1 Przegląd wybranych systemów i narzędzi e

Przegląd wybranych systemów i narzędzi e-learning
doc. dr Zbigniew E. Zieliński
Wyższa Szkoła Handlowa im. Bolesława Markowskiego w Kielcach
[email protected]
Duża część oprogramowania e-learningowego oferowanego w sieci internet (obok
wersji komercyjnych – czego przykładem jest platforma WBTexpress firmy 4System) jest
oparta na licencji GNU General Public Licence (GPL), inne zaś rozprowadzane są jako
produkty open soruce. Zaprezentowane w poniższym artykule rozwiązania pokazują, iż
„wolne i darmowe” inicjatywy są na równi funkcjonalne co wersje komercyjne i zachęcają do
zainteresowania się technologiami zdalnego nauczania. Pozwala to na rozpoczęcie
działalności związanej z e-learningiem każdemu podmiotowi edukacyjnemu, by po
zdiagnozowaniu potrzeb i możliwości móc dalej rozwijać wdrożony system, bądź dokonać
migracji w kierunku innych rozwiązań, np. komercyjnych i płatnych.
1. Wstęp
Platformy e-learningowe stają się jednym z wielu elementów wykorzystywanych w
procesie dydaktycznym uczelni wyższych. Oferują one rozwiązania o różnym stopniu
zaawansowania, począwszy od zamieszczania statycznych kursów, poprzez dynamiczne,
wymagające interakcji szkolącego – moduły e-learningowe, aż po systemy wspomagające
nauczanie na każdym jego etapie. Dodatkowo w internecie można znaleźć wiele miejsc
tworzonych przez pracowników uczelni (a także zakłady czy wydziały), będące materiałami
dydaktycznymi, testami sprawdzającymi wiedzę, forami dyskusyjnymi czy stronami www z
zawartością spójną z kierunkiem uczelni.
Wiele z tych równoległych działań da się zamknąć w jednej platformie, systemie elearning, będącym swoistym rozwiązaniem technologicznym i często organizacyjnym. Jedna
z form, jakie przyjmuje e-learning – WBT (Web Based Training) pozwala wykorzystać
technologie internetowe, skupiając funkcjonalność i zarządzanie tymi systemami głównie po
stronie przeglądarki internetowej. Daje to możliwość wykorzystania oraz użycia technologii
komputerowych (sieci rozległych) i prezentacji tych materiałów szkoleniowych w internecie.
Formuła prezentacji danych edukacyjnych może przyjąć różnorakie formy, takie jak1:
•
Statyczna – zamieszczanie artykułów, materiałów, opracowań, badań oraz linków do
innych zasobów sieciowych. Sposób prezentacji danych jest bardzo zbliżony do
odpowiednika tradycyjnego – dostępu do materiałów papierowych, jedynie nośnik
1
D. Nojszewski, Platformy e-learningowe w polskich instytucjach edukacyjnych, E-mentor nr 2/2003, Szkoła
Główna Handlowa, Warszawa 2003.
1
przekazu został zastąpiony medium elektronicznym, który jest szybszym nośnikiem
wyszukiwania danych.
•
Online – materiały dydaktyczne zamieszczone są nadal w formie statycznej, jedynie
szkolenia zawierają dostęp do for dyskusyjnych, czatów, biuletynów informacyjnych.
Komunikacja na poziomie student – wykładowca i student – student jest interaktywna,
wykorzystywany jest system poczty elektronicznej.
•
Asynchroniczna – jest to nauczanie, w którym proces przekazywania wiedzy następuje
w dowolnym czasie, zaś studenci mogą znajdować się w tych samych, bądź różnych
miejscach. Szkolenia takie posiadają mechanizmy kontroli i oceny postępów osób
uczących się przez wykładowcę2.
•
Synchroniczna – szkolenia prowadzone w tym samym czasie (rzeczywistym) przez
wykładowcę. Kursy takie prowadzone są z wykorzystaniem sieci komputerowej oraz
wsparciem technik takich jak: telekonferencje, czaty, wideokonferencje, przekazy
audio (podcast), pracę grupową, współdzielenie zasobów.
Każda z powyższych form e-learning może być użyta w ramach jednostki edukacyjnej,
ważny jest aspekt struktury treści dydaktycznych, która powinna być czytelnie skonstruowana
i kompetentnie opisana. Istotną rolę odgrywa forma interaktywności w materiałach
dydaktycznych – taka jak np. testy przeznaczone do sprawdzenia nabytej wiedzy studenta.
Wiele z poniżej prezentowanych systemów e-nauczania posiada ww. elementy i standardy
umożliwiające prowadzenie aktywnych zajęć online.
