Patrycja Boczar-Pelczar

Numer 2/2016
(7)
Patrycja Boczar-Pelczar
Uniwersytet Rzeszowski
Spożywanie i nadużywanie alkoholu przez współczesną młodzież na podstawie wyników
wybranych badań
STRESZCZENIE
Artykuł koncentruje się na problemie występowania zjawiska alkoholizmu wśród członków
współczesnego społeczeństwa polskiego. Do zobrazowania ilościowego poziomu zjawiska
posłużono się danymi pochodzącymi z badań Państwowej Agencji Rozwiązywania Problemów
Alkoholowych, Centrum Badania Opinii Społecznej oraz z Europejskiego Programu Badań
Ankietowych w Szkołach ESPAD. Problematyka alkoholizmu obsadzona została w szerszym
kontekście, w powiązaniu z innymi problemami dotykającymi współczesne społeczeństwo
polskie. Jednym z szerzej omówionych zagadnień ścisłe powiązanych z alkoholizmem jest
problem przemocy, który niejednokrotnie jest ściśle związany z nadużywaniem substancji
psychoaktywnych. Autorka skupiła się również na znaczeniu profilaktyki i realizowanych przez
Państwową Agencję Rozwiązywania Problemów Alkoholowych kampanii profilaktycznoedukacyjnych, mówiących o skutkach nadużywania alkoholu i problemów z społecznych z tym
związanych.
Słowo klucz: alkoholizm, przemoc, profilaktyka, uzależnienie
Keyword: alcoholism, violence, prevention, addiction
SUMMARY
The article is concentrating on the problem of appearing of the phenomenon of alcoholism
among members of the contemporary Polish people. For depicting the quantitative level of the
phenomenon they used data coming from examinations of the State Agency of the problem
solving Alcoholic, Centre of examining the public opinion and from the European Program of
the questionnaire survey at ESPAD Schools. Issues of alcoholism were filled in the wider
context, in connecting with other problems touching the contemporary Polish people upon.
With one of more widely discussed issues dense connected with alcoholism there is a problem
of the violence which many times is closely associated with abusing psychedelic substances.
The author also concentrated on the significance of the prevention of both campaigns carried
out by the State Agency of solving drink problems preventive-educational, talking about effects
of the dipsomania and problems from social associated with it.
str. 1
ISSN 2353-6950
Numer 2/2016
(7)
Alkohol od lat jest najpowszechniejszą substancją psychoaktywną spożywaną przez
ludzi w każdym wieku na całym świecie. Największą popularnością cieszy się piwo, później
wódka i inne mocne alkohole. Jeśli poddamy analizie spożycie alkoholu przez młodych ludzi,
to częściej alkohol piją chłopcy, jednak zainteresowanie procentami wśród dziewcząt
stopniowo wzrasta (CBOS „Młodzież 2013”, 2014). Prawdopodobnie wpływ ma na to fakt
ciągłego dążenia młodzieży do równouprawnienia w każdym aspekcie życia. Dziewczęta chcąc
dorównać swoim kolegom, starają się również wzmocnić swoją pozycję towarzyską,
spożywając większe ilości alkoholu. Młodym ludziom często wydaje się że spożycie większej
ilości alkoholu jest „modne” i wzmacnia ich obraz w oczach rówieśników. Obserwowany jest
jednak wyraźny spadek dostępności napojów alkoholowych dla osób niepełnoletnich, co ma
utrudnić i z czasem uniemożliwić dzieciom i młodzieży jego spożywanie. Niebagatelny wpływ
na ograniczoną dostępność alkoholu dla ludzi poniżej 18 roku życia mają kampania
antyalkoholowe, które zostaną omówione w późniejszej części artykułu. Niepokojący jest fakt
iż młodzież, a nierzadko nawet osoby dorosłe uważają piwo za napój na tyle lekki i niegroźny,
że spokojnie można je pić w dużych ilościach. Jest ono spożywane często by pozornie ugasić
pragnienie, albo jako napój towarzyszący gdy oglądamy programy telewizyjne. Piwo nie jest
więc kojarzone z ważnymi uroczystościami co wpływa na jego postrzeganie jako napoju
niezagrażającego uzależnieniem i postrzeganego na co dzień za taki, jakby nie zawiera
alkoholu. Wychodząc „na piwo” nie jesteśmy postrzegani przez naszych odbiorców jako osoby
nie stroniące od alkoholu, tak jak miałoby to miejsce gdybyśmy użyli w miejsce piwo, słów
wódka czy wino. Zwrot „idę na piwo” jest niejednokrotnie wręcz skrótem myślowym czy
zamiennikiem od „idę spotkać się ze znajomymi”. Jest to zwrot charakterystyczny dla
ludzi w każdym wieku i nie jest gorszący, co błędnie utwierdza społeczeństwo w braku
zagrożenia w spożywaniu tego rodzaju alkoholu. Jednak jak pokazują dostępne badania
i analizy jest to złudne przeświadczenie, gdyż piwo jest tak samo niebezpieczne jak wódka
i wino. W dodatku zagrożenie istnieje niezależnie od tego, czy dana osoba jest uzależniona od
alkoholu czy nie.
