Sygn. akt VIA Ca 1341/08 WYROK W IMIENIU

Sygn. akt VIA Ca 1341/08 WYROK W IMIENIU

Sygn. akt VIA Ca 1341/08
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 26 czerwca 2009 r.
Sąd Apelacyjny w Warszawie VI Wydział Cywilny w składzie:
Przewodniczący – Sędzia SA – Agata Wolkenberg (spr.)
Sędzia SA
– Urszula Wiercińska
Sędzia SO del.
– Jacek Sadomski
Protokolant: ref. stażysta Agnieszka Janik
po rozpoznaniu w dniu 26 czerwca 2009 r. w Warszawie
na rozprawie
sprawy z powództwa Syndyka masy upadłości […] Sp. z o.o. w K.
przeciwko […] S.A. w W.
o zapłatę
na skutek apelacji pozwanego
od wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie
z dnia16 kwietnia 2008 r.
sygn. akt XX GC 323/07
I oddala apelację,
II zasądza od […] S.A. w W. na rzecz Syndyka masy upadłości […] Sp.
z o.o. w K. kwotę 5.400 zł (pięć tysięcy czterysta złotych) tytułem zwrotu
kosztów postępowania apelacyjnego.
2
Sygn. akt VI ACa 1341/08
UZASADNIENIE
Powód Syndyk Masy Upadłości […] spółki z ograniczoną
odpowiedzialnością w K. wnosił w postępowania nakazowym o zasądzenie
od pozwanego […] spółki akcyjnej w W. kwoty 310.927,90 zł z odsetkami
od dnia […].04.2003r. tytułem nie zwróconych kwot kaucji gwarancyjnych
zabezpieczających wykonanie zobowiązań z udzielonych przez spółkę […]
gwarancji.
Nakazem zapłaty z dnia […]04.2007r. wydanym w postępowaniu
upominawczym Sąd Okręgowy w Warszawie uwzględnił powództwo.
W sprzeciwie od tego nakazu pozwana spółka wnosiła o oddalenie
powództwa.
Sąd Okręgowy w Warszawie wyrokiem z dnia 16.04.2008r. zasądził od
pozwanej spółki na rzecz powoda kwotę 310.927,90 zł wraz z ustawowymi
odsetkami od dnia […].04.2003r. do dnia zapłaty i zasądził od powoda na
rzecz pozwanej spółki kwotę 29.948 zł tytułem zwrotu kosztów procesu.
Postanowieniem z dnia […].06.2008r., w uwzględnieniu zażalenia powoda
w trybie art. 395 § 2 kpc, postanowienie dotyczące rozstrzygnięcia o
kosztach procesu zawarte w wyroku zostało uchylone i koszty procesu we
wskazanej wysokości zostały zasądzone od strony pozwanej na rzecz
powoda.
Sąd Okręgowy ustalił, iż pozwana spółka jest następcą prawnym
[…] S.A. w W. na skutek połączenia się spółek na podstawie art. 492 § 1
ksh. W dniu […]10.1999r. poprzednik prawny pozwanej spółki zawarł z
powodem umowę o roboty budowlane nr […] ze zmianami, na podstawie
3
której powód był zobowiązany do wykonania określonych robót
budowlanych zaś pozwany był uprawniony do zatrzymania 5 %
wynagrodzenia należnego wykonawcy z tytułu kaucji gwarancyjnej
zabezpieczającej usunięcie ewentualnych wad obiektu w okresie 5 lat.
Zgodnie z umową, 50 % kaucji miało być zwrócone po roku od odbioru
obiektu a pozostałe po 5 latach od odbioru, pod warunkiem terminowego
usunięcia wszystkich wad. Wynagrodzenie za wykonane roboty wynosiło
160.800 zł netto, i zostało zapłacone, z wyjątkiem kwoty 8.040 zł,
zatrzymanej tytułem kaucji. Odbiór robót nastąpił […].07.2000r.
Złożony przez powoda w dniu[…].02.2005r., pozew o zapłatę kwoty
8.040 zł został odrzucony przez Sąd Rejonowy w K. w dniu […].03.2006r.
