2838kB - BIP - Lubelski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Końskowoli
Transkrypt
2838kB - BIP - Lubelski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Końskowoli
SPIS TREŚCI I. WSTĘP .............................................................................................................................. 2 1. Status prawny, zadania ............................................................................................... 2 1.1. Realizacja zadań LODR w Końskowoli ............................................................... 2 1.2. Komórki organizacyjne biorące udział w realizacji zadań w 2015 r. .............. 5 1.3. Metodologia prac nad sprawozdaniem ............................................................... 7 1.4. Priorytety realizowanych działań w LODR w Końskowoli w roku 2015: ........ 8 II. PRIORYTETY DZIAŁAŃ REALIZOWANYCH W LODR W KOŃSKOWOLI W ROKU 2015 .............................................................................................................. 11 1. Priorytet 1. Poprawa konkurencyjności gospodarstw rolnych w województwie lubelskim ...................................................................................... 11 1.1. Program 1. Transfer innowacji technologicznych ............................................ 11 1.2. Program 2. Popularyzacja i kształcenie rolników w zakresie poprawy jakości produktów rolnych (Ŝywności) i dobrej praktyki rolniczej .................. 38 1.3. Program 3. Pomoc rolnikom w zakresie ukierunkowania i zmiany profilu produkcji w aspekcie ekonomicznym ............................................................... 45 1.4. Program 4. Ułatwienie gospodarstwom funkcjonowania na rynku poprzez zrzeszanie się w grupy producentów rolnych z uwzględnieniem róŜnych form prawnych wspólnego działania.................................................................. 73 2. Priorytet 2. ZrównowaŜony rozwój obszarów wiejskich .................................. 74 2.1. Program 1. Działania proekologiczne i ochrona środowiska ......................... 74 2.2. Program 2. Wspieranie rozwoju przedsiębiorczości i aktywizacja mieszkańców obszarów wiejskich ...................................................................... 89 3. Priorytet 3. Promowanie nowoczesnych myśli technologicznych i doradztwa ................................................................................................................. 104 3.1. Program 1. Upowszechnianie i wdraŜanie wiedzy rolniczej ........................ 104 3.2. Program 2. Współpraca z organizacjami okołorolniczymi............................ 115 3.3. Działalność wydawnicza .................................................................................... 121 3.4. Projekty zrealizowane w 2015 r........................................................................ 122 4. Priorytet 4. Zarządzanie Lubelskim Ośrodkiem Doradztwa Rolniczego ... 128 III. ZESTAWIENIE USŁUG DORADCZYCH ZREALIZOWANYCH W LODR W KOŃSKOWOLI W 2015 R. .................................................................................. 133 1 I. WSTĘP 1. Status prawny, zadania Lubelski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Końskowoli w roku 2015 realizował zadania i usługi z zakresu doradztwa rolniczego jako samorządowa wojewódzka osoba prawna działająca na podstawie: 1. Ustawy z dnia 22 października 2004 r. o jednostkach doradztwa rolniczego (z późniejszymi zmianami) Dz. U. z 19.04.2013 r. poz. 474. 2. Uchwały Nr XXXVIII/724/2015 Zarządu Województwa Lubelskiego z dnia 18 czerwca 2015 r. w sprawie nadania Statutu Lubelskiemu Ośrodkowi Doradztwa Rolniczego w Końskowoli. 3. Uchwały Nr XXXVIII/725/2015 Zarządu Województwa Lubelskiego z dnia 18 czerwca 2015 r. w sprawie zatwierdzenia Regulaminu. 1.1. Realizacja zadań LODR w Końskowoli Specjaliści i doradcy LODR w Końskowoli realizując podstawowe zadania stojące przed doradztwem udzielali wszechstronnej pomocy rolnikom oraz mieszkańcom obszarów wiejskich w celu zwiększenia dochodów z gospodarstwa rolnego, produkcji bezpiecznej Ŝywności oraz działań mających na celu poprawę warunków Ŝycia rodzin wiejskich. Zrealizowano szereg działań w róŜnych obszarach poprzez: − doradztwo indywidualne i grupowe, − organizowanie szkoleń, seminariów, konferencji, kursów, − organizowanie wystaw, pokazów, kolekcji, demonstracji i innych przedsięwzięć upowszechniających wiedzę rolniczą, nowe technologie produkcji i promujących produkty i wyroby przetwórstwa rolno-spoŜywczego, − sporządzanie opracowań ekonomicznych, finansowych i technologicznych, − prowadzenie działalności informacyjnej i wydawniczej. Realizacja zadań w 2015 r. ogółem: Nazwa zadania Ilość Liczba uczestników 1370 31030 127 2054 35 26 1755 47980 1233 499 48 975 671 1069 214 297 995 2140 - 148 - Zadania nieodpłatne Szkolenia Szkolenia praktyczne w tym: kursy bezpłatne ekologiczne, agroturystyczne i Ŝywieniowe Szkolenia wyjazdowe Konferencje/Seminaria Wykłady Porady Zadania wdroŜeniowo-upowszechnieniowe Artykuły (do gazet i na stronę internetową) Audycje telewizyjne i radiowe Monitoring gospodarstw rolnych (ankiety, embargo) Informacje rynkowe Cotygodniowe notowania targowiskowe Cotygodniowe notowania do MRiRW Notowania cen środków do produkcji rolnej Notowania cen nawozów mineralnych dla CDR Brwinów 2 Analiza kształtowania się relacji cen na produkty 2 rolnicze i środki do produkcji Opracowanie kalkulacji opłacalności produkcji 66 Imprezy wystawienniczo-targowe/Promocja 567 działalności LODR na doŜynkach i innych imprezach 20 1102 Konkursy 87 Udział w komisjach konkursowych 379 Udział w posiedzeniach rad gmin, miast, powiatów, itp. Zadania odpłatne Usługi doradcze w tym: Ilość 153 Wniosek o dopłatę do materiału siewnego 59 Plany przedsięwzięć 3 Analizy ekonomiczne (w tym kalkulacje i szacunki) dla 137 podpisanych umów wypełniono 830 deklaracji rozliczeniowych Umowy VAT (biuro rachunkowe) 978 Plany nawozowe PRŚ Wnioski: Systemy jakości produktów rolnych i środków 46 spoŜywczych 32955 Wnioski obszarowe 86 Premia dla Młodych Rolników Premia dla Młodych Rolników - wniosek o płatność, 120 ankieta monitorująca Modernizacja gospodarstw rolnych (w tym równieŜ ankieta 20 monitorująca i aneksy) Modernizacja gospodarstw rolnych - wniosek o 173 płatność Przywracanie potencjału produkcji rolnej 16 zniszczonego….- wniosek o płatność 4330 Wnioski rolnośrodowiskowe 1116 Plany działalności rolnośrodowiskowej 479 Aktualizacje planów działalności rolnośrodowiskowej Inne (np. wypełnianie rejestru czynności 16 rolnośrodowiskowe 8 Mikroprzedsiębiorstwa - wnioski o płatność 1 RóŜnicowanie - wnioski o płatność 1825 Atestacja opryskiwaczy Ilość Liczba uczestników Kursy: 289 6196 chemizacyjne 4 124 kombajnistów Z usług doradczych pracowników Lubelskiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego w Końskowoli skorzystało w 2015 roku 136 945 mieszkańców obszarów wiejskich. Przeprowadzono ogółem 1558 szkoleń, a ich tematyka jest pokazana w tabelach w poszczególnych sprawozdaniach. W szkoleniach wzięło udział 36 219 osób. W 2015 r. w całej Polsce wystąpiło zjawisko przedłuŜającej się suszy. Obszarem szczególnie naraŜonym na deficyt wody była Lubelszczyzna. ZagroŜenie suszą dla krzewów jagodowych, ziemniaków, strączkowych, chmielu, kukurydzy na kiszonkę, tytoniu, warzyw czy buraka cukrowego występowało w wielu gminach województwa. Pracownicy LODR w Końskowoli brali udział w powołanych przez wójtów gmin komisjach szacujących straty spowodowane suszą. Pracowało 206 komisji, sporządzono 32768 protokołów. 3 Doradcy LODR słuŜyli równieŜ bezpłatną pomocą w wypełnianiu wniosków o wsparcie finansowe dla rolników, którzy w 2015 roku ponieśli straty z powodu suszy i rolników, którzy byli producentami owoców porzeczki czarnej. Realizując cele stawiane doradztwu rolniczemu, LODR w Końskowoli prowadził wyznaczoną planem działalność na terenie województwa lubelskiego oraz realizował zadania dodatkowe, które nie były ujęte w Programie Działalności na rok 2015. Popularyzowano równieŜ m.in. osiągnięcia wyróŜniających się rolników, którzy współpracują z doradcami. PoniŜej przedstawiamy tematykę i finalistów ogólnopolskich konkursów w 2015 roku. 1. Laureatem XV jubileuszowej edycji Konkursu „Sposób na Sukces” w kategorii RODZINA został właściciel pensjonatu „Uroczysko Zaborek”, Arkadiusz Okoń, Kolonia 28, 21-505 Janów Podlaski, pow. bialski, woj. lubelskie. Temat inwestycji - Rozbudowa pensjonatu „Uroczysko Zaborek” poprzez przeniesienie i odrestaurowanie zabytkowych XIX-wiecznych obiektów drewnianej wiejskiej architektury i przystosowanie ich do celów hotelowo-szkoleniowych. 2. W dniu 18 czerwca br. odbyło się uroczyste podsumowanie ogólnopolskiego konkursu „Agroliga 2014”. Laureaci zostali podjęci w Pałacu Prezydenckim. Tytuł wicemistrza krajowego Agroligi 2014 w kategorii Rolnicy otrzymał Adrian Kałkus z Olszowca, powiat lubelski. Pan Adrian Kałkus prowadzi gospodarstwo rolne ukierunkowane na nowoczesną produkcję mleka krowiego. Nowo wybudowana obora jest wyposaŜona w dwa roboty udojowe dla 147 krów, robot do podgarnywania paszy, robot do usuwania nieczystości z podłogi szczelinowej oraz automatyczne czochradła. Młody rolnik skorzystał ze wszystkich moŜliwych dotacji unijnych na zakup nowego sprzętu do uprawy 100 ha uŜytków rolnych. Tytuł laureata krajowego w kategorii Firma otrzymali Państwo Fabrowscy, właściciele firmy Fast-Chem z powiatu hrubieszowskiego. 