1. ANALIZA PROBLEMU SPOŻYWANIA ALKOHOLU PRZEZ MŁODZIEŻ
NA PRZESTRZENI LAT 1999-2014
Wiek inicjacji alkoholowej, obniżył się w Polsce do 10-11 roku życia. Bardzo
niepokojące zjawisko obserwujemy w wieku gimnazjalnym (13-15 rok życia), kiedy to
spożycie alkoholu wzrasta bardzo szybko. Zaledwie 8-10 proc. badanych gimnazjalistów
stwierdziło, że nie pije alkoholu wcale.
Próby picia ma za sobą 87,3% gimnazjalistów z klas trzecich i 95,2% uczniów drugich klas
szkół ponadgimnazjalnych (ESPAD „Używanie alkoholu i narkotyków przez młodzież
szkolną”, 2011 ).
Z badań przeprowadzonych przez CBOS wynika iż nastolatki częściej niż narkotyki czy
papierosy, wybierają alkohol. 72 proc. z nich przyznało, że pije piwo, a 68 proc. nie kryło, że
pije wódkę i inne mocne alkohole. Na przestrzeni lat spożycie alkoholu mocno wzrosło. Jak
wskazują raporty w 1992 roku częste picie piwa deklarowało 49proc. badanych młodych ludzi,
natomiast w kolejnych latach przyznawało się ich do tego coraz więcej, by w 2013 roku ich
liczba sięgnęła aż 81proc (Ibidem). Warto zauważyć, że odsetek konsumentów alkoholu,
definiowanych jako osoby, które piły jakikolwiek napój alkoholowy w czasie ostatnich 12
str. 2
ISSN 2353-6950
Numer 2/2016
(7)
miesięcy przed badaniem, w przypadku uczniów młodszych nie odbiegają znacznie od odsetka
konsumentów w badaniach na populacji osób dorosłych.
W 2000 roku pierwszy raz w Polsce przeprowadzone zostały badania dotyczące
spożywania alkoholu oraz innych substancji psychoaktywnych wśród studentów. Badania
zrealizowane i opracowane zostały przez Instytut Psychologii Zdrowia Polskiego Towarzystwa
Psychologicznego. W badaniach udział wzięło blisko 10 tys. studentów z 40 uczelni między
innymi z Gdańska, Katowic, Krakowa, Lublina, Łodzi, Poznania, Warszawy i Wrocławia. Do
badań wybrano studentów studiów dziennych uniwersytetów, politechnik, akademii
medycznych, wyższych szkół ekonomicznych i artystycznych oraz wyższych szkół rolniczych
i wychowania fizycznego. Koncepcję i narzędzia badań opracowano we współpracy z
przedstawicielami National Institiute of Alcoholism and Alcohol Abuse oraz Harvard School
of Public Health. Placówka ta prowadzi od wielu lat badania nad konsumpcją alkoholu i
używaniem narkotyków przez amerykańskich studentów (PARPA „Studenci 2000”, 2000). W
badaniach ankietowych dotyczących używania alkoholu przyjęto, że wskaźnikiem względnie
częstego używania jest picie w czasie 30 dni poprzedzających badanie. Dane uzyskane podczas
badań przestawia niżej zamieszczona tabela.
