WYCHOWANIE DZIECKA TRUDNEGO

WYCHOWANIE DZIECKA TRUDNEGO
WYCHOWANIE DZIECKA TRUDNEGO
W pedagogice
Trudne dzieci – to te których zachowanie odbiega od przyjętych w społeczeństwie norm i
standardów.
- W literaturze pedagogicznej
przez zachowanie dewiacyjne rozumie się odchylenie od
przyjętych w danej
społeczności, społecznym środowisku, najbliższym otoczeniu, grupie
społeczno-obyczajowej norm i wartości, naruszenie procesu przyswojenia i
odtwarzania
społecznych norm i kulturowych wartości, a także
samorozwoju i samorealizacji w tym
społeczeństwie do którego człowiek
należy.
- W literaturze medycznej za
zachowanie dewiacyjne przyjmuje się odchylenie od
przyjętych w danym
społeczeństwie norm współzależności międzyludzkich: działań,
postępków,
wypowiedzi zachodzących tak w ramach zdrowia psychicznego, jak
i w rozmaitych formach neuro-psychicznej patologii, szczególnie
z poziomu pogranicza.
- W literaturze psychologicznej
dewiacyjnym nazywamy zachowanie odchylające się od
społeczno-psychologicznych i obyczajowych norm (W. W. Kowalew, 1979)
lub jako błędny
aspołeczny wzór rozwiązania konfliktu, przejawiający się
w naruszeniu społecznie przyjętych
norm lub w szkodzie wyrządzonej
dobrobytowi społecznemu i sobie.
Wśród symptomów M. Ratter wyłania następujące:
- adekwatność zachowania dziecka
odpowiadająca jego wiekowi i płci;
- długotrwałość utrzymywania się
zaburzenia. Krótkotrwałe przypadki, lęki,
nieznajomość dalszego
postępowania może występować u wielu dzieci. Jeżeli trwają długi
czas, to
jest już odstępstwo od normy;
- wahanie w zachowaniu i
emocjonalnych stanach dzieci;
- pojawienie się zmian w zachowaniu
dziecka w porównaniu do jego zwykłego
zachowania;
- pojawianie się ciężkich i
często powtarzających się symptomów. Np. budzi się w nocy
1/9
WYCHOWANIE DZIECKA TRUDNEGO
z płaczem.
Przyczyny społecznego i psychologicznego charakteru
Najbardziej ogólną przyczyną społecznego charakteru okazuje się stosunek społeczeństwa do
nastolatków. Wyjaśnijmy, że jest faktem, iż problemy dorastania nastolatków i trudnych
nastolatków wystąpiły tylko wtedy, kiedy społeczeństwo zaczęło rozpatrywać nastolatków jako
szczególną grupę ludzi i obdarzać ich szczególnymi prawami.
Przyczyny związane z kryzysem dorastania
- Rozwój dziecka w latach
szkolnych nie zawsze przebiega bezboleśnie. W wieku od 7
do 17 lat
dorastający człowiek przechodzi kilka stadiów rozwoju, w których zachodzą
znaczące zmiany fizycznego i psychologicznego stanu, zmieniają się
emocjonalne
i komunikatywne zdolności.
- Przy tym nie wszystkie dzieci
właściwie władają swoimi myślami, uczuciami i
postępowaniem. Często
łamanie praw, zmiany życzeń i przyzwyczajeń przechodzą zbyt
szybko.
- Dziecko nie nadąża oceniać
zachodzących zmian i przyswoić ich, w rezultacie czego
pojawia się
niewiara w siebie, zmniejszenie zaufania do ludzi, podwyższona
konfliktowość lub skłonność do depresji.
- Dlatego dzieci
i nastolatki w ciągu okresu szkolnego czasami znajdują się w
sytuacjach kryzysowych (z łac. Crisis - powrotny punkt, postanowienie).
Odpowiednio, wiele
z nich w tym okresie znajduje się w szeregu dzieci
trudnych.
