając sektory Malty i Cypru, są bardzo niskie w porównaniu z sektorami państw UE-27, szczególnie niskie
w sektorach bankowych Bułgarii, Rumunii i Polski, co może świadczyć o znacznym przeroście zatrudnienia w tych sektorach. Analizując liczbę instytucji kredytowych w latach
2003–2008 należy stwierdzić, że nie zaszły w niej istotne zmiany, z wyjątkiem Cypru.
W tym kraju znacznie zmniejszyła się liczba instytucji kredytowych, głównie z powodu
2
nr 1/2010(13)
Ws p ó ł c z e s n a e k o n o m i a
znacznego zmniejszenia liczby banków spółdzielczych poprzez ich konsolidację (IMF,
2009: 12, 30).
10. Sektory bankowe UE-12 w okresie kryzysu finansowego
Kryzys finansowy pogorszył kondycje sektorów bankowych na całym świecie.
Szacuje się, że banki amerykańskie poniosły łączne straty w wysokości 2,8 bln dolarów
(UST, 2009). Straty banków europejskich, szacowane na podstawie udzielonej bankom
pomocy publicznej, wyniosą około 3,0 bln euro (ECB, 2009b: 14, 35–37). Składają się
na nią: dokapitalizowanie banków (300 mld euro), gwarancje depozytów bankowych do
kwoty 2,3 bln euro oraz doraźne działania ratunkowe i restrukturyzacyjne (400 mld euro). Sektory bankowe Węgier i Słowenii otrzymały pomoc od swoich rządów, które przejęły część akcji banków, natomiast rząd Łotwy udzielił pomocy na bieżące wsparcie płynności banków (CEC, 2009a: 17,19). Według stanu na dzień 31 marca 2009 r. żadnej pomocy od swoich rządów nie otrzymały sektory bankowe: Bułgarii, Czech, Estonii, Cypru,
Litwy, Malty, Polski, Rumunii i Słowacji (CEC, 2009a: 15–16). Wśród przyczyn braku
pomocy ze strony rządów tych państw można wymienić zacofanie sektorów bankowych,
polegające na nieangażowaniu się banków w transakcje spekulacyjne. Okoliczność ta
może być przesłanką łagodniejszego kryzysu finansowego w tych krajach.
Aktywa całego sektora bankowego UE-12, pomimo dynamicznego rozwoju, są nadal niskie, co świadczy o jego marginalnym znaczeniu w obecnej sytuacji. Większość
państw UE12 posiada sektory bankowe, które w ostatnich kilku latach odnotowały dynamiczny rozwój kredytów. Ich źródłem stał się znaczny udział kredytów walutowych na
budownictwo mieszkaniowe, kupno samochodów, finansowanych z funduszy zagranicznych. Dlatego szczególne znaczenie dla stabilności finansowej tych sektorów ma stabilność kursów ich narodowych walut oraz działania podejmowane przez władze państwowe. W tym kontekście państwa o niepłynnym kursie walutowym (Estonia, Litwa, Łotwa,
Bułgaria) napotykają na największe problemy w sektorach bankowych.
Wysoki poziom kontroli sektorów bankowych państw UE-12 przez europejskie instytucje finansowe powoduje, że dokonywany jest za ich pośrednictwem transfer ryzyka
bankowego w każdej formie. Zachowanie tych instytucji finansowych będzie mieć kluczowe znaczenie dla stabilności, jak i dalszego rozwoju sektorów bankowych państw
UE-12. Dlatego banki tych państw powinny koncentrować się na stosowaniu norm ostrożnościowych, a instytucje nadzorcze na egzekwowaniu obowiązków od każdego posiadacza znaczącego pakietu akcji.