Tabela 1. Upijanie się badanych w ciągu 30 dni przed badaniem
Częstość picia
Procent badanych
Ogółem
Mężczyźni
Kobiety
Ani razu
25,00
18,85
30,75
1 - 2 razy więcej
30,61
26,10
34,69
3 lub więcej razy
44,04
54,87
34,20
Źródło: PARPA wyniki badań „Studenci 2000”
Z badań wynika iż 75 proc. respondentów spożywało co najmniej raz alkohol w przeciągu
miesiąca poprzedzającego czas przeprowadzanych badań. 44 proc. badanych piło trzy lub
więcej razy, czyli średnio co dziesięć dni. W badaniach zadano również pytanie o to, jak często
doszło w minionym miesiącu do przekroczenia przez badanego progu nietrzeźwości. Chodziło
tu o zbadanie subiektywnego poczucia upicia się, bez odwoływania się do obiektywnych miar
nietrzeźwości, jakimi mogą być ilość lub częstość wypijanego alkoholu. Około 25 proc.
badanych przynajmniej raz upiło się w ciągu 30 dni przed badaniem, w tym ok 7 proc. trzy lub
więcej razy (Ibidem).
Tabela 2.
Jak ważne są dla Ciebie następujące motywy picia? - ogół badanych
str. 3
Ważne lub
bardzo ważne
Mało ważne
W ogóle
nieważne
Alkohol jest ucieczką od
problemów i trosk
23,15
28,23
46,97
Możliwość upicia się
17,88
30,91
49,01
Picie dla towarzystwa
46,56
30,89
20,22
ISSN 2353-6950
Numer 2/2016
(7)
Alkohol dodaje pewności
siebie, gdy jestem w
towarzystwie
osób
przeciwnej płci
23,2
34,60
39,99
Alkohol jest nagrodą za
ciężką pracę
12,93
25,49
59,24
Wszyscy inni piją
9,49
29,61
57,95
Alkohol rozluźnia i
poprawia samopoczucie
48,37
26,78
22,46
Alkohol mi smakuje
47,06
24,48
26,24
Alkohol dodaje odwagi
23,6
35,25
38,66
Uczczenie
okazji
69,61
16,91
11,38
ważnych
Źródło: PARPA wyniki badań „Studenci 2000”
Otrzymane wyniki wskazały iż picie dla „uczczenia ważnych okazji” jest najczęstszym
powodem dla którego badani studenci piją alkohol (69 proc.). Picie dla dotrzymania
towarzystwa, rozluźnienia i poprawy samopoczucia oraz ze względu na gust smakowy, jako
bardzo ważny powód podało ponad 45% badanych. Ponad 50 proc. respondentów uznało że
mało ważnym powodem jest picie jako nagroda za ciężką pracę oraz to że „wszyscy inni piją”.
Mówiąc o alkoholu należy zaznaczyć, że mało kto wie, czym alkoholizm różni się od
zwykłego pijaństwa, a także, że uzależnić się od alkoholu można nie będąc nigdy pijanym i nie
przekroczywszy 15 roku życia. Dlatego też fakt że większość badanych pije alkohol dla
„uczczenia ważnych okazji” w żadnym stopniu nie eliminuje tego, że są oni narażeni na
uzależnienie. Pijące alkohol nastolatki nawet tylko „przy okazjach”, łatwiej popadają
w alkoholizm niż dorośli, gdyż alkohol gwarantuje im osiągnięcie wspaniałego pozornie
samopoczucia, zatracenia w zabawie i niezależnie od motywów picia, daje pozorne poczucie
szczęścia, łatwiejsze znoszenie cierpienia przy minimalnym wysiłku. A uzależnienie następuje
tym łatwiej, im młodszy jest pijący. Do lat osiemdziesiątych stosunkowo niewiele dzieci przed
jedenastym rokiem życia piło alkohol regularnie. Jednak z obserwacji wynika, że alkohol
skutecznie torpeduje proces dojrzewania. Jeśli nawet dziecko nie popadnie w alkoholizm, nie
będzie rozwijać się normalnie. Wkraczając w wiek młodzieńczy, zwiększa spożycie alkoholu
do niebezpiecznego poziomu, ponadto używa innych narkotyków, często się od nich
uzależniając. Typowe są zachowania dewiacyjne czy wprost kryminalne, a funkcjonowanie w
środowisku szkolnym i domowym pozostawia wiele do życzenia.
