język polski - Gimnazjum 54

Liga Naukowa z języka polskiego cz. I 2016/2017
Drodzy Ligowicze!
Tegoroczne pierwsze zadanie ma posłużyć wam do głębszej refleksji nad tematem i lekturami Konkursu
Polonistycznego. Przedstawiamy Wam do wykonania zestaw zadań otwartych. Powodzenia w zmaganiach z
trudnymi zagadnieniami.
Prosimy o przekazanie nam zadań w wersji odręcznej lub w wydruku komputerowym do 20 października
2016 r. Zadbajcie o klarowność swoich wypowiedzi, piękny styl i poprawność językową. Posługujcie się
pełnymi zdaniami.
Wasi Poloniści
Tekst I
Stanisław Wyspiański
„Noc listopadowa”
DEMETER
O córko, rzucasz matkę własną;
w pochodniach, które dla cię płoną,
żywoty onych gasną.
KORA
Z wiosną, gdy pierwsze lody spłyną,
gdy pierwsze wichry powioną,
wrócę i żywot zacznę nowy.
DEMETER
Rzucasz mnie — to ostatnie chwile,
jako na ciebie patrzą żywą — ?!
KORA
Ja, matko,będę tam szczęśliwą.
DEMETER
A przedsię droga to cmentarna.
KORA
Tajemnic tobie część uchylę:
Nie jestem ci ja matko ubogą;
bogate w podziemiu śpichlerze:
z każdego owocu się bierze
nasienie i skrzętnie kryje;
tam przechowują się ziarna
a jak je przyniosę na świat,
to każde kwiatem odmyje
i owoców urodzi mnogo.
DEMETER
Patrz! Wszystkie pędy pomarnieją,
gdy nocą wichry powieją;
patrz, oto martwy konar drzew.
KORA
Pamiętaj, matko, wczesny siew.
Spieszno mi odejść, spieszno tam,
gdzie stróżką ziarn być mam
i zgarnąć wszystek płód.
Rzeczy tajemne tam się dzieją;
nie mogą się beze mnie stać.
DEMETER
Opuszczasz mnie, mnie twoją mać —
do serca podszedł chłód;
już idziesz, biegniesz, spieszysz…
Marnieją moje letnie chudoby;
o bezlitośna, ty się cieszysz,
a mnie ostawiasz groby.
KORA
Z tajemnic moich, matko, znaj:
Jest inny tamten kraj,
kędy są wiecznotrwałe siły;
z tych coraz nowy rośnie pęd
i wzejdą i będą rodziły.
Tam wszelki żywot ma swój byt
i czeka, aż dlań błyśnie świt
i czeka, aż dlań przyjdzie czas:
zajaśnieć pełnią kras.
DEMETER
A te zwarzone, kędyż legną;
im-że w barłogu zimnym gnić…?
KORA
Umierać musi, co ma żyć…
DEMETER
Ty na śmierć wiedziesz twe służebne!
Poznaję miłość twą przeklętą
i moc i słowa twe wróżebne.
KORA
My oto, matko, zmartwychwstaniem
na wielkie siewu święto.
DEMETER
Już palą dla cię pochodnie!!
Wchodzi HYMEN i jego orszak z pochodniami i
muzyką i otaczają KORĘ.
KORA
Z tajemnic moich, matko wiedz:
Gdy wszystko żywe musi lec
pod ręką, która znaczy kres;
śmierć tych użyźnia nowe pędy
i życie nowe sieje wszędy.
Więc smutna, matko, tym rozstaniem,
ale weselna tajemnicą,
szaty przyoblekłam godnie. —
Poniechaj żalu, niechaj łez.
DEMETER
Obłędna, stamtąd nikt nie wraca;
Przysięgą zguby więzisz duszę.
