Urografia klasyczna, rola w diagnostyce

Urografia klasyczna, rola w diagnostyce

kardiolog.pl
Urografia klasyczna, rola w diagnostyce
nawracających zakażeń układu moczowego
urografia klasyczna nie jest już wiodącym badaniem obrazowym, niemniej jednak nadal
istnieją wskazania do jej wykonania. Ostatnio przeprowadzona analiza wykazała, ze jednak
klasyczna urografia jest nadal niezastąpionym narzędziem w codziennej praktyce klinicznej,
pomimo rozwoju nowych technik diagnostycznych, obrazującym drogi moczowe. [2]
Nowymi osiągnięciami w obrazowaniu dróg moczowych jest wprowadzenie CT-urografii
oraz MRI-urografii. Obecne wskazania do urografii klasycznej uwzględniają główne
przyczyny nawracających zakażeń układu moczowego u dzieci jak i u dorosłych. Wśród
dzieci, główną przyczyną nawracających ZUM są przede wszystkim nieskorygowane wady
wrodzone układu moczowego.
Od czasów, kiedy w latach trzydziestych XX wieku została wprowadzona urografia do diagnostyki
anomalii w obrębie układu moczowego, nastąpił znaczny postęp w diagnostyce obrazowej.
Wynikiem tego są ograniczenia we wskazaniach do urografii klasycznej na korzyść częstszego
stosowania USG, tomografii czy rezonansu magnetycznego.[1] Dożylne podawanie środka
kontrastowego również przyczyniło się do wprowadzenia tych ograniczeń. Tak więc, urografia
klasyczna nie jest już wiodącym badaniem obrazowym, niemniej jednak nadal istnieją wskazania
do jej wykonania. Ostatnio przeprowadzona analiza wykazała, ze jednak klasyczna urografia jest
nadal niezastąpionym narzędziem w codziennej praktyce klinicznej, pomimo rozwoju nowych
technik diagnostycznych, obrazującym drogi moczowe. [2] Nowymi osiągnięciami w obrazowaniu
dróg moczowych jest wprowadzenie CT-urografii oraz MRI-urografii. Obecne wskazania do
urografii klasycznej uwzględniają główne przyczyny nawracających zakażeń układu moczowego u
dzieci jak i u dorosłych. Wśród dzieci, główną przyczyną nawracających ZUM są przede wszystkim
nieskorygowane wady wrodzone układu moczowego. U dzieci starszych oraz dorosłych główna
przyczyna upatrywana jest w wadach nabytych oraz wszelkich stanach patologicznych
utrudniających prawidłowy odpływ moczu.
Nawracające zakażenia układu moczowego.
O zakażeniu układu moczowego (ZUM) świadczy obecność jakichkolwiek drobnoustrojów w
układzie moczowym, powyżej zwieracza pęcherza moczowego. Bakteryjne zakażenie rozpoznaje
się na podstawie obecności znamiennej ilości bakterii w pobranym do badania moczu. Znamienna
liczba jest ilością umowną, świadczącą o namnożeniu się bakterii w drogach moczowych. Kryteriów
podziału i klasyfikacji ZUM jest wiele. Wyróżnia się ZUM bezobjawowy i objawowy, ostry i
przewlekły, niepowikłany i powikłany, pierwotny i nawracający, dolnego i górnego odcinka układu
moczowego.[3] W wieku dziecięcym większość nawracających zakażeń wynika z wad wrodzonych
układu moczowego.[4] Tak więc zakażenie układu moczowego może być pierwszym sygnałem
sugerującym istnienie anatomicznych bądź czynnościowych zaburzeń w obrębie układu
moczowego np. wad z utrudnieniem odpływu moczu- nefropatia zaporowa, kamicy i wapnicy nerek,
neurogennych zaburzeń czynności pęcherza, nefropatii refluksowej. U większości dzieci z
nawracającym ZUM stwierdza się refluks pęcherzowo-moczowodowy, zastawkę cewki tylnej
(niewykrytą w USG prenatalnym), odpływy wewnątrznerkowe (tj. cofanie się moczu z miedniczki
nerkowej do cewek zbiorczych nerki wynikające z wady brodawek nerkowych).
© 2000-2017 Activeweb Medical Solutions. Wszelkie prawa zastrzeżone.
str. 1/3
kardiolog.pl
Wskazania i przeciwwskazania
Wskazania do urografii znacznie uległy zmianie wraz z wprowadzeniem, do badań obrazowych
układu moczowego, ultrasonografii. Obecnie głównym wskazaniem do wykonania urografii jest
podejrzenie wady układu moczowego, zarówno wrodzonej jak i nabytej, wysunięte na podstawie
badania USG. Urografia jest wykonywana także w przypadku obecności przeszkody w odpływie
moczu i złogów w układzie moczowym, kiedy obraz USG jest nierozstrzygający (np. podejrzenie
kamicy lub nieprawidłowości układu kielichowo-miedniczkowego będące najczęściej objawem
nefropatii zastoinowej), i jeśli tomografia komputerowa jest niedostępna. Ponadto urografię należy
wykonać zawsze przed planowanym zabiegiem operacyjnym rekonstrukcji układu moczowego
celem dokładnego uwidocznienia budowy nerek i morfologii dróg moczowych oraz jako pierwsze
badanie po operacji rekonstrukcyjnej na układzie moczowym. Urografia pozwala także na ocenę
czynności wydzielniczej nerki. Należy ją także wykonać w przypadku podejrzenia urazu nerki, kiedy
tomografia nie jest dostępna. [5]
Przeciwwskazaniem do wykonania urografii jest nadczynność tarczycy oraz uczulenie na środek
cieniujący. Urografii nie można wykonywać w stanach znacznego odwodnienia i w niewydolności
nerek. Badanie to jest nieprzydatne w okresie noworodkowym, a zwłaszcza w pierwszym tygodniu
życia, ze względu na niezdolność do zagęszczania moczu.