W dniu […].09.2000 roku zawarta została umowa o ustanowieniu
stałej kaucji gwarancyjnej w kwocie 200.000 zł, która miała być zwrócona
po upłynie 120 miesięcy od daty odbioru ostatecznego przez pozwanego
robót, będących przedmiotem ostatniej umowy o roboty, realizowanych
przez powoda na rzecz pozwanego. Kaucja ta została ustanowiona jako
zabezpieczenie zobowiązań powoda z tytułu udzielonych gwarancji na
wykonywane roboty budowlane i nie została zwrócona powodowi. Powód
nie wskazał kiedy nastąpił odbiór prac z ostatniej umowy o roboty ani nie
wskazał takiej umowy.
W dniu […].08.2001r. zawarta została kolejna umowa nr […], w
której zabezpieczeniem należytego wykonania była stała kaucja gwarancyjna
w wysokości 200.000 zł. Gwarancja wynosiła 120 miesięcy a wynagrodzenie
za wykonane roboty 205.500 zł netto zostało wypłacone. Odbiór robot
nastąpił w dniu[…].12.2001r.
W dniu […].09.2001r. zawarta została umowa nr […], w której
okres gwarancji udzielonej pozwanemu wynosił 72 miesiące od daty odbioru
końcowego inwestycji
i pozwany był uprawniony do zatrzymania 5 %
4
wynagrodzenia netto przez okres gwarancji. Wynagrodzenie wynosiło
257.192,18 zł netto a kaucja 12.859,60 zł, z czego pozwany zatrzymał
10.999,18 zł. Odbiór robót nastąpił w dniu […].12.2002r.
W dniu […].11.2001r. zawarta została umowa nr […], na
podstawie której pozwany był uprawniony do zatrzymania 5 %
wynagrodzenia netto przez okres gwarancji 120 miesięcy od daty odbioru
robót. Wynagrodzenie wynosiło 1.908.024 zł netto, z czego kaucja
zatrzymana przez pozwanego wynosiła 95.401,20 zł. Odbiór robót z tej
umowy nastąpił w dniu […]06.2002r.
W dniu […].04.2003r. Sąd Rejonowy w K. ogłosił upadłość powoda.
W dniu […].07.2003r. […] S.A. zgłosiła wierzytelność wobec upadłego w
kwocie 137.725,20 zł z tytułu kar umownych za zwłokę w usunięciu wad w
robotach wykonywanych na podstawie umowy nr […] z […].10.1999r. oraz
w kwocie 40.909,65 zł tytułem zastępczego usunięcia wad – łącznie –
178.634,85 zł. Postanowieniem z dnia […].12.2003r. odmówiono uznania tej
wierzytelności.
W dniu […].01.2004r. pozwany zgłosił wierzytelność w kwocie
243.067,01 zł z tytułu nienależytego wykonania umowy o roboty budowlane
nr […], podnosząc jednocześnie, iż potrącił ją z wierzytelnością upadłego w
wysokości 200.000 zł z tytułu stałej kaucji gwarancyjnej. Postanowieniem z
dnia […].04.2004r., uznano jedynie kwotę 3.512,28 zł tytułem tej
wierzytelność, odmówiono uznania jej w pozostałej części.
W dniu […].04.2006r. powód złożył do Sądu Rejonowego dla m.st.
Warszawy
wniosek
o
zawezwanie
do
próby
ugodowej,
który
postanowieniem z dnia […].04.2006r. został przekazany według właściwości
do Sądu Rejonowego dla Warszawy Żoliborza. Do ugody między stronami
nie doszło.
5
Sąd Okręgowy stwierdził, iż odrzucony pozew o zapłatę kwoty 8.040
zł nie powoduje powagi rzeczy osądzonej. Uznał ponadto, iż bezsporne
pozostaje w sprawie zawarcie umów o roboty budowlane, ich wykonanie,
uiszczenie wynagrodzenia i odebranie prac oraz zatrzymanie kaucji
gwarancyjnej, ich wysokość wynikająca z poszczególnych umów a także
terminy zwrotu.