KORA
Gdy więzy śmierci skruszę
i zieleń pędów nowych rzucę
na niwy, łęgi, na zagony —
o matko, Bogów godna praca! —
sposobić każ lemiesze, brony…
DEMETER
Śmierć biorąc żywa, spełniasz zbrodnię!
KORA
stała się poważna
Zaś w nieśmiertelnych wieńcu wrócę.
https://wolnelektury.pl/katalog/lektura/noc-listopadowa.html
Zadanie 1. We fragmencie „Nocy listopadowej” Stanisława Wyspiańskiego podkreśl wyrazy, których zrozumienie
sprawiło Ci kłopot. Przygotuj słowniczek wyrazów trudnych z krótkimi wyjaśnieniami. Zachowaj zasady tworzenia
haseł słownikowych. Podaj źródła, na podstawie których ustaliłaś/ustaliłeś znaczenia wyrazów.
Zadanie 2.Do jakiego rodzaju literackiego należy Tekst I?Jakie jego cech na to wskazują (wskaż co najmniej 3)?
Zadanie 3.W jakim momencie mitu o Demeter i Korze przedstawia bohaterki Wyspiański? W czym różni się
prezentowana przez niego wizja od znanej nam z „Mitologii” Jana Parandowskiego? W czym jest podobna? Weź pod
uwagę motywację zachowań postaci i ich emocje.
Zadanie 4.Jaka jest rola Kory schodzącej do podziemi? Wypisz wers z Tekstu 1, który wyjaśnia sens jej działania i
sens zimowego odpoczynku przyrody. Skomentuj wypisany wers.
Tekst II
„Księga Koheleta” (fragmenty)
1 Wszystko ma swój czas,
i jest wyznaczona godzina
na wszystkie sprawy pod niebem:
2 Jest czas rodzenia i czas umierania,
czas sadzenia i czas wyrywania tego, co zasadzono,
3 czas zabijania i czas leczenia,
czas burzenia i czas budowania,
4 czas płaczu i czas śmiechu,
czas zawodzenia i czas pląsów,
5 czas rzucania kamieni i czas ich zbierania,
czas pieszczot cielesnych i czas wstrzymywania się od
nich,
6 czas szukania i czas tracenia,
czas zachowania i czas wyrzucania,
7 czas rozdzierania i czas zszywania,
czas milczenia i czas mówienia,
8 czas miłowania i czas nienawiści,
czas wojny i czas pokoju.
9 Cóż przyjdzie pracującemu
z trudu, jaki sobie zadaje?
10 Przyjrzałem się pracy, jaką Bóg obarczył ludzi,
by się nią trudzili.
11 Uczynił wszystko pięknie w swoim czasie,
dał im nawet wyobrażenie o dziejach świata,
tak jednak, że nie pojmie człowiek dzieł,
jakich Bóg dokonuje od początku aż do końca.
12 Poznałem, że dla niego nic lepszego,
niż cieszyć się i o to dbać,
by szczęścia zaznać w swym życiu.
13 Bo też, że człowiek je i pije,
i cieszy się szczęściem przy całym swym trudzie to wszystko dar Boży.
14 Poznałem, że wszystko, co czyni Bóg,
na wieki będzie trwało:
do tego nic dodać nie można
ani od tego coś odjąć.
A Bóg tak działa, by się Go [ludzie] bali.
15 To, co jest, już było,
a to, co ma być kiedyś, już jest;
Bóg przywraca to, co przeminęło.
16 I dalej widziałem pod słońcem:
w miejscu sądu - niegodziwość,
w miejscu sprawiedliwości - nieprawość.
17 Powiedziałem sobie:
Zarówno sprawiedliwego jak i bezbożnego
będzie sądził Bóg:
na każdą bowiem sprawę i na każdy czyn
jest czas wyznaczony.
http://biblia.deon.pl/rozdzial.php?id=572
Zadanie 5.Jak filozofowie (i nie tylko) nazywają przekonanie o zależności człowieka i świata od przyczyny
znajdującej się poza naturą i jej niepodlegającej, wiarę w przeznaczenie, zależność od losu? Czy fragment „Księgi
Koheleta” jest wyrazem takiego przekonania, czy wręcz przeciwnie? Zwoją odpowiedź poprzyj dwoma argumentami
opartymi na cytatach.
