standardy techniczne po 7 czerwca 2012 roku
Transkrypt
standardy techniczne po 7 czerwca 2012 roku
Marcin Cymerman Uniwersytet Warmińsko-Mazurski Co zmieni się w pomiarach geodezyjnych? –standardy techniczne po 7 czerwca 2012 roku Wymieniona w tytule data ma bardzo istotne znaczenie dla wszystkich tych którzy jakkolwiek związani są z geodezją. Termin ten oznacza wprowadzenie wielu ważnych modyfikacji w dotychczas stosowanych przepisach normujących zasady wykonywania pomiarów geodezyjnych. Dla zachowania chronologii i wyjaśnienia przyczyn tych zmian należy wspomnieć o ich początkach, którym był zaledwie jeden artykuł, zawarty w ustawie o infrastrukturze informacji przestrzennej z dnia 4 marca 2010 roku. Spowodował on, iż wiele niezwykle istotnych dla geodetów instrukcji technicznych straciło swą moc prawną i przestało obowiązywać. Powstało zatem zasadnicze pytanie – co w zamian? Odpowiedzią było rozpoczęcie pracę nad formułowaniem nowych przepisów w postaci rozporządzeń. Niektóre z nich weszły już w życie, a kilka jest jeszcze w fazie projektów. Warto przyjrzeć się temu co już zostało spisane, jakie są korelacje tych ustaleń z wcześniejszymi przepisami i oczywiście, co będzie dalej z zasadami pomiarów geodezyjnych. W tym celu powstał niniejszy artykuł, który jest próbą usystematyzowania i wyszczególnienia najbardziej znaczących zmian, z którymi można spotkać się w codziennej praktyce geodezyjnej. Zawarte treści są syntezą ogółu wprowadzonych modyfikacji, gdyż nie sposób szczegółowo opisać wszystkich nowości, które nastąpiły wraz ze wspomnianą już datą. Niemniej każdemu z najbardziej istotnych rozporządzeń poświęcono osobny akapit opisujący przedmiot i treść danego rozporządzenia oraz przywołano odpowiadającą mu uprzednio instrukcję techniczną, co umożliwia bezpośrednia analizę wprowadzonych zmian. Ponadto wykonano zestawienia wspomnianych już dokumentów w formie tabelarycznej, przygotowanych zarówno dla szeregu instrukcji posiadających już swoje odpowiedniki, oraz tych które takowych jeszcze nie mają. Najważniejszym nowym przepisem stało się rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji w sprawie standardów technicznych wykonywania geodezyjnych pomiarów sytuacyjno – wysokościowych oraz opracowywania i przekazywania wyników tych pomiarów do PZGiK z dnia 9 listopada 2011. To w niej można znaleźć podstawowe, choć może mniej szczegółowe, informacje na temat wykonywania prac geodezyjnych. Istotnym aspektem jest fakt, który w końcu rozwiał wszelkie wątpliwości związane z nowoczesną technologią mierniczą, jakimi są pomiary satelitarne czy skaning laserowy– zostały one formalnie spisane w rozporządzeniu, jako kolejny sposób na wykonywanie pomiarów sytuacyjno – wysokościowych. Oprócz podania definicji tych technologii, są również wypisane wytyczne, jakimi powinni kierować się geodeci (oraz ośrodki dokumentacji) przy wykonywaniu prac geodezyjnych: precyzja pomiaru, sposób zakładania osnowy pomiarowej oraz forma dostarczania wyników w postaci operatu do państwowego zasobu. Jest też kilka zmian ściśle związanych z wykonywaniem pomiarów, jak chociażby wprowadzenie większych długości ciągu poligonowego czy linii pomiarowych oraz zmniejszenie dopuszczalnych granic błędów średnich wyznaczania pozycji. Większość tych zmian spowodowana jest wprowadzeniem nowoczesnych technologii, a co za tym idzie nowych instrumentów takich jak bardziej precyzyjne (zintegrowane z GPS) tachimetry elektroniczne, niwelatory kodowe