Pobierz plik w formacie *

Endometrioza
artykuł Justyny Hofman-Wiśniewskiej
Klinika ffx" 2 (luty) 2000
W imieniu portalu www.endoendo.pl
dziękujemy Pani Justynie Hofman Wiśniewskiej
za zgodę na publikację artykułu w naszym serwisie.
Endometrioza to inaczej zewnętrzna gruczolistośd macicy. Polega na powstawaniu małych,
owalnych, torbielkowatych guzełków z komórek błony śluzowej wyściełającej macicę
(endometrium). Charakterystyczną cechą tych guzków są niewielkie odbarwione blizny.
Zmiany te tworzą się w różnych miejscach i narządach, nie tylko rodnych. Komórki błony
śluzowej macicy mogą bowiem zawędrowad do wielu narządów: jajników, jajowodów, na
tylną czy przednią ścianę macicy, a nawet do wyrostka robaczkowego.
Zewnętrzna gruczolistośd śródmaciczna polega na obecności błony śluzowej macicy poza
jamą macicy. Najczęściej obejmuje powierzchnię otrzewnej narządów i może powodowad
bóle w podbrzuszu, niepłodnośd i nieprawidłowe krwawienia z dróg rodnych.
U 10% chorych ogniska endometriozy występują poza narządem rodnym. Można je zaliczyd
do ognisk przerzutowych, ale - na szczęście - rzadko ulegają zezłośliwieniu.
Ogniska tej choroby mogą reagowad cyklicznie na zmiany poziomu hormonów podczas cyklu
miesiączkowego. Dzieje się tak dlatego, że wszystkie pozamaciczne ogniska gruczolistości
funkcjonują jak miniaturowe macice, co powoduje, że podczas miesiączki dochodzi w nich do
krwawienia.
Przyczyny choroby
Są właściwie nieznane. Istnieje jednak kilka teorii, z których najczęściej wymieniane są trzy:
implantacja (przypuszcza się, że przyczyną jest wszczepienie i zagnieżdżenie się
komórek endometrium - do ich rozsiania poza macicą może także dojśd np. podczas
ginekologicznego zabiegu operacyjnego),
metaplastyczna (następują nieprawidłowe zmiany czynności i struktury komórek,
które są odmienne od macierzystych),
przerzuty limfogenne (następujące drogą naczyo chłonnych - limfatycznych).
Postacie i rozwój endometriozy tłumaczy także teoria immunologiczna, według której zmiany
chorobowe następują w wyniku upośledzenia odporności oraz reakcji organizmu pacjentki
na bodźce antygenowe endometrium, głównie trofoblastu.
Za jedną z wielu przyczyn endometriozy profesor Ralph C. Benson uważa też okresowe
zamknięcie światła kanału szyjki macicy. Powoduje ono przedostawanie się krwi
miesiączkowej przez jajowody do jamy brzusznej, gdzie może nastąpid implantacja komórek
endometrialnych, np. jako następstwo rozsiewu przez naczynia krwionośne i chłonne.
Objawy
Objawem endometriozy są bóle w okolicy podbrzusza pojawiające się w okresie
przedmiesiączkowym i podczas miesiączki. Mają one miejsce na kilka dni (nawet do
tygodnia) przed spodziewaną menstruacją i nasilają się aż do ustąpienia krwawienia.
Bolesne miesiączkowanie jest tym dotkliwsze, im bardziej zaawansowany proces chorobowy.
Ból, który jest następstwem miejscowego krwawienia i rozciągania tkanek (przy ogniskach
pozamacicznych), powoduje uczucie jakby rozdzierania, może się pojawiad w okolicy biodra,
pachwiny lub promieniowad do odbytnicy i zależy od umiejscowienia ognisk gruczolistości.
Bóle podczas stosunków płciowych sugerują gruczolistośd w obrębie jajników i zagłębienia
odbytniczo - macicznego. Bóle podczas oddawania stolca mogą byd objawem gruczolistości
w ścianie jelita grubego lub w polu przegrody odbytniczo - pochwowej. Warto jednak dodad,
że ok. 1% pacjentek nie skarży się na żadne dolegliwości bólowe.
Gruczolistośd jajników może się także objawiad obfitymi i często występującymi
krwawieniami menstruacyjnymi. Krwawienia z odbytu lub pęcherza moczowego występujące
jednocześnie z menstruacją są charakterystycznym objawem gruczolistości również tych
narządów.
Podczas zaawansowanych stopni endometriozy tworzą się twarde, włókniste zrosty, które
powodują zniekształcenia narządów objętych chorobą. Macica staje się nieruchoma w
tyłozgięciu, a zagłębienie odbytniczo-maciczne całkowicie zarasta. W obrębie jajników
pojawiają sie smołowate torbiele o różnej wielkości (niektóre dochodzą do średnicy ok. 10
centymetrów!) wypełnione gęstą, ciągnącą się treścią w brązowym kolorze. Jest to
pozostałośd dawnych wylewów krwi, która w okresie menstruacji nie miała gdzie odpłynąd.
Jeżeli kobiecie chorującej na endometriozę uda się zajśd w ciążę, objawy tej choroby w
większości przypadków ustępują podczas ciąży. Po urodzeniu dziecka często dochodzi do
samoistnego wyleczenia oraz do martwicy i rozpadu ognisk gruczolistości. Po menopauzie
rozwój i aktywnośd ognisk endometriozy zostają zahamowane, ale pod warunkiem, że w tym
czasie nie stosowano leczenia dużymi dawkami estrogenów.