W. Klajn wyróżnił (1991) 6 typów młodzieżowych naruszeń prawa z punktu widzenia
psychoterapeuty:
- Po prostu „udaje głupiego” „Są
nastolatki, których życie obfituje w wybryki i
niestosowne zachowania. Jak
się zachowują? Późne powroty do domu, kłamstwa, wagary.
Mogą ciągle
drażnić i obrażać braci i siostry, spuścić sąsiadowi powietrze z opon
w
samochodzie, próbować narkotyków. Żartownisie mogą bez pozwolenia, bez
prawa jazdy
przejechać się waszym samochodem, „upiększyć” farbą sąsiedzki
płot lub ścianę szkolnego
budynku.”
- Wróg rodziców – „Przyczyną
złego zachowania takich nastolatków może być chęć
zemsty na jednym lub
obojgu rodzicach. Z upływem czasu ich nienawiść w stosunku do
2/9
WYCHOWANIE DZIECKA TRUDNEGO
rodziców
przeradza się w prawdziwą wojnę. Nierzadko nienawiść syna-nastolatka
spada
na rodziców jak grom z jasnego nieba, ponieważ nie dostrzegli, że
przez wiele lat tłumił on w
sobie negatywne uczucia, które się wreszcie
uzewnętrzniły.”
- Zepsute dziecko. „Takie dziecko
nierzadko określa się osobowością z socjalnym
nastawieniem. Ani w
intelektualnym, ani w emocjonalnym rozwoju nie ma odchyleń. Ale w
jego
zachowaniu jest wyraźne odchylenie – kontakty z naruszającymi prawa.
Z reguły
świadczy to o tym, że dziecko wyrosło w patologicznej rodzinie. I
teraz żyje ono według norm
swojego zdeprawowanego otoczenia. Przyjęło
normy świata przestępczego i dostosowuje
się do nich”.
- Organik. „To dziecko z traumą
mózgową lub zatrzymaniem rozwoju myślowego. To
dziecko, u którego
naruszenia dyscypliny wyjaśnia osłabienie intelektu i niemożliwość oceny
swoich postępków. Na nieszczęście takie dzieci często drażnione i męczone
przez
rówieśników, dlatego, że nie są one takie jak inni lub dlatego, że
są bezbronne”.
- Z zaburzeniami psychicznymi.
„To umysłowo niepełnosprawne chore dzieci. U nich
charakterystyczne
są halucynacje, mania prześladowcza, wszystkie możliwe natręctwa
myślowe.
Pewien czternastolatek zastrzelił ojca i matkę. Swój postępek
wyjaśnił
zwyczajnie: „Musiałem to zrobić. Oni nie pozwalali mi zastrzelić
dyrektora szkoły”. Niedorosły
młodzieniec.
- „Ten typ nastolatków określa
się jeszcze początkującymi psychopatami.
Charakterystyczne są dla nich
chroniczne naruszenia prawa w ciągu całego życia. Tu już nic
nie
pomoże. To odchylenie pojawia się od bardzo wczesnego rozwoju, często
jeszcze
przed latami szkolnymi. Zwykle takie dziecko dokonuje społecznych
postępków nie patrząc
na to, co się zdarzy i wie, że kara jest
nieunikniona. Nie zatrzyma go nawet strach, chodzi
oto, że nie jest ono
zdolne przyswoić prawideł normalnego, właściwego zachowania. Nie
potrafi
nikogo kochać prawdziwie. Brakuje mu poczucia odpowiedzialności, nie można
mu ufać. Nie zna poczucia wstydu i winy. „Krzyczę na niego - opowiada
ojciec - karzę, biję.
Niedługo postawią mi zarzut, że się nad nim znęcam.
A po nim spływa to jak woda po
kaczce. On znowu robi swoje.”