Technika badania
Urografia klasyczna wymaga wykonania serii zdjęć rentgenowskich jamy brzusznej. Zdjęcie numer
jeden, jest zawsze zdjęciem przeglądowym, pozwalającym ocenić wstępnie anatomię nerek i
ewentualne złogi w drogach moczowych. Stanowi ono podstawę dla porównania pozostałej serii
zdjęć, wykonanych już po podaniu środka kontrastowego. Po wykonaniu zdjęcia przeglądowego
jamy brzusznej podaje się dożylnie środek cieniujący. Dla dzieci środek dawkuje się w odniesieniu
do masy ciała (zwykle 1 do 1,5ml/kg), niemowlęta otrzymują wyższą dawkę w porównaniu z
dziećmi starszymi. Zaleca się stosowanie środków niskoosmolarnych, niejonowych, zawierający
atomy jodu. Zdjęcie drugie, określane również jako ,,zdjęcie zero"djęcie pozwala ocenić wielkość,
zarysy i położenie nerek. Zdjęcie trzecie jest wykonywane po 10 min, tak by uwidocznić najlepiej
kielichy, miedniczkę nerkową, moczowody oraz pęcherz moczowy. U chorych. u których występują
zaburzenia wydzielania lub wydalania środka cieniującego przez jedną lub przez obie nerki, trzeba
wykonać tzw. późne zdjęcia urograficzne, nawet po upływie kilkunastu godzin od początku
badania. U niemowląt wykonywana jest urografia metodą Matthei, podany pokarm tuż po podaniu
kontrastu, powoduje rozdęcie żołądka i przesunięcie ku dołowi pętli jelitowych, tak aby radiolog
właściwie ocenić okolicę nerek.
Urografia może ujawnić: nieprawidłowe położenie nerki, nieprawidłowy kształt, zarysy i wielkość
nerki, upośledzenie lub brak zagęszczania moczu, złogi w drogach moczowych, zniekształcenia
dróg moczowych, zniekształcenie i przemieszczenie układu kielichowo-miedniczkowego z powodu
nowotworów, torbieli, krwiaków, ropni; ubytki w wypełnieniu układu kielichowo-miedniczkowego z
powodu rozrostu nowotworowego lub krwiaka, nieprawidłową liczbę i przebieg moczowodów,
poszerzenie lub zwężenie ich światła, zacieki moczu poza układ kielichowo- miedniczkowy po
urazie nerki; modelowanie pęcherza moczowego przez powiększony gruczoł krokowy, macicę lub
inne procesy ekspansyjne okołopecherzowe; ubytki wypełnienia światła pęcherza moczowego z
powodu zmian nowotworowych, złogów; ubytki ściany pęcherza moczowego.[5]
Urografia CT i MR
Stosunkowo nowym osiągnięciem jest wprowadzenie do diagnostyki CT-urografii i MR- urografii.
© 2000-2017 Activeweb Medical Solutions. Wszelkie prawa zastrzeżone.
str. 2/3
kardiolog.pl
Wskazania do tych badań są podobne jak do urografii klasycznej. Badanie CT umożliwia uzyskanie
wielopłaszczyznowej rekonstrukcji z uzyskanych obrazów. W przypadku użycia tomografii
komputerowej, badanie rozpoczyna się serią skanów poprzecznych od górnych biegunów nerek do
okolicy spojenia łonowego. Pierwszą serię zdjęć wykonuje się bez podawania dożylnie kontrastu.
Średnia grubość poszczególnego skanu wynosi od 2.5 do 5 mm. W kolejnym etapie pacjent
otrzymuje środek kontrastowy i wykonywane są kolejne zdjęcia (zwykle do 4 serii), pierwsze w
fazie nefrograficznej, a następnie w fazie wydzielniczej.[6, 7]
W obrazowaniu układu moczowego, w badaniu urograficznym z zastosowaniem rezonansu
magnetycznego, wykorzystuje się obrazy T1- i T2-zależne. W przypadku zdjęć T2- zależnych (bez
podania środka kontrastowego), czyli w tzw. statycznej urografii-SMRU (ang. static fluid-magnetic
resonance urography) obrazy dróg moczowych są bardzo czytelne. Natomiast dynamiczna
urografia-MR, ze wzmocnieniem kontrastowym (obraz T1-zależny) pozwala uwidocznić prawidłowe
i poszerzone drogi moczowe, szczególnie dalsze odcinki moczowodów i ujść
pęcherzowo-moczowodowych. Możliwa jest również ocena anatomiczna i czynnościowa nerki. [8,9]
Podsumowanie:
W dobie nowoczesnych technik obrazowania, klasyczna urografia nadal pozostaje narzędziem
diagnostycznym wad wrodzonych i nabytych układu moczowego, będących główną przyczyną
nawracających zakażeń układu moczowego. Konieczność minimalizacji dawki promieniowania,
szczególnie w diagnostyce pediatrycznej, sprawiła, że urografia jest wykonywana tylko jeżeli USG
nie daje jednoznacznego, rozstrzygającego wyniku.
© 2000-2017 Activeweb Medical Solutions. Wszelkie prawa zastrzeżone.
str. 3/3