2. POSTAWY MŁODZIEŻY GIMNAZJALNEJ I STUDENTÓW WOBEC
ALKOHOLU
Badania przeprowadzone przez ESPAD objęły te same roczniki osób, które
uczestniczyły w 1995 roku w badaniach uczniów szkół średnich. Można więc założyć, że
przeprowadzone obecnie badania objęły w przybliżeniu tę samą populację badanych co w 1995
roku. Dzięki temu możliwe jest dokonanie porównań w zmianach używania środków
psychoaktywnych przez młodzież. Dokonując tych porównań założono, że osoby, które w 1995
str. 4
ISSN 2353-6950
Numer 2/2016
(7)
roku były w pierwszej klasie obecnie są na pierwszym roku studiów, a osoby, które były w
trzeciej klasie obecnie są na trzecim roku studiów (ESPAD, „Używanie alkoholu i narkotyków
przez młodzież szkolną”).
Badania ESPAD dotyczące używania środków psychoaktywnych przez uczniów szkół
średnich były prowadzone także na jesieni 1999 roku. Ponieważ badania "Studenci 2000"
przeprowadzono na wiosnę 2000 roku, z pewnym przybliżeniem, można dokonać porównania
picia alkoholu przez studentów i młodzież uczącą się. W tabeli 3 zebrano dane dotyczące picia
alkoholu w ciągu miesiąca poprzedzającego badanie, a w tabeli 4 - dane dotyczące upijania się
w tym okresie.
Tabela 3. Porównanie picia alkoholu w ciągu 30 ostatnich dni uczniów klas pierwszych
i trzecich, oraz studentów pierwszego i trzeciego roku.
Pierwsze klasy
1999
Trzecie klasy
1999
Pierwszy rok
studiów
2000
Trzeci rok
studiów
2000
61,1
78,1
75,0
75,7
Źródło: PARPA wyniki badań „Studenci 2000”
Z danych uzyskanych podczas badań można jednoznacznie odczytać iż młodzież klas trzecich
dużo częściej w porównaniu ze studentami sięga po alkohol.
Pomimo przepisów prawnych jasno zabraniających spożywania alkoholu przez osoby
niepełnoletnie, gimnazjaliści częściej niż studenci korzystają z tego typu substancji.
Spowodowane jest to zapewne czynnikami psychospołecznymi. Gimnazjaliści będący w wieku
dojrzewania, często chcą udowodnić swoją „dorosłość” pijąc. „Definicje nadużywania i
uzależnienia od alkoholu w odniesieniu do osób dorosłych zawiera DSM, jednak wyniki badań
sugerują, że w przypadku młodzieży może być konieczne określenie odrębnych kryteriów
diagnostycznych.” (Martin, 1996, 549-558). Można więc domniemywać iż zachowania i
postawy wobec alkoholu: rodziców, środowiska, rówieśników w wieku gimnazjalnym
młodzież najczęściej postrzega i interpretuje „wygodnie” dla siebie. Młodzież, którą rodzice
przestrzegali przed piciem alkoholu oraz dzieci mocno związane ze swoimi rodzicami rzadziej
sięgają po alkohol. Uboga komunikacja oraz brak wsparcia wśród najbliższych jest mocno
związana z częstotliwością picia i upijaniem się wśród młodzieży gimnazjalnej. Te problemy
nie dotyczą już studentów, gdyż są oni bardziej samodzielni, nie są już tak związani ze swoimi
rodzicami a jednocześnie mają już za sobą wiek gimnazjalny i incydenty dla niego typowe.
Wydaje się więc, że bardzo ważnym elementem generującym niejako upijanie się
gimnazjalistów są wpływy zarówno rówieśników, jak i rodziców, nie jest jednak jasne, które z
nich mają większą siłę i znaczenie.
3. SPOŻYWANIE ALKOHOLU PRZEZ DOROSŁYCH
Od alkoholu nie stroni ponad trzy czwarte dorosłych Polaków przy czym 65 proc.
twierdzi, że pije czasami, a 11 proc. – że często. Ponad jedna piąta badanych deklaruje
abstynencję. W ciągu ostatnich trzynastu lat zwiększyła się o 6 punktów procentowych grupa
str. 5
ISSN 2353-6950
Numer 2/2016
(7)
abstynentów, zmalał zaś o 4 punkty odsetek tych, którzy rzadko piją alkohol. (CBOS, 2010,
„Postawy wobec alkoholu”).
