SANTE/10059/2016-EN REPORT Rev, 1

KOMISJA
EUROPEJSKA
Bruksela, dnia 15.6.2016 r.
COM(2016) 402 final
SPRAWOZDANIE KOMISJI DLA PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY
Żywność przeznaczona dla sportowców
PL
PL
Spis treści
1.
Wprowadzenie.............................................................................................................. 3
2.
Rynek żywności dla sportowców ................................................................................. 4
2.1. Produkty obecne na rynku, rozmiary rynku, jego wartość i ceny ................................ 4
2.2. Struktura rynku, kanały dystrybucji ............................................................................. 5
2.3. Wprowadzanie żywności dla sportowców do obrotu................................................... 6
3.
Świadomość konsumentów i zwyczaje konsumpcyjne................................................ 6
4.
Przegląd prawa właściwego w odniesieniu do żywności dla sportowców do dnia 20
lipca 2016 r. ................................................................................................................................ 8
4.1. Żywność dla sportowców sklasyfikowana jako „środki spożywcze specjalnego
przeznaczenia żywieniowego” ..................................................................................... 8
4.2. Żywność dla sportowców sklasyfikowana jako żywność do normalnego spożycia i
objęta regulacją odpowiednich przepisów horyzontalnych prawa żywnościowego .... 9
5.
Zmiany wprowadzone rozporządzeniem w sprawie żywności specjalnego
przeznaczenia ............................................................................................................................. 9
6.
Krótki opis kwestii związanych z żywnością dla sportowców po dniu 20 lipca 2016 r.
10
6.1. Bezpieczeństwo żywności.......................................................................................... 10
6.2. Informowanie konsumentów...................................................................................... 11
6.3. Kwestie dotyczące składu .......................................................................................... 12
6.4. Kwestie dotyczące powiadomienia wymaganego przez właściwe organy krajowe .. 13
6.5. Inne kwestie ............................................................................................................... 14
7.
Streszczenie stanowisk właściwych organów krajowych i zainteresowanych stron . 14
8.
Podsumowanie ........................................................................................................... 16
2
SPRAWOZDANIE KOMISJI DLA PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY
Żywność przeznaczona dla sportowców
1.
WPROWADZENIE
Niniejsze sprawozdanie zostało przygotowane w celu wypełnienia obowiązku
nałożonego na Komisję na mocy art. 13 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i
Rady (UE) nr 609/2013 w sprawie żywności przeznaczonej dla niemowląt i małych
dzieci oraz żywności specjalnego przeznaczenia medycznego i środków
spożywczych zastępujących całodzienną dietę, do kontroli masy ciała (zwanego dalej
„rozporządzeniem w sprawie żywności specjalnego przeznaczenia”)1. Zgodnie z tym
artykułem Komisja jest zobowiązana do przedstawienia Parlamentowi
Europejskiemu i Radzie, po konsultacji z Europejskim Urzędem ds. Bezpieczeństwa
Żywności (EFSA), sprawozdania na temat konieczności – o ile takowa zachodzi –
przyjęcia przepisów dotyczących żywności przeznaczonej dla sportowców (zwanej
dalej „żywnością dla sportowców”).
Wymóg złożenia niniejszego sprawozdania jest powiązany z uchyleniem z dniem
20 lipca 2016 r. przez rozporządzenie w sprawie żywności specjalnego ram
dotyczących środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego 2 .
Ramy te zostały utworzone na mocy dyrektywy Rady3 w 1989 r. i uzupełnione przez
przekształconą dyrektywę 2009/39/WE.
Żywność dla sportowców może obecnie zostać sklasyfikowana 1) jako „środki
spożywcze specjalnego przeznaczenia żywieniowego” na mocy dyrektywy
2009/39/WE lub 2) jako żywność do normalnego spożycia regulowana
odpowiednimi przepisami horyzontalnymi prawa żywnościowego. Rozporządzenie
w sprawie żywności specjalnego przeznaczenia nie obejmuje swoim zakresem
żywności dla sportowców, ponieważ skupia się na środkach spożywczych dla
niektórych szczególnie wrażliwych grup konsumentów.
Ponieważ nie będzie więc możliwości sklasyfikowania żywności dla sportowców
jako środka spożywczego specjalnego przeznaczenia żywieniowego, począwszy od
dnia 20 lipca 2016 r. ten rodzaj żywności będzie objęty wyłącznie regulacją
przepisów horyzontalnych prawa żywnościowego.
W niniejszym sprawozdaniu uwzględniono potencjalne skutki zmiany statusu
żywności dla sportowców.
Zostało ono oparte na badaniu rynku przeprowadzonym przez Food Chain
Evaluation Consortium (FCEC) 4 między styczniem 2015 r. a czerwcem 2015 r.
Badanie to zawiera bardziej szczegółowe informacje dotyczące wniosków
przedstawionych w niniejszym sprawozdaniu. W ramach przygotowywania
1
2
3
4
Dz.U. L 181 z 26.1.2013, s. 35.
Dz.U. L 124 z 20.5.2009, s. 21.
Dyrektywa Rady w sprawie zbliżenia ustawodawstw państw członkowskich odnoszących się do
środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego, Dz.U. L 186 z 30.6.1989, s. 27.
Badanie na temat żywności przeznaczonej dla sportowców – sprawozdanie końcowe – Food Chain
Evaluation
Consortium
(FCEC):
http://ec.europa.eu/food/safety/labelling_nutrition/special_groups_food/sportspeople/index_en.htm.
3
niniejszego sprawozdania przeprowadzono konsultację z właściwymi organami
krajowymi i innymi zainteresowanymi stronami.
Komisja Europejska zasięgnęła opinii Europejskiego Urzędu ds. Bezpieczeństwa
Żywności (EFSA), który zapewnił wsparcie naukowe i techniczne dotyczące
żywności dla sportowców 5 . Urząd ten dokonał zestawienia opinii naukowych w
dziedzinie żywienia i oświadczeń zdrowotnych i żywieniowych wartości odniesienia
dla dorosłych, które są istotne dla sportowców, i poinformował Komisję, że jego
opinia nie różni się od zaleceń zawartych w sprawozdaniu Komitetu Naukowego ds.
Żywności (SCF) wydanym w 2001 r. w sprawie składu i specyfikacji środków
spożywczych zaspokajających zapotrzebowanie organizmu przy intensywnym
wysiłku fizycznym, zwłaszcza sportowców6.
2.
RYNEK ŻYWNOŚCI DLA SPORTOWCÓW
Żywność dla sportowców nie jest zdefiniowana w unijnych przepisach prawnych. Na
potrzeby niniejszego sprawozdania, uwzględniając również analizę przeprowadzoną
w ramach badania FCEC, zastosowano następujące definicje:



żywność dla sportowców: wszystkie produkty spożywcze przeznaczone dla
sportowców, niezależnie od unijnych przepisów, na mocy których są
wprowadzane do obrotu;
sportowcy: osoby uprawiające sport co najmniej raz w tygodniu7;
inni użytkownicy: osoby uprawiające sport rzadziej niż raz w tygodniu lub
nieuprawiające go wcale8.
