Kamień mydlany - RynekKamienia.pl

KAMIEŃ NATURALNY
Kamień mydlany
Inuici i kamień mydlany
E
skimos (tak naprawdę Inuita) przeważnie kojarzy się nam z igloo. Powinien
zaś z kajakiem, z pneumatycznymi
komorami zapewniającymi niezatapialność,
anorakiem (czyli ponownie modną w tym
sezonie kurtką Alaską), kurtką parką, harpunem, okularami przeciwsłonecznymi oraz …
psem malamutem. Obecność powyższych
zawdzięczamy nielicznemu ludowi zamieszkującemu odległe zimne krainy. Ponadto
piękne ręcznie wykonane, w ten sam sposób co wieki temu rzeźby steatytowe. Rzeźby, które uratowały ten lud przed zagładą…
Wydaje się to dziwne, ale również i kamień
może być ratunkiem dla ludzi, którzy przez
los skazani zostali na zniknięcie z mapy ludów świata. Nie chodzi mi absolutnie o brylanty, opale czy bursztyny – te wielokrotnie
ratowały, ale częściej chyba były przyczyną
zguby. Ratował zaś ten, który spotkać można wszędzie, szlachetności zaś w mineralnym znaczeniu w nim niewiele.
KAMIEŃ MYDLANY
Kamień mydlany (z ang. soapstone) - na-
78
leży do grupy kamieni miękkich i jest łatwy
do obróbki. Jest skałą metamorficzną, bogatą w magnez i żelazo, powstałą podczas
przemiany termociśnieniowej.
Wydobywany jest tak samo jak granit i
marmur; jego podstawowymi składnikami
są magnezyt, dolomit, chloryt i talk. Czas
jego powstania określa się na 300 do 400
milionów lat, zależnie od miejsca jego pochodzenia. Jego nazwa pochodzi od delikatnej struktury, która w dotyku przypomina suche mydło (znane już w starożytności,
choć nie tak długo jak steatyt). Zaczęto go
używać od trzech do pięciu tysiącleci temu,
przede wszystkim jako materiału na fajki,
rzeźby, ale także na misy, w których przygotowywano i gotowano pokarm (ze względu
na dość łatwą obróbkę i utrzymywanie ciepła). W obu Amerykach stanowił budulec
do budowy domostw i wytwarzania urn na
prochy zmarłych. Ceniony za kolorystykę i
wygląd, łatwy do obróbki, dostępny właściwie w każdej części świata (Chiny, Rosja, USA,
RPA, Kenia, Polska i wiele, wiele innych). Zarysować go można nawet paznokciem (skala
twardości Mohsa dla talku równa jest jeden).
Doskonały na kominki zarówno na portale,
jak i jako materiał podstawowy w otwartych
paleniskach, ze względu na szybką absorpcję ciepła i długi czas jego utrzymywania.
Jego ciekawą cechą jest chemiczna obojętność. Nie szkodzą mu alkalia mineralne
(mocne zasady; roztwory wodorotlenków
litowców i wapnia, wykazujące działanie
żrące, oraz węglanów: sodu, potasu, amonu,
a także roztworu amoniaku) rozpuszczające
niektóre składniki mineralne ani kwasy, jak
ma to miejsce z granitem, marmurem czy
łupkiem. Od ponad stu lat używa się więc go
w pracowniach chemicznych i laboratoriach
jako blatów i parapetów. Pomimo tego, iż
jest kamieniem miękkim, jego higroskopijność jest o wiele mniejsza niż marmurów,
wapieni czy trawertynów. Używany jako
materiał w rzeźbiarstwie artystycznym, do
PROBLEM Z KLASYFIKACJĄ
Niestety z kamieniem mydlanym (z ang.
soapstone) powstało drobne zamieszanie. Tak naprawdę potocznie nazywamy
nim dwa rodzaje kamienia:
1. Talk, który jest kamieniem miękkim,
używanym przede wszystkim do rzeźb
2. Steatyt, który jest skrystalizowanym
talkiem z dodatkiem innych pierwiastków chemicznych (zapewniających
mu szeroką paletę barw). Jest twardszy, używa się go w do wykonywania
wszystkich wymienionych przeze mnie
w tekście wyrobów.
Soapstone, przez encyklopedie Brittanica i Columbia używany jest zamiennie
ze słowem steatite, co znaczy po prostu
steatyt. Rozróżnienie pojawia się dopiero
w literaturze fachowej i na … witrynie
www.findstone.com. W swoim tekście
będę trzymał się definicji, którą nazwać
można handlową – pod pojęciem kamień
mydlany kryje się skrystalizowany talk,
czyli steatyt z domieszkami. Słowo steatyt będzie więc stosowane zamiennie
ze słowem kamień mydlany. ▪
wykonywania wymienionych wcześniej kominków, blatów i wielu innych. Do dziś w
niektórych częściach świata wydobywany i
obrabiany jest wciąż tą samą metodą, co tysiące lat temu!
Wyroby z tego kamienia odgrywały i odgrywają bardzo ważną rolę – właściwie można by uznać je za pierwszą, zorganizowaną,
masową produkcję ludów Brazylii, wiele
tworzy się z niego również w Afryce. Nigdzie
nie odegrał jednak roli tak znaczącej, jak w
przypadku ludu Inuitów.
INUICI
Inuici (w języku Inuitów - prawdziwi ludzie) , znani w Europie przede wszystkim
nowy Kamieniarz
Marzec | NR 19 | 3/2006
www.nowykamieniarz.pl
KAMIEŃ NATURALNY
która byłą spółką łowiecką i handlu futrami.