Mniej więcej co trzynasty respondent niestroniący od alkoholu przynajmniej raz w miesiącu się
upija. Co prawda znikomy odsetek osób spożywających alkohol przyznaje, że pije za dużo,
jednak u co dziesiątego pojawiają się symptomy uzależnienia. Niemal jedna dziesiąta dorosłych
(przeważnie kobiet) deklaruje, że osoba z najbliższej zamieszkującej razem rodziny nadużywa
alkoholu (Ibidem).
Przeprowadzono Badania sondażowe mające na celu ocenienie postaw osób
pełnoletnich wobec alkoholu oraz kulturę jego spożywania. Przede wszystkim pytania
dotyczyły stylów picia, częstotliwości oraz okoliczności w jakich sięgają po alkohol. Istotne są
też okoliczności spożywania alkoholu, motywy oraz osoby z którymi badani piją najczęściej.
(CBOS, 2010, „Aktualne problemy i wydarzenia”). Wyniki badań przedstawiają niżej
prezentowane wykresy.
Wykres 1.
Wykres 1. Z kim zazwyczaj spożywa Pan/Pani
alkohol?
Z nieznajomymi;
0%
Z rodziną; 47%
Ze znajomymi;
51%
Sam; 2%
Źródło: opracowanie własne na podstawie raportu z badań CBOS “Postawy wobec alkoholu” 2010
Miejsce spożywania napojów alkoholowych najbardziej zależy od wieku badanych. Im młodsi,
tym częściej spożywają alkohol poza domem – w pubach, restauracjach i na wolnym powietrzu.
Ci, którzy deklarują, że piją alkohol, spożywają go przeważnie ze znajomymi (51 proc.)
nieznacznie rzadziej zaś z rodziną 47proc.). Nieliczni wskazują, że zazwyczaj piją sami (2
proc.). W samotności relatywnie częściej niż inni piją alkohol najstarsi badani. Wraz z wiekiem
wzrasta również popularność jego spożywania w gronie rodziny. Im młodsi respondenci, tym
częściej piją alkohol przy okazji spotkań ze znajomymi (Ibidem).
Często zadawanym pytaniem zarówno w gronie najbliższych, jak i w grupach terapeutycznych
jest pytanie o koszty związane z piciem. Uświadomienie ich osobom nadużywającym niekiedy
pomaga w procesie terapeutycznym, a młodzieży pokazuje jak wiele innych rzeczy za te
pieniądze mogliby zrobić.
str. 6
ISSN 2353-6950
Numer 2/2016
(7)
Wykres 2.
Wykres 2. Ile przeciętnie w ciągu miesiąca wydaje
Pan/Pani na alkohol?
60%
50%
50%
40%
30%
20%
12%
16%
18%
23%
20%
14%
10%
10%
0%
Źródło: opracowanie własne na podstawie raportu z badań CBOS “Postawy wobec alkoholu” 2010
Wykres przedstawia wyniki badań w zakresie kosztów ponoszonych przez osoby pijące.
50proc. badanych miesięcznie na alkohol przeznacza pomiędzy kwotę pomiędzy 100 a 200
złotych. Brak takich kosztów oraz koszty do 10 złotych łącznie potwierdziło 28proc. badanych.
Powyżej 200 złotych zadeklarowało 20 proc respondentów. Więcej niż inne grupy wiekowe
wydają na alkohol osoby mające od 25 do 44 lat, natomiast mniej – starsi badani. Wydatki
najmłodszych respondentów nie różnią się od średniej dla ogółu. Wg badań CBOS, miesięcznie
więcej wydają na alkohol osoby źle oceniające własną sytuację materialną niż dobrze
sytuowane (Ibidem).
Wykres 3.
Wykres 3. Kiedy najczęsciej spożywa Pan/Pani
alkohol?
