„SZCZĘŚĆ BOŻE”

„SZCZĘŚĆ BOŻE”
SZLAK PIELGRZYMKOWY W KOPALNI SOLI „WIELICZKA”
Górnicze
„Szczęść Boże”
„Wy jesteście solą ziemi, wy jesteście światłem świata”
(Mt. 5, 13-14)
Praca pod ziemią zawsze była związana z wielkim niebezpieczeństwem niosącym zagrożenie
dla życia. Dlatego też górnicy budowali pod ziemią kaplice, do których udawali się na codzienną,
poranną mszę świętą.
Ważne miejsce w kulturze wielickich górników zajmował kult świętych patronów. Świadczą
o tym nie tylko liczne podziemne kaplice, ale również zwyczaje, folklor słowny, czy uprawianie
sztuk pięknych, a zwłaszcza rzeźby w soli, poświęcone tematyce religijnej. Wystawieni na ciągłe
niebezpieczeństwo górnicy zawierzali swe życie i zdrowie opiece Wszechmogącego, Matki Boskiej
i świętych patronów. Szczególnymi orędownikami, których darzono nadzwyczajnym kultem byli,
oprócz głównej patronki św. Kingi, św. Antoni Padewski, św. Klemens, św. Barbara.
Tradycje te przetrwały do dnia dzisiejszego, podobnie jak pozdrowienie „Szczęść Boże”, którym witają się i mówią sobie na pożegnanie wszyscy ludzie przebywający pod ziemią. Pierwsze
„Szczęść Boże” rozbrzmiewa z chwilą zjazdu na dół, ostatnie gdy wydostajemy się na powierzchnię, czyli „na świat”.
Kaplica
św. Antoniego
(poziom I - 64m)
Kaplica pod wezwaniem św. Antoniego powstawała w latach 1690–1710 w stylu barokowym. Jest najstarszą z zachowanych podziemnych świątyń. Pierwsze nabożeństwo odprawiono
tutaj w 1698 roku. Ze względu na nieustanny proces ługowania (rozpuszczania) solnego wnętrza,
konieczne było ciągłe prowadzenie prac renowacyjnych.
Wnętrze kaplicy dzieli się na trzy części: prezbiterium, nawę i przedsionek, w których podziwiać
można solne rzeźby, ołtarze i ambonę.
Za patrona kaplicy wybrano św. Antoniego, sprzymierzeńca ludzi poszukujących, opiekuna
górników kruszcowych. W ołtarzu głównym znajdują się figury Chrystusa Ukrzyżowanego, Matki Boskiej z Dzieciątkiem i św. Antoniego. W bocznych wnękach, między kolumnami umieszczono figury
św. Stanisława ze Szczepanowa i św. Klemensa. Umieszczone w prezbiterium rzeźby, ówcześnie panującego w Polsce króla Augusta II i scena pasyjna są już dzisiaj trudne do odczytania. W podobnym
stanie są dwa boczne ołtarze znajdujące się po obu stronach nawy. Jeden z nich poświęcony został
św. Piotrowi z Alkantary, drugi – św. Kazimierzowi.
W oddzielonym od prezbiterium przedsionku znajdują się wolnostojące posągi świętych: Franciszka, Dominika, Piotra i Pawła, oraz wykuta w soli ambona.
Pomimo wysiłków konserwatorskich, detale architektoniczne, jak i same rzeźby, powoli zatracają
swój pierwotny kształt.
(poziom II wyższy - 90m)
Kaplica
św. Krzyża
Kaplica powstała jako wotum za uratowanie kopalni z katastrofalnego wycieku podziemnych
wód w 2 połowie XIX wieku. Różnorodne wyposażenie wnętrza skompletowano z kilku dawnych miejsc kultu. Sposób urządzenia tej kaplicy poświadcza zjawisko tzw. „wędrowania” kaplic
i ich wyposażenia w miejsca bezpieczne i tam gdzie rozpoczynano pracę, czyli w nowe rejony
eksploatacji.
Ołtarz znajduje się w obudowanej drewnem wnęce zwieńczonej łukiem. Konstrukcja wspiera się na dwóch solnych kolumnach o głowicach ciekawie zdobionych roślinnymi motywami.
Centralne miejsce w ołtarzu zajmuje XIX-wieczna drewniana rzeźba Chrystusa Ukrzyżowanego.