zakończenie
Ogólnie można stwierdzić, że większość państw UE-12 posiada sektory bankowe
niewielkie w porównaniu z ich gospodarką narodową. Pod względem wielu wskaźników
ekonomiczno-finansowych ustępują sektorom bankowym państw UE-15 (Baka, 2005;
Gospodarowicz, 2004). W latach 2005–2008 uzyskały jednak wyższe, niż sektory banko-
3
Ws p ó ł c z e s n a e k o n o m i a
nr 1/2010(13)
we tych państw, wskaźniki rentowności i wypłacalności. W większości państw UE-12
aktywa banków są własnością kapitału zagranicznego, dzięki czemu zostały one włączone do globalnej gospodarki finansowej. Z drugiej jednak strony niewielki udział w tych
aktywach inwestorów krajowych należy ocenić negatywnie, bowiem osiągane zyski nie
będą reinwestowane w rozwój krajowej gospodarki. Można więc stwierdzić, że o rozwoju sektorów bankowych w państwach UE-12 decydować będą zagraniczni właściciele
banków, czego przykładem są Słowacja, Litwa, Łotwa, Bułgaria, Rumunia Czechy, Estonia, ale także i Polska. Państwa te powinny podjąć działania w celu budowania narodowych grup kapitałowych. Ważnym czynnikiem ich rozwoju będzie także ogólne tempo rozwoju gospodarczego, które od początku kryzysu finansowego w drugiej połowie
2007 r. stale się zmniejsza, a prognozy na 2010 r. też nie są zadawalające (EBRD, 2009:
29). W raportach finansowych wielu krajów wskazuje się także na niekorzystny trend
wskaźników efektywnościowych banków w 2010 r. (Magyar Nemzeti Bank, 2009: 48;
Bank of Estonia 2009: 46–47). Można także prognozować, że sektory bankowe UE-12 będą się rozwijać w tempie wzrostu dochodów obywateli. Będzie to więc powolny wzrost
bowiem prognozy w zakresie dochodów nie są optymistyczne. Poziom zamożności obywateli państw UE-12 znacznie odbiega od średniej w UE. Według najnowszych danych
Eurostatu, Bułgaria, Rumunia i Polska posiadają najniższy poziom zamożności w UE
(odpowiednio 41%, 47% i 56% średniej).
Bibliografia
Baka W., Bankowość europejska, PWN, Warszawa 2005.
Bank of Estonia, Financial Stability Review, Tallinn, No.1, 2009.
Bank of Latvia, Financial Stability Report 2008, Riga 2009.
Bank of Lithuania, Annual report of The Bank of Lithuania 2008, Vilnius 2009.
Bank of Lithuania, Financial stability review 2009, Vilnius 2009a.
Bank of Slovenia, Financial Stability Review, May 2009.
Bulgarian National Bank, Report-January-June 2008, Sofia 2008.
Central Bank of Malta, Financial Stability Report 2008, Valletta 2009.
Central Bank of Slovenia, Financial Stability Report, May 2006.
CEC, European financial integration report 2008, Commission of the European Communities, Brussels
2009.
CEC (2009a), Report from the Commission. Special edition on state aid interventions in the current
financial and economic crisis, Commission of the European Communities, Brussels, April.
Czech National Bank, Financial stability report 2008/2009, Praha 2009.
Dyrektywa 2006/48/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 14 czerwca 2006 r. w sprawie
podejmowania i prowadzenia działalności przez instytucje kredytowe, Dziennik Urzędowy Unii
Europejskiej L177, Bruksela.
EACB, Key statistics. Financial Indicator European Association of Co-operative Banks, www.
eurocoopbanks.coop, 2007
European Commission, Financial services provision and prevention of financial exclusion, Brussels 2008.
ECB, EU banking sector stability, Frankfurt am Main, October 2005.
ECB, EU banking structures, Frankfurt am Main, October 2006a.
ECB, EU banking sector stability, Frankfurt am Main, November 2006b.
ECB, EU banking structures, Frankfurt am Main, October 2008.
ECB, EU banking sector stability, Frankfurt am Main, August 2009.
nr 1/2010(13)
Ws p ó ł c z e s n a e k o n o m i a
ECB, Statistics Pocket Book, Frankfurt am Main, December 2009a.
ECB, EU banks’ funding structures and policies, Frankfurt am Main, May 2009b.
