ładne B & B

Transkrypt

ładne B & B

Pytania semantyki filozoficznej:
(i) jaki mechanizm ustala/stabilizuje semantyczne własności słów?
(ii) dzięki czemu słowa coś znaczą?
Zadanie semantyki językoznawczej:
• ustalić własności semantyczne słów
należących do danego języka etnicznego
Zadanie semantyki językoznawczej:
• ustalić własności semantyczne słów
należących do danego języka etnicznego
Paul H. Grice podaje interesującą odpowiedź na pytanie (ii).
• znaczenie naturalne / znaczenie non-naturalne
• znaczenie mówiącego / znaczenie językowe
(a)
Unoszący się dym znaczy, że w pobliżu pali się ogień.
(b)
Wysypka na ciele pacjenta znaczy, że jest on chory na odrę.
(a)
(b)
(c)
Trzy uderzenia dzwonka autobusowego znaczą,
że w autobusie nie ma wolnych miejsc.
(d)
Uwaga wygłoszona za pomocą zdania
„Kowalski nie może żyć bez swojej starej jędzy” znaczy,
że Kowalski stale potrzebuje wsparcia swojej małżonki.
(a)
(b)
(c)
(d)
(a) & (b) — znaczenie naturalne
(c) & (d) — znaczenie non-naturalne
(a)
(b)
(c)
(d)
(a) & (b) — znaczenie naturalne
(c) & (d) — znaczenie non-naturalne
znaki naturalne / znaki non-naturalne
ZNACZENIE JĘZYKOWE
= to, co okaz słowa S znaczy w języku J ze względu na swój typ
↓ (1)
ZNACZENIE MÓWIĄCEGO
= to, co mówiący M, wypowiadając okaz słowa S, ma na myśli
↓ (2)
INTENCJA KOMUNIKACYJNA
= intencja komunikacyjna, z jaką M wypowiada okaz słowa S
ad ↓ (2)
M musi mieć intencję wzbudzenia u odbiorcy pewnego
przekonania za pomocą x. Musi też mieć intencję, aby jego
wypowiedź została rozpoznana jako sformułowana z taką
właśnie intencją. Intencje te nie są jednak niezależne od siebie.
Intencją M jest to, aby rozpoznanie, o którym mowa, odegrało
istotną rolę w wywołaniu wchodzącego w grę przekonania. Jeśli
tak nie jest, coś musiało pójść nie tak ze spełnieniem intencji,
którą ma M.1
Możemy powiedzieć, że „A znaczyNN coś za pomocą x” jest z
grubsza rzecz biorąc równoważne „A wypowiada x z intencją
wzbudzenia pewnego przekonania dzięki rozpoznaniu tej
intencji.” (Sformułowanie to zdaje się zawierać paradoks
samoodniesienia, ale w rzeczywistości tak nie jest.)2
1
2
Grice 1957: 383-4.
Ibid.: 384.
ad ↓ (2)
„M znaczy coś za pomocą wypowiedzenia x”
jest prawdziwe zawsze i tylko wtedy, gdy
dla pewnego odbiorcy S,
M wypowiedział x z intencją, by:
[1] wywołać u S określoną reakcję r
[2] S myślał (rozpoznał), że M ma intencję [1]
[3] S spełnił intencję [1] na podstawie tego, że spełnił intencję [2]. 3
3
Grice 1969: 151.
ad ↓ (2)
Dygresja:
→ psychologia potoczna i właściwe jej wyjaśnienia działań
ad ↓ (2)
Dygresja:
• przekonania i pragnienia jako składniki umysłu
wyposażone we własności przyczynowe i semantyczne
ad ↓ (2)
Dygresja:
ad ↓ (2)
Dygresja:
Intencje komunikacyjne są szczególnym przypadkiem pragnień.
ZNACZENIE JĘZYKOWE
= to, co okaz słowa S znaczy w języku J ze względu na swój typ
↓ (1)
ZNACZENIE MÓWIĄCEGO
= to, co mówiący M, wypowiadając okaz słowa S, ma na myśli
↓ (2)
INTENCJA KOMUNIKACYJNA
= intencja komunikacyjna, z jaką M wypowiada okaz słowa S
ad ↓ (1)
Wyjściowa idea:
• słowa są konwencjonalnymi narzędziami komunikacji.
ad ↓ (1)
Wyjściowa idea:
Działanie a wykonane w okolicznościach C jest konwencjonalnym
sposobem na wykonanie czynności D w społeczności G zawsze
i tylko wtedy, gdy:
i. członkowie G są wzajemne przekonani, że jeśli kiedykolwiek