Jako sporne ocenił Sąd, czy w świetle art. 32 § 2 prawa
upadłościowego, dopuszczalne jest przyjęcie, iż zobowiązania upadłego z
tytułu gwarancji jakości, mające charakter niepieniężny uległo na podstawie
tego przepisu z dniem ogłoszenia upadłości zamianie na zobowiązania
pieniężne i z tym dniem również stały się w związku z tym wymagalne
zatrzymane przez stronę pozwaną kwoty kaucji gwarancyjnej.
Wskazał Sąd, iż założeniem art. 32 prawa upadłościowego było
zagwarantowanie zrównania statusu wierzycieli w podziale funduszu masy
poprzez
przyjęcie
przysługujących
natychmiastowej
tym wierzycielom,
wymagalności
należności
bez której niemożliwe byłoby
zaspokojenie niewymagalnych wierzytelności w podziale funduszu masy.
Gwarancję zasady równości wierzycieli stanowi art. 32 § 2 prawa
upadłościowego,
według
którego
z
dniem
ogłoszenia
upadłości,
zobowiązania niepieniężne przekształcają się w zobowiązania pieniężne, tym
samym umożliwiając wierzycielom zaspokojenie się w ramach podziału
funduszów masy upadłości.
Zaznaczył Sąd, iż dochodzone przez powoda kwoty nie były sporne.
Uwzględniając powództwo Sąd podzielił pogląd wyrażony we wskazanych
orzeczeniach sądów, iż zobowiązania powoda z tytułu udzielonej gwarancji,
z chwilą ogłoszenia upadłości, przekształciły się w zobowiązania
niepieniężne (powinno być pieniężne) i jednocześnie w ocenie Sądu, powstał
6
po stronie pozwanej obowiązek w zakresie zwrotu kwot wpłaconych na jego
rzecz z tytułu kaucji gwarancyjnych.
Odnosząc się
uznając, iż nie
z kolei do zarzutu przedawnienia roszczenia i
jest on uzasadniony wskazał Sąd, że skoro z dniem
ogłoszenia upadłości, zgodnie z art. 32 § 2 prawa upadłościowego, następuje
zamiana zobowiązań niepieniężnych na pieniężne, i dotyczy to
tylko tych
zobowiązań, które wtedy istniały, to nie można uznać, iż z tym dniem stał się
wymagalny obowiązek
zwrotu
przez pozwanego
wszystkich
kwot
zatrzymanych gwarancji. Obowiązek ich zwrotu stanie się bowiem
wymagalny z upływem terminów wskazanych w umowach.
Gdyby zaś
nawet przyjąć, iż zobowiązanie powoda stało się wymagalne z chwilą
ogłoszenia upadłości to również podniesiony zarzut przedawnienia, nie
mógłby być uzasadniony bowiem bieg terminu przedawnienia został
przerwany na skutek wniesienia przez powoda wniosku o zawezwanie do
próby ugodowej, przy czym jako skuteczne uznał sąd w tym przypadku,
złożenie takiego wniosku do sądu niewłaściwego.
Apelację od powyższego wyroku co do punktu 1 złożyła pozwana
spółka, zarzucając naruszenie: art. 32 § 2 Rozporządzenia Prezydenta RP z
24.10.1934r. Prawo upadłościowe poprzez błędną jego wykładnię i
przyjęcie, że ma on zastosowanie do wierzytelności upadłego oraz art. 123 §
1 kc poprzez przyjęcie, że złożenie wniosku o zawezwanie do próby
ugodowej w niewłaściwym sądzie przerwało bieg przedawnienia roszczenia
a także naruszenie art. 328 § 2 kpc poprzez nie ustosunkowanie się w
motywach rozstrzygnięcia do zarzutów podniesionych przez pozwaną oraz
nie wskazanie w jakim zakresie mają w sprawie zastosowanie przytoczone
orzeczenia Sądu Najwyższego i Sądu Apelacyjnego.
7
Powołując te zarzuty, skarżąca wnosiła o zmianę zaskarżonego
wyroku w punkcie 1 i
oddalenie powództwa ewentualnie o uchylenie
wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji
oraz zasądzenie kosztów.
Powód wnosił o oddalenie apelacji i zasądzenie kosztów procesu.
Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:
Apelacja nie zasługuje na uwzględnienie.