3. W XXIII edycji konkursu „Najlepsze Wydawnictwo Ośrodków Doradztwa Rolniczego w 2014 roku” w kategorii „Najlepsze czasopismo periodyczne” „Lubelskie Aktualności Rolnicze”, wydawane przez LODR w Końskowoli, zajęły I miejsce. Uroczyste wręczenie nagród odbyło się 13 października w poznańskim oddziale Centrum Doradztwa Rolniczego w Brwinowie. W blisko 25-letniej historii „Lubelskich Aktualności Rolniczych” to juŜ trzeci raz, gdy miesięcznik Lubelskiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego w Końskowoli zdobywa tytuł najlepszej gazety w Polsce wydawanej przez ODR’y. Tym razem ex aequo na pierwszym miejscu znalazł się takŜe „Twój Doradca Rolniczy Rynek”, wydawany przez Dolnośląski Ośrodek Doradztwa Rolniczego we Wrocławiu. Zdaniem jury, nowoczesne dziennikarstwo rolnicze to nie tylko informacje o nowych formach pomocy finansowej czy technologii uprawy roślin, ale przede wszystkim regionalizm, promowanie innowacyjnych rozwiązań, a takŜe łączność czasopism z czytelnikami. Sukces naszej gazety to praca zespołowa, warto więc przy tej okazji podkreślić rolę autorów, którymi w zdecydowanej większości są doradcy LODR w Końskowoli. Organizatorem konkursu „Najlepsze wydawnictwo wojewódzkich ośrodków doradztwa rolniczego w 2014 roku” jest Centrum Doradztwa Rolniczego w Brwinowie Oddział w Poznaniu. 4. „Lubelskie Aktualności Rolnicze” otrzymały równieŜ puchar przyznany przez Redakcję „Agro”. Za najciekawsze artykuły przedrukowane w 2014 r. „LAR” otrzymały pierwsze miejsce wśród gazet wydawanych przez ośrodki doradztwa rolniczego. W 2015 roku realizowano projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej, w ramach Pomocy Technicznej Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013, w wyniku którego powstał cykl 7 filmów, obejmujący działania z zakresu „Szkolenia zawodowe dla osób zatrudnionych w rolnictwie i leśnictwie w ramach PROW 2007-2013”: 1. Zasada wzajemnej zgodności kluczem do bezpieczeństwa Ŝywności i wsparcia finansowego WPR. 4 2. Poprawa konkurencyjności gospodarstw poprzez zrzeszanie się rolników. 3. Alternatywne źródła energii dla gospodarki wsi. 4. Rolnictwo ekologiczne i integrowana produkcja. 5. Instrumenty skutecznego zarządzania gospodarstwem rolnym. 6. Przetwórstwo i sprzedaŜ bezpośrednia sposobem na zróŜnicowanie dochodu w gospodarstwie rolnym. 7. Poprawa konkurencyjności gospodarstw przez produkcję mięsa wysokiej jakości. ReportaŜe były kręcone na terenie kilku województw, między innymi w województwie lubelskim. Prezentowano gospodarstwa rolne oraz wypowiedzi zarówno rolników, jak i przedstawicieli instytucji państwowych, w tym równieŜ dyrektora Lubelskiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego w Końskowoli. Pan dyrektor Antoni Skrabucha przedstawił tematykę zasad wzajemnej zgodności (cross-compliance), omawiając wymogi podzielone na obszary A, B, C, które muszą zostać spełnione aby ubiegać się o płatności bezpośrednie. 1.2. Komórki organizacyjne biorące udział w realizacji zadań w 2015 r. • • • • • • • • • • • • • • • Dział Systemów Produkcji Rolnej, Standardów Jakościowych i Doświadczalnictwa (ZSP) Dział Ekologii i Ochrony Środowiska (ZEŚ) Dział Wiejskiego Gospodarstwa Domowego i Agroturystyki (ZPW) Dział Przedsiębiorczości na Obszarach Wiejskich i Projektów (NPP) Dział Ekonomiki (NEK) Dział Metodyki Doradztwa, Szkoleń i Wydawnictw (NMD) Stanowisko ds. Zarządzania Jakością (NZJ) Zespoły Doradztwa Rolniczego (23 – ZDR) – obsługują 20 powiatów z przynaleŜnymi do nich gminami: Powiat bialski: ZDR Biała Podlaska z s. w Grabanowie, gminy (9): Biała Podlaska, Drelów, Janów Podlaski, Konstantynów, Leśna Podlaska, Międzyrzec Podlaski, Rokitno, Terespol, Zalesie, (ZDR - BP) ZDR Wisznice, gminy (8): Kodeń, Łomazy, Piszczac, Rossosz, Sławatycze, Sosnówka, Tuczna, Wisznice, (ZDR - WI) Powiat biłgorajski: ZDR Biłgoraj, gminy (12): Aleksandrów, Biłgoraj, Biszcza, Frampol, Goraj, Józefów, Łukowa, Obsza, Potok Górny, Tarnogród, Tereszpol, Turobin, (ZDR - BI) Powiat chełmski: ZDR Chełm, gminy (14): Białopole, Chełm, Dorohusk, Dubienka, Kamień, Leśniowice, Rejowiec, Rejowiec Fabryczny, Ruda-Huta, Sawin, Siedliszcze, Wierzbica, Wojsławice, śmudź, (ZDR - CH) Powiat hrubieszowski: ZDR Hrubieszów, gminy (8): Dołhobyczów, Horodło, Hrubieszów - miejska i wiejska, Mircze, Trzeszczany, Uchanie, Werbkowice, (ZDR - HR) Powiat janowski: ZDR Janów Lubelski, gminy (7): Batorz, Chrzanów, Dzwola, Godziszów, Janów Lubelski, Modliborzyce, Potok Wielki, (ZDR - JL) Powiat krasnostawski: ZDR Krasnystaw, gminy (9): Fajsławice, Gorzków, Izbica, Krasnystaw, Kraśniczyn, Łopiennik Górny, Rudnik, Siennica RóŜana, śółkiewka, (ZDR – KS) 5 • • • • • • • • • • • • • • • • Powiat kraśnicki: ZDR Kraśnik, gminy (9): Annopol, Dzierzkowice, Gościeradów, Kraśnik, Szastarka, Trzydnik DuŜy, Urzędów, Wilkołaz, Zakrzówek, (ZDR – KR) Powiat lubartowski: ZDR Lubartów, gminy (12): Abramów, Firlej, Jeziorzany, Kamionka, Kock, Lubartów, Michów, Niedźwiada, Ostrów Lubelski, Ostrówek, Serniki, Uścimów, (ZDR - LU) Powiat lubelski: ZDR BełŜyce, gminy (5): BełŜyce, Borzechów, Konopnica, Niedrzwica DuŜa, Wojciechów, (ZDR – BE) ZDR Bychawa, gminy (6): Bychawa, Jabłonna, Krzczonów, StrzyŜewice, Wysokie, Zakrzew, (ZDR – BY) ZDR Elizówka, gminy (5): Garbów, Głusk, Jastków, Lublin – miejska, Niemce, Wólka, (ZDR – EL) Powiat łęczyński: ZDR Łęczna, gminy (6): Cyców, Ludwin, Łęczna, Milejów, Puchaczów, Spiczyn, (ZDR - ŁE) Powiat łukowski: ZDR Łuków, gminy (9): Adamów, Krzywda, Łuków, Serokomla, Stanin, Stoczek Łukowski, Trzebieszów, Wojcieszków, Wola Mysłowska, (ZDR – ŁU) Powiat opolski: ZDR Opole Lubelskie, gminy (7): Chodel, Józefów nad Wisłą, Karczmiska, Łaziska, Opole Lubelskie, Poniatowa, Wilków, (ZDR – OL) Powiat parczewski: ZDR Parczew, gminy (7): Dębowa Kłoda, Jabłoń, Milanów, Parczew, Podedwórze, Siemień, Sosnowica, (ZDR – PA) Powiat puławski: ZDR Końskowola, gminy (10): Baranów, Janowiec, Kazimierz Dolny, Końskowola, Kurów, Markuszów, Nałęczów, Puławy, Wąwolnica, śyrzyn, (ZDR – KO) Powiat radzyński: ZDR Radzyń Podlaski, gminy (7): Borki, Czemierniki, Kąkolewnica Wschodnia, Komarówka Podlaska, Radzyń Podlaski, Ulan, Wohyń, (ZDR – RP) Powiat rycki: ZDR Ryki, gminy (6): Dęblin, Kłoczew, Nowodwór, Ryki, StęŜyca, UłęŜ, (ZDR – RY) Powiat świdnicki: ZDR Piaski, gminy (4): Mełgiew, Piaski, Rybczewice, Trawniki, (ZDR – PI) Powiat tomaszowski: ZDR Tomaszów Lubelski, gminy (12): BełŜec, Jarczów, Krynice, Lubycza Królewska, Łaszczów, Rachanie, Susiec, Tarnawatka, Telatyn, Tomaszów Lubelski, Tyszowce, Ulhówek, (ZDR – TL) Powiat włodawski: ZDR Włodawa, gminy (7): Hanna, Hańsk, Urszulin, Stary Brus, Włodawa, Wola Uhruska, Wyryki, (ZDR – WŁ) Powiat zamojski: ZDR Zamość z s. w Sitnie, gminy (15): Adamów, Grabowiec, Komarów, Krasnobród, Łabunie, Miączyn, Nielisz, Radecznica, Sitno, Skierbieszów, Stary Zamość, Sułów, Szczebrzeszyn, Zamość, Zwierzyniec, (ZDR – ZA) 6 1.4. Priorytety realizowanych działań w LODR w Końskowoli w roku 2015: Priorytet 1. Poprawa konkurencyjności gospodarstw rolnych w województwie lubelskim Program 1. Transfer innowacji technologicznych Zadania: 1. Wprowadzenie innowacji technologicznych w produkcji roślinnej 2. Wprowadzenie innowacji technologicznych w produkcji ogrodniczej 3. Wprowadzenie innowacji technologicznych w produkcji zwierzęcej Program 2. Popularyzacja i kształcenie rolników w zakresie poprawy jakości produktów rolnych (Ŝywności) i dobrej praktyki rolniczej Zadania: 1. Informacja i doradztwo w zakresie wprowadzania zasady wzajemnej zgodności (cross compliance) 2. Doradztwo dla rolników składających wnioski o płatność do gruntów rolnych (dopłaty bezpośrednie) 3. Upowszechnianie wśród rolników wiedzy i nabywanie umiejętności stosowania integrowanych metod ochrony 4. Prowadzenie kursów i szkoleń kwalifikacyjnych Program 3. Pomoc rolnikom w zakresie ukierunkowania i zmiany profilu produkcji w aspekcie ekonomicznym Zadania: 1. Edukacja rolników w zakresie działań PROW 2014-2020 i wskazanie źródeł finansowania 2. Analiza dochodów i kosztów działalności rolniczej 3. Sporządzanie opracowań i analiz ekonomicznych 4. Podatki w rolnictwie 5. Prowadzenie rachunkowości i analiz na podstawie danych uzyskanych w ramach systemu Polski FADN 6. Gromadzenie rolniczych informacji rynkowych Program 4. Ułatwienie gospodarstwom funkcjonowania na rynku poprzez zrzeszanie się w grupy producentów rolnych z uwzględnieniem róŜnych form prawnych wspólnego działania Priorytet 2. ZrównowaŜony rozwój obszarów wiejskich Program 1. Działania proekologiczne i ochrona środowiska Zadania: 1. Kształtowanie postaw i zachowań mieszkańców obszarów wiejskich sprzyjających ochronie środowiska 2. Doradztwo dla rolników gospodarujących na obszarach objętych Dyrektywą Azotanową (OSN) 3. Propagowanie racjonalnego nawoŜenia ze szczególnym uwzględnieniem wapnowania gleb 4. Propagowanie ekologicznych metod produkcji Ŝywności 5. Pomoc rolnikom w realizacji lub wdraŜaniu Programów Rolnośrodowiskowo - Klimatycznych 6. Wspieranie wykorzystania surowców rolniczych w pozyskiwaniu odnawialnych źródeł energii 8 Program 2. Wspieranie rozwoju przedsiębiorczości i aktywizacja mieszkańców obszarów wiejskich Zadania: 1. Propagowanie i pomoc w rozwijaniu pozarolniczych form aktywności gospodarczej mieszkańców obszarów wiejskich 2. Wspieranie przetwórstwa w tym przetwórstwa na poziomie gospodarstwa i sprzedaŜy bezpośredniej 3. Wspieranie inicjatyw lokalnych i pomoc przy pozyskiwaniu funduszy na działalność 4. Działania na rzecz zachowania dziedzictwa kulturowego i przyrodniczego wsi oraz tradycji kulinarnych regionu Lubelszczyzny Priorytet 3. Promowanie nowoczesnych myśli technologicznych i doradztwa Program 1. Upowszechnianie i wdraŜanie wiedzy rolniczej Zadania: 1. Upowszechnianie i wdraŜanie wiedzy rolniczej w ramach