Strategia jajka sadzonego – wykorzystywania znajomości własnego

Strategia jajka sadzonego –
wykorzystywania znajomości
własnego zawodu – cz.2
Wacław Kisiel-Dorohinicki
Psycholog, licencjonowany doradca zawodowy, trener kadr, wykładowca
akademicki, autor poradników i artykułów z zakresu rynku pracy i rozwoju osobistego. Specjalizuje się w tematyce doradztwa zawodowego, polityki
antymobbingowej, rynku pracy, rozwoju kompetencji interpersonalnych
oraz wsparciu sprzedaży i zarządzania.
TEMAT NUMERU
Autor książki „Fundamenty kariery. Strategiczne
poszukiwanie i zdobywanie zatrudnienia” w której
podejmuje tematykę strategii na rynku pracy, a także prezentuje autorską teorię wykorzystywania znajomości własnego zawodu: teorię jajka sadzonego,
podkreślającą rolę znajomości własnego zawodu
przy opracowywaniu strategii budowania własnej
kariery zawodowej na rynku pracy.
Poszukiwanie zatrudnienia i zmiana miejsca pracy
Gdy człowiek wchodzi na rynek pracy, traci pracę
lub intensywnie rozpoczyna poszukiwania nowej;
koncentruje swoje siły na trzech głównych wątkach. Pierwszym z nich jest określenie samego
siebie; własnych preferencji i predyspozycji zawodowych, posiadanych kwalifikacji, wykształcenia
czy uprawnień. To właśnie wtedy ocenie poddawane są posiadane kompetencje, posiadane kwalifikacje i uprawnienia. Jest to etap, podczas którego
człowiek często szuka pomocy, kierując swoje kroki
do doradcy zawodowego w celu doprecyzowania
trapiących go wątpliwości. Klient doradcy szuka
u niego potwierdzenia słuszności dokonywanych
wyborów. Czasem pragnie usłyszeć o alternatywnych możliwościach etc. Ma to na przykład miejsce
w sytuacjach, gdy utracił prace w zawodzie, w którym pracował „przypadkowo”, jak również wtedy,
kiedy musi podjąć działania, aby zmienić branżę
czy specjalizację (np. przy obowiązującym go zakazie konkurencji).
5
Drugim wyzwaniem, z którym każdy klient wcześniej lub później się musi zmierzyć, są wymagania
rynku pracy, zawarte w pojawiających się ofertach
pracy. Konfrontacja z nimi powoduje zjawisko, które opisałem w poprzednim artykule; uogólnienie
zawodu do obrazu prezentowanego przez ogłoszenia o pracę, aktualnie pojawiające się na lokalnym
rynku pracy. Podkreślmy, że analiza ofert pracy jest
elementem rynku pracy, któremu osoby poszukujące pracy poświęcają najwięcej uwagi.
Ja
metody
aktywnego
szukania
Rynek
pracy
Trzecim elementem, na którym często koncentruje
swoją uwagę doradca zawodowy, są metody aktywnego poszukiwania pracy. Doborowi metod poszukiwania pracy i wzmacnianiu aktywności poświęca się w doradztwie zawodowym dość szczególne
miejsce. Uzupełnieniem tych działań jest wzmocnienie klienta w wiedze z zakresu autoprezentacji,
przygotowania się do rozmowy kwalifikacyjnej czy
chociażby przygotowania aplikacji. Warto się jednak zastanowić, czy wyposażenie klienta w wiedzę
z zakresu efektywnego poruszania się po rynku
pracy jest działaniem zawsze skutecznym. Koncentruje się bowiem na wybranych elementach, nie dając pełnego obrazu swoich działań i wprowadzając
incydentalne postrzeganie swoich działań.
TEMAT NUMERU
Poszerzenie kontekstu poszukiwania pracy
6
Przedstawione powyżej podejście może oczywiście okazać się skuteczne. Kiedy? Wtedy, kiedy
kandydat spełnia wszystkie oczekiwane przez pracodawcę wymagania. Jego skuteczność może być
jednak ograniczona, gdy sytuacja na rynku jest
trudna, a podaż pracowników przewyższa popyt
na ich usługi. Podejście, o którym mówiliśmy do
tej pory determinuje bowiem przygotowanie się do
poszukiwania pracy w sposób bardzo jednorodny
i schematyczny. W sposób podobny u wszystkich
kandydatów. Rolą doradcy zawodowego jest więc
w takim przypadku „wyciągnąć” to z części „Ja”, co
jest najbardziej korzystne dla jego klienta. Doradca
zawodowy, opierający swoje działania na strategii
wykorzystania znajomości własnego zawodu (jajka sadzonego) może z klientem zbudować indywidualny plan pracy, pozwalający w sposób celowy
i wykluczający przypadkowość znaleźć obszar, za
pomocą którego klient będzie w stanie budować
swoją przewagę w danym zawodzie. Równanie to
rozpoczyna się od poszerzenia ostrzegania przez
klienta sytuacji poszukiwania pracy. Do wcześniej
ustalonych punktów dodamy dwa kolejne: znajomość zawodu, w którym poszukujemy zatrudnienia i bezpośrednią konkurencję.