W dni
powszednie i
weekendy; 25%
W dni
powszednie ; 2%
W weekendy;
73%
Źródło: opracowanie własne na podstawie raportu z badań CBOS “Postawy wobec alkoholu” 2010
str. 7
ISSN 2353-6950
Numer 2/2016
(7)
Respondenci biorący udział w badaniu w znacznej większości odpowiedzieli iż najczęściej
spożywają alkohol w weekend i dni wolne od pracy. Takiej odpowiedzi udzieliło aż 73 proc.
badanych. W dni powszednie alkohol spożywa jedynie 2 proc osób, natomiast ci którzy piją
niezależnie od dnia stanowią jedną czwartą spośród badanych.
Wydaje się iż badania przeprowadzone przez CBOS “Postawy wobec alkoholu” w 2010 nie
odzwierciedlają rzeczywistej ilości spożywanego alkoholu, ponieważ konsumpcja napojów
alkoholowych jest znacznie niższa niż wynika to z danych dotyczących sprzedaży alkoholu,
jednak badania te pozwoliły poznać wzory, opinie i postawy wobec alkoholu. Alkohol z reguły
pijemy w towarzystwie najbliższych – rodziny i przyjaciół. Preferowanym czasem jest weekend
i dni wolne od pracy, jednak aż jedna czwarta spośród badanych nie zwraca uwagi planując
spożycie alkoholu jaki jest dzień, co jest niepokojące.
4. PRZEMOC POD WPŁYWEM ALKOHOLU – WYNIKI BADAŃ
W ankietach dotyczących spożywania napojów alkoholowych stworzonych na potrzebę
badań „Studenci 2000” organizowanych przez Państwową Agencję Rozwiązywania
Problemów Alkoholowych, znalazły się też pytania dotyczące zjawiska przemocy.
Tabela 4. "Czy w Pani/Pana rodzinie w związku z piciem alkoholu zdarzały się takie
przykre sytuacje, o których trudno Pani/Panu zapomnieć?".
Ogół badanych
Mężczyźni
Kobiety
Tak, zdarzyły się takie sytuacje
27,13
26,18
29,46
Nie, nie zdarzały się takie
sytuacje
70,37
73,82
70,54
Źródło: PARPA wyniki badań „Studenci 2000”
Przykrych doświadczeń, które respondenci kojarzą z nadużyciem alkoholu, doświadczyło
ponad 27%.
Tabela 5. Związek przemocy z alkoholem: „Czy doświadczył Pan/Pani przemocy która miała
miejsce po spożyciu alkoholu przez sprawcę?”
Przemoc psychiczna
Przemoc fizyczna
Ogół
Ogół
Mężczyźni Kobiety
Mężczyźni Kobiety
badanych
badanych
Tak,
doświadczyłam/łem
13,56
13,63
16,18
15,34
16,46
17,86
Nie
doświadczyłam/łem
68,34
75,74
74,60
69,41
78,49
76,52
Czasami
doświadczałam/łem
9,00
10,63
9,21
5,05
5,62
Źródło: PARPA wyniki badań „Studenci 2000”
str. 8
ISSN 2353-6950
Numer 2/2016
(7)
Jak widać z przeprowadzonych badań, przemoc psychiczna oraz fizyczna wynikająca
z nadużywania alkoholu pojawia się wśród odpowiedzi w około 23 proc. Nie jest to zjawisko
nagminne, gdyż dotyczy jednej czwartej badanych.
Związek pomiędzy nadużywaniem napojów alkoholowych a stosowaniem przemocy nie ma
charakteru przyczynowo - skutkowego. Na podstawie wyników badań które zostały
przedstawione w niniejszym artykule, można wnioskować jedynie o ich współwystępowaniu.
Choroba alkoholowa w rodzinie czy w najbliższym otoczeniu powinna być traktowana jako
czynnik ryzyka pojawienia się przemocy. Różnego rodzaju dysfunkcje rodziny, konflikty
i zachowania patologiczne, których świadkami są dzieci rzutują na całe ich życie dorosłe.