czy skanery laserowe. Poruszając się nadal w temacie rozporządzenia dotyczącego standardów technicznych, warto wspomnieć o pełnej cyfryzacji i automatyzacji dokumentów. Przepisy zaznaczają, w jakim formacie można zapisywać pliki danych wygenerowanych z roboczej bazy danych i jest to schemat GML. Innymi wytycznymi są dane, które powinny znaleźć się na wydrukowanej mapie do celów projektowych. Z tego powodu ośrodki dokumentacji przygotowały odpowiednie formularze do wydawanych druków. Obowiązujące akty prawne pozwalają również na wysyłanie drogą elektroniczną dokumentów lub operatów technicznych, co w dzisiejszym zinformatyzowanym świecie jest oszczędnością czasu nie tylko geodetów, ale również ośrodków które przyjmują owe dokumentacje. Warto dodać, że istnieją już ośrodki dokumentacji, które pracują tylko na bazach danych, mapach numerycznych i dokumentacji elektronicznej, chociaż w skali całego kraju takich miejsc jest jeszcze niewiele. Istota kolejnego bardzo ważnego rozporządzenia związana jest bezpośrednio z osnowami geodezyjnymi, w temacie których również zaszło wiele zmian. Wśród nich wymienić można między innymi nowopowstały podział osnów na rodzaje i klasy, gdzie opisano i wydzielono osnowę fundamentalną. Rola tej osnowy jest niezwykle znacząca przy pracach związanych z przeniesieniem i utrzymaniem państwowego systemu odniesień przestrzennych. Modyfikacje zauważyć można również w osnowach szczegółowych poziomych i podstawowych wysokościowych. Pozioma osnowa szczegółowa II i III klasy została zaliczona do osnowy poziomej szczegółowej 2 klasy. Wysokościową osnowę podstawową sklasyfikowano do podstawowej bazowej osnowy wysokościowej drugiego rzędu. Z kolei osnowy wysokościowe szczegółowe III i IV klasy wliczono do trzeciej klasy osnowy wysokościowej szczegółowej. Ponadto przedmiotowe rozporządzenie opisuje zasady prowadzenia i udostępniania baz danych osnów geodezyjnych. Ta sytuacja może spowodować dodatkowe koszty związane z modernizacją dotychczasowych baz danych. Jednak proces ten należy traktować jako inwestycję długoterminową, a do jej niewątpliwych korzyści można zaliczyć oszczędności, które z czasem będą przynosiły wprowadzone zmiany. Ma się to dokonać za sprawą dokumentacji elektronicznej, prostszej stabilizacji punktów, obowiązku zakładania osnów wielofunkcyjnych czy też wykorzystaniu w pomiarach geodezyjnych stacji referencyjnych. Istota kolejnego bardzo ważnego rozporządzenia związana jest bezpośrednio z osnowami geodezyjnymi, w temacie których również zaszło wiele zmian. Wśród nich wymienić można między innymi nowopowstały podział osnów według rodzajów i klas, gdzie opisano i wydzielono osnowę podstawową fundamentalną, osnowę podstawową bazową oraz osnowę szczegółową. Modyfikacje zauważyć można również w osnowach szczegółowych poziomych i podstawowych wysokościowych. Pozioma osnowa szczegółowa II i III klasy została zaliczona do osnowy poziomej szczegółowej 2 klasy. Wysokościową osnowę podstawową sklasyfikowano do podstawowej bazowej osnowy wysokościowej drugiego rzędu. Z kolei osnowy wysokościowe szczegółowe III i IV klasy wliczono do trzeciej klasy osnowy wysokościowej szczegółowej. Ponadto przedmiotowe rozporządzenie opisuje zasady prowadzenia i udostępniania baz danych osnów geodezyjnych. Ta sytuacja może spowodować dodatkowe koszty związane z modernizacją dotychczasowych baz danych. Jednak proces ten należy traktować jako inwestycję długoterminową, a do jej niewątpliwych korzyści