2.1. Produkty obecne na rynku, rozmiary rynku, jego wartość i ceny
Różne zainteresowane strony i organy naukowe stosowały na przestrzeni lat różne
kategoryzacje żywności dla sportowców w zależności od swoich ich potrzeb9. Biorąc
powyższe pod uwagę, a także uwzględniając aktualny stan rynku, w badaniu
FCEC 10 11 wyróżniono następujące trzy kategorie żywności dla sportowców: 1)
napoje dla sportowców; 2) (białkowe) produkty wzmacniające mięśnie, budujące
masę mięśni i wspomagające potreningową regenerację oraz 3) produkty
5
6
7
8
9
10
11
Sprawozdanie techniczne EFSA w sprawie wsparcia naukowego i technicznego na temat żywności
przeznaczonej
dla
sportowców,
zatwierdzone
w
dniu
24.9.2015
r.,
http://www.efsa.europa.eu/en/supporting/pub/871e
W sprawozdaniu Komitetu Naukowego ds. Żywności (SCF) stwierdzono, że „koncepcja zbilansowanej
diety jest podstawowym wymogiem żywieniowym w przypadku sportowców”. Ponadto wyjaśniono, iż
„biorąc pod uwagę aspekt intensywnych ćwiczeń mięśni (...), jednostki mogą korzystać z określonej
żywności i składników żywności spoza zalecanych wytycznych żywieniowych dla ogółu
społeczeństwa”, i podano pewne wskazówki dotyczące charakteru i podstawowego składu żywności dla
sportowców, 28.2.2001 r.http://ec.europa.eu/food/fs/sc/scf/out64_en.pdf.
Do celów badania konsumenckiego definicja sportowców obejmowała wymóg konsumowania
żywności dla sportowców co najmniej raz w ciągu ubiegłego roku; badanie FCEC, sekcja 3.3.1.
Badanie FCEC, sekcja 3.3.1.
Badanie FCEC, sekcja 3.3.1.
Badanie FCEC, sekcja 3.3.3.2, tabela 3.1.
Istnieje kilka przypadków niejednoznacznie określonych produktów, które mogą być używane przez
sportowców i mogłyby sprawiać wrażenie, że są dla nich istotne. Jednak ze względu na ich
ukierunkowanie na ogół ludności, takich niejednoznacznie określonych produktów nie traktowano jako
żywność dla sportowców podczas analizy rynku w ramach badania FCEC; badanie FCEC, sekcja
3.1.1.3.
4
zwiększające energię i wydolność oraz produkty do bieżącej suplementacji
sportowców.
Wartość unijnego rynku żywności i napojów dla sportowców wyniosła w 2014 r.12
3,07 mld EUR (w cenach detalicznych) 13 . Rynek żywności dla sportowców na
szczeblu UE wzrósł o 11,2 % w latach 2009–2014, co odpowiada skumulowanej
rocznej stopie wzrostu wynoszącej 2,2 %. Wzrost ten spowodowany jest głównie
przez produkty białkowe, których sprzedaż wzrosła o 68 % w tym okresie. Sprzedaż
produktów zwiększających energię i wydolność wzrosła o 54 %, podczas gdy
napojów sportowych zmniejszyła się o 8 %14.
Liczbę obecnych na rynku produktów żywnościowych dla sportowców można
oszacować na podstawie wskaźnika innowacyjności na szczeblu unijnym 15 na ok.
20 000–30 000 produktów, przy czym najliczniej występują one w kategorii
żywności białkowej dla sportowców16.
Pod względem wartości rynkowej w UE 61 % żywności dla sportowców należy do
kategorii napojów dla sportowców, 26 % do produktów białkowych i 13 % do
produktów zwiększających energię i wydolność17.
Ceny konsumpcyjne żywności dla sportowców są dość wyrównane w różnych
kanałach dystrybucji. Hurtowa cena, po której producent sprzedaje swój produkt
różnym kanałom dystrybucji, może jednak znacznie się różnić. Najdroższą kategorią
są oczywiście (białkowe) produkty wzmacniające mięśnie, budujące masę mięśni i
wspomagające potreningową regenerację, a następnie produkty zwiększające energię
i wydolność oraz produkty do bieżącej suplementacji sportowców. Najtańszą
kategorię żywności dla sportowców stanowią napoje dla sportowców18.
2.2. Struktura rynku, kanały dystrybucji
Badania pokazują, że duże przedsiębiorstwa wielonarodowe zdominowały rynek
napojów dla sportowców, podczas gdy MŚP19 koncentrują się wyłącznie lub głównie
na żywności dla sportowców20.
61,2 % innych użytkowników i 44,3 % sportowców uważa sieci supermarketów i
sklepy wielobranżowe za najważniejszy kanał dystrybucji żywności dla sportowców;
w drugiej kolejności są nim supermarkety sportowe. Znaczenie kanałów online i
internetu jest wciąż nieznaczne, jeżeli chodzi o zakupy żywności dla sportowców, ale
stopień ich wykorzystywania przez innych użytkowników jest wyższy niż wśród
12
13
14
15
16
17
18
19
20
Badanie FCEC na podstawie danych z Euromonitora, sekcja 3.2.1.1.
Państwami członkowskimi o największych rynkach były: 1) Zjednoczone królestwo (732 mln EUR),
2) Hiszpania (491 mln EUR), 3) Niemcy (452 mln EUR), 4) Włochy (358 mln EUR), 5) Szwecja
(185 mln EUR), 6) Niderlandy (153 mln EUR) i 7) Francja (128 mln EUR); badanie FCEC na
podstawie danych z Euromonitora, sekcja 3.2.1.1.
Badanie FCEC, sekcja 3.2.1.1.
„Najodpowiedniejszy sposób ustalony do celu oszacowania liczby produktów żywności przeznaczonej
dla sportowców na rynku jest oparty na innowacji. Według respondentów z branży innowacje na
poziomie unijnym w odniesieniu do nowych produktów stanowią między 8 % a 12 % produktów
dostępnych na rynku w danym roku”; badanie FCEC, sekcja 3.1.1.4.
Badanie FCEC, sekcja 3.1.1.4.
Badanie FCEC, sekcja 3.1.1.5, tabela 3.4.
Badanie FCEC, sekcja 3.1.3.
Zalecenie Komisji z dnia 6 maja 2003 r. dotyczące definicji mikroprzedsiębiorstw oraz małych i
średnich przedsiębiorstw, Dz.U. L 124 z 20.5.2003, s. 36.
Badanie FCEC, sekcja 3.2.1.4, tabela 3.13.
5
sportowców21 . Dodatkowe kanały dystrybucji żywności dla sportowców obejmują
wyspecjalizowane sklepy, apteki i centra sportowe22.