Metody leczenia
Wybór metody leczenia zależy od stopnia zaawansowania choroby, wieku pacjentki i jej
chęci urodzenia dziecka.
Ciąża lub zastosowanie odpowiedniej terapii hormonalnej mogą zahamowad rozsiew
endometriozy pod warunkiem, że u danej pacjentki sztucznie, za pomocą terapii
hormonalnej na co najmniej 6 miesięcy, zostanie wstrzymana menstruacja. Kobiety, u
których istnieje podejrzenie niewielkich ognisk gruczolistości, powinny regularnie co 6
miesięcy poddawad się badaniu ginekologicznemu aż do okresu menopauzy albo
potwierdzenia lub wykluczenia endometriozy.
Endometriozę leczy się dwiema metodami: zachowawczą (za pomocą terapii hormonalnej)
lub chirurgiczną. Od chwili wyprodukowania danazolu (leku syntetycznego będącego
steroidem), który jest słabo działającym androgenem hamującym owulację, wyniki leczenia
gruczolistości znacznie się poprawiły (skutecznośd leczenia przy niepłodności, której
przyczyną jest endometrioza, wynosi 30%). Lek ten jednak może mied nieprzyjemne skutki
uboczne: zatrzymywanie wody w organizmie, tycie, nasilenie trądziku, zmniejszenie libido,
zmęczenie, zaburzony wzrost i przebarwienia włosów.
Jeszcze niedawno powszechnie stosowano metodę wywołującą "sztuczną ciążę", podając
pacjentce gestageny, czyli hormony. Optymalny skutek leczenia uzyskiwano wówczas po
upływie dłuższego czasu (6 - 9 miesięcy). Dzisiaj metodę tę wykorzystuje się rzadziej.
Jeżeli leczenie zachowawcze jest nieskuteczne, pozostaje zabieg operacyjny. U młodych
kobiet (do 35. roku życia) pragnących mied dzieci operacja z reguły jest nieunikniona, gdyż
konieczne jest m.in. usunięcie zrostów, aby kobieta mogła zajśd w ciążę. Zabieg
przeprowadza się w taki sposób, aby nie upośledzał płodności (niestety, po operacji w ciążę
zachodzi tylko ok. 30% pacjentek). Po operacji najczęściej niezbędne jest kontynuowanie
leczenia farmakologicznego, aby zapobiec nawrotowi i postępowi endometriozy.
Jeżeli zmiany są rozległe, zabieg jest konieczny. Gdy pacjentkę leczy się wcześniej
zachowawczo, operacja może byd mniej rozległa, ale z reguły szanse na uratowanie narządu
rodnego są niewielkie.
Niepłodnośd
Skutkiem endometriozy jajowodów i jajników jest często niepłodnośd (schorzenie to
występuje u 50 - 70% niepłodnych kobiet).
Zanim choroba się rozwinie
Kobietom pragnącym mied dzieci, u których stwierdzono endometriozę (stopieo I, II), zaleca
się jak najszybsze zajście w ciążę, zanim choroba się rozwinie.
Czy wiesz, że...
Endometrioza występuje u 5 - 7% kobiet. W 75% przypadków dotyczy kobiet
młodych, w wieku 30 - 40 lat. Zdarza się dwukrotnie częściej u kobiet białych niż
czarnych; częściej u tych, które późno wyszły za mąż i nie rodziły.
Dane statystyczne wskazują, że endometrioza rzadko jest rozpoznawana i występuje
znacznie częściej, niż się przypuszcza.
Różne postacie kliniczne endometriozy mogą dawad zróżnicowane objawy.
Stopnie choroby
Wraz z rozwojem endometriozy narastają zmiany w organizmie. Lekarze wyróżniają cztery
stopnie zaawansowania choroby:
Stopieo I - zmiany są mniejsze niż 5 mm. W jajowodach i jajnikach występują
nieunaczynione zrosty i wolne strzępki jajowodów.
Stopieo II - początkowo ogniska choroby są mniejsze niż 5 mm. W jajowodach
obserwuje się nieunaczynione zrosty i wolne strzępki jajowodów, a w jajnikach
torbiele mniejsze lub większe niż 5 mm (niekiedy dochodzi do ich pęknięcia). Z
czasem między tzw. szerokimi więzadłami a jajnikami pojawiają się zrosty. W
jajowodach powstają również mocne zrosty, niemożliwe do usunięcia drogą
endoskopii i wolne strzępki jajowodów. W jajnikach występują zrosty z więzadłem
szerokim oraz zmiany o średnicy większej niż 5 mm. W zagłębieniu odbytniczomacicznym obserwuje się liczne ogniska endometriozy.
Stopieo III - więzadła szerokie są w zrostach z jajnikami lub jajowodami. Zrosty
występują także w strzępkach jajowodów. W zrostach jajników brak lub obecne
ogniska endometriozy. W zagłębieniu odbytniczo-macicznym liczne zmiany
chorobowe.
Stopieo IV - macica jest nieruchoma, przyrośnięta w tyłozgięciu i wypełniona przez
przyrośnięte jelito lub przemieszczona ku tyłowi. Jelita są w zrostach z otrzewną
zagłębienia odbytniczo-macicznego, więzadeł odbytniczo - macicznych lub trzonu
macicy. Wyrostek robaczkowy objęty procesem chorobowym. W pęcherzu
moczowym są obecne ogniska endometriozy.
"Klinika ffx" 2 (luty) 2000
W imieniu portalu www.endoendo.pl - dziękujemy Pani Justynie Hofman Wiśniewskiej za zgodę na
publikację artykułu w naszym serwisie. Wrocław V 2009.