W sprawie niniejszej nie jest kwestionowane, że umowy o roboty
budowlane, zostały wykonane i roboty odebrane. Bezsporny był również
fakt zatrzymania przez stronę pozwaną kaucji gwarancyjnych w wysokości
łącznej odpowiadającej wartości dochodzonego roszczenia. Pozwana spółka
kwestionowała natomiast możliwość domagania się przez powoda zwrotu
kaucji gwarancyjnych wobec ogłoszenia upadłości spółki […],
przy
zastosowaniu art. 32 prawa upadłościowego z 1934 r., twierdząc, iż
przekształcenie wierzytelności według tego przepisu może dotyczyć jedynie
wierzytelności wobec upadłego i jego zobowiązań pieniężnych, a nie
wierzytelności upadłego wobec innych podmiotów.
Zarzut błędnej wykładni art. 32 § 2 prawa upadłościowego z 1934 r.
jest nieuzasadniony.
Na wstępie rozważań odnoszących się do tego zarzutu zważyć
należy,
iż
kompleksowe
zasadniczym
celem
zrealizowanie
postępowania
wszystkich
upadłościowego
zobowiązań
jest
uprawnionych
wierzycieli w stosunku do masy upadłości. Zapewnienie należytej ochrony
wierzycieli upadłego polega na
zrównaniu ich statusu pod względem
możliwości zaspokojenia z masy oraz jak najszybszym zaspokojeniu. Istotne
jest więc aby wszyscy wierzyciele byli zaspokojeni i aby nastąpiło to jak
najwcześniej. Temu celowi służy m.in. regulacja zawarta w art. 32 prawa
8
upadłościowego
wierzytelnościami
z
1934r.
Przepis
wymagalnymi
i
ten
jeszcze
usuwa
różnice
niewymagalnymi
między
oraz
niepieniężnymi i pieniężnymi. Art. 32 § 2 prawa upadłościowego stanowi, iż
z dniem ogłoszenia upadłości zobowiązania majątkowe niepieniężne
zmieniają się na pieniężne, i z tym dniem stają się płatne, chociażby termin
ich wykonania jeszcze nie nastąpił. Brak jest racjonalnych i uzasadnionych
przesłanek do pomijania w postępowaniu upadłościowym wierzytelności,
które powstały przed ogłoszeniem upadłości, a których termin świadczenia
jeszcze nie nastąpił, i oczekiwanie w związku z tym, do czasu upływu okresu
wymagalności.
Sąd Okręgowy prawidłowo uznał, iż z dniem ogłoszenia upadłości
spółki […], jej zobowiązania z tytułu udzielonych gwarancji przekształciły
się w zobowiązania pieniężne i z tym dniem stały się płatne, a tym samym
aktualny stał się również obowiązek pozwanej spółki, w zakresie zwrotu
wpłaconych kaucji gwarancyjnych, stanowiących zabezpieczenie przyszłych,
ewentualnych roszczeń z tytułu wad wykonanych robót. Podzielił tym
samym pogląd wyrażony w wyrokach Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia
11.04.2006r. I ACa 1168/05 (LEX nr 215611) oraz Sądu Apelacyjnego
Warszawie VI ACa 242/07 i VI ACa 1662/07 ( nie publik.).
Podkreślić
należy,
iż
do
przekształcenia
obowiązków
gwarancyjnych w wierzytelność pieniężną na podstawie art. 32 prawa
upadłościowego (obecnie art. 91 prawa upadłościowego i naprawczego),
dochodzi niezależnie od tego czy wady zabezpieczone gwarancją w ogóle
wystąpiły. W przepisie tym przyjęto bowiem pewną fikcję, że wady
zaistniały i powinny być usunięte z dniem ogłoszenia upadłości. Należy
przez to rozumieć, że kaucja gwarancyjna zabezpiecza
przyszłe i
ewentualne roszczenia z tytułu udzielonej gwarancji, które mogły nawet nie
powstać. W tej sytuacji, skoro w dacie ogłoszenia upadłości stały się
9
wymagalne ewentualne wierzytelności pozwanej spółki z tytułu napraw
gwarancyjnych, to przyjąć należy, iż w tym samym czasie wymagalne stały
się roszczenia upadłej spółki o zwrot kaucji gwarancyjnej, zatrzymanej
tytułem zabezpieczenia udzielonej gwarancji.