można zaliczyć oszczędności, które z czasem będą przynosiły wprowadzone zmiany. Wśród nich wymienić można chociażby zinformatyzowanie dokumentacji geodezyjnej, zniesienie szeregu warunków utrudniających i wydłużających proces utrwalania punktów osnowy, obowiązek częstszej modernizacji i wprowadzenia urządzeń zabezpieczających stabilizację osnowy, dopuszczenie stosowania osnów wielofunkcyjnych (o punktach zarówno osnowy geodezyjnej, grawimetrycznej jak i magnetycznej). Warto wspomnieć również o umożliwieniu stosowania technik GNSS przy zakładaniu osnów lub niekiedy (przy spełnieniu odpowiednich wymogów) całkowitego zastąpienia ich stacjami państwowej sieci referencyjnej. Inne rozporządzenie (obejmujące tym razem obszary kartografii) określa bazy danych obiektów topograficznych i danych ogólnogeograficznych. Normuje ono organizację, tryb i standardy tworzenia baz danych, oraz zasady ich udostępniania i późniejszej aktualizacji. Powstało również nowe rozporządzenie, które precyzuje i opisuje rodzaje kartograficznych opracowań tematycznych i specjalnych. W tym miejscu warto również wspomnieć o rozporządzeniu określającym państwowe rejestry nazw geograficznych. Wszystkie nowe przepisy, które wymieniono powyżej związane są z zastąpionymi instrukcjami technicznymi K-2 oraz K-3. Ustawodawca nie zapomniał również o szeroko pojętej fotogrametrii. Powstało rozporządzenie w sprawie baz danych dotyczących zobrazowań lotniczych i satelitarnych oraz ortofotomapy i numerycznego modelu terenu. Jego treść dotyczy danych związanych z informacjami gromadzonymi w bazach danych, standardów tworzenia oraz udostępniania i aktualizacji przedmiotowych baz danych. Zajęto się także ewidencją, czego konsekwencją jest wydanie rozporządzenia związanego z rejestrem granic i powierzchni jednostek podziałów terytorialnych kraju oraz odnoszącego się do ewidencji miejscowości, ulic i adresów. To drugie ustala sposób, w jaki powinno nadawać się numery porządkowe budynków i nieruchomości oraz wymienia zasady jakimi powinno się kierować przydzielając nazwy ulic lub placów. Rozporządzenie to zawiera także wzór wniosku o ustalenie numeru porządkowego. Jedno z rozporządzeń nie jest związane z ustawą o infrastrukturze informacji przestrzennej. Na podstawie prawa geodezyjnego i kartograficznego oraz ustawy o ochronie informacji niejawnych stworzono rozporządzenie w sprawie rodzajów materiałów geodezyjnych i kartograficznych podlegających ochronie. Zawarto tam informacje mówiące o tym, które materiały geodezyjne i kartograficzne będą traktowane jako niejawne i wśród nich wymienia się między innymi te, które uzyskano za pomocą skaningu laserowego lub bazy danych o terenach zamkniętych. Nowe rozporządzenia weszły w życie zgodnie z art. 35 ustawy o infrastrukturze informacji przestrzennej. Mają one zastąpić jeszcze niedawno obwiązujące instrukcje techniczne zapisane w rozporządzeniu o standardach technicznych z 1999 roku. W tabeli zestawiono nowo wydane rozporządzenia, w których możemy odnaleźć dotychczasowe i niejednokrotnie zmienione przepisy z instrukcji technicznych stosowanych w praktyce geodezyjnej. NOWE ROZPORZĄDZENIA Rozporządzenie MSWiA z 9 listopada 2011 roku w sprawie wykonywania prac geodezyjnych i kartograficznych, geodezyjnych pomiarów sytuacyjnych i wysokościowych oraz opracowywanie i przekazywanie wyników tych pomiarów do PZGiK. (Dz. U. nr 263, poz.1572) Rozporządzenie MAC z 14 lutego 2012 roku w sprawie osnów geodezyjnych, grawimetrycznych