prac prowadzonych na obiektach dydaktyczno-wdroŜeniowych LODR 2. Organizacja wystaw, targów i festynów 3. Organizacja konkursów, olimpiad wiedzy rolniczej i ekologicznej Program 2. Współpraca z organizacjami okołorolniczymi Zadanie 1. Współpraca z organizacjami samorządowymi, instytucjami, szkołami i firmami rolniczymi Priorytet 4. Zarządzanie Lubelskim Ośrodkiem Doradztwa Rolniczego Działalność wewnętrzna a) zarządzanie zasobami kadrowymi (szkolenia zewnętrzne i wewnętrzne) b) zarządzanie jakością Zestawienie działań zrealizowanych przez LODR w Końskowoli w 2015 roku Działanie Liczba działań Szkolenia* Konferencje Porady Artykuły** Zadania wdroŜeniowoupowszechnieniowe Działania odpłatneopracowania Kursy/szkolenia kwalifikacyjne Imprezy wystawienniczotargowe/ Promocja działalności LODR na doŜynkach i innych imprezach Konkursy priorytet I -P priorytet I -W priorytet II -P priorytet II -W priorytet III - P priorytet III - W RazemP RazemW 795 18 26091 243 1149 20 38090 279 255 7 8660 155 332 6 9890 170 15 32 33 50 1065 25 34751 431 1513 26 47980 499 698 698 544 535 1242 1233 10184 36334 2411 7017 12595 43351 24 99 8 19 32 118 *Stacjonarne, praktyczne, wyjazdowe ** Artykuły do gazet i na stronę internetową 9 368 567 368 567 10 20 10 20 Tematyka porad udzielanych przez specjalistów i d doradców oradców LODR w Końskowoli w 2015 r. Przedsiębiorczość i Produkcja roślinna; dziedzictwo 8,58% Działania Lubelszczyzny; proekologiczne i 4,96% ochrona Produkcja środowiska; 15,65% ogrodnicza; 3,78% Produkcja zwierzęca; 5,84% Ekonomika i podatek VAT; 3,69% Dobre praktyki rolnicze; 13,72% Fundusze strukturalne ; 43,77% Tematyka szkoleń zorganizowanych przez specjalistów i doradców LODR w Końskowoli w 2015 r. Przedsiębiorczość i dziedzictwo Lubelszczyzny; 12,87% Działania Obiekty dydaktyczne; 2,80% Produkcja roślinna; 7,39% Produkcja ogrodnicza; 3,57% Produkcja zwierzęca; 6,24% proekologiczne i ochrona środowiska; 9,87% Dobre praktyki rolnicze; 6,75% Ekonomika i podatek VAT; 2,48% Fundusze strukturalne; 48,03% 10 II. PRIORYTETY DZIAŁAŃ REALIZOWANYCH W LODR W KOŃSKOWOLI W ROKU 2015 1. Priorytet 1. Poprawa konkurencyjności gospodarstw rolnych w województwie lubelskim 1.1. Program 1. Transfer innowacji technologicznych Realizacja tego tematu zakładała podnoszenie świadomości, poziomu wiedzy i umiejętności rolników z zakresu nowych technologii w produkcji roślinnej, ogrodniczej i zwierzęcej. Wprowadzanie innowacji technologicznych w produkcji rolniczej to jeden z czynników warunkujących podnoszenie efektywności ekonomicznej gospodarstw rolnych. Aby rolnicy mogli świadomie i zgodnie z obowiązującymi rozwiązaniami prawnymi zarządzać swoimi gospodarstwami muszą stale doskonalić umiejętności zawodowe. W obecnych czasach waŜne jest aby wyprodukować duŜo i dobrej jakości produktów, ale jeszcze waŜniejsze jest, aby płody rolne mogły zostać sprzedane po dobrej, satysfakcjonującej rolnika cenie. Zadanie 1. Wprowadzenie innowacji technologicznych w produkcji roślinnej Zadania doradcze proponowane jako formy szkoleniowe dla rolników dotyczyły głównie zapoznawania z nowymi technologiami, bezpiecznymi dla środowiska, opartymi o wyniki analiz gleby, prawidłowych zasad wapnowania i nawoŜenia, oraz zrównowaŜonych metod uprawy głównych gatunków roślin rolniczych jak równieŜ pełnego wykorzystania dostępnych środków dla unowocześnienia produkcji oraz poprawy warunków pracy w rolnictwie. W dniu 4 lutego 2015 roku w Centrum Innowacyjno-Szkoleniowym LODR w Końskowoli odbyło się seminarium dla producentów zbóŜ. „Spotkania zboŜowe”, od wielu lat cieszą się duŜym zainteresowaniem rolników. Na tegoroczne przybyło ponad 100 osób zainteresowanych poszerzaniem wiedzy z tego zakresu. W tym roku tematem przewodnim był problem chorób grzybowych w uprawie zbóŜ. Wykład pt. „Szkodliwość grzybów z rodzaju Fusarium w uprawie zbóŜ” przeprowadziła dr Zuzanna Sawińska z Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu. Omówiła ona zagroŜenia, szkodliwość, sposoby zwalczania i kompleksową ochronę plantacji przed tymi patogenami. DuŜo uwagi poświęciła problemowi mykotoksyn, czyli trujących metabolitów grzybów, wywołujących te choroby. Przedstawiła równieŜ bardzo ciekawe wyniki badań, (prowadzonych m.in. na naszym polu doświadczalnowdroŜeniowym w PoŜogu II), dotyczących presji poszczególnych gatunków grzybów chorobotwórczych na terenie woj. lubelskiego. Wykład cieszył się ogromnym zainteresowaniem, o czym świadczyła długa i obfitująca w ciekawe pytania dyskusja. Omawiano takŜe prowadzenie kolekcji na polu doświadczalno-wdroŜeniowym w PoŜogu II (doboru odmian zbóŜ do konkretnych warunków glebowo-klimatycznych, odmiany najlepiej sprawdzające się na naszym terenie), ochronę chemiczną zbóŜ oraz nowe osiągnięcia w hodowli zbóŜ i rzepaku. WaŜnym poruszanym tematem były oczywiście nowe dotacje dla rolnictwa w ramach PROW 20142020. W dniu 12 marca 2015 r. w Centrum Innowacyjno-Szkoleniowym LODR w Końskowoli odbyło się seminarium pt. „Nowoczesne metody produkcji ziemniaka”. Zostało zorganizowane w celu zapoznania osób zajmujących się uprawą ziemniaka z nowymi trendami w produkcji. 11 Zasady produkcji ziemniaka w odniesieniu do potrzeb nawozowych i wodnych nowych odmian w związku z rosnącymi potrzebami odbiorców na ziemniaki dobrej jakości przedstawił dr Wojciech Goliszewski z IHAR O/Jadwisin. Omówiono zasady nowoczesnej ochrony przed chorobami i szkodnikami oraz zróŜnicowane zapotrzebowanie rynku na ziemniaki jadalne, dla przetwórstwa spoŜywczego i na skrobię, akcentując potrzebę zastosowania technologii odpowiedniej dla wybranych odmian i przeznaczenia zbiorów. Omówiono nowe odmiany ziemniaka, ochronę ziemniaka preparatami firmy Belchim, oraz koszty produkcji ziemniaka. W dniu 18 lutego 2015 roku w Sitnie w siedzibie ZDR Zamość odbyło się szkolenie powiatowe dla producentów rzepaku ozimego. Omówiono nowości w uprawie rzepaku, zwracając szczególną uwagę na zastosowanie nowej generacji maszyn w przygotowaniu gleby, siewu, wykonaniu dolistnego nawoŜenia mikroelementami i wpływu siarki na plonowanie tej rośliny. Firma Agrosimex zapoznała zebranych z nowymi technologiami w nawoŜeniu rzepaku ozimego. W dalszej części szkolenia przedstawiciel firmy Syngenta zaprezentował efekt stosowania nowych środków do zwalczania chwastów jedno i dwuliściennych, chorób i najwaŜniejszych szkodników w ochronie rzepaku. DuŜe znaczenie w uprawie rzepaku ma czynnik biologiczny, zagadnienie to w bardzo ciekawej i interesującej formie zaprezentował przedstawiciel firmy KWS Polska. Przedstawił on szczegółową charakterystykę najnowszych odmian mieszańcowych i populacyjnych rzepaku, które cieszą się duŜym zainteresowaniem wśród rolników. Zapoznano równieŜ zebranych z bogatą ofertą maszyn stosowanych w uprawie poŜniwnej i w przygotowaniu roli do siewu rzepaku. W dniu 6 marca 2015 r. w sali Starostwa Powiatowego w Tomaszowie Lubelskim odbyło się szkolenie na temat uprawy roślin motylkowych ze szczególnym uwzględnieniem fasoli wielokwiatowej, która w tym regionie jest bardzo chętnie uprawiana przez rolników. Na spotkanie przybyło ponad 90 osób. Organizatorem szkolenia był Zespół Doradztwa Rolniczego w Tomaszowie Lubelskim. Informacji ogólnych na temat uprawy i wymagań klimatyczno-glebowych roślin motylkowych udzielił pracownik LODR w Końskowoli. Jego wystąpienie dotyczyło przede wszystkim takich roślin, jak: łubin, groch, i soja, a takŜe ich przydatności na lepszych i słabszych glebach, wartości Ŝywieniowej i przydatności dla przetwórstwa. Przedstawiciel firmy Plantico przedstawił ofertę firmy, omówił wymagania oferowanych przez nią odmian. Zaprezentował przede wszystkim odmiany fasoli, które cieszą się sporym zainteresowaniem ze strony lokalnych producentów, jak i odmiany innych warzyw produkowanych przez firmę. Dyrektor Zakładu Hodowli i Nasiennictwa Ogrodniczego Polan, oprócz własnych odmian fasoli, omówił fizjologię szkodników i sprawców chorób najczęściej występujących na plantacjach fasoli, sposoby zapobiegania im, jak równieŜ dostępne metody chemiczne, których w tej uprawie jest niewiele. W dniu 17 maja 2015 roku na polu doświadczalno-wdroŜeniowym LODR w Końskowoli odbyło się szkolenie praktyczne dotyczące zbioru zielonki – Zielone Ŝniwa. Pokaz pracy nowego sprzętu rolniczego obserwowało ponad 100 osób, głównie producentów mleka. Aktualną sytuację na rynku mleka omówił przedstawiciel Spółdzielni Mleczarskiej w Rykach. MoŜliwości wsparcia producentów mleka w ramach PROW na lata 2014-2020 przedstawił pracownik LODR w Końskowoli. Na polu demonstracyjnym, na którym odbywało się szkolenie, zaprezentowano mieszankę gorzowską. Przedstawicielka firmy DS, omówiła właściwości i przeznaczenie tej mieszanki. W swoim składzie zawiera ona 50% Ŝycicy wielokwiatowej, 30% koniczyny inkarnatki i 20% wyki ozimej. Nadaje się na róŜne gleby i kierunki uŜytkowania. Ze względu na swój skład moŜe być uprawiana na zielony nawóz. Połączenie traw i roślin motylkowych w jednej mieszance ma na celu poprawę właściwości gleby resztki organiczne po przyoraniu wzbogacają glebę w próchnicę, a rośliny motylkowe w azot atmosferyczny, dzięki symbiozie z bakteriami brodawkowymi. Przy uprawie mieszanek traw z roślinami motylkowymi naleŜy zwrócić uwagę na odczyn gleby i, jeŜeli istnieje taka potrzeba, 12 zastosować odpowiednią dawkę nawozu wapniowego lub wapniowo-magnezowego. Mieszanka gorzowska jest uniwersalną mieszanką poplonową uprawianą głównie na nawóz zielony, moŜe być równieŜ przeznaczona do produkcji sianokiszonki. Po części teoretycznej odbył się pokaz pracy maszyn do zbioru zielonki, podczas którego zaprezentowano: • kosiarki dyskowe czołową i tylną marki Poettinger z serii Novacat wraz z ciągnikiem marki Steyr z serii CVT, • przetrząsacz pokosów z sześcioma karuzelami marki Poettinger model HIT 6.61 wraz z ciągnikiem marki Case z serii Farmall U, • prasę zmiennokomorową rolującą McHale model V 660 wraz z ciągnikiem marki Case z serii Maxxum CVX, • jednokaruzelową zgrabiarkę marki Poettinger model TOP 422 oraz ładowarkę teleskopową Merlo. Doradcy LODR w Końskowoli brali udział w pracach komisji klęskowych (szacujących szkody spowodowane suszą) - 206 komisji - 32768 sporządzonych protokołów. Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa przyjmowała wnioski na pomoc de minimis dla rolników, którzy ponieśli straty w związku z suszą. Doradcy słuŜyli bezpłatną pomocą w wypełnianiu wniosków o udzielenie pomocy finansowej dla producentów rolnych, u których w gospodarstwach rolnych lub działach specjalnych produkcji rolnej powstały szkody spowodowane przez suszę w 2015 r. Lp. Komórka organizacyjna Ilość ZDR w BełŜycach ZDR w Białej Podlaskiej Treść porady 9 181 ZDR w Biłgoraju 48 ZDR w Elizówce 14 ZDR w Janowie Lubelskim 16 ZDR w Końskowoli 8 ZDR w Krasnymstawie 60 ZDR w Kraśniku 11 ZDR w Lubartowie ZDR w Łęcznej ZDR w Opolu Lubelskim Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa - pomoc de minimis dla producentów, którzy ucierpieli z powodu suszy 7 16 178 ZDR w Wisznicach 20 ZDR we Włodawie 38 ZDR w Zamościu 46 652 13 Realizacja zadań wdroŜeniowo - upowszechnieniowych: WdroŜenia na rok 2015 z zakresu produkcji roślinnej były realizowane łącznie przez 48 doradców – agrotechników oraz specjalistów z zespołu produkcji roślinnej działu ZSP. Wykonano je w formie prac wdroŜeniowych prowadzonych na obiektach własnych – na polu doświadczalno-wdroŜeniowym LODR w PoŜogu II, jak równieŜ w gospodarstwach rolników indywidualnych na terenie całego województwa. Dobór tematyki realizowanych wdroŜeń był w większości prawidłowo dobrany dla danego rejonu uprawy. Zakładano je w gospodarstwach rolnych o dość zróŜnicowanej powierzchni, lecz charakteryzujących się produkcją o charakterze towarowym. Stosowano racjonalne elementy agrotechniki, z wykorzystaniem odmian aktualnie zarejestrowanych. WdroŜenie 1/R, 2/R i 4/R po raz pierwszy realizowane były na nowych kartach wdroŜeniowych jako pliki excel. Te tematy wymagały równieŜ prowadzenia obserwacji występowania agrofagów w trakcie sezonu wegetacyjnego oraz wysyłania meldunków do działu ZSP według ustalonego harmonogramu. 1/R – WdraŜanie ekonomicznie uzasadnionych i bezpiecznych dla środowiska technologii produkcji roślinnej 1/R - demonstracje - realizowany był przez wszystkich agrotechników i specjalistów z zakresu produkcji roślinnej. Łącznie przeprowadzono 96 wdroŜeń na 12 gatunkach roślin (tabela 1). Najczęściej wybieranym gatunkiem była pszenica ozima. Gospodarstwa w których realizowano prace charakteryzowały się średnim areałem na poziomie 20-50 ha. W 54 % gospodarstw stosowano analizy gleby, a w 45 % kwalifikowany materiał siewny. Głównym celem realizowanych wdroŜeń w tej tematyce była poprawa plonowania i jakości płodów rolnych. WdroŜenia dotyczyły wprowadzenia do uprawy nowych odmian, nowych śor, nowych sposobów nawoŜenia i strategii ochrony roślin. Dla wszystkich wdroŜeń policzono koszty jednostkowe produkcji. W większości prac osiągnięto dobre rezultaty produkcyjne – znacznie przewyŜszające wyniki średnie dla województwa lubelskiego. Tylko w 6 wdroŜeniach nie uzyskano dodatniego przychodu. Gatunkami w których nie osiągnięto dochodu było Ŝyto, kukurydza na zielonkę oraz ziemniaki. Główną przyczyną takiej sytuacji była susza. Na uwagę zasługuje wdroŜenie, w którym osiągnięto rekordowy plon pszenicy ozimej na poziomie 118 dt/ha i przychód przekraczający 4000 zł. Celem wdroŜenia było wprowadzenie do uprawy nowych odmian min. KWS Magic, która charakteryzuje się wysokim potencjałem plonotwórczym. Poza tym zastosowano odpowiedni dobór środków produkcji – racjonalnego nawoŜenia oraz środków ochrony roślin dostosowanych do zagroŜeń. Tabela 1. Zestawienie wdroŜeń realizowanych w 2015 r. w temacie 1/R demonstracje Gatunek: ilość max średnie analiza materiał przychód z 1 ha wdroŜeń plon plony gleby kwalifikowany ilość średni pszenica oz. 50 118 69,80 33 22 50 1881 pszenŜyto oz. 7 64 49,71 3 1 7 1060 Ŝyto 2 65 56,50 1 0 1 644 burak c. 1 500 500,00 0 0 1 2916 kukurydza – 7 680 347,14 2 6 3 734 kiszonka rzepak 8 52 40,57 7 7 8 2875 ziemniak 3 351 236,00 1 1 2 4447 strączkowe 4 32 26,33 1 1 4 1211 pszenica j. 2 50 47,50 0 1 2 502 jęczmień j. 5 55 47,75 2 3 5 760 pszenŜyto j. 1 45 45,00 0 0 1 1155 inne 5 40 79,50 2 1 5 894 Główny cel: Ilość plon i jakość 57 materiał siewny 23 i odmiana 14 max 4851 1982 1427 2916 4570 4054 9821 1544 616 1477 1155 2204 ochrona optymalizacja odczynu i płodozmian nawoŜenie ekonomika Powierzchnia gosp. 5 1 4 5 Do 10 ha 6 10-50 ha 78 Pow. 50 ha 11 1/R – kolekcje - przeprowadzono ogółem 8 wdroŜeń w tym zakresie (tabela 2). Działania realizowało 3 specjalistów z działu ZSP oraz 2 doradców z ZDR. Kolekcje odmian prowadzono na polu Doświadczalno–WdroŜeniowym w PoŜogu II oraz w Zespole Szkół Kształcenia Rolniczego w Potoczku. W 100 % gospodarstw stosowano analizy gleby, oraz kwalifikowany materiał siewny. 1. W ramach tego tematu porównywano min. odmiany pszenicy ozimej w kolekcji składającej się z 17 odmian. W skład kolekcji wchodziły zarówno odmiany mieszańcowe jak i populacyjne. Stosowano technologię z obniŜoną normą wysiewu na poziomie 250 z/m2. Największe plony osiągnęła odmiana mieszańcowa Hywin – 113 dt/ha. Spośród odmian populacyjnych najlepszym plonem charakteryzowała się odmiana Memory – 104 dt/ha, najniŜszym odmiana oścista Ostka strzelecka. Średni plon wszystkich odmian wyniósł 99,24 dt/ha. 2. Kolekcja odmian kukurydzy pastewnej w 2015 roku składała się z 24 mieszańców o klasach wczesności od wczesnych (FAO do 220), przez odmiany średnio wczesne (FAO 230 – 250) do średniopóźnych (FAO 260-290). Większość stanowiły odmiany przeznaczone do uprawy na ziarno – 10 odmian, ogólnouŜytkowe z przeznaczeniem na ziarno lub kiszonkę - 6 odmian, oraz 2 odmiany typowo kiszonkowe. Średni plon wszystkich odmian wyniósł 83,9 dt/ha. Największy plon suchego ziarna osiągnęła odmiana SUGUS – 104 ,08 dt/ha, a najniŜszy odmiana ES Cubus – 65,1 dt/ha. 3. Kolekcję buraka cukrowego stanowiły 4 odmiany diploidalne, w tym dwie Kutnowskiej Hodowli Buraka Cukrowego: Finezja i Hunor, oraz 2 odmiany niemieckiej hodowli Strube: Gellert oraz Schubert. Plon buraków dostarczonych do Cukrowni StrzyŜów w dn. 10.11.2015 r. wyniósł 82,4 t z ha, przy średniej polaryzacji 17,55 %. Wszystkie porównywane odmiany buraka cukrowego wydały dość duŜe i wyrównane plony korzeni, biorąc pod uwagę niesprzyjające warunki agrometeorologiczne spowodowane niedoborem opadów w okresie letnim. NajwyŜej plonowała odmiana - Gellert – 85,46, najniŜej – Finezja - 75,6 dt/ha. 4. Na polu Doświadczalno-WdroŜeniowym wysadzone były dwie kolekcje z ziemniakami średniowczesnymi (odmiany skrobiowe i jadalne). W ramach kolekcji odmian skrobiowych najlepiej plonowała odmiana Mieszko 52 dt/ha z zawartością skrobi na poziomie 21 %, natomiast z odmian jadalnych najwyŜszym plonem charakteryzowała się odmiana Tajfun - 70 dt/ha z oznaczoną skrobią na poziomie 17%. 5. Ostatnia kolekcja dotyczyła roślin strączkowych i składała się z 6 gatunków. Zasiane były: łubin Ŝółty, 4 odmiany z których najlepiej plonował Mister - 13 dt/ha, łubin wąskolistny 8 odmian, z których najlepiej plonował Sonet – 22 dt/ha, groch siewny – 7 odmian z których najlepiej plonował Ezop – 52 dt/ha, groch pastewny 6 odmian z których najlepiej plonował Sokolik – 44,7 dt/ha, bobik - 3 odmiany z których najlepiej plonował Bobas – 53 dt/ha oraz wyka siewna 2 odmiany z których najlepiej plonowała Ina – 18,3 dt/ha. Dla wszystkich wdroŜeń policzono koszty jednostkowe produkcji. We wszystkich pracach osiągnięto zadowalające efekty i uzyskano przychód. Tabela 2. Zestawienie wdroŜeń realizowanych w 2015 r. w temacie 1/R kolekcje Gatunek: ilość max plony średnie plony analiza gleby materiał kwalifikowany przychód z 1 ha ilość średni max pszenica oz. 2 113 80 2 2 2 2493 2735 burak c. 1 85,46 82 1 1 1 2800 2800 15 kukurydza - ziarno 1 84 82 1 1 1 1525 1525 kukurydza -kiszonka 1 500 450 1 1 1 1790 1790 ziemniak 2 70 59 2 2 2 4000 4000 strączkowe 1 53 22 1 1 1 1200 1200 Główny cel: ilość plon i jakość 3 materiał siewny i odmiana 4 Powierzchnia gosp. do 10 ha 10-50 ha 6 2 pow. 50 ha 3/R – Właściwa regulacja oraz prawidłowy dobór parametrów pracy maszyn i urządzeń rolniczych gwarantujący dobre wykonanie zabiegu agrotechnicznego Temat 3/R realizowany był przez 13 agrotechników. Łącznie przeprowadzono 20 wdroŜeń w tym zakresie. Głównym celem realizowanych wdroŜeń była właściwa regulacja oraz prawidłowy dobór parametrów pracy maszyn i urządzeń rolniczych jako gwarancja dobrze wykonanego zabiegu agrotechnicznego. Prowadzono prace z tego tematu w gospodarstwach, które dokonywały nowych inwestycji w zakresie mechanizacyjnym – głównie zakupu maszyn i ciągników rolniczych w ramach modernizacji gospodarstw. 