Możemy oczywiście stwierdzić, że gruntowne poznanie własnego zawodu jest elementarnym procesem, i każdy z nas w procesie zdobywania określonych kwalifikacji wystarczająco dobrze mógł
się z nim zapoznać. Praktyka pokazuje jednak coś
zgoła innego. O ile jeszcze wśród osób, które kończą szkołę lub studia, postrzeganie zawodu jest dość
szerokie, z uwzględnieniem wielu jego wymiarów,
to z czasem obserwujemy swego rodzaju uproszczenie tego obrazu, na skutek własnych doświadczeń.
Opieranie się tylko na własnym doświadczeniu jest
dość typową tendencją, a wielu ludzi ogranicza się
w swojej wiedzy o zawodzie do tego, czym musieli
zajmować się na danym stanowisku. Pomoc doradcy zawodowego koncentruje się wokół działań przygotowujących jego klientów do optymalnego wykorzystania własnego potencjału i tworzenia własnej
strategii działań na rynku pracy. Doradca zawodowy dysponujący nie tylko wiedzą z zawodoznawstwa, ale i konkretnymi narzędziami, jest w stanie
doskonale pokazać zależność ofert pracy od zawodu i ich „wpisywanie się w konkretny zawód (jajko
sadzone). Dzięki koncentracji na zawodzie i wprowadzeniu oferty w jego charakterystykę, w sposób
jasny i klarowny doradca może „unaocznić” swojemu klientowi z jak szerokim zakresem zadań i celów można spotkać się w danym zawodzie.
DORADCA ZAWODOWY 3 (28) 2014
!"#$%#"& '%#(!)%*$%'"+,"& ',-.)%& (& '/"snym zawodzie (jajka sadzonego)
Oferta pracy a zawód – wpisywanie się oferty pracy w zawód (opracowanie własne)
Jednak za każdym razem wpisywanie się oferty pracy w zawód dotyczy zarówno tych samych
obszarów (kluczowych dla zawodu) oraz obszarów charakterystycznych, będących unikatowych
i wyjątkowych dla konkretnej organizacji. Obszar
w którym wymagania pracodawcy wpisują się w zawód jest konsekwencją dokonanej w firmie diagnozy stanowiska pracy i będących jej konsekwencją
sprecyzowanych wymagań względem kandydata.
Wykorzystanie wiedzy o zawodzie
Oferty pracy i ich zakotwiczenie w zawodzie (opracowanie własne)
Niezależnie od tego jak bardzo szczegółowo pracodawca dokonałby opisu stanowiska pracy, w rzeczywistości prawie nigdy nie spotkamy się z sytuacją,
wyczerpania możliwych do realizacji zadań dla danego zawodu. Pojawić się mogą jednakże sytuacje,
kiedy to nowe oferty pracy będą wykraczać swoim
zakresem obowiązków poza zadania dotychczas
określone w zawodzie. Warto w takich sytuacjach
baczniej przyjrzeć się temu trendowi, zastanawiając
się jednocześnie jak trwały jest ten kierunek zmian
i jakie są jego przyczyny.