Zadanie 6.Na jakiej zasadzie zostały zbudowane wersety od 2 do 8?Jakiej refleksji służy taka konstrukcja?
Zadanie 7. Jaka jest wizja człowieka i jego życia wpisana w ten fragment Biblii?Odpowiedz w 3-5 zdaniach,
stosując cytaty.
Tekst III
Daniel Naborowski„Impreza”
CALANDO, POGGIANDO – „TO NA DÓŁ, TO DO GÓRY”
Świat – morze, człowiek – okręt od burzy niesiony,
Przygody – skryte skały, szczęście – wiatr szalony.
Gdzie styr umysł stateczny, gdzie sam rozum rządzi,
Gdzie cnota Cynozura, takowy nie błądzi:
To na dół, to do góry, to w bok wały porze,
Tak pogody zażywa, jako niesie morze.
Nic stałego na świecie, ponieważ i wdzięczna
Pochodnia Tytanowa, błędna twarz miesięczna
Za niebieskim obrotem zachodzą i wstają –
Cóż człowiek, jeśli nieba swą odmianę mają!
http://www.mnp.art.pl/fileadmin/pliki/MNP/Edukacja/Co_ma_koronka/Karta_23_-_ZYCIE_JAK_SLIZGAWKA.pdf
Zadanie 8.Na podstawie wiersza przedstaw znaczenia symboliczne elementów ukazanych w poetyckim obrazie
stworzonym przez Naborowskiego.
znaczenie symboliczne
morze
okręt
skały
wicher
ster
Gwiazda Polarna
Zadanie 9. Wyjaśnij znaczenie poniższych peryfraz:
wdzięczna /Pochodnia Tytanowa
błędna twarz miesięczna
Zadanie 10.Jak rozumiesz główną myśl utworu Daniela Naborowskiego? Odpowiedz w 3-5 zdaniach z użyciem
cytatów.
Zadanie 11. Twórczość Daniela Naborowskiego reprezentuje epokę baroku. Do jakiego nurtu poezji barokowej
należy zaliczyć utwory Naborowskiego wymienione w lekturze Konkursu Polonistycznego? Czym charakteryzuje się
ten nurt poezji?
Tekst IV
Roman Lewandowski
fragment tekstu z katalogu „Post-Gauguin, czyli mit obrazu i obrazowania”
„W Skąd przychodzimy? Kim jesteśmy? Dokąd zmierzamy? Paul Gauguin konstruuje kulturową alegorię losu
i językową elipsę. Nie ma już w tym obrazie obecnej w jego wcześniejszych pracach dominanty etnografii
i symboliki. Domeną jego późnej twórczości staje się coraz bardziej cielesność malarstwa (zwłaszcza ekspresja
i chromatyka barwy), a z drugiej strony — ujawnia się i potęguje niematerialność artystycznego dyskursu, który
poprzez dekonstrukcję klasycznej linii oraz płaszczyzny wkrótce zawiedzie malarstwo do języka abstrakcji. Zatem
sformułowane w tytule obrazu pytanie Gauguina dotyczy w równej mierze sytuacji człowieka i jego świata, co statusu
i kondycji sztuki oraz kultury…
Od momentu namalowania obrazu minęło ponad sto lat i — choć w międzyczasie człowiek wywołał kilka wojen
światowych, dokonał przełomowych odkryć w fizyce, a nawet znalazł się na Księżycu — pytanie Gauguina pozostaje
nadal w mocy. Ciągle też — mimo dynamicznie rozwijających się technologii i odkryć powiększających zakres naszej
wiedzy — konstatujemy naszą niewiedzę wobec fundamentalnych pytań, jakie stawia sobie współczesny człowiek.