STRATEGIE WYCHOWANIA
Wychowanie – ukierunkowanie na proces kształtowania humanistycznych cech osobowości
opartych na współdziałaniu wychowawcy i wychowanka
- Socjalizacyjna (cel –
integracja, system stosunków społecznych);
- Kulturowy (cel – przyjęcie norm
wartości i tradycji narodowej i światowej kultury;
- Akmeologiczny – (cel –
maksymalne możliwości, realizacja potencjału człowieka);
- Egzystencjalny – (cel –
kształtowanie człowieka umiejącego przeżyć swoje życie na podstawie
egzystencjalnego wyboru uświadamiającego jego sens i realizującego siebie
zgodnie z tym wyborem.
3/9
WYCHOWANIE DZIECKA TRUDNEGO
EGZYSTENCJALNA STRATEGIA WYCHOWANIA
-
samodzielny wybór celu życia;
zrozumienie sensu swojego
istnienia;
stworzenie projektu swojego
życia;
realizacja swojej osobowości w
ramach utworzonego projektu
Zasady wychowania dzieci trudnych
- Zasada orientacji na pozytywy w
zachowaniu i charakterze dziecka.
- Zasada społecznej adekwatności.
- Zasada indywidualizacji
wychowania
ZASADY ORGANIZACJI PROCESU WYCHOWAWCZEGO
-
Zasada humanistycznej
orientacji wychowania.
Zasada społecznej adekwatności
wychowania.
Zasada personifikacji
wychowania.
Zasada umacniania społecznego.
Zasada tworzenia środowiska
wychowawczego.
METODY WYCHOWANIA
SFERAS
METODY
WYCHOWANIA
4/9
WYCHOWANIE DZIECKA TRUDNEGO
METODY
SAMOWYCHOWANIA
Intelektualna
Przekonywanie
Samoprzekonywujące
Emocjonalna
Sugestia
Autosugestia
Motywacyjna
Pobudzanie
Motywacja
5/9
WYCHOWANIE DZIECKA TRUDNEGO
Wolicjonalna
Żądanie
(wymaganie)
Ćwiczenia
Amoregulacji
Korekcja
Samokorekcja
Przedmiotowo
Sytuacja
Próby
– praktyczna
wychowująca
społeczne
Ezystencjonalna
Metoda
dylematów (wyborów)
6/9
WYCHOWANIE DZIECKA TRUDNEGO
Refleksja
WYDARZENIA I CZYNNIKI TOWARZYSZĄCE
Wydarzenie – to ta okoliczność lub suma okoliczności, które wywołują emocjonalny stosunek do
tego co się dzieje.
SKŁADNIKI
- Składnik propedeutyczny zakłada
dziecka do wydarzenia.
- Składnik aktualny zakłada
aktualną działalność pedagoga na okres wydarzenia.
- Składnik refleksyjny lub
składnik przedłużonego działania przewiduje uświadomienie
tego co się
dzieje i projektowania określonych działań w przyszłości.
STWORZENIE POLA SAMOREALIZACJI
-
Rozwój indywidualnej
twórczości,
Funkcjonowanie dziecięcych
społecznych związków i organizacji,
Rozwój samorządu szkolnego,
Stymulacja do wolontariatu.
Typowe trudności dzieci z odchyleniami od normy
- Przeprowadzone badania,
doświadczenie w pracy, analiza literatury pozwala
stwierdzić, że
najbardziej typowymi psychologicznymi trudnościami są:
- wzajemne stosunki z rodzicami,
pedagogami, rówieśnikami, innymi dorosłymi;
- wzajemne stosunki z
przyjaciółmi, rówieśnikami;
7/9
WYCHOWANIE DZIECKA TRUDNEGO
- stosunek do siebie,
samozrozumienie;
- formowanie życiowych ideałów,
orientacji, wartości;
- samotność, brak zrozumienia u
innych;
- poszukiwanie wolności od norm,
prawideł, wymagań, wystawianie na próbę siebie i
innych, poszukiwanie
granic możliwości;
- poszukiwanie komfortowego
istnienia, emocjonalnego powodzenia;
- brak pozytywnych życiowych
dążeń i celów;
- obraza na życie, obwinianie
ludzi za własne trudności;
- przeżywanie własnej
niedoskonałości, problemów, brak wolicjonalnej kontroli i
zdolności do
opanowania sytuacji i opanowania siebie.