Przed mensą umieszczono solne figury zakonników. Po przeciwległej stronie można zobaczyć
polichromowaną figurę Matki Boskiej Zwycięskiej, pochodzącą z XVII wieku.
Wnętrze oświetla żyrandol wykonany w 2. poł. XIX wieku z drewna i kryształów soli.
Kaplica
św. Kingi
(poziom II niższy - 101m)
Jest najokazalszą i najbogatszą w swej formie podziemną świątynią, która powstaje już od ponad 100 lat. W latach 1896-1963 prace rzeźbiarskie wykonywali górnicy samoucy: Józef i Tomasz
Markowscy oraz Antoni Wyrodek. Kolejne projekty rzeźbiarskie realizuje w jej wnętrzu współczesne
pokolenie wielickich górników.
Rzeźbiarskie dzieła zdobiące ociosy kaplicy, czyli jej ściany, są ilustracją scen z Nowego Testamentu. Najbliżej schodów, po prawej stronie, znajdują się płaskorzeźby Wyrok Heroda i Rzeź
Niewiniątek, powyżej nich szopka Betlejemska. Nieco dalej kaplica Matki Boskiej z Dzieciątkiem
zwieńczona wyobrażeniem Boga Ojca; dalej płaskorzeźba: Ucieczka do Egiptu, a ponad nią Chrystus
upadający pod krzyżem.
W sąsiedztwie ołtarza głównego umieszczono ołtarz boczny poświęcony Sercu Pana Jezusa,
płaskorzeźbę 12-letni Jezus nauczający w świątyni oraz ambonę, której podstawa przypomina mury
Wawelu. We wnęce ołtarza centralnego umieszczono relikwie św. Kingi.
Chrystus na krzyżu i dwie postaci klęczących zakonników to solne kopie ołtarza z kaplicy św. Antoniego, które w 1900 roku były eksponowane na Światowej Wystawie w Paryżu.
Po lewej stronie głównego ołtarza widnieje płaskorzeźba Cud w Kanie Galilejskiej, obok niej
znajduje się ołtarz Serca Matki Boskiej.
Prezbiterium kaplicy zdobią zarówno prace rzeźbiarskie z początku XX wieku, jak i powstałe
w ostatnich latach. Ołtarz główny – jeden z najstarszych elementów wystroju, dzieło Józefa Markowskiego, składa się z trzech części. Po środku figura św. Kingi otoczona kryształami soli. W bocznych wnękach ołtarza, pomiędzy dwoma parami kolumn figury św. Józefa i św. Klemensa.
W latach 2002-2003 w prezbiterium zrealizowano nowe projekty rzeźbiarskie. Na froncie solnej
mensy, we wnęce umieszczono relikwie św. Kingi przywiezione do Wieliczki w 1994 roku, ze starosądeckiego klasztoru sióstr klarysek (pierwotnie umieszczone były w ołtarzu głównym). Po lewej stronie relikwiarza przedstawiony jest herb Arpadów, po prawej – herb kapituły biskupów krakowskich.
Wykonano również ambonkę Słowa Bożego, tron papieski, stalle oraz krzyż papieski. Krzyż ten
poprzez różnorodne sole, z których został skonstruowany, symbolizuje wszystkie polskie kopalnie
soli: Wieliczkę, Bochnię, Kłodawę i Sieroszowice.
Kaplicę rozświetlają wspaniałe solne żyrandole. Cały wystrój podziemnej świątyni wykonano
w soli, także posadzkę.
Po lewej stronie od ołtarza znajduje się płaskorzeźba przedstawiająca Ostatnią Wieczerzę;
to dzieło Antoniego Wyrodka, które wykonał na wzór słynnego fresku Leonarda da Vinci. Obok Ostatniej Wieczerzy umieszczono kaplicę Zmartwychwstania Pańskiego. Kolejna z płaskorzeźb – Niewierny Tomasz – powstała w latach 60. ubiegłego stulecia.
Tuż przy wyjściu z kaplicy zwiedzający mogą podziwiać najmłodszą z rzeźb zdobiących podziemną świątynię: postać Jana Pawła II, która jest jedynym na świecie pomnikiem papieża Polaka
wykutym w soli. Pomnik wykonał w roku 1999 górnik-rzeźbiarz Stanisław Anioł wraz z pomocnikami Pawłem Janowskim oraz Piotrem Starowiczem, w podzięce za kanonizację błogosławionej Kingi.