Towarzyszący im kryzys na rozmaitych obszarach kulturowej komunikacji zbiega się z rozmiękczeniem opisującego
naszą rzeczywistość świata pojęciowego. Impas tożsamości oraz figury podmiotu stał się zresztą synonimem rozterek,
jakie odczuwa każdy człowiek i każda społeczność wobec gwałtownie zachodzących przemian. Z drugiej strony —
musimy mieć świadomość, że odczucie to nie jest niczym nowym. Warto pamiętać, że chociaż heraklitejskie panta rei
obwieszczone zostało przed zgoła dwoma i pół tysiącem lat, aspekt stawania się i przemijania jest — paradoksalnie —
nadal jedyną pewną i niezmienną cechą towarzyszącej nam w życiu niepewności. Reszta jest wiarą i zawierzeniem…
Nie może zatem dziwić, że pewnym panaceum na lęk przed zmiennością i płynnością świata stała się nieprzeparta
potrzeba i przymus obrazowania oraz opisywania zarówno siebie, jak i otaczającej rzeczywistości. Być może człowiek
nie potrafi żyć bez obrazu i bez odbicia, być może wynika to z wiary, że zatrzymanie w jednym kadrze lub w jednym
zdaniu rozpędzonego życia może stanowić remedium i odpowiedź na przemijanie. (…)
Zadanie 12. O jakiej funkcji sztuki mówi autor powyższego artykułu? Z czego wynika tak duże znaczenie
tej funkcji?
Zadanie 13. Dlaczego autor artykułu nazywa pytania z tytułu obrazu Gauguina „fundamentalnymi
pytaniami”?
Zadanie 14. Wyszukaj dobrą internetową reprodukcję wskazanego w Tekście IV obrazu Gauguina.
Obejrzyj go starannie. Zastanów się, która postać na obrazie może zadawać sobie pytania zawarte w tytule.
Napisz monolog wewnętrzny tej postaci rozpoczynający się od słów Skąd przychodzimy? Kim jesteśmy?
Dokąd zmierzamy?, w którym podejmuje ona próbę odpowiedzi na powyższe pytania, analizując to, co widzi w
swym otoczeniu (na obrazie). Twoja praca powinna zajmować co najmniej ¾ strony A4, powinna odwoływać się
do elementów obrazu i być próbą interpretacji jego symboliki.
CZAS
W
DZIELE
LITERACKIM w
:
Słownik:
Słownik
wiedzy
o
literaturze
We współczesnej teorii gatunków i rodzajów literackich wyraźnie dominuje przekonanie, że o podziale na
literackie rodzaje decyduje właśnie "gospodarka" czasem w dziele literackim, że cechą epiki jest upływ
czasu, dokładniej na co najmniej dwóch jego płaszczyznach - czasu w którym toczy się → narracja, czyli →
narrator wykonuje czynność opowiadania oraz - czasu zdarzeń. Ta ostatnia to oś czasowa, na której
umiejscowione są (zwykle w związku przyczynowo-skutkowym) zdarzenia będące elementarnymi
składnikami fabuły danego utworu epickiego. O rytmie czasu płynącego na obydwu tych płaszczyznach w
sposób suwerenny decyduje narrator, powołany do życia przez autorski podmiot. (…)
(…)"W powieści zjawiskiem rzeczywistym i materialnie istniejącym jest tylko odpowiedni łańcuch zdań,
uporządkowany kompozycyjnie i zamknięty jako całość. Natomiast wyrażone przez ów łańcuch wszelkie
"wydarzenia", "przypadki", "przeżycia" i "rozmowy" są pozorne i tylko w obrębie owego łańcucha istnieją.