2.3. Wprowadzanie żywności dla sportowców do obrotu
Informacje na etykiecie uznano za jedną z najważniejszych technik marketingowych
dla tego sektora23. Informacje na etykiecie mogą dotyczyć następujących aspektów:
1) rodzaju wyrobu: jednoznaczny opis funkcji wyrobu (np. „batony energetyczne”);
2) marki i opakowania (np. wykorzystanie zdjęć sportowców); 3) wyraźnych
wskazań dotyczących stosowania (np. „podczas lub po zakończeniu aktywności
fizycznej”); 4) składu i składników; 5) zastosowania takich informacji jak „produkt
wysokoenergetyczny”, „źródło glukozy”; 6) zastosowania informacji sugerujących
korzystne dla sportowców działanie zdrowotne w odniesieniu do poszczególnych
cech wyrobu.
Sportowcy i inni użytkownicy wskazali na następujące kwestie istotne dla etykiety:
wykaz składników wraz z oczekiwanymi rezultatami/efektami oraz instrukcjami
dotyczącymi spożycia, skutki uboczne, ostrzeżenia przed potencjalnym
przedawkowaniem i zastosowanie w preparacie naturalnych składników/procedury
przygotowania 24 . Wspomniane dwie grupy konsumentów mają jednak nieco
odmienne zainteresowania przy ocenie znaczenia wspomnianych informacji. Na
przykład dla sportowców informacje o spodziewanych rezultatach lub efektach
stosowania produktu mają większe znaczenie, podczas gdy inni użytkownicy są
bardziej zainteresowani efektami ubocznymi bądź zastosowaniem naturalnych
składników25.
3.
ŚWIADOMOŚĆ KONSUMENTÓW I ZWYCZAJE KONSUMPCYJNE
Sportowcy i inni użytkownicy wykazują bardzo zróżnicowany poziom świadomości
swoich potrzeb żywieniowych w związku z aktywnością fizyczną oraz wiedzy o
produktach i ich właściwościach 26 . Im ogólniejsze jest zamierzone przeznaczenie
żywności dla sportowców, tym bardziej rozpowszechnione jest jej stosowanie przez
różne grupy konsumentów27.
Sportowcy konsumują więcej żywności dla sportowców w związku ze sportem niż z
innymi rodzajami aktywności28 i są skłonni wydać więcej na takie produkty niż inni
użytkownicy29. Tendencja jest odwrotna w przypadku konsumpcji niezwiązanej ze
21
22
23
24
25
26
27
28
29
Badanie FCEC, sekcja 3.3.2, rysunek 3-7.
Badanie FCEC, sekcja 3.3.2.
Inne techniki marketingowe stosowane w odniesieniu do żywności dla sportowców to: sponsorowanie
imprez sportowych, propagowanie przez słynnych sportowców, ogłoszenia w prasie specjalistycznej,
główne środki masowego przekazu, reklama szeptana, reklama w sieci i za pomocą komunikacji
internetowej; badanie FCEC, sekcja 3.3.3.
28 % wykaz składników, 19 % oczekiwane rezultaty/efekty, 18 % instrukcje dotyczące spożycia, 14 %
skutki uboczne, 13 % ostrzeżenia przed potencjalnym przedawkowaniem i 9 % zastosowanie
naturalnych składników/procedury w preparacie; badanie FCEC, sekcja 3.3.3, rysunek 3-8.
Badanie FCEC, sekcja 3.3.3, rysunek 3-9.
Badanie FCEC, sekcja 3.3.1.
Badanie FCEC, sekcja 3.3.1.1.
68 % sportowców spożywa żywność dla sportowców w związku z aktywnością sportową w porównaniu
z zaledwie 15,6 % innych użytkowników; badanie FCEC, sekcja 3.3.1.1, rysunek 3-3.
Badanie FCEC, sekcja 3.3.1.2.
6
sportem bądź aktywnością fizyczną30. Mniej sportowców niż innych użytkowników
spożywa żywność dla sportowców w związku z wysiłkiem fizycznym innym niż
sport 31 . Zwiększenie energii i regeneracja to główne przyczyny spożywania
żywności dla sportowców zadeklarowane przez obie grupy konsumentów32.
Przyczyny spożycia niekoniecznie znajdują jednak odzwierciedlenie w zamierzonym
stosowaniu żywności dla sportowców, które są szczególnie ważne dla innych
użytkowników33.
Informacje dotyczące szczególnych właściwości odżywczych żywności dla
sportowców i jej korzystny skutek dla zdrowia sportowców mogą być dostarczane
albo zgodnie z art. 9 dyrektywy 2009/39/WE, w ramach obowiązkowych wymogów,
jeśli żywność dla sportowców klasyfikuje się jako środki spożywcze specjalnego
przeznaczenia żywieniowego, albo jako dopuszczone oświadczenie na mocy
rozporządzenia (WE) nr 1924/2006 34 , jeżeli żywność dla sportowców jest
sklasyfikowana jako żywność do normalnego spożycia i objęta regulacją
horyzontalnych przepisów prawa żywnościowego. W związku z tym konsumenci
często nie mają możliwości określenia, na mocy jakich przepisów takie informacje są
podawane, i ustalenia, czy wymóg został spełniony zgodnie z procedurą ustanowioną
w rozporządzeniu (WE) nr 1924/200635. Wyniki badania konsumenckiego pokazują,
że zaufanie konsumentów do niedopuszczonych oświadczeń nie jest niższe niż
zaufanie do dopuszczonych 36 . Chociaż na podstawie ankiety konsumenckiej
informacje na temat oczekiwanych wyników lub efektów żywności dla sportowców
zostały uznane za istotne dla sportowców 37 , wpływ obecności oświadczenia przy
zakupie żywności dla sportowców może być kwestionowany38.
30
31
32
33
34
35
36
37
38
57,7 % innych użytkowników nie stosuje żywności dla sportowców ani w związku z uprawianiem
sportu, ani z aktywnością fizyczną; w przypadku sportowców wskaźnik ten wynosi zaledwie 16,1 %;
badanie FCEC, sekcja 3.3.1.1, rysunek 3-3.
15,9 % sportowców wskazało, że spożywa żywność dla sportowców w związku z aktywnością
sportową inną niż sport, podobnie odpowiedziało zaledwie 26,7 % innych użytkowników; badanie
FCEC, sekcja 3.3.1.1, rysunek 3-3.
Badanie FCEC, załączniki, badanie konsumenckie, sekcja 6.5, rysunek 6-9.
20 % środków zwiększających wydolność i 14,6 % produktów białkowych spożywane jest przez innych
użytkowników w związku z dobrym samopoczuciem i zdrowiem. Preferencje smakowe zostały
wskazane jako najważniejszy powód stosowania produktów z kategorii napojów dla sportowców (24 %
innych użytkowników i 9,4 % sportowców; te wartości procentowe potwierdzają i uzasadniają wysiłki
podejmowane przez podmioty gospodarcze na rzecz innowacji pod względem smaku i aromatu). 11,5 %
innych użytkowników wskazało preferencje smakowe jako główny powód konsumpcji sportowych
batonów energetycznych w porównaniu z 4,8 % sportowców, którzy zazwyczaj spożywają te produkty
w związku ze zwiększaniem energii (27 %) i jej odzyskiwaniem (24 %); badanie FCEC, załączniki,
badanie konsumenckie, sekcja 6.5, rysunek 6-9.