2. Przegląd wybranych platform e-learningowych
Większość z poniżej omawianych platform e-learning działa w oparciu o model open
source. Szersze zastosowanie i upowszechnienie się tego rozwiązania zwiększyło
konkurencję na rynku oprogramowania. Jest to szczególnie widoczne w segmencie systemów
operacyjnych i zaowocowało obniżeniem cen. Zastosowanie licencji open source daje szansę
na obniżenie kosztów funkcjonowania infrastruktury publicznej we wszystkich krajach oraz
na likwidację cyfrowego wykluczenia (digital divide)3. Zastosowanie oprogramowania elearning funkcjonującego w oparciu o wolne oprogramowanie pozwoli przeznaczyć fundusze
jednostki edukacyjnej na innowacje, nie przeznaczając przy tym znacznych środków
finansowych na zakup komercyjnego oprogramowania. Poniżej przedstawione systemy oraz
2
Zbigniew Zieliński, Wykorzystanie technik informacyjnych w procesie dydaktycznym szkoły wyższej, dysertacja
doktorska, Akademia Ekonomiczna, Kraków 2003.
3
K. Kowalczyk, Historia rozwoju oprogramowania open source, E-mentor nr 4/2004, Szkoła Główna
Handlowa, Wawszawa 2004.
2
narzędzia e-learning (Atutor, Claroline, Didactor, Dokeos, Hot Potatoes, ILIAS, .LRN,
Moodle, WordCircle) funkcjonują w oparciu o licencję open soruce, zaś jeden (WBTExpress)
jest rozwiązaniem komercyjnym.
Atutor – http://www.atutor.ca
Atutor ten jest rozwiązaniem bazującym na modelu
LCMS (Learning Content Management System). Jest
to rozbudowany system do prowadzenia kursów i
szkoleń
online,
przeprowadzania
posiadający
testów
i
możliwość
wykładów
online.
Elementem, który wyróżnia ten system jest tworzenie
kursów w oparciu o obiekty wiedzy wielokrotnego
użytku.
Claroline – http://www.claroline.net
Claroline jest systemem służącym do budowania
portali edukacyjnych i kursów online. Umożliwia
tworzenie kursów online, przydzielanie dostępu
studentom, udostępnianie materiałów dydaktycznych
(dokumentów,
plików
dźwiękowych,
wideo,
programów), tworzenie testów i ćwiczeń. Claroline
pozwala też nadzorować przebieg nauki i postępy
poszczególnych studentów.
Didactor – http://www.didactor.nl
Didactor jest platformą opartą na metodologii
obiektów wiedzy (learning objects), uważanej za
coraz istotniejszą w e-edukacji. System umożliwia
zdefiniowanie i wykreowanie komponentów wiedzy,
a następnie grupowanie ich w obiekty wiedzy.
Didactor
składa
dydaktycznych,
się
takich
z
jak:
23
komponentów
e-portfolio,
ocena,
zarządzane kompetencjami, dyskusje grupowe, czat4.
4
J.J. Becking, Open up. Dlaczego oprogramowanie open source jest najlepszym modelem dla edukacji ?, Ementor nr 9/2005, Szkoła Główna Handlowa, Warszawa 2005.
3
Dokeos – http://www.dokeos.com
Dokeos jest popularnym rozwiązaniem e-learning
dostępnym w wielu wersjach językowych. System
pozwala
tworzyć
wykładowcom
zawartość
merytoryczną i strukturę kursów, utrzymywać
interakcję ze studentami i śledzić ich postępy przez
zastosowanie systemu raportowania. Dokeos jest
rozwijany przez użytkowników, zgodnie z ich
potrzebami.
Hot Potatoes - http://hotpot.uvic.ca/
Hot Potatoes to opracowane przez specjalistów
amerykańskiego University of Victoria narzędzie
sześciu aplikacji do sporządzania różnego rodzaju
testów on-line, ćwiczeń i aplikacji (generowanych
przez program jako interaktywna strona WWW,
którą można umieścić na serwerze lub
na
komputerze stacjonarnym).
ILIAS - http://www.ilias.de
ILIAS jest systemem funkcjonującym w oparciu o
model LMS (Learning Management System).
Platforma jest wykorzystywana w ponad 150
jednostkach edukacyjnych, posiada także polską
wersję językową. System obok zasobów e-learning
posiada
własne
asynchronicznej.
4
moduły
komunikacji
.LRN – http://dotlrn.org
.LRN
jest
platformą
wspierającą
zarządzanie
kursami, komunikację online oraz pracę grupową w
środowisku internetowym w zakresie e-learningu
oraz badań naukowych5.
Moodle – http://www.moodle.org
Jednym z najbardziej popularnych systemów elearning
jest
Moodle.
ingerować
w
szablony
graficzne),
odpowiedzialne
wygląd
za
Administrator
serwisu
(modyfikować
konfigurować
ogólne
może
działanie
zmienne
serwisu,
zarządzać modułami systemu (głosowanie, zasób,
ankieta, czat, dziennik, forum, wiki, zadanie, scorm,
moduł konserwacji czy kopii zapasowej)6.
Wordcircle – http://www.wordcircle.org
Wordcircle wyróżnia się wspólną przestrzenią
roboczą wykładowcy i studentów uczestniczących
w kursie e-learning. Portal posiada własny system
newsów, dyskusji oraz kursów online.
5
M. Dąbrowski, Wybór rozwiązań technologicznych w e-edukacji, E-mentor, 7/2004, Szkoła Główna Handlowa,
Warszawa 2004.
6
Z. Zieliński, Platforma e-learning na przykładzie systemu Moodle, Zeszyty naukowe 3, Świętokrzyskie
Centrum Edukacji na Odległość, Kielce 2006.
5
WBTExpress – http://polska.4system.com
Program WBTExpress jest zaawansowaną
aplikacją do tworzenia kursów e-learning
gotowych do umieszczenia na platformie
LMS.
Producentem
produktu
jest
firma
4System. Aplikacja jest prosta i intuicyjna w
obsłudze. Wstawianie grafiki, dźwięku, tekstu
czy
animacji
pojedynczego
odbywa
się
kliknięcia
za
pomocą
myszką.
Rozbudowana interakcja umożliwia tworzenie ciekawych ćwiczeń testowych, takich jak: drag
& drop, markowanie tekstu, wielokrotny wybór. Interesującym elementem jest krokowe
wyświetlanie komponentów na stronie. Tworzenie i korzystanie z gotowych schematów stron,
pozwala na szybkie budowanie kolejnych stron wykorzystujących powtarzające się elementy.
Dla zaawansowanych użytkowników przygotowano możliwość współpracy z językiem
JavaScript7.
3. Podsumowanie
Przedstawione rozwiązania systemów i narzędzi e-learning zachęcają do sprawdzenia i
przetestowania darmowych rozwiązań wspomagających proces nauczania w podmiocie
edukacyjnym. Ogrom platform i ogólnodostępnych narzędzi sprzyja rozpoczęciu działalności
e-edukacyjnej uczelni po uprzednim zaimplementowaniu rozwiązania open source systemu elearning. Rozważna analiza potrzeb i funkcjonalności danego systemu, pozwoli na późniejsze
wyciągnięcie wniosków i podjęcie decyzji – czy dalej korzystać będziemy z rozwiązań
opartych o wolne oprogramowanie, czy też zainwestujemy środki finansowe w komercyjne
aplikacje e-learning. Takie działania pozwolą na skuteczne i ekonomiczne wykorzystanie
posiadanych środków przez podmiot edukacyjny.
Literatura
1. J.J. Becking, Open up. Dlaczego oprogramowanie open source jest najlepszym
modelem dla edukacji ?, E-mentor nr 9/2005, Szkoła Główna Handlowa, Warszawa
2005.
7
Źródło, sieć internet: http://www.idg.pl/ftp/pc_3791/WBTExpress.4.2.html - stan na dzień 25.03.2007
6
2. M. Dąbrowski, Wybór rozwiązań technologicznych w e-edukacji, E-mentor, 7/2004,
Szkoła Główna Handlowa, Warszawa 2004.
3. K. Kowalczyk, Historia rozwoju oprogramowania open source, E-mentor nr 4/2004,
Szkoła Główna Handlowa, Wawszawa 2004.
4. D. Nojszewski, Platformy e-learningowe w polskich instytucjach edukacyjnych, Ementor nr 2/2003, Szkoła Główna Handlowa, Warszawa 2003.
5.
Z. Zieliński, Platforma e-learning na przykładzie systemu Moodle, Zeszyty naukowe
3, Świętokrzyskie Centrum Edukacji na Odległość, Kielce 2006.
6. Zbigniew Zieliński, Wykorzystanie technik informacyjnych w procesie dydaktycznym
szkoły wyższej, dysertacja doktorska, Akademia Ekonomiczna, Kraków 2003.
Netografia
1. Portal IDG, http://www.idg.pl/ftp/pc_3791/WBTExpress.4.2.html - stan na dzień
25.03.2007
7