Dostrzeżenie tej prawidłowości, jaką jest wpisywanie się oferty pracy w zawód daje nam olbrzymie
możliwości w zakresie kreowania własnego rozwoju zawodowego. Wykorzystanie podobieństwa
do jajka sadzonego jest tu kluczowe, gdyż pozwala
w doskonały sposób na wizualizację tej współzależności. W pracy doradcy zawodowego stosowanie
teorii jajka sadzonego pozwala natomiast na poszerzenie postrzegania własnego zawodu przez klienta
i nakreśla ramy najbliższego rozwoju. To właśnie
w tych obszarach: kompetencji i cech właściwych
dla zawodu, (które niestety na chwile obecną nie
są kluczowe i w efekcie nie pojawiają się w ofertach
pracy), pojawiają się możliwości wykorzystania zasobów klienta. Żółtko jest tu bowiem tym, co dla
konkretnego pracodawcy jest kluczowe. Są to elementy, które spowodowały, że pojawiła się potrzeba
zatrudnienia danego pracownika i stworzył konkretną ofertę pracy. Klienci doradcy zawodowego
często „zostali zamknięci” w takim postrzeganiu
zawodu. Ogranicza to ich przygotowania do poszukiwania zatrudnienia, czyniąc je jednocześnie
bardziej czaso- i energo- chłonnymi. Praca doradcy zawodowego polega w takim przypadku na
TEMAT NUMERU
Zawód kształtowany jest nieustannie przez rynek
pracy. Oferty, które pojawiają się na nim wpisują
się w niego, uzmysławiając nam, które aspekty danego zawodu stanowią jego rdzeń. Jeśli przyjrzymy
się dostępnym na rynku ofertom pracy, pod kątem
danego zawodu, zauważymy, że w większości oferty wpisują się w zawód. Z rzadka wykraczając poza
jego ramy. Dzieje sie tak sporadycznie jednak, jeśli
taki trend utrzymuje się, jest to przesłanka wskazująca na trwałą zmianę w zakresie charakterystyki
danego zawodu.
7
odsłonięciu „białka”, które pozwala dostrzec siebie
w kontekście zawodu, a nie tylko ofert pracy. W rezultacie pozwala przygotować się mądrze i wykorzystać cały swój potencjał zawodowy w danym obszarze. Praca doradcy zawodowego koncentrować
powinna się zatem na całym jajku, obejmując swoim zakresem zarówno to, czego teraz wymaga pracodawca, jak i to, co dla danego zawodu jest ważne
i charakterystyczne w szerszej perspektywie. Nawet
jeśli w danej chwili nikt tego od nas nie wymaga,
to znajomość białka, czyli tych elementów, które są
ważne dla zawodu, ale których w danym momencie
pracodawca nie oczekuje lub nie dostrzega konieczności ich definiowania, może być dla nas dodatkowym atutem, pozwalającym budować przewagę
merytoryczną nad innymi kandydatami.
TEMAT NUMERU
Pozostałe kompetencje
ważne dla danego zawodu
podejmowane. Pozwala to na określenie kierunków
rozwoju, w sposób zgodny z posiadanymi zasobami
klienta, jak również bezpośrednio odpowiadając na
działania innych osób pracujących i poszukujących
pracy w danym zawodzie.
Możliwości rzetelnego zdiagnozowania działań
konkurencji, należą do najtrudniejszych działań
w realizacji całej strategii. Jest jednak działaniem
ważnym, które powinno być jednym z punktów
pracy klientem. Poznawanie potencjału i kompetencji konkurencji wiąże się z jej diagnozą w pięciu
podstawowych obszarach, z których najważniejszy
jest obszar kompetencji kluczowych dla zawodu.
Obszar kompetencji, które klient bezwzględnie
musi rozwijać i wzmacniać. Bez nich prawdopodobnie nie dostanie nawet szansy na zaprezentowanie
siebie podczas rozmowy z pracodawcą. Właściwie
nie powinno tu być żadnej dyskusji — te kompetencje klient musi posiadać i nieustannie je rozwijać.
Pozostają jeszcze cztery obszary kompetencji:
■
Oferta pracy
Struktura
zawodu
8
Strategia wykorzystywania znajomości własnego zawodu (jajka sadzonego) — zawód i oferty pracy
Pełna znajomość charakterystyki swojego zawodu
jest elementem pozwalającym się skutecznie przygotować do procesów rekrutacji i selekcji, nie czekając na pojawienie się konkretnej oferty. Pozwala
również wyznaczyć kierunki rozwoju zawodowego,
w zgodzie z sobą samym i w odpowiedzi na sygnały
dochodzące do nas z rynku pracy.
posiadane przez nas i konkurencję kompetencje typowe dla zawodu;
■ posiadane przez nas kompetencje typowe
dla zawodu;
■ posiadane przez konkurencję kompetencje typowe dla zawodu, których my nie
posiadamy;
■ posiadane przez nas kompetencje typowe dla
zawodu, których nie posiada konkurencja.