Rozporządzenie (WE) nr 1924/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 20 grudnia 2006 r. w
sprawie oświadczeń żywieniowych i zdrowotnych dotyczących żywności, Dz.U. L 404 z 30.12.2006,
s. 9.
Badanie FCEC, sekcja 3.3.3.
Badanie FCEC, sekcja 3.3.3, załączniki, badanie konsumenckie, sekcja 6.10, tabela 6.3.
Badanie FCEC, sekcja 3.3.3, rysunek 3-9.
Badanie FCEC, załączniki, badanie konsumenckie, sekcja 6.11, tabela 6.4.
7
4.
PRZEGLĄD PRAWA WŁAŚCIWEGO W ODNIESIENIU DO ŻYWNOŚCI DLA
SPORTOWCÓW DO DNIA 20 LIPCA 2016 R.
Żywność dla sportowców musi pozostawać w zgodzie z przepisami ustanowionymi
w rozporządzeniu (WE) nr 178/2002 39 (tzw. „ogólne prawo żywnościowe”).
Ponieważ żywność dla sportowców można jednak uznać za 1) „środki spożywcze
specjalnego przeznaczenia żywieniowego” zgodnie z dyrektywą 2009/39/WE do
dnia 20 lipca 2016 r., kiedy dyrektywa ta zostanie uchylona, lub 2) żywność do
normalnego spożycia objętą regulacją odpowiednich przepisów horyzontalnych
prawa żywnościowego, podejście do żywności dla sportowców różni się w
poszczególnych państwach członkowskich. Niektóre państwa członkowskie
wymagają zgłoszenia żywności dla sportowców sklasyfikowanej jako środki
spożywcze specjalnego przeznaczenia żywieniowego, zgodnie z dyrektywą
2009/39/WE, i ustanowiły inne przepisy szczególne (np. dotyczące definicji, składu,
etykietowania). W odniesieniu do żywności dla sportowców niesklasyfikowanej jako
środki spożywcze specjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz podlegającej
przepisom horyzontalnym państwa członkowskie mogą wymagać zgłoszenia na
poziomie krajowym w ramach przepisów dotyczących żywności wzbogaconej i
suplementów żywnościowych40.
4.1. Żywność dla sportowców sklasyfikowana jako „środki spożywcze specjalnego
przeznaczenia żywieniowego”
Żywność dla sportowców może być sklasyfikowana jako „środki spożywcze
specjalnego przeznaczenia żywieniowego”, jeżeli jest zgodna z definicją określoną w
dyrektywie 2009/39/WE. Produkty takie są zdefiniowane jako środki spożywcze,
które 1) powstają w wyniku specjalnego składu lub procesu wytwórczego, 2) można
wyraźnie odróżnić od środków spożywczych przeznaczonych do normalnego
spożycia, 3) odpowiadają deklarowanym celom żywieniowym oraz 4) są
sprzedawane w sposób wskazujący na taką właściwość.
W art. 3 dyrektywy 2009/39/WE ustanawia się ogólny wymóg, że charakter i skład
odnośnych produktów musi zapewniać ich zgodność ze specjalnym zamierzonym
przeznaczeniem. Art. 4 dyrektywy 2009/39/WE zobowiązuje do przyjęcia zgodnie z
jej ustaleniami ramowymi dodatkowych dyrektyw szczegółowych mających
zastosowanie do niektórych grup środków spożywczych specjalnego przeznaczenia
żywieniowego, między innymi do „środków spożywczych zaspokajających
zapotrzebowanie organizmu przy intensywnym wysiłku fizycznym, zwłaszcza
sportowców”. Od roku 1989, kiedy zostało stworzone pojęcie środków spożywczych
specjalnego przeznaczenia żywieniowego, nie przyjęto jednak określonych
przepisów dotyczących żywności dla sportowców. W rezultacie, jeśli zostaną
sklasyfikowane jako środki spożywcze specjalnego przeznaczenia żywieniowego,
wyroby te muszą być zgodne jedynie z bardziej ogólnymi przepisami dyrektywy
2009/39/WE.
Art. 9 dyrektywy 2009/39/WE stanowi, co do zasady, że środki spożywcze
specjalnego przeznaczenia żywieniowego muszą spełniać wymogi dotyczące
etykietowania określone w dyrektywie 2000/13/WE w sprawie etykietowania,
39
40
Rozporządzenie (WE) nr 178/2002 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 28 stycznia 2002 r.
ustanawiające ogólne zasady i wymagania prawa żywnościowego, powołujące Europejski Urząd ds.
Bezpieczeństwa Żywności oraz ustanawiające procedury w zakresie bezpieczeństwa żywności, Dz.U.
L 31 z 1.2.2002, s. 1.
Badanie FCEC, sekcja 3.4.1.1.
8
prezentacji i reklamy środków spożywczych 41 (dyrektywę 2000/13/WE zastąpiono
rozporządzeniem (UE) nr 1169/2011 w sprawie przekazywania konsumentom
informacji na temat żywności42). Ponadto w odniesieniu do tych produktów niektóre
szczegółowe wymogi dotyczące składu i etykietowania zostały ustanowione w
dyrektywie 2009/39/WE i zostaną przeanalizowane szczegółowo w rozdziale 6
niniejszego sprawozdania. Właściwe organy krajowe są odpowiedzialne za kontrolę
zgodności środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego zgodnie
z przepisami dyrektywy 2009/39/WE.
4.2. Żywność dla sportowców sklasyfikowana jako żywność do normalnego spożycia
i objęta regulacją odpowiednich przepisów horyzontalnych prawa
żywnościowego
Jeżeli żywność dla sportowców nie jest sklasyfikowana jako żywność specjalnego
przeznaczenia żywieniowego, może musieć spełniać odpowiednie wymagania
niektórych z poniższych horyzontalnych środków prawa żywnościowego:
1) rozporządzenie (WE) nr 1924/2006 w sprawie oświadczeń żywieniowych i
zdrowotnych dotyczących żywności; 2) rozporządzenie (WE) nr 1925/2006 w
sprawie dodawania witamin i minerałów oraz niektórych innych substancji do
środków spożywczych43 (tzw. „ żywność wzbogacona”); 3) rozporządzenie (UE) nr
1169/2011 w sprawie przekazywania konsumentom informacji na temat żywności;
4) dyrektywa 2002/46/WE w sprawie zbliżenia ustawodawstw państw
członkowskich odnoszących się do suplementów żywnościowych 44 oraz
5) rozporządzenie (WE) nr 258/97 dotyczące nowej żywności i nowych składników
żywności 45 (rozporządzenie zostanie uchylone z dniem 1 stycznia 2018 r.
rozporządzeniem (UE) 2015/2283 w sprawie nowej żywności46). W porównaniu z
ramami prawnymi dyrektywy 2009/39/WE istnieją różnice co do sposobu i zakresu
przekazywania konsumentowi informacji oraz co do składu danego produktu.
Różnice te zostaną przeanalizowane szczegółowo w rozdziale 6 niniejszego
sprawozdania.
5.