jeden z nich wykona działanie a w okolicznościach C, to
wykonuje czynność D, oraz
ii. działanie a uchodzi za wykonanie czynności D tylko dlatego,
że członkowie G mają takie wzajemne przekonanie.4
4
Zob. Bach i Harnish 1979: 109 oraz 121.
ad ↓ (1)
Wyjściowa idea:
Działanie a wykonane w okolicznościach C jest konwencjonalnym
sposobem na wykonanie czynności D w społeczności G zawsze
i tylko wtedy, gdy:
i. członkowie G są wzajemne przekonani, że jeśli kiedykolwiek
jeden z nich wykona działanie a w okolicznościach C, to
wykonuje czynność D, oraz
ii. działanie a uchodzi za wykonanie czynności D tylko dlatego,
że członkowie G mają takie wzajemne przekonanie.5
D — czynność komunikacyjna, czyli znaczenie mówiącego
a — wypowiedzenie słowa S
5
Zob. Bach i Harnish 1979: 109 oraz 121.
Teoria implikatury
sytuacja problemowa zastana przez Grice'a:
• teza o wieloznaczności versus teorie semantyczne Russella i Fregego
Teoria implikatury
(1) Jan jest filozofem i ma prawo jazdy.
(2) Jan wsiadł na motor i odjechał w siną dal.
(3) Jan spadł z dachu i złamał nogę.
Teoria implikatury
(1) Jan jest filozofem i ma prawo jazdy.
(2) Jan wsiadł na motor i odjechał w siną dal.
(3) Jan spadł z dachu i złamał nogę.
znaczenie wypowiedzi:
• pierwotne (= semantycznie określone warunki prawdziwości)
• wtórne
(= pragmatycznie określona implikatura)
(4) A i B rozmawiają o problemach Jana:
A: Biedny Jan! Jak można mu pomóc?
B: Piotr jest zięciem prezesa Kwiatkowskiego!
To, co semantycznie wynika ze zdania wypowiedzianego przez B:
• Prezes Kwiatkowski jest teściem Piotra.
• Piotr nie jest kawalerem.
To, co konwersacyjnie wynika ze stwierdzenia B:
• Można poprosić Piotra, by wstawił się za Janem u prezesa
Kwiatkowskiego.
To, co konwersacyjnie wynika ze stwierdzenia B:
• Można poprosić Piotra, by wstawił się za Janem u prezesa
Kwiatkowskiego.
(5) A i B rozmawiają o karierze Piotra:
A: Ciekawe dlaczego Piotr tak szybko awansował?
implikatury są:
• zależne od kontekstu
implikatury są:
• wywnioskowane, a nie odkodowane
implikatury są:
• odwoływalne
implikatury są:
• odwoływalne
• nie mają wpływu na warunki prawdziwości wypowiedzi
(→ wypowiedź fałszywa a nadużycie)
ZASADA WSPÓŁPRACY
• Mów tak, aby twój wkład do wymiany zdań, w której uczestniczysz,
był taki, jak tego się aktualnie oczekuje.
ZASADA WSPÓŁPRACY
• Mów tak, aby twój wkład do wymiany zdań, w której uczestniczysz,
był taki, jak tego się aktualnie oczekuje.
Zasady (maksymy) konwersacyjne:
1. ilości
2. jakości
3. stosunku (relacji, relewancji)
4. sposobu
Wystąpienie implikowania konwersacyjnego musi być stwierdzalne
w toku rozumowania, jeśli bowiem jest ono tylko intuicyjnie
wyczuwane, to o ile intuicji tej nie można zastąpić rozumowaniem,
implikowanie (o ile w ogóle wystąpiło) nie ma charakteru
konwersacyjnego: jest implikowaniem konwencjonalnym.
Uświadamiając sobie, że wystąpiło pewne określone implikowanie
konwersacyjne, słuchacz uwzględnia następujące dane:
(1) konwencjonalne znaczenie użytych słów oraz tożsamość
odpowiednich denotatów;
(2) Zasadę Współpracy i jej maksymy;
(3) kontekst językowy i pozajęzykowy wypowiedzi;
(4) inne elementy założonej wiedzy;
(5) fakt (lub domniemanie), że wszystko, o czym mowa w punktach
poprzednich, jest dostępne obu partnerom, oraz że obaj wiedzą lub
zakładają, że tak właśnie jest..6
6
Grice 1980: 103.
WORKING-OUT SCHEMA
Ogólny schemat wydobywania implikowań konwersacyjnych można
opisać jak następuje:
• Powiedział, że p;
• nie ma powodu przypuszczać, że nie przestrzega maksym, a co
najmniej samej Zasady Współpracy;
• nie uczyniłby tego, gdyby nie sądził, że q;
• wie (i wie, że ja wiem, że on wie), że potrafię uświadomić sobie, iż
założenie, że on sądzi, że q, jest potrzebne;
• nie zrobił niczego, by zapobiec memu pomyśleniu, że q; zatem
chce, abym sądził, że q, a co najmniej nie ma nic przeciwko temu,
bym tak sądził;
• przeto implikował, że q.7
7
Ibid.
Grupa A:
Sytuacje, w których nie naruszono żadnej zasady, albo przynajmniej nic
wyraźnie nie wskazuje na naruszenie jakiejś zasady.
(6) A: Mam ochotę na pizzę!
B: Tuż za rogiem jest restauracja.
Grupa B: Sytuacje, w których pewne zasady zostały naruszone ze
względu na konflikt z innymi.
(7)
A: Gdzie mieszka Janek?
B: Gdzieś na południu Polski.
Grupa C: Sytuacje, w których pewna zasada jest naruszona na poziomie
znaczenia pierwotnego, ale jest tak dlatego, że mówiący przestrzega tej
zasady (lub przynajmniej zasady współpracy jako takiej) na poziomie
tego, co konwersacyjnie implikowane.
C1. Naruszenia zasady ilości:
(8)
Profesor pisze opinię o studencie X:
Pan X regularnie uczęszczał na moje seminarium
i posługiwał się poprawną polszczyzną.
(8)
(9)
A: Maria mnie kocha!
B: Kocha lub nie kocha.
(8)
(9)
(10)
Jarosław Kaczyński: Jeśli ktoś ma pieniądze, to skądś je ma.
(8)
(9)
(10)
Jarosław Kaczyński: Jeśli ktoś ma pieniądze, to skądś je ma.
(11)
A: Czy babcia już zdrowa?
B: Zdrowa i bardzo ciekawa, co u ciebie.
C2. Naruszenia zasady jakości:
(12)
A: Teheran jest stolicą Turcji.
B: Jasne, a Moskwa jest stolicą Francji.
(12)
np. hiperbole:
(13)
Joanna Szczypińska:
Platforma Obywatelska nie ma programu wyborczego.
(14)
Wszystkie ładne dziewczyny kochają marynarzy.
(15)
Ten stek jest surowy.
(12)
np. hiperbole:
(13)
Joanna Szczypińska:
Platforma Obywatelska nie ma programu wyborczego.
(14)
Wszystkie ładne dziewczyny kochają marynarzy.
(15)
Ten stek jest surowy.
np. metafory:
(16)
Muchy brzęczały, a prelegent szczęśliwie dopłynął
do drugiego brzegu swojego referatu.
C3. Naruszenia zasady stosunku:
(17)
A: Jasiu, czy ty mnie jeszcze kochasz?
B: Ładną pogodę dziś mamy!
(17)
(18)
A: Pójdziemy do kina?
B: Jestem dziś bardzo zmęczona.
(17)
(18)
A: Pójdziemy do kina?
B: Jestem dziś bardzo zmęczona.
C4. Wielosłowie i rozwlekłość:
(19)
A: Co Anna zatańczyła?
B: Wykonała serię ruchów charakterystycznych dla mazura.
inne przykłady:
• implikatury skalarne:
(20)
Marek ma trzy córki.
inne przykłady:
(20)
●
implikatury uogólnione (to rodzaj implikatur konwersacyjnych):
(21)
(22)
Niektórzy studenci zdali egzamin.
Wczoraj widziałem Jana, jak wychodził z kina z pewną kobietą.
inne przykłady:
(20)
●
implikatury uogólnione (to rodzaj implikatur konwersacyjnych):
(21)
(22)
Niektórzy studenci zdali egzamin.
Wczoraj widziałem Jana, jak wychodził z kina z pewną kobietą.
• implikatury konwencjonalne (czyli nie konwersacyjne)
(23)
Jan jest bogatym, choć uczciwym człowiekiem.

ładne B & B

Transkrypt

Podobne dokumenty

Komunikacja nie wprost. Pojecie implikatury

2016_pragmatyka_t_4_implikatury

1 myślenie wolne, myślenie szybkie i implikatury konwersacyjne. o

Ile znaczeń ma jedna wypowiedź? O

regulamin konkursu plastycznego „fryzura moich marzeń”