3 wdroŜenia dotyczyły wprowadzenia całej technologii, np. wykorzystanie sieczki z roślin kukurydzy na produkcje energii odnawialnej. Podsumowanie: Osiągane plony na dość wysokim poziomie świadczą o realizacji załoŜonych celów. Wprowadzono nowe odmiany i środki produkcji, które wpływały na poprawę plonowania, jak i przekładały się na zwiększenie dochodu bezpośredniego. DuŜym sukcesem prowadzonych wdroŜeń było promowanie analiz gleby oraz stosowanie kwalifikowanego materiału siewnego w gospodarstwach rolnych. W ponad 50 % gospodarstw zastosowano ww. działania. Największe zastrzeŜenia budzi jednak temat 3/R, w którym często brakowało sprecyzowania załoŜeń jak równieŜ nie opisano osiągniętych celów. Często zakup nowej maszyny traktowano jako jedyny element wdroŜenia, mimo Ŝe np. maszyna nie stanowiła Ŝadnej poprawy w prowadzonych pracach jak równieŜ nie charakteryzowała się Ŝadną innowacyjnością. W przyszłym roku naleŜy zastanowić się nad zmianą dokumentacji do tego wdroŜenia oraz sprecyzować rodzaje działań w tym zakresie. Zrealizowane działania Lp. Działanie 1. Szkolenia 2. Konferencje/seminaria 3. Porady 4. Zadania wdroŜeniowo - upowszechnieniowe 5. Opracowania – wniosek o dopłatę do materiału siewnego Ilość 113 3 4118 135 153 Tematyka wybranych konferencji, seminariów i szkoleń Lp. Temat Organizator Ilość Ilość uczestników Konferencje/Seminaria 1. Nowoczesne metody produkcji ziemniaka ZSP 1 61 2. Szkodliwość grzybów z rodzaju fusarium w uprawie zbóŜ. ZSP, ZDR w Piaskach 2 250 16 Szkolenia 1. Agrotechnika zbóŜ ozimych z uwzględnieniem odmian zalecanych dla woj. lubelskiego. ZDR w Kraśniku, ZDR w Wisznicach, ZDR w Parczewie, ZDR w Opolu Lubelskim 2. Integrowana ochrona zbóŜ ozimych jesienne zwalczanie chwastów w zboŜach ozimych. ZDR w Piaskach 1 15 3. Nowe technologie w uprawie zbóŜ z uwzględnieniem zasad integrowanej ochrony roślin. ZDR w Zamościu, ZDR w BełŜycach, ZDR w Końskowoli 6 67 4. Nowości w uprawie rzepaku. Nowe technologie w nawoŜeniu rzepaku ozimego. MoŜliwości ochrony rzepaku preparatami firmy Syngenta. ZDR w Zamościu 1 63 5. Nowe technologie w uprawie rzepaku ozimego, zwalczanie chorób grzybowych, dokarmianie dolistne, programy ochrony grzybowej, zalecenia agrotechniczne w uprawie rzepaku wiosną. 6 145 1 12 ZDR w Lubartowie 1 18 ZDR w Wisznicach 1 32 10 141 1 13 6. 7. 8. 9. Prawidłowe gospodarowanie substancją organiczną w glebie. Technologia uprawy zbóŜ jarych - nowe odmiany. Nowe przepisy ubezpieczeń płodów rolnych. Dobór odmian kukurydzy do uprawy na ziarno i kiszonkę z uwzględnieniem integrowanej ochrony roślin. ZDR w Piaskach, ZDR w Łęcznej, ZDR w BełŜycach, ZDR w Chełmie, ZDR w Parczewie ZDR w Krasnymstawie ZDR w Biłgoraju, ZDR w Łęcznej, ZDR w Chełmie ZDR w Tomaszowie Lubelskim Innowacje w uprawie zbóŜ. 7 76 10. NawoŜenie zbóŜ w oparciu o właściwy płodozmian i analizę gleby. 11. Nowe zagroŜenia w uprawie zbóŜ jarych i ozimych. Obowiązki rolnika przy wysiewie własnych nasion. ZSP 1 16 12. Nowości w uprawie roślin motylkowych, technologia uprawy fasoli. ZDR w Tomaszowie Lubelskim 1 97 ZDR w Elizówce 1 22 ZDR w Łukowie 1 23 13. 14. Odmiany roślin uprawnych zalecanych na Lubelszczyźnie. Uprawy zakwalifikowane na terenie woj. lubelskiego na podstawie wykazu PDO z uwzględnieniem roślin strączkowych. Zasady Integrowanej Ochrony Roślin. Prawidłowa agrotechnika w uprawie roślin motylkowych. 15. Technologia uprawy kukurydzy. Nowe odmiany kukurydzy, ochrona Limagrain. Bezpieczeństwo i higiena pracy. ZDR w Lubartowie 1 18 16. Technologia uprawy roślin strączkowych. ZDR w Łęcznej, ZDR w Wisznicach 3 45 17 17. 18. 19. 20. 21. 22. 23. 24. 25. 26. 27. 28. 29. 30. 31. 32. Wprowadzanie innowacji technologicznych w produkcji roślinnej Wiosenna agrotechnika zbóŜ. Zabiegi pielęgnacyjne na TUZ. Znaczenie nawoŜenia i wapnowania w plonowaniu roślin. Agtotechnika uprawy zbóŜ, zwalczanie chwastów, chorób grzybowych na przykładzie poletek doświadczalnych. Pokaz nowych odmian zbóŜ zalecanych na terenie województwa lubelskiego. Prawidłowe nawoŜenie zbóŜ z uwzględnieniem badania struktury chemicznej gleby. Produkcja pasz z uŜytków zielonych. Aktualna sytuacja na rynku mleka, moŜliwości wsparcia producentów mleka z PROW 2024-2020, dobór mieszanek traw w zaleŜności od gleby i kierunków uŜytkowania, wapnowania uŜytków zielonych. Część praktyczna obejmowała pokaz pracy maszyn do zbioru zielonek: koszenie, przetrząsanie, zgrabianie oraz praca z uŜyciem prasy rolującej i ładowarki do bel. Dni Pola. Jesienne zwalczanie chwastów w pszenicy ozimej. Nowe technologie w uprawach rzepaków i pszenic. Siew tradycyjny i rozrzedzony 2 rodzaje w uprawie rzepaków ozimych. Porównanie róŜnych odmian rzepaków, programy ochrony. Programy ochrony pszenic ozimych. Odmiany pszenic ozimych populacyjne i hybryodowe. Nowe technologie w uprawie rzepaku ozimego, nowe odmiany, techniki, siew rozrzedzony, tradycyjny. RóŜne programy zwalczania chorób grzybowych w pszenicach ozimych. RSM nawoŜenie kukurydzy pokaz. Nowe technologie wykorzystywane w produkcji roślin uprawnych. Omówienie maszyn i urządzeń do zbioru głównych ziemiopłodów rolnych - nowe technologie przydatne w prowadzeniu działalności rolniczej. Prawidłowa praca maszyn do zbioru pasz objętościowych. Przygotowanie opryskiwaczy do pracy. Przygotowanie pola pod zasiewy zbóŜ ozimych i próba kręcona siewnika. Rozpoznawanie chorób i szkodników w uprawie melisy lekarskiej. Rozpoznawanie i zwalczanie chorób i szkodników na plantacjach roślin uprawnych, zbóŜ. Dni Ziemniaka współorganizowane przez SGGW i firmę Bayer, śelazna 18 ZDR w Białej Podlaskiej, ZDR w Bychawie, ZDR w BełŜycach ZDR w Zamościu ZDR w Radzyniu Podlaskim 7 148 1 14 2 27 ZDR w Lubartowie 1 21 ZSP 1 58 ZDR w Parczewie ZDR w Lubartowie 1 110 1 10 ZDR w Piaskach 1 67 ZDR w Piaskach 1 52 ZDR w Lubartowie 1 22 2 26 4 43 ZDR w Lubartowie 2 22 ZDR w Krasnymstawie 1 11 ZDR w Zamościu 5 41 ZSP, ZDR w Łukowie 2 36 ZDR w Łukowie, ZDR w Rykach ZDR w Biłgoraju 33. Targi maszyn rolniczych Agro-Tech w Kielcach. 34. Targi Rolnicze „Agro-Park” w Lublinie. 35. Dni Pola – pokazy polowe z zastosowaniem technologii firmy „Syngenta". 36. 37. 38. ZDR w Janowie Lubelskim, ZDR w Rykach, ZDR w Hrubieszowie, ZDR w Kraśniku ZDR w Kraśniku, ZDR w Janowie Lubelskim, ZDR w Biłgoraju ZDR w Elizówce, ZDR w Zamościu, ZDR w Chełmie, ZDR w Kraśniku Dni Pola klasy S. Kolekcja odmian zbóŜ, rzepaku, buraków cukrowych, kukurydzy. Programy ochrony roślin, nawoŜenia. Integrowana ochrona roślin. Nowoczesne metody ochrony roślin rolniczych. Przeglądanie poletek z odmianami zbóŜ, ziemniaków, strączkowych. 7 206 3 55 4 114 ZDR w Chełmie 1 50 ZDR w Łukowie 1 19 ZDR we Włodawie 1 110 Tematyka wybranych artykułów do gazet, audycji telewizyjnych i radiowych Lp. Temat ZDR/Dział Artykuły do gazet 1. Ilość 3. W pasiekach trwa praca - Echo Katolickie. Krajowy Program Wsparcia Pszczelarstwa w Polsce na 2015 rok. NawoŜenie pól słomą. 4. Wapnujmy gleby. ZDR w Biłgoraju 3 5. ZDR w Bychawie 1 7. Dopłaty do tytoniu w latach 2015-2020. Innowacje technologiczne w wybranych uprawach rolnych. Gryka. 8. Uprawa łubinu Ŝółtego. 9. Uprawa facelii. ZDR w Chełmie 4 ZDR w Hrubieszów 1 ZDR w Krasnymstawie 2 ZDR w Lubartowie 2 ZDR w Łęcznej 1 ZDR w Łukowie 3 ZDR w Opolu Lubelskim 1 2. 6. 10. 12. Uprawa grochu siewnego. Zwiększenie plonowania roślin strączkowych poprzez dokarmianie dolistne. Jak ustawić pług w czasie suszy? 13. Zmianowanie w uprawach zielarskich. 14. Uprawa zbóŜ przewódek. 15. Wykorzystać swój czas. 16. 18. Dolistne dokarmianie zbóŜ. Walkę z omacnicą prosowianką moŜna rozpocząć jesienią. Uprawa soi. 19. Melon. 20. Wpływ systemu na plonowanie zbóŜ jarych. 11. 17. 19 ZDR w Białej Podlaskiej 2 21. Zmiany w dopłatach do materiału siewnego. 22. Dni Pola w Uhninie. Uprawa facelii błękitnej na poplon ścierniskowy. Uprawa łubinu. 23. 24. 25. 29. Uprawa soi a opłacalność. Ochrona rzepaku ozimego z uwzględnieniem IOR. Nowe technologie w uprawie rzepaku. Analizy glebowe - czy badanie gleby jest potrzebne? Drony w rolnictwie. 30. Wiosenne nawoŜenie zbóŜ. 31. 36. Plon rzepaku buduje się jesienią. Dlaczego warto uprawiać koniczynę czerwoną? Jesienne zwalczanie chwastów w pszenicy ozimej. NawoŜenie łąk i pastwisk. Herbicydy do wiosennego zwalczania chwastów w pszenicy ozimej. NawoŜenie rzepaku ozimego. 37. Uprawa Ostropestu Plamistego. 38. Uprawa gleby w warunkach suszy. Dobry plon zbóŜ ozimych zaczyna się od wyboru odmiany i oznaczenia parametrów siewu. Zasobność gleby i pobieranie prób glebowych. Optymalny skład gatunkowy runi łąkowej charakterystyka najwaŜniejszych gatunków traw. O plon i jakość pszenicy naleŜy zadbać do końca. Zwalczanie zarazy ziemniaka. 26. 27. 28. 32. 33. 34. 35. 39. 40. 41. 42. 43. 44. Zwalczanie stonki ziemniaczanej. Znaczenie roślin strączkowych w 45. nowoczesnym rolnictwie – Dziennik Wschodni. Wiosenne prace pielęgnacyjne w burakach 46. cukrowych. 47. Susza gorsza od powodzi. Pierwsza dawka azotu podstawą wiosennego 48. nawoŜenia zbóŜ ozimych. 49. Dlaczego warto uprawiać soję? Upowszechnianie uprawy roślin 50. strączkowych - seminaria w LODR. Audycje telewizyjne i radiowe Wywiad dla TV Lublin - Agro wieści nt. 1. produkcji ziemniaka w województwie. 20 ZDR w Parczewie 4 ZDR w Piaskach 3 ZDR w Radzyniu Podlaskim 1 ZDR w Tomaszowie Lubelskim 3 ZDR w Wisznicach 1 ZDR w Zamościu 3 ZDR we Włodawie 2 ZSP 13 ZSP 10 2. 3. 4. 5. 6. 