W pracy z klientem tak naprawdę każdy ze wskazanych obszarów jest ważny. Pozwala bowiem zarówno na wykorzystanie własnego potencjału jak
i analizę potencjału innych kandydatów. Pozwala
podjąć decyzję o kierunkach własnego rozwoju i zaplanować je w dłuższej perspektywie. Pozwala również podejmować działania, które przybliżają nas
do konkurencji, a nawet powalają ją zdystansować.
Konkurencja
Obraz, jaki daje nam koncepcja wykorzystania wiedzy o własnym zawodzie musi uwzględniać również
inne osoby, które starają się o pracę na tym samym
stanowisku. Niezależnie od tego, czy nasz klient zaczyna dopiero swoją karierę zawodową czy zmienia
zawód lub pracę, warto dobrze zdefiniować zarówno potencjał konkurencji, jak i działania przez nią
DORADCA ZAWODOWY 3 (28) 2014
Posiadane przez nas
i konkurencję kompetencje
typowe dla zawodu
Posiadane przez nas
kompetencje typowe
dla zawodu
Kompetencje kluczowe
Posiadane przez
konkurencję kompetencje
typowe dla zawodu, których
my nie posiadamy
Kompetencje typowe
dla zawodu, których nie
posiadamy ani my, ani
konkurencja
Diagnoza konkurencji w pięciu podstawowych obszarach
0(!)%12,&.),"/"3&*$!"$-4,2)+%25
Przyjęcie strategii jajka sadzonego, wymagającej
gruntownego poznania własnego zawodu przekłada się na możliwości zbudowania silnej pozycji
zawodowej. Ten sposób planowania własnej ścieżki zawodowej pozwala nam bowiem na szerszy
zakres przygotowań i „bycie gotowym” w każdej
chwili. Każdy z wyróżnionych elementów ma swoje
strategiczne znaczenie. Znajomość siebie; swojego
potencjału, preferencji, cech osobowości, potrzeb
i oczekiwań, pozwala na wybranie kierunków działań pozwalających na dużą łatwość w podejmowaniu konkretnej aktywności. Kształtowanie kariery
w zgodzie z samym sobą pozwala również na czerpanie satysfakcji w miejscu pracy. Znajomość ofert
pracy i wymagań rynku pozwala w sposób mądry
wykorzystywać wiedze o swoim zawodzie, pozwalając spojrzeć na ofertę pracy z zupełnie innej
perspektywy. Znajomość konkurencji, które uzupełnia przedstawiony powyżej wykres, to ostatni,
aczkolwiek równie ważny, element przygotowania.
Z jednej strony pozwala nam kontrolować dystans
pomiędzy nami a innymi osobami pracującymi
w tym zawodzie. Z drugiej strony, gdy przetworzymy informacje o konkurencji przez pryzmat zawodu i oczekiwań pracodawców, jesteśmy w stanie
precyzyjniej wskazać obszary, które pozwolą nam
na budowanie własnej pozycji, opartej o przesłanki
merytoryczne.
Szanowni Przyjaciele, Sympatycy i Członkowie naszego Stowarzyszenia
Stowarzyszenie Doradców Szkolnych i Zawodowych RP jako największa i najstarsza organizacja doradców
zawodowych w Polsce aktywnie i pragmatycznie wspiera inicjatywy związane z nowoczesnym doradztwem
planowania kariery.
Zapraszam na naszą stronę w Internecie www.sdsiz.pl i do włączenia się do naszej działań – np.:
■ Szkolenia szyte na miarę potrzeb
■ Kolejne pasjonujące spotkania dyskusyjne Wirtualnej Agory
■ Ogólnopolski Tydzień Kariery 2014
■ Olimpiada z Wiedzy o Planowaniu i Zarządzaniu Karierą Zawodową pod patronatem Ministerstwa
Edukacji Narodowej – V edycja wystartuje w grudniu
Oferujemy również inne, nieszablonowe i innowacyjne działania dopasowane do Państwa potrzeb i oczekiwań – często wspólnie uzgadniamy najpierw lokalne potrzeby i możliwości. Pomagamy np. stworzyć bardziej
oficjalne dokumenty typu: – założenia lokalnego systemu doradztwa, strategie rozwoju usług doradztwa,
indywidualnie dopasowane standardy świadczenia usług itp.
Zapraszamy do wspólnych działań - kontakt e-mailowy - [email protected]
Pozdrowienia
Wojciech Kreft
Przewodniczący SDSiZ RP
Siedziba Zarządu Głównego, ul. Widok 5/7/9, 00-023 Warszawa, www.sdsiz.pl.