i magnetycznych. (Dz. U. poz.352) Rozporządzenie Rady Ministrów z 3 października 2011 roku w sprawie rodzajów kartograficznych opracowań tematycznych i specjalnych. (Dz. U. nr 222, poz.1328) STARE INSTRUKCJE TECHNICZNE O-1 Ogólne zasady wykonywania prac geodezyjnych O-2 Ogólne zasady opracowania map dla celów gospodarczych O-3 Zasady kompletowania dokumentacji geodezyjnej i kartograficznej G-3 Geodezyjna obsługa inwestycji G-4 Pomiary sytuacyjne i wysokościowe G-1 Pozioma osnowa geodezyjna G-2 Wysokościowa osnowa geodezyjna K-2 Mapy topograficzne do celów gospodarczych K-3 Mapy tematyczne Rozporządzenie MSWiA z 17 listopada 2011 roku w sprawie bazy danych obiektów topograficznych oraz bazy danych ogólno geograficznych. (Dz. U. nr 279, poz.1642) Rozporządzenie MAC z 14 lutego 2012 roku w sprawie państwowego rejestru nazw geograficznych. (Dz. U. poz.309) Rozporządzenie MSWiA z 3 listopada 2011 roku w sprawie baz danych dotyczących zobrazowań lotniczych i satelitarnych oraz ortofotomapy i numerycznego modelu terenu. (Dz. U. nr 263, poz.1571) Rozporządzenie MAC z 22 grudnia 2011 roku w Rozporządzenie powstało na podstawie ustawy z sprawie rodzajów materiałów geodezyjnych i dnia 5 sierpnia 2010 roku o ochronie informacji kartograficznych podlegających ochronie niejawnych. zgodnie z przepisami o ochronie informacji niejawnych. (Dz. U. nr 299, poz.1772) Rozporządzenie Rady Ministrów z 10 stycznia 2012 roku w sprawie państwowego rejestru granic i powierzchni jednostek podziałów terytorialnych kraju. (Dz. U. poz.199) Rozporządzenie MAC z 9 stycznia 2012 roku w sprawie ewidencji miejscowości, ulic i adresów. (Dz. U. poz.125) W zestawieniu pominięto kilka ważnych instrukcji, czego powodem był fakt, że nie posiadają one zastępczych rozporządzeń. Trwają jeszcze prace nad kilkoma projektami, aby zapewnić pełny wachlarz rozporządzeń, które maja uzupełniać prawo geodezyjne i kartograficzne. Jednym z przykładów instrukcji, która nie ma jeszcze swojego formalnego odpowiednika to instrukcja K-1, w której opisane są zasady prowadzenia mapy zasadniczej oraz wykaz symboli stosowanych podczas aktualizowania owych map. Kolejny problem utworzył się w temacie geodezyjnej ewidencji sieci uzbrojenia terenu. Związane z nią instrukcje mają być zastąpione przez rozporządzenie MAC w sprawie bazy danych geodezyjnej sieci uzbrojenia terenu, bazy danych obiektów topograficznych oraz mapy zasadniczej. Pojawia się kwestia co w sytuacji, kiedy jedne wytyczne tracą moc, a nie ma jeszcze odpowiedniego dokumentu, który zastępowałby ówczesne instrukcje. Prawo mówi jednoznacznie, że do czasu wejścia w życie odpowiedniego rozporządzenia należy stosować stare przepisy,. W takim wypadku instrukcję techniczną K-1 stosuje się przy aktualizacji istniejących już map zasadniczych analogowych, które nie zdążyły jeszcze przejść do postaci cyfrowej. Warto jednak zaznaczyć, że na nowe rozporządzenie nie trzeba będzie długo czekać, gdyż ma ono wejść w życie jeszcze w czerwcu tego roku. Oprócz projektu rozporządzenia, które zastępuje wytyczne dotyczące mapy zasadniczej oraz geodezyjnej sieci uzbrojenia terenu, na swój zaktualizowany odpowiednik w postaci nowego rozporządzenia czeka także instrukcja techniczna O-4 – zasady prowadzenia państwowego zasobu geodezyjnego i kartograficznego. Projekt jest w trakcie tworzenia i ma uzyskać moc prawną jeszcze w tym roku. Istnieje jeszcze kilka koncepcji aktów prawnych związanych z geodezją, a mianowicie: rozporządzenie