ZMIANY WPROWADZONE ROZPORZĄDZENIEM W SPRAWIE ŻYWNOŚCI
SPECJALNEGO PRZEZNACZENIA
41
42
43
44
45
46
Dyrektywa 2000/13/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 20 marca 2000 r. w sprawie zbliżenia
ustawodawstw państw członkowskich w zakresie etykietowania, prezentacji i reklamy środków
spożywczych, Dz.U. L 109 z 6.5.2000, s. 29.
Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1169/2011 z dnia 25 października 2011 r. w
sprawie przekazywania konsumentom informacji na temat żywności, zmiany rozporządzeń Parlamentu
Europejskiego i Rady (WE) nr 1924/2006 i (WE) nr 1925/2006 oraz uchylenia dyrektywy Komisji
87/250/EWG, dyrektywy Rady 90/496/EWG, dyrektywy Komisji 1999/10/WE, dyrektywy 2000/13/WE
Parlamentu Europejskiego i Rady, dyrektyw Komisji 2002/67/WE i 2008/5/WE oraz rozporządzenia
Komisji (WE) nr 608/2004, Dz.U. L 304 z 22.11.2011, s. 18.
Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1925/2006 z dnia 20 grudnia 2006 r. w
sprawie dodawania do żywności witamin i składników mineralnych oraz niektórych innych substancji,
Dz.U. L 404 z 30.12.2006, s. 26.
Dyrektywa 2002/46/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 10 czerwca 2002 r. w sprawie
zbliżenia ustawodawstw państw członkowskich odnoszących się do suplementów żywnościowych,
Dz.U. L 183 z 12.7.2002, s. 51.
Rozporządzenie (WE) nr 258/97 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 27 stycznia 1997 r. dotyczące
nowej żywności i nowych składników żywności, Dz.U. L 43 z 14.2.1997, s. 1.
Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2015/2283 z dnia 25 listopada 2015 r. w
sprawie nowej żywności, Dz.U. L 327 z 11.12.2015, s. 1.
9
W 2011 r. Komisja przyjęła wniosek ustawodawczy w celu uproszczenia ram
prawnych mających zastosowanie do środków spożywczych specjalnego
przeznaczenia żywieniowego47. Celem wniosku było zniesienie koncepcji żywności
specjalnego przeznaczenia żywieniowego poprzez uchylenie dyrektywy
2009/39/WE, łącznie ze szczegółowymi dyrektywami przyjętymi zgodnie z tymi
ramami, i zastąpienie tych ram nowymi, obejmującymi tylko żywność dla niektórych
szczególnie wrażliwych grup konsumentów, w odniesieniu do których przepisy
szczegółowe dotyczące składu i informacji były uzasadnione. Zmiana ta była
szczególnie istotna w odniesieniu do żywności dla sportowców, ponieważ często
bardzo trudno było zrozumieć, czy sportowcy powinni uważać określony produkt
spożywczy jako środek spożywczy specjalnego przeznaczenia żywieniowego czy
jako żywność do normalnego spożycia wzmocnioną pod względem niektórych
składników odżywczych z oświadczeniem zdrowotnym ukierunkowanym na
sportowców. Doprowadziło to także do sytuacji, że zgłaszano wybiórcze stosowanie
prawa, w przypadkach gdy podmioty decydowały się, ze względu na wygodę,
przestrzegać przepisów zawartych w dyrektywie 2009/39/WE bądź innych
horyzontalnych przepisów prawa żywnościowego, jak opisano w rozdziale 4, pkt 4.2.
Na podstawie oceny skutków przeprowadzonej przez Komisję w ramach
przygotowywania wniosku Komisji, żywność dla sportowców została wyłączona z
jego zakresu 48 . W związku z tym we wniosku zakładano, że żywność dla
sportowców obecnie wprowadzana do obrotu na mocy dyrektywy 2009/39/WE
powinna być zgodna z innymi właściwymi przepisami horyzontalnymi unijnego
prawa żywnościowego po dniu 20 lipca 2016 r., kiedy to wchodzi w życie
rozporządzenie w sprawie żywności specjalnego przeznaczenia.
6.
KRÓTKI OPIS KWESTII ZWIĄZANYCH Z ŻYWNOŚCIĄ DLA SPORTOWCÓW PO DNIU 20
LIPCA 2016 R.
W niniejszym rozdziale zawarto szczegółową analizę sposobu, w jaki przepisy
horyzontalne prawa żywnościowego mogą dotyczyć żywności dla sportowców
obecnie sklasyfikowanej jako środki spożywcze specjalnego przeznaczenia
żywieniowego w związku z brakiem szczegółowych przepisów od dnia 20 lipca
2016 r. (kiedy dyrektywa 2009/39/WE utraci moc) oraz analizę, czy istnieje potrzeba
specjalnych przepisów w odniesieniu do przedmiotowych produktów. Żadna zmiana
nie nastąpi w odniesieniu do żywności dla sportowców sklasyfikowanej obecnie jako
żywność do normalnego spożycia i objętej regulacją odpowiednich przepisów
horyzontalnych prawa żywnościowego.
6.1. Bezpieczeństwo żywności
Art. 14 ogólnego prawa żywnościowego stanowi, że żywność nie może zostać
wprowadzona do obrotu, jeżeli nie jest bezpieczna; ustanowiono też w nim wymogi
dotyczące sposobu ustalania, czy żywność jest bezpieczna. Zgodnie z art. 17
47
48
Komisja Europejska, 2011, wniosek dotyczący rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady w
sprawie żywności przeznaczonej dla niemowląt i małych dzieci oraz żywności specjalnego
przeznaczenia medycznego, COM(2011) 353.
Dokument roboczy służb Komisji – Ocena skutków towarzysząca dokumentowi „Wniosek dotyczący
rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie żywności przeznaczonej dla niemowląt i
małych dzieci oraz żywności specjalnego przeznaczenia medycznego”,
http://ec.europa.eu/food/safety/docs/labelling_nutrition-special_groups_foodimpact_assessment_en.pdf.
10
ogólnego prawa żywnościowego zapewnienie zgodności z tymi przepisami należy do
obowiązków przedsiębiorstwa sektora spożywczego a państwa członkowskie są
odpowiedzialne za egzekwowanie tych przepisów. Przepisy te mają już zastosowanie
do żywności dla sportowców, podobnie jak do innych rodzajów żywności.
Biorąc powyższe pod uwagę, nie będzie zmian w odniesieniu do żywności dla
sportowców sklasyfikowanej obecnie jako środki spożywcze specjalnego
przeznaczenia żywieniowego w zakresie ogólnych wymogów bezpieczeństwa, gdy
są one objęte regulacją przepisów horyzontalnych prawa żywnościowego.
6.2. Informowanie konsumentów
Obecnie żywność dla sportowców sklasyfikowana jako środki spożywcze
specjalnego przeznaczenia żywieniowego musi spełniać dodatkowe i szczegółowe
wymogi w zakresie informacji w porównaniu z żywnością dla sportowców, która nie
została sklasyfikowana jako taka. Po dniu 20 lipca 2016 r. zmianę dotyczącą
żywności dla sportowców można opisać w następujący sposób:
Informacje dotyczące szczególnych właściwości odżywczych żywności dla
sportowców i jej przydatności
Zgodnie z art. 9 dyrektywy 2009/39/WE obowiązkowe jest wskazanie szczególnych
właściwości odżywczych i elementów składu lub specjalnego procesu wytwórczego,
które nadają produktom ich szczególne właściwości odżywcze. Ponadto w
dyrektywie 2009/39/WE określono wymóg takiego wprowadzania do obrotu
środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego, aby ten sposób
wprowadzania wskazywał, że odpowiadają one deklarowanym celom żywieniowym.