7. Wywiad dla TV Lublin - Agrowieści red. A. Wetoszka nt. stanu upraw okopowych. Wywiad do Panoramy Lubelskiej na temat wpływu nauki na rolnictwo w Polsce. Wywiady na temat suszy w woj. lubelskim Telewizja Puławska, TVP Info, Panorama Lubelska, Radio Podlasie. Udzielanie wywiadu na temat stanu upraw dla wydawnictwa Top Agrar. Informacja nt uwilgotnienia gleby i stanu upraw – TVP. Wywiad dla Panoramy Lubelskiej na temat wpływu anomalii pogodowych na stan i wegetację roślin. Zadanie 2. Wprowadzenie innowacji technologicznych w produkcji ogrodniczej BranŜa ogrodnicza to bardzo szerokie spektrum działania. Województwo lubelskie to duŜe zagłębie owocowo-warzywne. Wychodząc naprzeciw zainteresowaniu rolników realizowano działalność dydaktyczno-szkoleniową obejmującą organizację i przeprowadzenie seminariów wojewódzkich, prowadzenie wykładów na szkoleniach ogrodniczych w powiatach i gminach, fachowy instruktaŜ praktyczny w terenie, doradztwo ogrodnicze telefoniczne, internetowe i na miejscu w biurze wg zapotrzebowania rolników. Tradycyjne od wielu lat na początku nowego roku w Opolu Lubelskim LODR w Końskowoli organizuje powiatową konferencję dla sadowników, rozpoczynającą cykl szkoleniowy w danym roku. W tym roku odbyła się ona 12 stycznia w Opolskim Centrum Kultury. Uczestniczyło w niej ponad 150 sadowników, głównie z terenu powiatu opolskiego. Dyrektor LODR omówił aktualną sytuację w rolnictwie - w tym sadownictwie i pomocnej roli LODR w rozwiązywaniu problemów gospodarstw rolnych. W w/w konferencji uczestniczyli gospodarze gmin sadowniczych, kierownik BP ARiMR w Opolu Lubelskim oraz przedstawiciele Gminnych Związków Sadowników RP i Lubelskiej Izby Rolniczej. Wybór tematów szkoleniowych wynikał z aktualnej sytuacji w sadownictwie opolskim. Głównym z nich był dobór odmian jabłoni i grusz do nasadzeń w aktualnych warunkach ekonomicznorynkowych z uwzględnieniem rynku krajowego i rynków trzecich oraz zasady zakładania i prowadzenia drobnej przetwórczości w indywidualnych gospodarstwach sadowniczych. Dorota Kruczyńska z Instytutu Ogrodnictwa w Skierniewicach scharakteryzowała odmiany jabłoni i grusz z uwzględnieniem nowych odmian bezparchowych, w tym z grupy RE, omówiła ich przeznaczenie i wykorzystanie w konsumpcji i przetwórstwie na rynku krajowym i rynkach zagranicznych. Pozostałymi tematami były: Wymogi i zasady zakładania oraz prowadzenia drobnej przetwórczości w indywidualnych gospodarstwach sadowniczych, racjonalna ochrona sadów oraz zainteresowanie firm przetwórczych niektórymi odmianami z grupy RE, najnowsze rozwiązania firmy Bayer CropScience w ochronie upraw sadowniczych, zasady nawoŜenia i oszczędnej gospodarki składnikami pokarmowymi w uprawach sadowniczych - firma Yara Poland. W dniu 24 lutego 2015 roku w Centrum Innowacyjno-Szkoleniowym LODR w Końskowoli odbyło się seminarium wojewódzkie pt. „Problem chorób odglebowych w uprawach warzywniczych”. Uczestniczyło w nim 40 producentów warzyw z województwa lubelskiego. Na temat warzywniczych chorób odglebowych mówił prof. Czesław Ślusarski z Instytutu Ogrodnictwa w Skierniewicach. W swoim wystąpieniu poruszył on problem patogenów we wszystkich grupach upraw warzywniczych i przedstawił moŜliwości ich zwalczania ze szczególnym uwzględnieniem metod integrowanej ochrony roślin. Kompleksową ochronę warzyw gruntowych omówił przedstawiciel firmy Syngenta. Racjonalne nawoŜenie było tematem wykładu firmy Yara Polan. Zwrócono w nim 21 szczególną uwagę na analizę gleby, którą naleŜy wykonywać co 3 lata. Temat biostymulatorów w uprawie warzyw omówił przedstawiciel firmy Arysta Lifescience Polska. Udzielił on kilku cennych porad, jak postępować z roślinami w sytuacjach stresowych. Przedstawiciel „Grupy Producentów Rozsad Krasoń” zaprezentował najnowsze osiągnięcia technologiczne, z jakich korzysta firma przy produkcji rozsady. Udzielił on równieŜ wyczerpującej informacji, na jakich zasadach moŜna zamawiać u nich rozsadę. MoŜliwości finansowania w ramach nowego PROW na lata 2014-2020 omówił pracownik LODR w Końskowoli. W dniu 13 marca 2015 r. w Centrum Innowacyjno-Szkoleniowym LODR w Końskowoli odbyło się seminarium wojewódzkie pt. „Perspektywy produkcji oraz innowacji technologicznych w uprawie malin i truskawek”. Cieszyło się ono duŜym zainteresowaniem producentów z województwa lubelskiego, przybyło na nie ok. 120 osób. Omawiano ekonomiczne aspekty produkcji owoców miękkich. Producenci wysłuchali równieŜ wykładów technologicznych, między innymi na temat nawoŜenia malin i truskawek, nowych rozwiązań w ochronie tych gatunków, a takŜe stosowania biostymulatorów w uprawie roślin jagodowych. Firma Materne-Polska przedstawiła specjalną ofertę współpracy na przyszłe lata dla producentów truskawek przemysłowych. DuŜym zainteresowaniem cieszył się wykład na temat PROW na lata 2014-2020, w szczególności działań: Restrukturyzacja małych gospodarstw rolnych, Modernizacja gospodarstw rolnych, Premie dla młodych rolników, Płatności dla rolników przekazujących małe gospodarstwa rolne. W dniu 16 marca 2015 r. Zespół Doradztwa Rolniczego w BełŜycach zorganizował szkolenie praktyczne pt. „Pokaz cięcia drzew owocowych”. Odbyło się ono w gospodarstwie Stanisława śurka w Motyczu, gmina Konopnica. Uczestnicy szkolenia mogli pogłębić swoją wiedzę w zakresie praktycznych umiejętności pielęgnacji drzew owocowych. Mieli równieŜ okazję zapoznać się z cechami odmianowymi w obrębie poszczególnych gatunków drzew owocowych oraz wybranymi elementami ochrony. Sadownicy uczestniczący w szkoleniu zgodnie przyznali, Ŝe pokaz praktyczny jest doskonałą formą sprawdzania umiejętności oraz potwierdzenia wiedzy teoretycznej. Dnia 20 marca 2015 r. w Centrum Innowacyjno-Szkoleniowym LODR w Końskowoli odbyło się Seminarium Sadownicze. Poświęcone było głównie uprawie porzeczek i agrestu, ale takŜe mniej znanym krzewom owocowym z maszynowym zbiorem owoców. Seminaria i szkolenia o tej tematyce organizowane w naszym Ośrodku cieszą się niezmiennie duŜym zainteresowaniem rolników, a takŜe firm i koncernów związanych z branŜą sadowniczą. Wynika to między innymi z faktu przywództwa Polski w światowej produkcji i eksporcie owoców porzeczek. Udział województwa lubelskiego w krajowych zbiorach porzeczek wynosi 84 %, co zapewnia nam pierwszą lokatę w Polsce. Pierwsze miejsce Lubelszczyzna zajmuje równieŜ w produkcji owoców agrestu - z 29% udziałem w krajowych zbiorach tego gatunku. Na czołowych miejscach w kraju nasze województwo plasuje się takŜe w produkcji owoców malin, truskawek i poziomek oraz pozostałych zbieranych z krzewów owocowych, tj. aronii, borówki wysokiej i leszczyny. Na spotkanie przybyło ponad 120 osób. Wykład wiodący wygłosił znany w kraju i za granicą hodowca polskich odmian porzeczek czarnych i agrestu profesor Stanisław Pluta z Instytutu Ogrodnictwa w Skierniewicach. W swoim wystąpieniu, obok zaprezentowania nowości odmianowych porzeczek i agrestu zgłoszonych do Krajowego Rejestru Roślin Sadowniczych, prelegent omówił szczegółowo dwie nowe rośliny - jagodę kamczacką i świdośliwę olcholistną. Są to, w świetle wieloletnich badań, perspektywiczne do uprawy amatorskiej i towarowej krzewy owocowe o cennych walorach przetwórczych prozdrowotnych i leczniczych. Przedstawiciele firm Yara Poland, Sumi Agro Poland, Bayer Crop Science poinformowali o nowych produktach w nawoŜeniu i ochronie krzewów owocowych. O moŜliwościach finansowania bieŜących potrzeb i inwestycji oraz ubezpieczeń w sadownictwie mówił przedstawiciel Banku BGś O. Puławy. Ofertę nawozów i środków ochrony roślin na sezon 2015 r. zaprezentowała przedstawicielka hurtowni Agricola Lublin. Innowacyjne rozwiązania w mechanizacji, a szczególnie postępy w konstruowaniu 22 i produkcji uniwersalnych kombajnów do zbioru owoców z krzewów owocowych, łącznie z ekspozycją maszyn, przedstawiła firma Weremczuk. Pracownicy LODR w Końskowoli omówili zagadnienia racjonalnej ochrony porzeczek oraz PROW 2014 - 2020. Od 38 juŜ lat w Józefowie nad Wisłą organizowane jest Święto Sadów. Sobota jak zwykle jest dniem szkoleniowym a w niedzielę odbywa się uroczysty Festyn. W 2015 roku konferencja sadownicza odbyła się 16 maja w Zespole Szkół Ogólnokształcących. Organizatorem konferencji byli: Marszałek Województwa Lubelskiego, Lubelski Ośrodek Doradztwa Rolniczego i Wójt Gminy Józefów nad Wisłą. Tematyka tegorocznej konferencji dotyczyła głównie ochrony i nawoŜenia upraw sadowniczych. O ochronie drzew ziarnkowych przed chorobami, ze szczególnym uwzględnieniem parcha jabłoni mówił przedstawiciel Instytutu Ogrodnictwa w Skierniewicach. Temat nawoŜenia posypowego oraz dokarmiania dolistnego sadów i jagodników omówił przedstawiciel Yara Poland. Przedstawiciel Bayer CropScience zwrócił uwagę na umiejętne stosowanie środków ochrony roślin naleŜących do nowej grupy chemicznej SDHI. Tematyka konferencji cieszyła się duŜym zainteresowaniem producentów. Pomimo spiętrzonych prac polowych w konferencji uczestniczyło ponad 100 sadowników głównie z terenu powiatu opolskiego. RównieŜ 16 maja 2015 r., w Polubiczach odbyło się Święto Kwitnących Sadów, jego inicjatorami było Zrzeszenie Producentów Owoców i Warzyw „Sad-Pol”. Na terenie zrzeszenia zorganizowano wystawę maszyn i środków koprodukcji oraz szkolenie dla sadowników nt. „Przyszłość polskich grup producentów owoców i warzyw. Otwarto nową inwestycję zrzeszenia – halę sortowniczą, w której zamontowano sześciościeŜkową linię do sortowania i pakowania owoców (w kartony i woreczki foliowe). Podczas Dni Otwartych Drzwi w Końskowoli, w kwaterze kolekcyjnej Sadu DoświadczalnoWdroŜeniowego zaprezentowano pracę wielofunkcyjnej maszyny do pielęgnacji plantacji krzewów owocowych. Pokaz oglądało 97 osób. Doradcy słuŜyli darmową pomocą w wypełnianiu powiadomienia dotyczącego bezpłatnej dystrybucji embargo rosyjskie III transza, pomocą w wypełnianiu wniosku o udzielenie pomocy finansowej o charakterze de minimis w rolnictwie, rolnikom, którzy w 2015 roku byli producentami owoców porzeczki czarnej. Lp. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. Komórka organizacyjna ZDR w Opolu Lubelskim ZDR w BełŜycach ZDR w Białej Podlaskiej ZDR w Biłgoraju ZDR w Elizówce ZDR w Janowie Lubelskim ZDR w Końskowoli ZDR w Krasnymstawie ZDR w Kraśniku ZDR w Lubartowie ZDR w Łęcznej ZDR w Opolu Lubelskim ZDR w Parczewie ZDR w Radzyniu Podlaskim ZDR w Wisznicach ZDR we Włodawie ZDR w Zamościu NEK Razem Ilość 6 16 37 33 2 18 16 23 26 3 2 67 4 3 4 0 5 2 261 Treść porady Agencja Rynku Rolnego - embargo Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa pomoc de minimis dla producentów porzeczki czarnej 23 Realizacja zadań wdroŜeniowo - upowszechnieniowych: Analizy dokonali specjaliści ds. produkcji ogrodniczej po szczegółowym zapoznaniu się ze sprawozdaniami z prac wdroŜeniowo – upowszechnieniowych sporządzonych przez doradców ds. ogrodnictwa z poszczególnych ZDR – ów na terenie woj. lubelskiego. Obiektywnie naleŜy stwierdzić, Ŝe podjęte tematy wdroŜeniowo – upowszechnieniowe były zasadne i w większości odzwierciedlały specyfikę terenu objętego działaniem przez doradców. Lustracje zadań przeprowadzone przez specjalistów zakładowych potwierdziły właściwy dobór gospodarstw objętych doradztwem branŜowym. W większości przypadków były to gospodarstwa na wysokim i średnim poziomie produkcyjnym wprowadzające zalecane innowacje technologiczne. We wszystkich gospodarstwach wdroŜeniowych jako podstawowy cel bez wyjątku zgodnie z zaleceniami prowadzona była integrowana ochrona roślin sadowniczych i warzywniczych. Temat 1/O Innowacje technologiczne w sadach z uwzględnieniem IO. Temat był realizowany w gospodarstwach sadowniczych zajmujących się towarową uprawą takich gatunków jak: jabłonie, wiśnie, czereśnie. We wszystkich gospodarstwach podstawowe parametry tj. plony i jakość produkowanych owoców były wysokie. W sadach zgodnie z zaleceniami integrowanej ochrony prowadzony był monitoring szkodników przy pomocy dostępnych urządzeń biotechnicznych. W niektórych z nich wprowadzono nowe innowacyjne rozwiązania technologiczne takie jak fertygacja czy montaŜ sieci przeciwgradowych, a takŜe precyzyjne sortowanie i przechowywanie w nowoczesnych chłodniach KA i ULO. Podjęto teŜ próby wprowadzenia do uprawy nowych perspektywicznych odmian w obrębie uprawianych gatunków drzew owocowych. ZałoŜone cele zostały zrealizowane, a opłacalność produkcji satysfakcjonowała producentów. Plony dt/ha Średnia Minimum Maksimum Jabłonie 498,85 310 600 Wiśnie 100,96 50 160 Czereśnie 106,67 100 120 2/O Innowacje technologiczne w uprawie krzewów jagodowych i truskawek z uwzględnieniem IO – porzeczki czarne. W gospodarstwach wdroŜeniowych zajmujących się towarową uprawą porzeczek czarnych metodą integrowanej ochrony plony były wysokie. Niestety bardzo wysokie temperatury występujące tuŜ przed zbiorami i w trakcie trwania zbiorów niektórych odmian, spowodowały obniŜenie jakości owoców, które uległy poparzeniu. Odmiany bardziej ulistnione o twardych owocach mniej ucierpiały od upałów i wydały wysoki plon dobrej jakości owoców przeznaczonych do przetwórstwa. Niestety bardzo niskie ceny płacone producentom przez przetwórców pozwoliły na minimalną opłacalność produkcji owoców tego gatunku. W tej sytuacji w niektórych gospodarstwach wdroŜeniowych nie osiągnięto satysfakcjonującego efektu finansowego. W gospodarstwach wdroŜeniowych prowadzących uprawę truskawek plony były zadowalające. Początkowo warunki do wzrostu i rozwoju truskawek były dobre, natomiast później przy utrzymującej się suchej i upalnej pogodzie nasilało się zagroŜenie ze strony przędziorka chmielowca. Przy takich warunkach ochrona nie zawsze dawała zadowalające efekty. Susza w połączeniu z mało skuteczną ochroną przed przędziorkiem chmielowcem na niektórych plantacjach spowodowała obniŜenie plonów, natomiast przy braku nawadniania przełoŜy się to na gorsze wiązania pąków kwiatowych. Tegoroczna cena pokrywała jedynie koszty produkcji. WdroŜenia prowadzone na plantacjach malin dotyczyły głównie odmian jesiennych. RównieŜ i w malinach pojawił się problem z przędziorkiem chmielowcem, co wymagało intensywnej ochrony, która w panujących warunkach nie była łatwa. Dla uzyskania zadowalających plonów konieczne było 24 intensywne nawadnianie plantacji, co znacznie podniosło koszty uprawy. Na plantacjach nienawadnianych, pomimo doraźnego podlewania plony były niskie. Natomiast końcowy efekt ekonomiczny został osiągnięty dzięki wyjątkowo wysokim w tym roku cenom płaconym za owoce. Temat ten był teŜ wdraŜany na plantacjach aronii. Jest to gatunek gdzie prowadzi się minimalną ochronę, ale coraz większego znaczenia w tej uprawie nabiera omacnica jarzębinianka, która w ostatnich latach wyrządza coraz większe szkody. Dlatego duŜe znaczenie mają tu systematyczne lustracje plantacji pod kątem występowania szkodnika. PoniewaŜ największa susza przypadała w okresie wzrostu i dojrzewania owoców aronii, to równieŜ znalazło odzwierciedlenie w niŜszych plonach. Na glebach słabych owoce zasychały, trudno je było zebrać. Pomimo niskich plonów spowodowanych suszą efekt ekonomiczny uzyskano dodatni. Plantacje borówki wysokiej na której było prowadzone wdroŜenie przezimowały dobrze, równieŜ przymrozki wiosenne nie wyrządziły szkód. Prowadzona integrowana ochrona była wystarczająca i skuteczna do zabezpieczenia plantacji przed chorobami i szkodnikami. Z powodu suszy konieczne było prowadzenie intensywnego nawadniania, co zwiększyło koszty. Pomimo nawadniania plony uległy zmniejszeniu, zwiększył się teŜ udział owoców drobnych, które nie zostały sprzedane jako deserowe. Pomimo trudnego roku efekt zamierzony został osiągnięty. Plony dt/ha Malina Porzeczka jesienna 93,48 Minimum 52,4 Maksimum 159,2 Średnia 57,5 13 100 Malina Borówka Porzeczka JeŜyna wysoka czerwona Truskawka Aronia 66,52 30 130 100 100 100 52,55 35,1 70 78,13 70 94,4 98 98 98 116,67 60 170 3/O Innowacje technologiczne w uprawie warzyw z uwzględnieniem IO. Temat był realizowany w gospodarstwach, w których uprawiane były takie gatunki jak: brokuł, cebula, dynia, fasola szparagowa, kapusta głowiasta biała, kalafior, ogórki i pomidory. Cel prowadzonych prac ukierunkowany był przede wszystkim na wprowadzenie integrowanej ochrony, nowszych bardziej odpornych na choroby odmian oraz innowacyjnych rozwiązań technologicznych. W poszczególnych uprawach w całym sezonie wegetacyjnym prowadzony był monitoring chorób i szkodników przy zastosowaniu specjalistycznych pułapek (zapachowych i feromonowych). W celu ograniczenia ochrony zastosowano nowe bardziej odporne na choroby odmiany co miało ograniczyć stosowanie zabiegów fungicydowych i poprawić jakość plonujących warzyw. Plony i jakość warzyw, w poszczególnych gospodarstwach wdroŜeniowych były na niskim lub średnim poziomie wojewódzkim. Powodem niskich plonów oraz gorszej jakości warzyw była panująca susza, która wystąpiła w środku okresu wegetacyjnego większości uprawianych gatunków. ZałoŜone cele technologiczne zostały zrealizowane, natomiast uzyskany efekt produkcyjny był róŜny, przewaŜnie zadowalający. Plony Cebula Kapusta z Dynia zwyczajna Pomidory dymki Kalafior Por Marchew Ogórki biała dt/ha 300 240 256 135 140 300 Średnia 7,5 379 Minimum 6 285 Maksimum 9 480 25 Brokuł Dynia 75 300 4/O Innowacje w uprawie leszczyny wielkoowocowej z uwzględnieniem IO. W gospodarstwach wdroŜeniowych produkujących orzechy leszczyny wielkoowocowej z braku zarejestrowanych w Polsce fungicydów przeciwko moniliozie leszczyny zgodnie z zaleceniami doradców z powodzeniem wprowadzono nowatorską metodę ochrony wpisującą się w integrowaną ochronę z uŜyciem nawozów dolistnych o działaniu grzybobójczym. Osiągnięto średnie plony (z uwagi na suszę) dobrej jakości orzechów. Końcowy efekt technologiczny i ekonomiczny został osiągnięty. Mimo średnich plonów opłacalność produkcji była duŜa dzięki wysokiej cenie jednostkowej orzechów uzyskanej przez producentów. Plony dt/ha Leszczyna wielkoowocowa Średnia 29,26 Minimum 27,5 Maksimum 32 Zrealizowane działania Lp. Działanie 1. Szkolenia 2. Konferencje/seminaria 3. Porady 4. Zadania wdroŜeniowo - upowszechnieniowe Ilość 48 8 1816 82 Tematyka wybranych konferencji, seminariów i szkoleń Lp. Temat Konferencje/Seminaria Jak podnieść jakość owoców i gdzie moŜna 1. oszczędzać na ochronie, fundusze unijne PROW 2014-2020 dla sadowników. Racjonalna ochrona czynnikiem 2. ograniczającym koszty w uprawach sadowniczych. Ochrona drzew ziarnkowych przed chorobami ze szczególnym uwzględnieniem parcha jabłoni. Wykorzystanie w ochronie upraw sadowniczych nowej grupy chemicznej 3. SDHI, a zagroŜenie powstania odporności na w/w grupę chemiczną. NawoŜenie posypowe i dokarmianie dolistne sadów i jagodników. Wybrane działania PROW 2014-2020. Dobór odmian jabłoni i grusz do nasadzeń w aktualnych warunkach ekonomicznorynkowych z uwzględnieniem rynku krajowego i rynków trzecich. Zasady zakładania i prowadzenia drobnej przetwórczości w indywidualnych 4. gospodarstwach sadowniczych. Racjonalna ochrona czynnikiem ograniczającym koszty produkcji w uprawach sadowniczych. Alternatywne gatunki roślin sadowniczych. Oszczędna gospodarka składnikami pokarmowymi w uprawach sadowniczych. 26 Organizator Ilość Ilość uczestników ZDR w Białej Podlaskiej 1 66 ZDR w Końskowoli 1 34 ZDR w Opolu Lubelskim 1 94 ZDR w Opolu Lubelskim 1 151 5. 6. 7. 