Właściwości psychologicznego konsultowania zachowań dewiacyjnych nastolatków
- Rola - Psychologiczne możliwości
zabezpieczenia optymalnej adaptacji i
samorealizacji zachowania przy
zaistniałych trudnościach osobowych
- Przedmiot - Wewnętrzny psychiczny świat
nastolatka: stosunek do siebie, regulacja
emocjonalno-wolicjonalna, cele,
wartości, działalność życiowa, rozwój osobowy.
- Warunki korzystania - Chęć otrzymywania
(konsultacja) pomocy w rozwiązywaniu
trudnych problemów uwarunkowanych
przyczynami psychicznymi. Gotowość przyjęcia przez
oczekującego pomocy i
odpowiedzialności za zmianę swoich postaw.
- Podstawowe zasady - Humanizm, pozytywność,
adekwatność, systematyczność,
elastyczność.
- Charakter - Wspólna działalność psychologa
i nastolatka skierowana na osiągnięcie
celu wychowawczego.
- Cel - Rozwiązanie trudności
nastolatkowi i jego readaptacja w środowisko społeczne.
- Psychologiczne zadania - Planowanie zadań dla
osiągnięcia zamierzonego celu.
Uwzględnia się indywidualne cechy osobowe
nastolatka
- Rezultat - Zmiany w osobowości nastolatka
powstałe w efekcie oddziaływań
psychologa, które będą sprzyjały
readaptacji i samorealizacji nastolatka. Rezultatem
oddziaływań psychologa
powinno być rozumienie przez wychowanka swoich trudności,
zminimalizowanie
jego napięć emocjonalnych, wypracowanie nowego spojrzenia na siebie i
sytuację wokół niego. Wpływanie na zmianę samooceny i sposobów zachowania
Rozwiązywanie zadań na różnym etapie konsultacji
- Etapy Rozwiązywane zadania
Konsultowany Konsultant - Przygotowanie fiksacja
8/9
WYCHOWANIE DZIECKA TRUDNEGO
trudności, próby
rozwiązywania tych trudności samodzielnie bądź z pomocą innych, chęć
zwrócenia się do psychologa. nastawienie nastolatka na pracę,
przygotowanie miejsca i
czasu konsultacji.
- Nawiązanie kontaktu budowanie
zaufania, uświadomienie udzielenia pomocy
dostrzeżenie uzgodnionej formy
pomocy, rozdzielenie ról (ty, ja, oni),podtrzymanie ufnego
dialogu
- Etapy Rozwiązywane zadania Konsultowany
Konsultant - Badanie sytuacji analiza
jakościowa sytuacji zewnętrznej i wewnętrznej
czynników powodujących sytuacje trudne,
wyznaczenie zakresu zadań do
realizacji, wyłonienie cech pozytywnych dla przezwyciężenia
dotychczasowych trudności. Pomoc nastolatkowi w opisaniu jego
dotychczasowych
trudności, wyznaczenie zakresu zadań do realizacji,
indywidualna analiza przyczyn trudności
na podstawie opowiadania
nastolatka, wyłonienie cech pozytywnych dla dalszej pracy z
nastolatkiem.
Postawienie celu formułowanie oczekiwanego rezultatu pomoc w
sformułowaniu
oczekiwanego rezultatu i ocena realności jego wykonania
- Poszukiwanie rozwiązań
wypracowanie nowych celów i sposobów ich realizacji, ocena
realności ich
wykonania, udzielenie pomocy w wyznaczeniu nowych celów i ich realizacji,
ocena realności ich wykonania, Podkreślenie czasu wolnego porównanie
realności
wykonywania zadań w przeszłości z teraźniejszością, tworzenie
pozytywnej przyszłości.
wyłonienie tego co dało się dotychczas osiągnąć,
pomoc w kształtowaniu dalszego
pozytywnego obrazu w obcowaniu ze
społeczeństwem,- koniec pomocy.
9/9