Odnośne oznaczenia zgodnie z dyrektywą 2009/39/WE wskazują na szczególne
właściwości odżywcze produktu i korzyści dla zdrowia, jednak nie jest wymagane
uzyskanie zezwolenia na ich stosowanie.
Po dniu 20 lipca 2016 r. informacje dla konsumentów na temat żywności dla
sportowców będą podawane zgodnie z rozporządzeniem (UE) nr 1169/2011. Ponadto
informacje wchodzące w zakres definicji oświadczeń żywieniowych i zdrowotnych
dotyczących takich produktów na zasadzie dobrowolności będą musiały być zgodne
z rozporządzeniem (WE) nr 1924/2006. W konsekwencji jedynie oświadczenia
żywieniowe i zdrowotne dopuszczone na podstawie wspomnianego rozporządzenia
będą mogły być stosowane w odniesieniu do żywności dla sportowców.
Obecnie istnieje już siedem dozwolonych oświadczeń zdrowotnych
ukierunkowanych na sportowców i kilka dodatkowych, które mogą być dla nich
odpowiednie49,50. Oświadczenia zdrowotne ukierunkowane na sportowców powinny
być poparte dowodami naukowymi specyficznymi dla tej grupy docelowej, a nie dla
ogółu populacji. Istnieją substancje, dla których oświadczenia nie zostały
dopuszczone 51 , niekiedy mimo pozytywnej opinii EFSA 52 dotyczącej korzystnych
49
50
51
52
Badanie FCEC, sekcja 3.3.4.1.
Oświadczenia odpowiednie dla sportowców dotyczące kofeiny są przedmiotem dyskusji. Panel EFSA
ds. produktów dietetycznych, żywienia i alergii, 2011 r., „Opinia naukowa w sprawie wykazu
oświadczeń zdrowotnych zgodnie z art. 13 ust. 1 rozporządzenia (WE) nr 1924/2006, Dziennik EFSA
2011; 9(4):2054. Panel EFSA ds. produktów dietetycznych, żywienia i alergii, 2015 r., „Opinia
naukowa w sprawie bezpieczeństwa kofeiny, Dziennik EFSA 2015; 13(5):4102.
Badanie FCEC, sekcja 3.3.4.1.
Wsparcie naukowe i techniczne EFSA dotyczące żywności przeznaczonej dla sportowców, 29.9.2015
r., http://www.efsa.europa.eu/en/supporting/pub/871e.
11
dla sportowców efektów produktu objętego postępowaniem, ponieważ dane
oświadczenie zostało uznane za niekorzystne dla ogółu ludności ze zdrowotnego
punktu widzenia (np. z powodu „wysokiej zawartości sodu”).
Informacje dotyczące oznaczenia żywności dla sportowców i jej przeznaczenia
Dyrektywa 2009/39/WE wymaga, poza wskazaniem szczególnych właściwości
odżywczych, aby żywność objęta jej zakresem była żywnością specjalnego
przeznaczenia żywieniowego i aby można ją było wyraźnie odróżnić od środków
spożywczych przeznaczonych do normalnego spożycia. Na tej podstawie odnośne
podmioty gospodarcze oznaczały produkty jako „żywność dla sportowców” lub
„produkt nadający się do aktywności fizycznej” oraz podawały wskazówki odnośnie
do ich stosowania, określające odpowiednie zastosowanie produktów (np. przed
treningiem, w trakcie lub po treningu).
Zgodnie z art. 17 rozporządzenia (UE) nr 1169/2011 podanie nazwy środka
spożywczego jest obowiązkowe i powinna to być jego nazwa prawna, w przypadku
gdy określono to na poziomie unijnym lub krajowym bądź, w przypadku jej braku,
jego nazwa zwyczajowa lub, jeśli nazwa zwyczajowa nie jest wykorzystywana –
nazwa opisowa. Przepis ten ma zastosowanie do oznaczenia „żywność dla
sportowców”. Jeżeli chodzi o instrukcje stosowania, art. 9 ust. 1 lit. j) rozporządzenia
(UE) nr 1169/2011 zawiera wymóg obowiązkowego ich podawania, w przypadku
gdy w razie braku takich informacji konsumentom trudno jest w odpowiedni sposób
stosować taką żywność. Instrukcje stosowania, jak określono w art. 27 ust. 1
rozporządzenia (UE) nr 1169/2011, podawane są w taki sposób, aby umożliwić
właściwe zastosowanie środka spożywczego. Ponadto dobrowolne informacje na
temat żywności można również dostarczać konsumentom zgodnie z rozdziałem V
rozporządzenia (UE) nr 1169/2011.
6.3. Kwestie dotyczące składu
Jak wyjaśniono w rozdziale 4 pkt 4.1 niniejszego sprawozdania, w przypadku
środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego wykorzystuje się
obecnie konieczność przestrzegania ogólnego wymogu, aby dzięki swemu składowi
produkt był odpowiedni do zamierzonego przeznaczenia. W ramach dyrektywy
2009/39/WE w załącznikach do rozporządzenia (WE) nr 953/2009 53 wymieniono
niektóre kategorie substancji, które mogą być dodawane w szczególnych celach
odżywczych do niektórych środków spożywczych specjalnego przeznaczenia
żywieniowego, w tym do żywności dla sportowców. Żadnych przepisów
szczególnych nie ustanowiono jednak w odniesieniu do wartości tych substancji jako
dodatków.
Biorąc pod uwagę fakt, że nie ustalono wymogów szczegółowych dotyczących
składu żywności dla sportowców sklasyfikowanej jako środki spożywcze
specjalnego przeznaczenia żywieniowego, tylko wyżej wymienione wymogi mają
zastosowanie w odniesieniu do jej składu.
Po dniu 20 lipca 2016 r. żywność dla sportowców sklasyfikowana zgodnie z
horyzontalnymi przepisami prawa żywnościowego jako środki spożywcze
specjalnego przeznaczenia żywieniowego będzie uznana albo za suplement
53
Rozporządzenie Komisji (WE) nr 953/2009 z dnia 13 października 2009 r. w sprawie substancji, które
mogą być dodawane w szczególnych celach odżywczych do środków spożywczych specjalnego
przeznaczenia żywieniowego, Dz.U. L 269 z 14.10.2009, s. 9.
12
żywnościowy, o ile wchodzi w zakres definicji określonej w dyrektywie
2002/46/WE, albo zgodnie z rozporządzeniem (WE) nr 1925/2006 za żywność
wzbogaconą.