EIU, Risk and regulation. A new era for capitalism, Economist Intelligence Unit, London 2009.
Ėgert B., Backė P., Zumer T., Credit growth in Central and Eastern Europe. New (over) shooting stars?,
„Working Paper Series ”, No 687, European Central Bank, Frankfurt am Main 2006.
EBRD, Transition report 2005. Business in transition, European Bank for Reconstruction and
Development, London 2005.
EBRD, Transition report 2009. Transition in crisis, European Bank for Reconstruction and Development,
London 2009.
Fitch Ratings, Bank systemic risk report, November 2009, www.fitchratings.com.
Fries S., Neven D., Seabright P., Market entry, privatization and bank performance in transition,
„Economics of Transition”, Volume 14, No 4, European Bank for Reconstruction and Development,
London 2006.
Gospodarowicz A. (red.), Banki w Unii Europejskiej, Wyd. PASSAT, Poznań–Wrocław 2004.
Gropp R., Duca M., Vesala J., Cross-border bank contagion in Europe, ECB, “Working Paper Series” No
662, July 2006.
IMF, Cyprus financial system stability assessment, International Monetary Fund, Washington, November
2009.
KNB, Sytuacja finansowa banków w 2005 r. Synteza, Warszawa 2006.
Krześniak M., Przy wyborze banku liczy się cena, „Rzeczpospolita”, 2009 nr 294.
Magyar Nemzeti Bank, Report on Financial Stability, Budapest, April 2009.
Mörttinen L., Poloni P., Sandors P., Vesala J., Analysing banking sector conditions. How to use macroprudential indicators, European Central Bank, Frankfurt am Main, „Occasional Paper Series”, No
26, April 2005.
NBP, Raport o stabilności systemu finansowego, Warszawa 2009.
National Bank of Romania, Financial stability report, Bucharest 2009.
National Bank of Slovakia, Financial stability report 2008, Bratislava 2009.
Schepers M., Banki będą jeszcze bankrutować, „Rzeczpospolita”, 2009 nr 215.
Stefański M., Kierunki ewolucji sektora bankowego w Polsce po 1989 r., WSHE, Włocławek 2006a.
Stefański M., Banking sectors in new EU member states: their economic position and financial strength,
„Social Sciences Bulletin”, No 2, Daugavpils University, Latvia 2006b.
Stefański M., Nowe regulacje dotyczące wymagań kapitałowych wobec bankowy, NBP, „Materiały i
Studia”, Zeszyt Nr 212, 2006c.
Stefański M., Sektory bankowe nowych państw członkowskich Unii Europejskiej – analiza porównanwcza,
[w:] Ignasiak-Szulc A., Kosiedowski W. (red.), Problemy współpracy gospodarczej w Regionie
Bałtyckim w kontekście integracji europejskiej, TNOiK, Toruń 2008.
The World Bank, Global development finance. The role of international banking, Washington 2008.
The Banker, The Top 1000 World Banks 2007, London 2007.
Tochkov K., Nenovsky N., Efficiency of commercial banks in Bulgaria in the wake of EU accession,
Bulgarian National Bank, Discussion Paper No 75, 2009.
USDT, Agency Financial Report, United States Department of the Treasury, Office of Financial Stability,
Washington 2009.
Banking sectors in the new european Union member states
Summary
The main goal of his article is to analyze the economic position and financial
strength of banking sectors in the new European Union member states (EU-12). The
Ws p ó ł c z e s n a e k o n o m i a
nr 1/2010(13)
banking sector consists of all banks that operate in a given country except for the central
bank and non-operating banks, such as those in the state of insolvency or liquidation.
The author discusses EU-12 banking sectors with regard to a number of economic and
financial indices, including the size of assets, the degree of their concentration, ownership
types, financial results and efficiency. The analysis is followed by an attempt to evaluate
those sectors and assess their financial stability and resistance to macroeconomic and
banking risks. Action EU-12 banking sectors in the time of financial crisis is presented
as well. Analysis is accompanied by the hypothesis, that about further development of
UE-12 banking sectors will decide foreign owners of banks.