Ów zaś łańcuch zdań leży na płaszczyźnie czasu narracji i realnie się rozkręca aż po swoje zakończenie i
tylko ten łańcuch zdań, a nie co innego "zapycha" sobą czas realny. Natomiast owe wydarzenia pozorne i
tylko przez ów porządek zdań ewokowane znajdują się na płaszczyźnie czasu zdarzeń". (K. Wyka: Teoria
czasu powieściowego). (…)Nawet wtedy, gdy czas narracji nie został w dziele w wyraźny sposób
wyodrębniony, wydarzenia przedstawione zawsze są od niego wcześniejsze, że nie można po prostu
opowiedzieć zdarzenia, które jeszcze nie nastąpiło. (…) Wyka pisze: "Czas narracji nigdy nie jest "krótszy"
od czasu objętych nią zdarzeń, ale przynajmniej "równy", a częściej od tego ostatniego "dłuższy". (…)Wyka
wprowadza też do badań nad epiką trzecią płaszczyznę czasową, nazywaną przez niego "czasem
środowiskowym". Jest to płaszczyzna pośrednicząca między immanencją dzieła a realnym, pozaliterackim
światem. Otóż czas zdarzeń zawsze jest osadzony w jakiejś realnej społecznej, historycznej czy politycznej
rzeczywistości, co dotyczy zarówno powieści współczesnej (obojętne - realistycznej czy kreacyjnej),
powieści historycznej (to materiał szczególnie "wrażliwy" na błąd "anachronizmu"), jak i powieści science
fiction, w której czas zdarzeń przesunięty jest w stosunku do czasu realnego do dalszej lub bliższej
(najczęściej precyzyjnie określonej) przyszłości. (…)
Cechą więc epiki jest występowanie w niej dwóch (w ujęciu Wyki - trzech) płaszczyzn czasowych.
Wyznacznikiem dramatu jest jego czasowa jednopłaszczyznowość. Kleiner, do którego wypada nam
powrócić, pisał że jedynym czasem "uruchamianym" przez utwór dramatyczny jest realny czas upływający
w trakcie zdarzeń przedstawianych na scenie. Lirykę zaś określał jako wypowiedź literacką
"unieruchamiającą" czas, świat przedstawiony utworu lirycznego jest światem "poza czasem", "światem, w
którym czas nie płynie". Co do tego, że właśnie kategoria czasu jest tą, która w precyzyjny sposób dzieli
literaturę na literackie rodzaje i pozwala do współczesności zachować Arystotelesowski podział na trzy
rodzaje literackie, między różnymi - nawet przeciwstawnymi - szkołami genologicznymi panuje zgoda.
http://www.edupedia.pl/words/index/show/528046_slownik_wiedzy_o_literaturze-czas_w_dziele_literackim.html
Zadanie 15. Jakie płaszczyzny czasowe można wyodrębnić w opowiadaniu Pawła Huellego pt. „Stół”.
Opisz je, uwzględniając czas historyczny i relacje czasowe między czasem narracji a czasem akcji i
retrospekcji. Wyjaśnij, na czym polega chronologia w utworze.
Zadanie 16. Wykaż, że wszyscy dorośli bohaterowie „Stołu” Pawła Huellego nie mają wpływu na
wydarzenia, które się wokół nich rozegrały, że są miotani wichrem historii.
Zadanie 17. Wyjaśnij dosłowne i symboliczne znaczenie tytułu opowiadania Pawła Huellego.
Zadanie 18. Po obejrzeniu poniższych obrazów Jacka Malczewskiego noszących tytuł „Śmierć” napisz,
jakie dostrzegasz podobieństwa i różnice w przedstawieniu bohaterek obrazów a mityczną Atropos oraz
Atropos z wiersza Wisławy Szymborskiej.
Podobieństwa
Atropos z mitu
Śmierć z obrazu A
Śmierć z obrazu B
A
Atropos z wiersza
Szymborskiej
Różnice
Atropos z mitu
Atropos z wiersza
Szymborskiej
B