w sprawie państwowego systemu odniesień przestrzennych, w sprawie zintegrowanego systemu informacji o nieruchomościach, zmieniające rozporządzenie w sprawie ewidencji gruntów i budynków oraz kolejne zmieniające rozporządzenie w sprawie uprawnień zawodowych w dziedzinie geodezji i kartografii. Wszystkie wyżej wymienione regulacje prawne planowane są na 2012 rok. W poniższej tabeli przedstawiono projekty rozporządzeń, które mają zastąpić stare instrukcje. PROJEKTY ROZPORZĄDZEŃ Rozporządzenie w sprawie organizacji i trybu prowadzenia państwowego zasobu geodezyjnego i kartograficznego. STARE INSTRUKCJE TECHNICZNE O-4 Zasady prowadzenia państwowego zasobu geodezyjnego i kartograficznego Rozporządzenie w sprawie bazy danych G-7 Geodezyjna ewidencja sieci uzbrojenia geodezyjnej ewidencji sieci uzbrojenia terenu terenu, baz danych obiektów topograficznych K-1 Mapa Zasadnicza oraz mapy zasadniczej. Rozporządzenie w sprawie państwowego systemu odniesień przestrzennych. Rozporządzenie w sprawie zintegrowanego systemu informacji o nieruchomościach. Rozporządzenie w sprawie ewidencji gruntów i budynków. Rozporządzenie w sprawie uprawnień zawodowych w dziedzinie geodezji i kartografii. Niewątpliwie wprowadzone zmiany musiały w końcu nastąpić. Ich potrzebę uzasadnia pojawienie się nowoczesnych metody pozyskiwania danych, związane z tym nowe technologie pomiarowe czy ogólna komputeryzacja i informatyzacja, bez której dzisiejszy świat nie mógłby funkcjonować w tak szybkim tempie. Nowe przepisy mają na celu dostosowania się do obecnej sytuacji i docelowe ułatwienie pracy geodetom. Inaczej wygląda sytuacja w ośrodkach dokumentacji i państwowych zasobach, które zmuszone są do dostosowania się do nowych wytycznych, a co za tym idzie modernizacja niemalże całej infrastruktury prowadzenia zasobu i mapy numerycznej. Wejście w życie ery baz danych, powoduje konieczność wdrożenia ich i dostosowania do aktualnie obowiązujących norm (wliczając w to także szkolenia pracowników) co z pewnością zajmie dużo czasu i spowoduje spore koszty. Jednak cały ten proces ma z czasem być źródłem oszczędności i skutecznym sposobem na sprawne prowadzenie ośrodków i zasobów. Przewidywana systematyczna aktualizacja i edycja map, znacznie skróci czas oczekiwania na udostępnienie danych przestrzennych oraz uprości te procedury. Dzięki tym czynnikom wzrośnie również jakość prowadzonych baz danych. Taki stan znacząco ułatwi podejmowanie decyzji inwestycyjnych, co na pewno będzie dodatnio oddziaływać na branże bezpośrednio związane z geodezją. Zmniejszone zostaną również koszty prowadzenia i funkcjonowania państwowych zasobów geodezyjnych i kartograficznych, a także ograniczone wydatki państwa na gromadzenie i przetwarzanie redundowanych informacji. Zmniejszona ilość map analogowych zniweluje koszty utrzymania i konserwacji tego rodzaju materiałów. Nowe przepisy obejmują w równym stopniu wiele płaszczyzn powiązanych z zawodem geodety jak sam sposób wykonywania pomiarów, prowadzenia ewidencji czy kartografii. Miejmy nadzieję, że zarówno geodetom jak i ośrodkom dokumentacji czy zasobom państwowym, będzie stosunkowo łatwo odnaleźć się w gąszczu nowych rozporządzeń. Wprowadzone w aktach prawnych modernizacje wymuszone były przez wszechobecny postęp technologiczny. Zatem, aby być na bieżąco z nowo wprowadzanymi przepisami, powinniśmy szczegółowo zapoznać się z treścią istniejącymi już norm oraz uważnie śledzić informacje o planowanych dopiero zmianach.