Kaplica św. Kingi jest kościołem gdzie odprawiane są uroczyste msze święte z okazji szczególnych wydarzeń, a także: 24 lipca (św. Kingi), 4 grudnia (św. Barbary) i 24 grudnia (Pasterka).
Kaplica
św. Jana
(poziom III - 135m)
Kaplica św. Jana (zwana również kaplicą św. Krzyża) pierwotnie usytuowana była na I poziomie kopalni (64 m głębokości) w komorze Lipowiec. W 2005 przeniesiona na obecne miejsce
na III poziomie, po odrestaurowaniu włączona została tym samym do komór trasy turystycznej.
Nowa lokalizacja i przeprowadzone zabiegi konserwatorskie uratowały kaplicę przed zniszczeniem i zapomnieniem dając pielgrzymom możliwość podziwiania jej piękna.
Dwie inskrypcje poświadczają rok powstania kaplicy i nazwiska wykonawców; „Lepiarski
robił te kaplice w roku 1859”, „Malował A: Nurnberger Steiger 1859”.
Posiada półkoliste drewniane sklepienie wpuszczone częściowo w solną ścianę. Na stropie
polichromia przedstawiająca Boga Ojca i Syna w obłokach. W ołtarzu głównym - wysokiej klasy
krucyfiks, za nim polichromia przedstawiająca ideowe wyobrażenie Jerozolimy. Wpływów w dekoracji i wystroju kaplicy można szukać w świątyniach franciszkanów-reformatów.
Ołtarz
św. Kingi
(III poziom – 135 m)
Obecnie znajduje się tutaj współczesny obraz Piotra Moskala, przedstawiający patronkę solnych górników – św. Kingę. W symetrycznie zaprojektowanych wnękach, po obu stronach obrazu znajdują się rzeźby
św. Franciszka i Klary, wykonane z drewna lipowego przez górnika-rzeźbiarza Pawła Janowskiego. Takie
ołtarze zgodnie z tradycją powstawały w miejscach, z których górnicy udawali się do pracy, i z których po
jej zakończeniu wyjeżdżali na powierzchnię.
Informacje praktyczne
i zasady zwiedzania
Lokalizacja:
Kopalnia Soli „Wieliczka” znajduje się około 10 km od centrum Krakowa, przy trasie E40 i A4.
Z Dworca Głównego w Krakowie kursują do Wieliczki podmiejskie pociągi, autobus nr 304 oraz
liczne minibusy.
Godziny otwarcia:
Kopalnia Soli „Wieliczka” udostępniona jest do zwiedzania codziennie w godzinach:
od 7.30 do 19.30 (1 kwietnia – 31 października)
od 8.00 do 17.00 (2 listopada – 31 marca)
z wyjątkiem:
1 stycznia, 1 dnia Świąt Wielkanocnych (w Wielką Sobotę czynne od 7.30 do 14.00), 1 listopada
oraz 24, 25 grudnia (31 grudnia czynne od 8.00 do 14.00).
Zasady zwiedzania:
• Zwiedzanie wymaga wcześniejszej rezerwacji.
• Zwiedzanie trwa około 2 godzin i odbywa się pod opieką przewodnika.
• Po zakończeniu pielgrzymki istnieje możliwość odprawienia mszy św. w podziemnej kaplicy
św. Jana.
• Do kopalni schodzi się schodami (378 stopni) na I poziom (64 m).
• Wyjazd na powierzchnię odbywa się windą szybem Daniłowicza z poziomu III (135 m).
• Temperatura na dole wynosi 14-16°C powyżej zera, dlatego uczestnicząc w pielgrzymce latem,
należy zabrać ze sobą cieplejszą odzież.
• Zachęcamy do skorzystania z oferty obiadów w podziemnej restauracji.
• Oferujemy miejsca noclegowe w hotelu Grand Sal****
Informacja i Rezerwacja:
Kopalnia Soli „Wieliczka” Trasa Turystyczna sp. z o.o.
32-020 Wieliczka, ul. Daniłowicza 10, Polska
tel. +48 12 278 73 02, +48 12 278 73 66, fax +48 12 278 73 33
e-mail: [email protected], www.kopalnia.pl
Patroni medialni: