Wyznaczanie korytarzy ekologicznych pomiędzy obszarami

Wyznaczanie korytarzy ekologicznych pomiędzy obszarami NATURA 2000
w obrębie województwa pomorskiego
NATURA 2000
Ryś
Piżmak
Jeleń
Dzik
Bóbr
Granica województwa
Korytarz ekologiczny to obszar umożliwiający migrację roślin,
zwierząt lub grzybów. Korytarze ekologiczne są ważnym elementem
sieci Natura 2000 gdyż umożliwiają przemieszczanie się
organizmów między siedliskami. W skutek działalności człowieka
dawniej bardzo rozległe siedliska zwierząt i roślin zostały
rozdrobnione i często izolowane. Z tego też względu w celu
zapewnienia prawidłowego rozwoju gatunku umożliwiania mu
zdobycia pożywienia, ustanowienia terytorium, znalezienia partnera
do rozrodu czy umożliwienia ucieczki przed drapieżnikami jak i
zdarzeniami losowymi typu pożar niezbędne jest połączenie siedlisk
terenami umożliwiającymi bezpieczne przemieszczanie się zwierząt,
czyli liniowymi pasami lasów, terenów porośniętych krzewami lub
trawami, które poza możliwościami przemieszczania się dadzą
zwierzętom niezbędne schronienie oraz dostęp do pożywienia.
Szerokość korytarza musi być uzależniona od gatunku, dla którego
został stworzony. Zazwyczaj większe potrzebują szerszych korytarzy
niż gatunki mniejsze. Szerokość i typ korytarza uwzględniać musi
także typ przemieszczeń, który ma umożliwić. Przykładowo,
połączenie, stworzone w celu pokonywania krótkich dystansów
przez mobilne zwierzęta, musi zapewnić jedynie osłonę i niezbędną
przestrzeń. Natomiast korytarz umożliwiający rozproszenie gatunku
w większej skali musi zapewniać również schronienie do
odpoczynku oraz pokarm.
W zależności od gatunku, dla którego został stworzony korytarz
powinien zapewniać jedną z potrzeb przemieszczania się zwierząt:
•przemieszczanie się w ramach dobowej aktywności np. w celu
szukania pożywienia.
•migracje sezonowe następujące cyklicznie w raz ze zmianami pór
roku.
•rozproszenie się (dyspersję) młodych osobników
•przemieszczanie się w odpowiedzi na niekorzystne zmiany w
siedlisku np. zmiany klimatyczne
•przemieszczanie się w ramach mieszania się populacji np. w czasie
godów.
Ryc. 1. Korytarze ekologiczne pomiędzy obszarami NATURA 2000 dla wybranych zwierząt.
Zabudowa
Tereny przemysłowe, handlowe i komunikacyjne
Tereny rolnicze z rozproszonym osadnictwem
Lasy liściaste
Lasy iglaste
Lasy mieszane
Ziemia orna
Łąki i pastwiska
Tereny podmokłe
Wody
Tabela 1. Preferencje zwierząt przypisane do
zagospodarowania przestrzennego
Ryc. 2. Zagospodarowanie przestrzenne województwa
pomorskiego
OB
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
Zagospodarowanie_terenu
Zabudowa
Ziemia orna
Tereny rolnicze z rozproszonym osadnictwem
Łąki i pastwiska
Obszary podmokłe
Lasy liściaste
Lasy iglaste
Lasy mieszane
Tereny przemysłowe, handlowe i komunikacyjne
Wody
Bóbr
90
70
90
80
30
40
50
40
100
5
Dzik
70
60
55
40
20
5
30
5
100
90
Jeleń
100
40
80
40
60
10
10
10
100
80
Ryś
100
80
90
80
80
10
10
10
100
80
Piżmak
100
80
90
80
40
50
60
60
100
5
Ryc. 3. Model programu ArcMap generujący korytarze ekologiczne
Ryc. 4. Fragment mapy przedstawiającej korytarze ekologiczne
pomiędzy obszarami NATURA 2000 dla wybranych zwierząt.
Do wykonania mapy przedstawiającej korytarze ekologiczne łączące obszary
NATURA 2000 użyto funkcji Corridor oraz poprzedzającej jej opcji Cost
Distance. Dla uprzednio przygotowanej mapy zagospodarowania terenu
(Corrine Land Cover, 2006) przypisano rangi odpowiadające preferencjom
wyselekcjonowanych zwierząt na danym terenie (tabela 1). Na potrzeby
projektu klasyfikacja zagospodarowania terenu według Corrine Land Cover
została poddana generalizacji, którą proponuje dr hab. A. Ciołkosz oraz dr
Z.Poławski. Następnie została ponownie zmodyfikowana by odpowiadać
zakresowi pracy(ryc 2). Model programu ArcMap widniejący na rycinie 3 miał na
celu konsekwentną selekcję obszarów NATURA 2000 oraz pobieraniu wartości
najbliższego, innego niż on sam obszaru wspomnianej formy ochrony
środowiska. Następnym krokiem dla modelu było stworzenie dla
wyselekcjonowanych obszarów mapy kosztów, by w konsekwencji mógł on
stworzyć łączący je korytarz (Corridor). Model zapętla się do momentu kiedy
wszystkie rekordy znajdujące się na obszarze zainteresowania co w tym
przypadku stanowi województwo pomorskie zostaną przez niego odnotowane.
Efektem działania modelu są zatem liczne warstwy zawierające pojedyncze
kanały ekologiczne pomiędzy obszarami NATURA 2000. Każde z nich zostało
poddane reklasyfikacji w celu ekstrakcji obszaru którym najchętniej podążałyby
zwierzęta, według założonych preferencji. Jak można zauważyć nie wszystkie
obszary są ze sobą połączone i jest to efektem założeń podczas tworzenia
projektu. Korytarze ekologiczne mają charakter lokalny zatem połączenie
wszystkich obszarów ze sobą nie miałoby żadnego racjonalnego
wytłumaczenia. Zwłaszcza po zestawieniu ze sobą preferencji wielu zwierząt co
widać na rycinie 4. Ukazuje ona ścieżki którymi podążałyby wyselekcjonowane
zwierzęta. Jak widać drogi te różnią się od siebie. Należy również pamiętać, że
podczas wytyczania korytarzy ekologicznych, a właściwie projektowaniu ich
występuje znacznie większa ilość czynników wpływająca na ich budowę.
Korytarze takie muszą być uniwersalne, by jak największa ilość stworzeń chciała
i mogła z nich korzystać oraz oczywiście, by ich budowa była fizycznie możliwa.
Użyte materiały:
http://www.pomorskie.eu/pl (informacje dotyczące województwa)
http://ocean.ug.edu.pl/ (obszary NATURA 2000 i obrys województwa pomorskiego)
http://www.eea.europa.eu (Corrine Land Cover, 2006)
http://natura2000.fwie.pl/ (Fundacja Wspierania Inicjatyw Ekologicznych, definicja korytarzy ekologicznych)
Ciołkosz A., Poławski F., 2005, ZMIANY UŻYTKOWANIA ZIEMI W POLSCE W II POŁOWIE XX W. NA PODSTAWIE ANALIZY
DANYCH KARTOGRAFICZNYCH (w:) Roczniki geomatyki 2005, tom III, zeszyt 2, Polskie Towarzystwo Informacji Przestrzennej
Jakub Bastian
Praca zrealizowana na studiach podyplomowych "Geograficzne Systemy Informacyjne - GIS" (edycja 2012/13) - Centrum GIS, Wydziału OiG,