W przypadku żywności wzbogaconej art. 6 ust. 6 rozporządzenia (WE) nr 1925/2006
stanowi, że witaminy i składniki mineralne dodawane do żywności powinny
występować w co najmniej „znaczącej ilości” zgodnie z definicją określoną w
rozporządzeniu (UE) nr 1169/2011. Do żywności dla sportowców czasami dodaje się
witaminy i składniki mineralne na poziomie niższym niż „znacząca ilość” w celu
zapewnienia, że skład produktu najlepiej uwzględnia wymogi organizmu przy
uprawianiu określonej aktywności sportowej. W związku z tym należy wziąć pod
uwagę, że w rozporządzeniu (WE) nr 1925/2006 przewidziano możliwość
przyznania odstępstwa od wymogu „znaczącej ilości” w uzasadnionych przypadkach
w odniesieniu do niektórych kategorii żywności. W konsekwencji na mocy
rozporządzenia (WE) nr 1925/2006 brak jest odpowiedniej podstawy, dzięki której
żywność dla sportowców sklasyfikowana obecnie jako środki spożywcze
specjalnego przeznaczenia żywieniowego mogłaby po dniu 20 lipca 2016 r. nadal
zawierać mniej witamin i składników mineralnych niż ich znaczną ilość.
Jeżeli chodzi o dodawanie substancji innych niż witaminy i składniki mineralne, nie
nastąpiła dotąd harmonizacja dotycząca żywności wzbogaconej zgodnie z
rozporządzeniem (WE) nr 1925/2006, ani w odniesieniu do suplementów
żywnościowych zgodnie z dyrektywą 2002/46/WE. Dlatego też państwa
członkowskie mają możliwość wprowadzenia przepisów krajowych w tym zakresie,
zgodnie z art. 34–36 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej54, podobnie jak w
odniesieniu do wszystkich innych produktów spożywczych obecnie
sklasyfikowanych jako suplementy żywnościowe lub żywność wzbogacona. Jeżeli
państwa członkowskie zamierzają przyjąć takie przepisy, zastosowanie mają art. 11 i
12 rozporządzenia (WE) nr 1925/2006. Podobnie wygląda sytuacja w odniesieniu do
maksymalnych poziomów witamin i składników mineralnych, których harmonizacja
również nie nastąpiła. Po dniu 20 lipca 2016 r., kiedy żywność dla sportowców
sklasyfikowana uprzednio jako środki spożywcze specjalnego przeznaczenia
żywieniowego będzie podlegać przepisom horyzontalnym, takie przepisy krajowe
będą miały zastosowanie do żywności dla sportowców.
6.4. Kwestie dotyczące powiadomienia wymaganego przez właściwe organy krajowe
W art. 11 ust. 1 dyrektywy 2009/39/WE ustanowiono wymóg powiadomienia o
środkach spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego, które nie należą
do jednej z grup wymienionych w załączniku I do tej dyrektywy. W załączniku I
wymienia się konkretne grupy środków spożywczych specjalnego przeznaczenia
żywieniowego, w odniesieniu do których wymagane było ustanowienie przepisów
szczególnych. Pomimo iż żywność dla sportowców wymieniono w tym załączniku,
żadne szczególne przepisy nie zostały przyjęte. Z tego powodu państwa
członkowskie w różny sposób podeszły do kwestii powiadamiania; niektóre
wymagają go w odniesieniu do żywności dla sportowców sklasyfikowanej jako
środki spożywcze specjalnego przeznaczenia żywieniowego, inne zaś nie.
Po dniu 20 lipca 2016 r. żywność dla sportowców sklasyfikowana uprzednio jako
środki spożywcze specjalnego przeznaczenia żywieniowego musi odpowiadać
przepisom horyzontalnym dotyczącym suplementów żywnościowych oraz żywności
54
Dz.U. C 326 z 26.10.2012, s. 47.
13
wzbogaconej. W odniesieniu do suplementów żywnościowych oraz żywności
wzbogaconej państwa członkowskie mogą wymagać powiadomienia do celów
monitorowania. Ewentualne ustanowienie wymogu ponownego powiadomienia
dotyczącego żywności dla sportowców sklasyfikowanej uprzednio jako żywność
specjalnego przeznaczenia żywieniowego będzie uzależnione od decyzji państw
członkowskich. Można się spodziewać różnic; należy jednak zauważyć, że już w
ramach dyrektywy 2009/39/WE powiadomienie nie jest uznawane za znaczące
obciążenie administracyjne dla podmiotów gospodarczych55.
6.5. Inne kwestie
Po dniu 20 lipca 2016 r. status prawny wszelkiej żywności dla sportowców będzie
taki sam. Będzie to sprzyjać konkurencji między producentami i jednocześnie będzie
miało pozytywny wpływ na konkurencyjność odnośnego sektora. Może to
pozytywnie wpłynąć na ceny żywności dla sportowców. Mogą jednak zaistnieć
pewne negatywne skutki dla konkurencyjności sektora producentów żywności dla
sportowców działających obecnie na mocy dyrektywy 2009/39/WE, którzy straciliby
swoją szczególną pozycję.
Koszty ponownego etykietowania i ponownego powiadomienia (w przypadku
wprowadzenia obowiązku takich powiadomień) nie będą znaczne, ale mogą się
pojawić dodatkowe koszty wynikające ze zmiany formuły żywności dla sportowców
uznawanej obecnie za środki spożywcze specjalnego przeznaczenia żywieniowego w
celu spełnienia wymogów rozporządzenia (WE) nr 1925/200656,57,58. Dodatkowych
kosztów związanych z żywnością dla sportowców obecnie wprowadzoną do obrotu
na mocy dyrektywy 2009/39/WE można oczekiwać również w związku z wnioskami
o zatwierdzanie oświadczeń zdrowotnych. Nie oczekuje się zmian w zakresie
praktyk egzekwowania prawa przez właściwe organy w porównaniu z obecną
sytuacją59.
7.
STRESZCZENIE
STANOWISK
I ZAINTERESOWANYCH STRON
WŁAŚCIWYCH
ORGANÓW
KRAJOWYCH
Większość właściwych organów krajowych sądzi, że istniejące przepisy
horyzontalne prawa żywnościowego są dość odpowiednie lub bardzo odpowiednie
do tego, by żywność dla sportowców była objęta ich regulacją60. Sześć właściwych
55
56
57
58
59
60
Badanie FCEC, sekcja 4.2.1.1.
Podmioty gospodarcze zgłosiły jednorazowe koszty ponownego etykietowania żywności dla
sportowców wcześniej wprowadzonej do obrotu jako żywność dietetyczna. Wskazano również, że
podmioty gospodarcze okresowo zmieniają etykiety swoich produktów; badanie FCEC, sekcja 4.2.1.1.
Konieczność zmiany formuły może również wynikać z niektórych przepisów krajowych, np. w zakresie
maksymalnych poziomów witamin i składników mineralnych w suplementach żywnościowych, które –
po utracie mocy przez dyrektywę 2009/39/WE– będą dotyczyć tylko żywności dla sportowców; badanie
FCEC, sekcja 4.2.1.1.
Takie koszty mogą mieć proporcjonalnie większy wpływ na MŚP niż na większe podmioty; badanie
FCEC, sekcja 4.2.2.
