Dr Beata Żywicka NWJP 2011-2012
Transkrypt
Dr Beata Żywicka NWJP 2011-2012
Nauka o współczesnym języku polskim (rok akademicki 2011/2012) Prowadząca: dr Beata śywicka Czas trwania przedmiotu: semestry I, II Forma zajęć: wykład (po 15 g. w kaŜdym semestrze) i ćwiczenia (po 30 g. w kaŜdym semestrze) Forma zaliczenia: egzamin po II semestrze Program autorstwa prof. dr hab. Jerzego Bartmińskiego Podstawowym celem kursu jest zaznajomienie studenta ze współczesną polszczyzną w jej pełnym wymiarze, od odmian i stylów języka, gatunków mowy i duŜych jednostek języka (tekstu, zdania) do mniejszych (wyrazy, morfemy) i najmniejszych (fonemy). Tekst jako najwaŜniejsza w komunikacji językowej i najbardziej złoŜona jednostka jest przedmiotem osobnego wykładu i ćwiczeń, w tym kursie zostanie tylko zamarkowany. Układ materiału ,,od góry do dołu” (odmienny od częściej stosowanego w dydaktyce uniwersyteckiej układu ,,od dołu do góry”) odpowiada kolejności nabywania przez dziecko potocznej wiedzy o języku. Preferowane będzie podejście funkcjonalne i antropologiczne, dlatego leksykologia zostanie potraktowana w ścisłym powiązaniu z gramatyką. Problematyka wykładów i ćwiczeń: I. Warianty języka 1. Język polski jako język narodowy. Jego funkcje i zasięg. Miejsce w rodzinie językowej i w lidze europejskiej. Cele nauki o języku. 2. Odmiany ustna i pisana języka ogólnego. 3. Terytorialne odmiany języka. Regionalne odmiany polszczyzny ogólnej. Dialekty ludowe i gwary, ich stosunek do polszczyzny ogólnej. 4. Odmiany środowiskowe i zawodowe języka (socjolekty). 5. Styl potoczny jako centrum systemu stylowego języka i jego rejestry. 6. Style: artystyczny, urzędowy i naukowy – ich wartości i eksponenty. 7. Język prasy, radia i telewizji. Język reklamy. 8. Język religii. Język polityki. II. Akty i gatunki mowy 1. Akty mowy bezpośrednie i pośrednie. Gatunki mowy i kryteria ich identyfikacji w stylu potocznym, artystycznym, urzędowym i naukowym. 2. Dialog jako podstawowa forma działania językowego. Składnia dialogu. 3. Polska etykieta językowa: A. Powitania i poŜegnania. B. Zasady konwersacji. C. Polskie formy adresatywne. D. Zwracanie się per ty/pan(i). 1 4. Modalność wypowiedzi i modalność zdania. 5. Typy pytań w języku polskim. III. Leksykologia 1. Wyraz jako jednostka językowa. Wyraz a frazeologizm. 2. Słowniki języka polskiego – ogólne i specjalistyczne. 3. Definiowanie znaczeń. Typy definicji leksykograficznych. 4. Wieloznaczność (polisemia). Procesy metaforyzacji słownictwa. Serie metonimiczne. 5. Synonimy i antonimy. 6. Pola leksykalno-semantyczne. Struktura hierarchiczna słownictwa, rola poziomu podstawowego. Ciągi definicyjne: hiperonimy i hiponimy. 7. Słownictwo jako narzędzie konceptualizacji i interpretacji świata. 8. Stereotypy językowe i językowy obraz świata. IV. Części mowy 1. Polski system części mowy jako funkcjonalnych klas wyrazów. 2. Specyfika funkcjonalna partykuł jako operatorów tekstowych. 3. Nazwy i funktory gramatyczne (spójniki, przyimki). 4. Charakterystyka porównawcza czasownika i rzeczownika oraz ich satelitów: przysłówka i spójnika oraz przymiotnika i przyimka. 5. Rzeczownik – semantyka, składnia, morfologia. Rzeczowniki pospolite – własne, konkretneabstrakcyjne, oŜywione – nieoŜywione. 6. Czasownik – semantyka, składnia, morfologia. 7. Łączliwość czasownika jako klucz do opisu zdania. 8. Czasowniki performatywne a nazwy gatunków mowy. Czasowniki myślenia i mówienia, czasowniki modalne; czasowniki percepcji zmysłowej; czasowniki ruchu. 9. Formy fleksyjne czasownika, ich znacznie i zakresy uŜycia. Typy koniugacji. 10. Imiesłowy: sposób tworzenia, związek z aspektem, sposób uŜycia. 11. Stopniowanie przymiotników i przysłówków. 12. Łączliwość składniowa liczebnika we współczesnej polszczyźnie. Numeralizacja rzeczowników – klasyfikatory. 13. Pozycja zaimka w systemie części mowy. Bibliografia: 1. Baluch Wojciech, Metafora w ujęciu kognitywnym, ,,Ruch Literacki” 1995, 2. 2 2. Bartmiński Jerzy (red.), Współczesny język polski, Lublin 2001. 3. Bartmiński Jerzy, Nowosad-Bakalarczyk Marta (red.), Współczesna polszczyzna – wybór opracowań. 6. Części mowy, Lublin 2003. 4. Bartmiński Jerzy, Szadura Joanna (red.), Współczesna polszczyzna – wybór opracowań. 2. Warianty języka, Lublin 2003. 5. Buttler Danuta, Koncepcje pola znaczeniowego, ,,Przegląd Humanistyczny”, 1967, 2. 6. Encyklopedia języka polskiego. Wydanie trzecie poprawione i uzupełnione, pod red. Stanisława Urbańczyka i Mariana Kucały, Wrocław 1999. 7. Encyklopedia językoznawstwa ogólnego, pod red. Kazimierza Polańskiego, Wrocław 1993 (II wydanie – 1997). 8. Gramatyka współczesnego języka polskiego. Morfologia, pod red. Renaty Grzegorczykowej, Romana Laskowskiego i Henryka Wróbla. Wydanie drugie, zmienione, Warszawa 1998. 9. Gramatyka współczesnego języka polskiego. Składnia, pod red. Zuzanny Topolińskiej, Warszawa 1984. 10. Lakoff Georg, Johnson Mark, Metafory w naszym Ŝyciu, Warszawa 1988. 11. Lyons John, Semantyka, t. I, Warszawa 1984. 12. Nagórko Alicja, Zarys gramatyki polskiej, Warszawa 2005. 13. Pisarek Walery (red.) Polszczyzna 2000. Orędzie o stanie języka na przełomie tysiącleci. Ośrodek Badań Prasoznawczych UJ, Kraków 1999. 14. Słownik terminów literackich, pod red. Janusza Sławińskiego. Wydanie trzecie poszerzone i poprawione, Wrocław 1998. 15. Urbańczyk Stanisław, Słowniki i encyklopedie. Ich rodzaje i uŜyteczność. Wydanie czwarte zmienione i rozszerzone, Kraków 2000. 16. Wierzbicka Anna, O języku dla wszystkich, Warszawa 1967. 17. Wierzbicka Anna, Wierzbicki Piotr, Praktyczna stylistyka, Warszawa 1970. 3