Później podjęła również działalność górniczą i inwestycyjną. Dziś dysponuje jedynie
kilkoma sieciami domów towarowych na
terenie Kanady.
Od tego momentu zaczął się dramat Inwitów. Porzucili swój dotychczasowy tryb życia, zaczęli pracować jako zawodowi myśliwi
na usługach Kompanii, od której w pewien
sposób się uzależnili. Prawdziwe problemy
pojawiły się w latach trzydziestych ubiegłego wieku, w okresie wielkiego kryzysu. Brak
popytu na towary oferowane przez Inuitów
jako Eskimosi, to grupa rdzennych ludów zmusił ich do przyjmowania pomocy rządozamieszkujących obszary Alaski, Grenlandii, wej.
arktycznej Kanady (od Morza Arktycznego
Następne czterdzieści lat było najczarpo półwysep Labrador) i Syberii. Eskimo- niejszymi kartami w historii ludu. Pozbasami nazwani zostali dopiero w wieku XVI i wieni możliwości pracy i powrotu do trybu
właściwie do dziś nie wiadomo skąd wzięła życia w zgodzie z naturą, prowadzonego
się ta nazwa. Jeden z tropów etymologicz- przez przodków, doprowadziło do kryzysu
nych wskazuje, iż w języku jednego z rdzen- społecznego. Towarzyszył mu głód, deprenych plemion Ameryki Północnej oznaczała sja i wysoka śmiertelność. Rodziny Inuickie
ona tyle, co zjadacze surowego mięsa… Na- zmuszane były do wysyłania dzieci do odleleżą do grupy ludów azjatyckich, ich języki głych szkół, bądź do zamieszkiwania osiedli
zaś do grupy eskimo – aleuckiej. W Amery- rządowych, które przypominały rezerwaty
ce Północnej pojawili się około X wieku n.e. dla Indian.
Zajmowali się wtedy wielorybnictwem.
Niechętnie kontaktowali się z innymi OD ZAGŁADY URATOWAŁ ICH… KAMIEŃ
kulturami. Prowadzili wymianę handlową
Okazało się, że oprócz bycia myśliwym
jedynie z Normanami, od których nabywa- każdy z Inuitów jest… domorosłym artystą.
li przede wszystkim metalowe narzędzia, Tworzyli w kamieniu, z kości oraz skórze.
oraz z baskijskimi oraz z portugalskimi wie- Uwieczniali przede wszystkim polowania,
lorybnikami. W końcu XIV wieku porzucili świat przyrody, ludzi przy codziennych
dotychczasowy tryb życia i z niewiadomych pracach. Kamień, z którego korzystali to w
przyczyn przenieśli się na tereny wokół Za- głównej mierze opisywany na początku katoki Hudsona. Jednocześnie porzucili wielo- mień mydlany (nielicznie również serpentyrybnictwo, przestawiając się na polowania nit). Rzeźbione przez Inuitów figury wkrótce
na karibu i foki, które od tej pory stały się okazały się wysoce cenionymi pamiątkami z
głównym ich pożywieniem W wieku XVII Kanady. Znaleźć je można w każdym kanarozpoczęli intensywne kontakty z Europej- dyjskim sklepie z pamiątkami. Rzeźbiarstwo
czykami. Główną ich przyczyną było powo- wkrótce stało się zawodem narodowym i
łanie Kompanii Zatoki Hudsona, korporacji pomogło im podźwignąć się z kryzysu. Niby
handlowej działającej po dzień dzisiejszy, nic, ale odwróciło to losy narodu.
80
TALK [łac.], łojek, minerał, krzemian
magnezu Mg3[(OH)2Si4O10]; krystalizuje w układzie jednoskośnym; tworzy
skupienia łuseczkowate, często zbite
(steatyt); biały, zielonawy, żółtawy, o
doskonałej blaszkowej łupliwości; bardzo miękki (twardość 1 w skali Mohsa),
tłusty w dotyku; zły przewodnik ciepła
i elektryczności. Występuje w skałach
metamorficznych, głównie w łupkach
krystalicznych (łupki talkowe); stanowi
też składnik serpentynitów, czasem
— marmurów dolomitowych. Główne
złoża: USA, Federacja Ros., Chiny, Francja,
Austria, Kanada i inne kraje. W Polsce w
niewielkich ilościach znajduje się w wielu
miejscach na Dolnym Śląsku (np. Szklary,
Jordanów, Wieściszowice). Stosowany
w przemyśle papierniczym i gumowym (jako napełniacz), do wyrobu farb
ognioodpornych, w kosmetyce, także w
lecznictwie; steatyt używany do wyrobu
ceramicznych materiałów izolacyjnych.
Występuje w formie zbitej (steatyt).
Wielka encyklopedia PWN
DZISIAJ
1 kwietnia 1999, w północno - zachodniej
części Kanady utworzono terytorium Nunavut (w języku Inuitów nazwa ta oznacza Nasz
kraj. Jego powierzchnia wynosi blisko 350
tysięcy kilometrów kw. Na tym terytorium
Inuici polują, rządzą zasobami naturalnymi
i … ku radości turystów, podczas długich
nocy polarnych wydobywają z kamienia
mydlanego kształty zwierząt mroźnej północy. 
Jarosław Mirowski
nowy Kamieniarz
Marzec | NR 19 | 3/2006
www.nowykamieniarz.pl