Z ankiety przeprowadzonej wśród właściwych organów krajowych wynika, że 41 % z nich nie
przewiduje żadnych zmian w odniesieniu do procedur egzekwowania przepisów w ramach tego
wariantu, a 18 % – jedynie niewielkie zmiany. Osiem właściwych organów (36 % respondentów)
przewiduje umiarkowane zmiany w tym wariancie, a jeden z nich znaczące zmiany; badanie FCEC,
sekcja 4.4.2.1.
Badanie FCEC, sekcja 4.4.1.1.
14
organów krajowych uznało potrzebę wprowadzenia przepisów szczególnych
dotyczących żywności dla sportowców61.
Podmioty gospodarcze są wyraźnie podzielone w kwestii, czy niezbędne jest
ustanowienie przepisów szczególnych dotyczących żywności dla sportowców, czy
też żywność ta powinna podlegać przepisom horyzontalnym prawa
żywnościowego62.
Grupa przedstawicieli sektora opowiadająca się za przepisami szczególnymi pragnie
zapewnić, poprzez wprowadzenie szczegółowych definicji, wymogów dotyczących
składu i informacji dotyczących żywności dla sportowców, aby takie produkty
spożywcze odróżniały się wyraźnie od zwykłej żywności. Według tej grupy w
ramach obecnych przepisów horyzontalnych prawa żywnościowego niemożliwe jest
zagwarantowanie jakości produktu, w tym jego bezpieczeństwa i przydatności dla
grupy docelowej, oraz odpowiedniego informowania o żywności dla sportowców, co
dotyczy zwłaszcza rozporządzenia (WE) nr 1924/2006 w sprawie oświadczeń
żywieniowych i zdrowotnych. Ze stanowiska zajętego przez tę grupę wynika, że
miałoby to ujemny wpływ na innowacyjność, ponieważ uzyskanie zatwierdzenia
nowych oświadczeń zdrowotnych mogłoby być poza zasięgiem podmiotów
gospodarczych63.
Z kolei inna grupa podmiotów gospodarczych uważa, że obowiązujące przepisy
horyzontalne prawa żywnościowego są wystarczające, aby regulować różne kwestie
związane z żywnością dla sportowców (np. bezpieczeństwo żywności, skład oraz
informacje), i że brak przepisów szczególnych zapobiega wybiórczemu stosowaniu
prawa. Ich zdaniem żywność dla sportowców nie jest przeznaczona dla konkretnych
wrażliwych grup, lecz dla szerokiego kręgu osób uprawiających aktywność sportową
w różnych celach (np. dla profesjonalnych sportowców, innych użytkowników i osób
uprawiających sport rekreacyjnie w celach związanych ze zdrowiem i zdrowym
stylem życia). Ta grupa podmiotów uważa, że wprowadzenie przepisów
szczególnych, w tym definicji żywności dla sportowców, mogłoby prowadzić do
nadmiernej regulacji, co miałoby negatywny wpływ na innowacje64. Ta sama grupa
podmiotów uważa jednak, że niektóre konkretne aspekty, w szczególności dotyczące
oświadczeń żywieniowych i zdrowotnych, nie są odpowiednio uwzględnione w
ramach horyzontalnych przepisów prawa żywnościowego.
Ogólnym przedmiotem troski podmiotów działających na rynku spożywczym jest to,
aby przepisy – zarówno horyzontalne jak i szczególne – we właściwy sposób
umożliwiały zapewnienie istotnych informacji dotyczących żywności dla
sportowców ze zwróceniem szczególnej uwagi na właściwości odżywcze i
zamierzone zastosowanie. Istnieje również zgoda co do tego, że niektóre środki
wprowadzone na szczeblu krajowym, na przykład w odniesieniu do suplementów
żywnościowych oraz żywności wzbogaconej, mogą skutkować powstawaniem barier
na rynku wewnętrznym i negatywnie oddziaływać na handel transgraniczny w UE65.
Wreszcie należy zauważyć, że podmioty działające na rynku spożywczym poruszyły
kwestię wykorzystywania substancji dopingujących. Okoliczność ta nie ma jednak
61
62
63
64
65
Badanie FCEC, sekcja 4.1.2.1.
Różnice te można dostrzec w całym badaniu FCEC.
Badanie FCEC, sekcja 4.2.3.
Badanie FCEC, sekcja 4.2.3.
Badanie FCEC, sekcja 4.1.2.2.
15
znaczenia dla europejskiego prawa żywnościowego i należy ją rozpatrywać w
oparciu o normy międzynarodowe oraz dobrowolnie przyjęte standardy66.
8.
PODSUMOWANIE
Istnieją wyraźne przesłanki wskazujące na to, że sport znalazł się w głównym nurcie
zainteresowań populacji ogólnej. W konsekwencji osób uprawiających aktywność
sportową nie można zakwalifikować jako szczególnie wrażliwych grup
konsumentów, lecz raczej należy je uznać za grupę docelową w ramach populacji
ogólnej, która jest na właściwym poziomie objęta ochroną przez przepisy
horyzontalne.
W wyniku coraz pełniejszego zakresu horyzontalnych przepisów prawa
żywnościowego, uzyskanego w ciągu ostatnich lat, powstały odpowiednie ramy
prawne do zapewnienia, aby żywność dla sportowców sklasyfikowana obecnie jako
środki spożywcze specjalnego przeznaczenia żywieniowego mogła pozostać na
rynku i na nim funkcjonować. Przepisy horyzontalne prawa żywnościowego
zapewniają odpowiednią gwarancję, że produkty te spełniają wszelkie wymogi
bezpieczeństwa żywności, składu, informowania konsumentów oraz pewności
prawa. W rezultacie nie tylko wszelka żywność dla sportowców będzie podlegała
tym samym wymogom prawnym, lecz w stosunku do tych produktów będzie
obowiązywać ten sam poziom harmonizacji co w odniesieniu do innych rodzajów
żywności objętych regulacją horyzontalnych przepisów prawa żywnościowego.
Oczekuje się, że dzięki uproszczeniu i uściśleniu ram prawnych obowiązujących w
odniesieniu do żywności dla sportowców wzrośnie pewność prawa, a obecne
rozdrobnienie ram prawnych ulegnie zmniejszeniu.
Z analizy tej można wywnioskować, że nie ma potrzeby ustanawiania przepisów
szczególnych dotyczących żywności przeznaczonej dla sportowców. Żywność dla
sportowców może jednak być specyficzna pod pewnymi względami i analiza
przedstawiona w niniejszym sprawozdaniu pokazuje, że może to zostać wzięte pod
uwagę przez Komisję przy stosowaniu i wdrażaniu przepisów horyzontalnych, tak by
tę specyfikę można było odpowiednio uwzględnić. Komisja zapewni prawidłowe
stosowanie przepisów horyzontalnych i będzie monitorować rozwój sytuacji po dniu
20 lipca 2016 r.
Badanie na temat zapobiegania stosowaniu substancji dopingujących, Komisja Europejska, 12 grudnia
2014 r. http://bookshop.europa.eu/en/study-on-doping-prevention-pbNC0514065/
66
16