5. PROFILAKTYKA ALKOHOLOWA - KAMPANIE EDUKACYJNE
ORGANIZWOANE
PRZEZ
PAŃSTWOWĄ
AGENCJĘ
ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW ALKOHOLOWYCH
Tworzonych jest wiele kampanii edukacyjnych i profilaktycznych na temat szkodliwości
alkoholu, jednak spoglądając na wyniki badań, można zauważyć, że nie przynoszą one
zamierzonych efektów. Kampanie antyalkoholowe, połączone są często z profilaktyką
w zakresie narkomani, lekomanii i nikotynizmu. Przykładem takich działań jest między innymi
kampania „Nie truj się”, organizowana przez Państwową Agencję Rozwiązywania Problemów
Alkoholowych w 2001 roku. Jej głównym celem było przekonanie jej odbiorców - młodych
ludzi, że alkohol, narkotyki, dopalacze i tytoń, które tak często kojarzone są przez nich
z radością i zabawą, mogą być również źródłem osobistych dramatów i rodzinnych tragedii.
Adresatami kampanii byli uczniowie gimnazjów w całym kraju.
Należy zastanowić się, czy jak wysoka jest skuteczność owych kampanii i w jaki sposób
wpływa ona szczególnie na młodych ludzi, którzy z racji wieku robią zazwyczaj przeciwne
rzeczy niż są im narzucane. Tak więc bombardowanie ich informacjami o szkodliwości
alkoholu oraz zachęcanie do życia w trzeźwości, skłania ich do odwrotnych działań. Stąd
wzrost liczby młodych osób które nadużywają alkoholu. Takie zjawisko prawdopodobnie ma
miejsce z powodu reakcji obronnej mózgu na narzucanie im rozwiązań niezgodnych z ich
własnymi przekonaniami.
Innym przykładem kampanii profilaktyczno-edukacyjnej była zorganizowania
przez Państwową Agencję Rozwiązywania Problemów Alkoholowych kampania "Alkohol
kradnie wolność" . Twórcami i głównymi wykonawcami byli:
ambasadorzy - czyli ponad 600 przeszkolonych przez PARPA osób, których zadaniem
było zorganizowanie sieci animatorów,
animatorzy - osoby, które zorganizują i przeprowadzą choć jedno spotkanie z klasą
szkolną, gronem pedagogicznym, grupą rodziców lub radą gminy
dziennikarze i osoby znaczące - część edukacyjna kampanii opiera się na mediach
i świadectwach osób znaczących i poważanych w społeczeństwie w sprawie problemów
związanych z alkoholem - specyficznie w życiu młodych ludzi.”
str. 9
ISSN 2353-6950
Numer 2/2016
(7)
Kampania została przewidziana jako interaktywne przedsięwzięcie ogólnopolskie
(PARPA, 2010, „Kampanie profilaktyczno-edukacyjne”).
Trzecia z kampanii zrealizowana przez Państwową Agencję Rozwiązywania
Problemów Alkoholowych była Kampania „Radość bez alkoholu – wakacje bez ryzyka”.
Najważniejszym i prawdopodobnie najbardziej efektywnym działaniem tej kampanii było
podjęcie decyzji o zaostrzeniu kontroli w miejscach sprzedaży alkoholu, a także bardzo
restrykcyjne podejście do przestrzegania zasad i karanie osób dorosłych (opiekunów
wycieczek, kolonii, wyjazdów młodzieżowych), które spożywają alkohol podczas
sprawowania opieki nad małoletnimi. Ważnym elementem tej kampanii było stworzenie
kontrpropozycji dla imprez sponsorowanych przez producentów napojów alkoholowych.
Zakaz sprzedaży alkoholu osobom poniżej 18 roku życia, który jest głównym elementem tej
kampanii. Jego celem nie jest refleksja, a brak dostępności szkodliwego napoju, co jest dużo
skuteczniejsze. Jest to działanie bezpośrednie. Wartość tego działania byłaby jednak jeszcze
większa, gdyby wszystkie punkty sprzedaży, przestrzegały tych zasad i nie patrząc na brak
własnego zysku, odmawiały sprzedaży napojów alkoholowych niepełnoletnim.
Twórcy kampanii oraz różnego rodzaju reklam zakładają, że jeśli przestraszą, to osiągną
swój zamierzony cel. Jednak jeśli mowa o odbiorcach wśród młodzieży skutek jest zupełnie
odwrotny od zamierzonego. Gdyby Kampanie antyalkoholowe przynosiły oczekiwane efekty,
liczba osób pijących zmniejszałaby się. Z badań wynika, że liczba ta wręcz rośnie na przestrzeni
kilkunastu lat, a kampanii jest coraz więcej. Podobnie jest w wykorzystywaniu w kampaniach
informacji o pianych kierowcach. Element ten ma działać jako przestroga, ma przestraszyć i
skłonić do refleksji. Badania i codzienna obserwacja jednak dowodzą, że liczba pijanych
kierowców wcale nie maleje, a kolejne statystyki pokazują coraz to trudniejszą sytuację w tym
obszarze.
PODSUMOWANIE
Większość dorosłych Polaków spożywa alkohol, jednak tym co różni naszych rodaków
jest ilość i częstotliwość jego spożywania. Abstynentami są nieliczni, jednak w ciągu ostatnich
lat ich liczba nieznacznie wzrasta. Według dostępnych i przywołanych w artykule badań,
najpopularniejszym napojem alkoholowym jest piwo, spada natomiast popularność
i częstotliwość spożywania wódki. wódki. (CBOS, 2010, „Postawy wobec alkoholu” 2010). Samo
spożywanie alkoholu, częstotliwość oraz jego rodzaj zależy w znacznym stopniu od płci oraz
wieku. Polacy najczęściej piją alkohol w towarzystwie, przy okazjach i uroczystościach
rodzinnych. Traktują go także jako pewnego rodzaju formę relaksacji, a także jako środek
„rozładowujący” napięcie i łagodzący trudną atmosferę podczas tych spotkań. Zdecydowanie
rzadziej alkohol podawany jest do codziennego posiłku –obiadu lub kolacji. Z analizowanych
badań wynika iż Polacy spożywają alkohol przede wszystkim w domach – własnych lub u
kogoś. Alkohol jest środkiem który pojawia się praktycznie na każdym spotkaniu towarzyskim,
a wybór picia pozostawiany jest obecnym gościom czy uczestnikom spotkań.
Przyczyną coraz większego alkoholizowania się społeczeństwa polskiego w każdym
wieku, jest pewnego rodzaju „moda”, która dociera do nas z Zachodu, ale także niezwykle
str. 10
ISSN 2353-6950
Numer 2/2016
(7)
szybko liberalizuje się nasz stosunek do życia i do szukania przyjemności. Coraz więcej osób
lekceważy wartości, relatywizujemy wszystko, nie tylko normy społeczne, ale też rodzinne.
Wiele opisów dotyczących nadużywania alkoholu oraz ostrzeżeń w związku z nim,
dostrzec możemy już w księgach Starego Testamentu. A sam zwyczaj używania alkoholu w
rozpowszechnił się bardzo szybko i dotknął niemal wszystkich warstw społecznych. Należy
więc zastanowić się, czy i jak duży tak naprawdę był nasz własny wkład w ukształtowanie tego
rodzaju rzeczywistości społecznej. Opisując problemy alkoholowe trzeba także rozróżnić
pijaństwo i alkoholizm. Alkoholizm jest chorobą i tak samo jak pijaństwo ma negatywny wpływ
na organizm człowieka. Mało kto wie iż od alkoholu można uzależnić się nie będąc pijanym i
nie przekraczając nawet 15 roku życia.
str. 11
ISSN 2353-6950
Numer 2/2016
(7)
Literatura:
Martin, C.S. (1996). et al. Staging in the onset of DSM-IV alcohol symptoms in adolescents:
Survival/hazard analyses. Journal of Studies on Alcohol 57
Badanie CBOS (2010). „Aktualne problemy i wydarzenia” przeprowadzono w dniach 8 – 14
lipca 2010 roku
Komunikat z badań CBOS BS/111/216 (2010). „Postawy wobec alkoholu”
Państwowa
Agencja
Rozwiązywania
Problemów
Alkoholowych
http://www.parpa.pl/index.php/profilaktyka-system-rekomendacji/kampanie-profilaktycznoedukacyjne
Państwowa Agencja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych, (2000). „Studenci 2000”
http://www.parpa.pl/index.php/art/858-wyniki-badan-studenci-2000, wyniki badań.
Raport z ogólnopolskich badań ankietowych, (2014). „Młodzież 2013”, Fundacja Badania
Opinii Społecznej CBOS,
Raport z ogólnopolskich badań ankietowych (2011). „Używanie alkoholu i narkotyków przez
młodzież szkolną” Europejski Program Badań Ankietowych w Szkołach ESPAD
str. 12
ISSN 2353-6950