Umowa gwarancji i kaucji gwarancyjnej nie mają charakteru umowy
wzajemnej określonej w art. 487 § 2 kc. Kaucja gwarancyjna służy
umocnieniu prawa gwarancji, jej istnienie i treść zależy od innego prawa, z
którym jest funkcjonalnie związana. Kaucja stanowi więc prawo akcesoryjne
wobec gwarancji, zaś roszczenie o jej zwrot, jest w tej sytuacji roszczeniem
akcesoryjnym, związanym z roszczeniem gwarancyjnym. Skoro z dniem
ogłoszenia
upadłości
przekształciły się
spółki
[…],
jej
zobowiązania
gwarancyjne
w wymagalne zobowiązania pieniężne, tym samym
wymagalne stało się również akcesoryjne roszczenie o zwrot kaucji
gwarancyjnej. Obowiązek zwrotu kaucji gwarancyjnej zaktualizował się z
dniem ogłoszenia upadłości wykonawcy robót.
Odmienny pogląd prowadziłby do trudnej do zaakceptowania
sytuacji, w
której zobowiązania niepieniężne z tytułu gwarancji,
przekształcone w roszczenia pieniężne, stałyby się płatne już w momencie
ogłoszenia upadłości i były uwzględniane w postępowaniu upadłościowym,
a
roszczenia ściśle z nimi
związane, tj. żądanie zwrotu kwot
kaucji
gwarancyjnych, stałyby się wymagalne w innych terminach, z datą upływu
gwarancji, co w przypadku umów będących przedmiotem rozpoznania w
sprawie niniejszej, nastąpiłoby nawet dopiero po 10 latach.
Nie jest uzasadniony zarzut naruszenia art. 123 § 1 kc. Zgodnie z
treścią tego przepisu, bieg przedawnienia przerywa każda czynność przed
sądem lub innym organem powołanym do rozpoznawania spraw lub
egzekwowania roszczeń danego rodzaju, przedsięwzięta bezpośrednio w
10
celu dochodzenia lub ustalenia albo zaspokojenia lub zabezpieczenia
roszczenia.
Wbrew poglądowi prezentowanemu przez skarżącą, złożenie wniosku o
zawezwanie do próby ugodowej w niewłaściwym miejscowo sądzie, było
czynnością skuteczną dla przerwania biegu przedawnienia. Na ten temat
wypowiedział się Sąd Najwyższy w wyroku z 27.07.1973r. IICR 345/73
(OSP 1975/2/33)
i wyrażony
w nim pogląd, Sąd Apelacyjny również
podziela. Skoro więc nie jest kwestionowane, że wniosek o zawezwanie do
próby ugodowej został złożony w dniu […].04.2006r., to przerwany został
tym samym bieg 3-letniego terminu przedawnienia, liczony od daty
ogłoszenia upadłości spółki […], który upływał w dniu […].04.2006r.
Co do zarzutu naruszenia art. 328 § 2 kpc , podnieść należy iż
mógłby on być uwzględniony jedynie wtedy, gdyby wadliwość uzasadnienia
wyroku sądu I instancji uniemożliwiała sądowi odwoławczemu dokonanie
kontroli merytorycznej skarżonego rozstrzygnięcia (por. wyrok SN z
26.11.1999r., III CKN 460/98, OSNC 2000/5/100). W sprawie niniejszej tak
nie jest. Uzasadnienie wyroku zawiera wszystkie niezbędne elementy
wskazane w art. 328 § 2 kpc. Nie odniesienie się Sądu do wskazywanego w
apelacji orzeczenia Sądu Najwyższego, wobec odmiennego stanowiska tego
Sądu zaprezentowanego w skarżonym wyroku, oznacza jedynie, że Sąd ten
nie podziela poglądu wyrażonego w tym orzeczeniu. Sądy są związane
stanowiskiem Sądu Najwyższego jedynie w sytuacji wskazanej w art. 398
(20) kpc.
Mając powyższe na uwadze wobec bezzasadności apelacji, Sąd
Apelacyjny na podstawie art. 385 kpc, orzekł jak na wstępie. O kosztach
postępowania postanowił na podstawie art. 98 § 1 i 3 kpc.
11