8. Przyszłość polskich grup producentów owoców i warzyw. Porzeczki i agrest oraz nowe gatunki krzewów owocowych do uprawy towarowej w Polsce. Perspektywy produkcji oraz innowacje technologiczne w uprawie malin i truskawek. Problem chorób odglebowych w uprawach warzywniczych. ZDR w Wisznicach 1 56 ZSP 1 104 ZSP 1 98 ZSP 1 40 ZDR w BełŜycach 2 25 ZDR w BełŜycach 2 100 ZDR w Białej Podlaskiej 1 55 ZDR w Białej Podlaskiej 1 42 ZDR w Biłgoraju 1 48 ZDR w Biłgoraju 1 18 3 50 Szkolenia 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. Aktualne problemy w uprawie i ochronie malin. Nowości odmianowe. Aktualne problemy w uprawie malin i truskawek. Co nowego w agrotechnice sadowniczej w nawiązaniu do ostatnich warunków atmosferycznych. Ochrona chemiczna wiśni, porzeczki, maliny, truskawki oraz wybranych warzyw z uwzględnieniem integrowanej ochrony. Aktualności w uprawie roślin jagodowych. Uprawa porzeczki na potrzeby przetwórstwa. Technologie uprawy warzyw z uwzględnieniem integrowanej ochrony. Innowacje technologiczne w produkcji malin. Choroby przechowalnicze warzyw. Przygotowanie pola pod uprawę malin. Nowe odmiany. Uprawa roślin sadowniczych z uwzględnieniem IO. Racjonalna ochrona roślin sadowniczych. Alternatywne gatunki sadownicze. NawoŜenie i ochrona drzew owocowych środkami na bazie naturalnych składników. Dofinansowanie gospodarstw sadowniczych. Innowacje technologiczne w uprawie, nawoŜeniu i zbiorze kalafiorów i brokułów. Produkcja warzyw gruntowych - pomidorów i papryki z uwzględnieniem aktualnej ochrony. Racjonalne nawoŜenie warzyw korzeniowych, kapustnych i psiankowatych. Integrowane metody ochrony w produkcji. Zabiegi pielęgnacyjne i ochrona w sadzie leszczyny wielkoowocowej. Uprawa, nawoŜenie, ochrona roślin jagodowych. Zastosowanie humusów i mikroorganizmów w uprawie. Racjonalna ochrona czynnikiem ograniczającym koszty produkcji w uprawach sadowniczych. Alternatywne gatunki roślin sadowniczych. Uprawa i ochrona krzewów jagodowych z uwzględnieniem integrowanej ochrony. 27 ZDR w Elizówce, ZDR w Łukowie ZDR w Janowie Lubelskim ZDR w Końskowoli 2 52 1 12 ZDR w Końskowoli 1 14 ZDR w Kraśniku 1 66 ZDR w Lubartowie 1 15 ZDR w Łęcznej 1 16 ZDR w Łęcznej 1 12 ZDR w Łęcznej 1 15 ZDR w Łęcznej 1 11 ZDR w Łukowie 1 73 ZDR w Opolu Lubelskim, ZDR w Rykach 6 126 ZDR w Opolu Lubelskim, ZDR w Biłgoraju 6 186 20. 21. 22. 23. 24. 25. Uprawa i ochrona malin z uwzględnieniem IO. Zabezpieczenie sadów jabłoniowych przed zimą. Przechowalnictwo owoców. Nowe odmiany derenia jadalnego, zastosowanie w przetwórstwie domowym. Przydatność jabłek do zbioru za pomocą testu skrobiowego - badanie odmian późnych. Kombajnowy zbiór dyni na nasiona. Zasady cięcia i formowania drzew owocowych. ZDR w Opolu Lubelskim ZDR w Opolu Lubelskim 3 78 2 21 ZDR w Parczewie 1 11 ZDR w Lubartowie 1 11 ZDR w Wisznicach ZDR w Opolu Lubelskim, ZDR w BełŜycach 1 10 3 98 Tematyka wybranych artykułów do gazet, audycji telewizyjnych i radiowych Lp. Temat ZDR/Dział Artykuły do gazet 1. Barwne wrzosy nie tylko do ogrodu. Zmiany w programie ochrony w 2015 roku 2. wybranych upraw owoców jagodowych. ZDR w Białej Podlaskiej 3. Uprawiajmy Ŝurawinę wielkoowocową. Jak wyprodukować rozsadę pomidora 4. dobrej jakości? 5. Agrest - roślina opłacalna. ZDR w Biłgoraju Uprawa zatrwianów jako dodatkowe źródło 6. ZDR w Elizówce dochodu. Odmiany winorośli do produkcji winiarskiej 7. ZDR w Końskowoli w Polsce. 8. Pielęgnacja truskawek po zbiorach. ZDR w Krasnymstawie NawoŜenie warzyw uprawianych z ZDR w Łęcznej 9. rozsady. 10. Dni Ogrodnika. ZDR w Łukowie Nawiązali współpracę z firmami 11. nasiennymi. Uprawa czarnej porzeczki w powiecie 12. opolskim. Siatki antygradowe w gospodarstwie 13. ZDR w Opolu Lubelskim Krzysztofa i Anny Wilczopolskich. Konferencja sadownicza w Opolu 14. Lubelskim. 15. ZagroŜenia w uprawie borówki wysokiej. ZDR w Rykach ZDR w Tomaszowie 16. Przechowywanie warzyw. Lubelskim Przedstawiam gospodarstwo P. Danuta i ZDR w Wisznicach 17. Leszek Jaszczuk. 18. Mikoryza. ZEŚ RWS-Rolnictwo Wspierane przez 19. Społeczność. Nowości juŜ się u nas przyjęły - Agro 20. Dziennik. 21. Szpinak - wiosną lub jesienią. 22. Susza w rolnictwie. Zaproś murarkę do sadu i ogrodu - Agro 23. ZSP Dziennik. Murarka ogrodowa sprzymierzeńcem 24. sadowników i plantatorów. 25. Wojewódzkie Seminarium Sadownicze. Suchodrzew jadalny - Jagoda kamczacka 26. krzew nie tylko dla amatorów? 28 Ilość 4 1 1 1 1 1 2 3 1 1 1 2 8 Co wpływa na mrozoodporność roślin sadowniczych? Audycje telewizyjne i radiowe Sytuacja w produkcji i obrocie jabłek na 1. Lubelszczyźnie - TVP Lublin, Panorama Lubelska. Nowe odmiany i ciekawostki szkółkarskie w 2. sezonie 2015 r. - TVP Lublin, Panorama Lubelska. Produkcja szkółkarska, stan obecny, 3. opłacalność i perspektywy na przyszłość Agrowieści TVP Lublin. Skutki występowania suszy - TVP INFO, 4. Panorama Lubelska. Wywiad dla Radia Lublin na temat wpływu aktualnych temperatur na stan upraw oraz 5. zamierzeń i działań ZDR w ramach działalności informacyjno-szkoleniowej. 27. ZSP 7 ZDR w Opolu Lubelskim 1 Zadanie 3. Wprowadzenie innowacji technologicznych w produkcji zwierzęcej Upowszechnianie i wdraŜanie wiedzy rolniczej realizowane było poprzez organizację i prowadzenie seminariów wojewódzkich, wykładów na szkoleniach powiatowych i gminnych, szkoleniach praktycznych i warsztatach szkoleniowych w gospodarstwach demonstracyjnych. Praca doradców polegała na wskazywaniu rezerw istniejących w uŜytkowaniu zwierząt, pozwalających na obniŜenie kosztów produkcji i poprawie efektywności produkcji. Znaczącym punktem była pomoc rolnikom w poprawie organizacji bazy paszowej dla bydła poprzez instruktaŜ indywidualny, polegająca na poprawie jakości pasz objętościowych, nadzorowaniu modernizacji budynków inwentarskich. Zadania były realizowane zgodnie z wymogami ustawy o ochronie zwierząt, ochrony środowiska, wymogach wzajemnej zgodności i dobrostanu zwierząt. W dniu 15 stycznia 2015 r. w Sitnie odbyło się seminarium dla producentów mleka. Uczestniczyło w nim ponad 100 rolników, a takŜe doradcy i przedstawiciele firm. Pracownik Agencji Rynku Rolnego podsumował kwotowanie produkcji mleka w Polsce oraz przedstawił planowane zmiany w ustawie o organizacji rynku mleka. W ciągu 10 lat w województwie lubelskim liczba producentów mleka spadła z 50 do 12 tysięcy, a kwota przypadająca na jednego producenta wzrosła aŜ czterokrotnie. DuŜe zapotrzebowanie na kwoty z krajowej rezerwy w ostatnim roku sprawiło, Ŝe współczynnik przydziału dla dostawców hurtowych wyniósł niewiele ponad 0,11. PoniewaŜ przyznana z rezerwy ilość kwoty nie moŜe być mniejsza niŜ 500 kg, wielu producentów nie skorzysta z rezerwy. Według prognoz ARR, przy przekroczeniu krajowej kwoty dostaw o ok. 8% opłata moŜe wynieść ok. 70-80 groszy za kilogram przekroczenia. Prezes Lubelskiego Związku Hodowców Bydła i Producentów Mleka w swoim wystąpieniu zwrócił uwagę, Ŝe na Lubelszczyźnie mamy markowe zakłady mleczarskie i o ile trudno wyobrazić sobie wspólną sprzedaŜ produktów na rynku krajowym, to szansą jest wspólny eksport. Prezes zachęcał równieŜ do pełnego wykorzystania stanowisk w gospodarstwach oraz analizy ponoszonych kosztów. W czasie spotkania swoje prelekcje wygłosili takŜe Ŝywieniowcy z poszczególnych firm paszowych. Nutrena doradzała, jak Ŝywić krowy w poszczególnych okresach, Sano sugerowało, jak poprawić wynik ekonomiczny w produkcji mleka, a DeLaval zaproponowało rozwiązania dla obór uwięziowych i wolnostanowiskowych. W trakcie spotkania rolnicy mieli równieŜ moŜliwość zapoznania się z ofertami Banku BGś, Techmlek, ProBiotics Polska oraz Techik Centrum Rolnictwa. W dniu 20 stycznia 2015 r. w Sitnie, w siedzibie ZDR Zamość po raz kolejny, tradycyjnie w styczniu, odbyło się seminarium dla producentów trzody chlewnej. 29 Program spotkania był dosyć szeroki. Zapoznano uczestników z zasadami bioasekuracji stad trzody chlewnej przed wirusem afrykańskiego pomoru świń (ASF) oraz moŜliwościami skorzystania ze środków PROW 2014-2015, w szczególności przez producentów trzody chlewnej, mleka i bydła opasowego. Lekarz weterynarii omówił profilaktykę i leczenie chorób układu oddechowego świń. Przedstawiono róŜnorakie moŜliwości nowoczesnego projektowania i wyposaŜenia budynków dla loch pod kątem skorzystania ze środków unijnych w ramach działania „Modernizacja gospodarstw rolnych”, z moŜliwościami poprawy dochodowości produkcji trzody chlewnej, jak równieŜ zastosowanie probiotycznych organizmów w chowie i hodowli trzody chlewnej. W dniach 6-8 lutego 2015 roku w Zespole Szkół Rolniczych Centrum Kształcenia Praktycznego w Pszczelej Woli odbyła się VI Konferencja Pszczelarska (I Międzynarodowe Sympozjum Pszczelarskie „Pszczelarstwo Wielofunkcyjna Aktywność), w której uczestniczyło ponad 250 pszczelarzy z Polski, a takŜe z Rosji, Ukrainy, Białorusi, Litwy, Niemiec i Słowacji. Jej organizatorami byli Lubelski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Końskowoli - Zespół Doradztwa Rolniczego w Końskowoli oraz Zespół Szkół Rolniczych Centrum Kształcenia Praktycznego w Pszczelej Woli. Dyrektor LODR, jako ciekawostkę, zaprezentował miód rumiankowy. Zapowiedział równieŜ dalsze próby pozyskiwania miodu z innych upraw zielarskich. Konferencja podzielona została na pięć sesji tematycznych oraz dwa fora dyskusyjne. Pierwsza sesja poświęcona była poŜytkom pszczelim (tematy wykładów: znaczenia pszczoły miodnej w zapylaniu roślin entomofilnych, gospodarka pszczelarska na poŜytkach wrzosowych). Podczas drugiej sesji poruszana była tematyka apiterapii (tematy wykładów: zastosowanie produktów pszczelich w onkologii oraz wykorzystanie osypu pszczół i czerwiu trutowego w apiterapii, postępy w hodowli pszczół odpornych na Varroa destruktor). Zaproszeni przedstawiciele Instytutu Pszczelarskiego w Kirchhein w Niemczech poinformowali o nowym Europejskim projekcie „Smartbees”, dotyczącym hodowli pszczół odpornych na choroby pt. „Breeding Vital European Honey Bees (Smartbees Project)”. Goście z Rosji przeprowadzili warsztaty apiterapeutyczne, przedstawiając receptury na wykonanie maści i lekarstw z wykorzystaniem produktów pszczelich. Sobotnie wykłady poświęcone były zdrowiu pszczół. Omówiono najwaŜniejsze czynniki kształtujące sytuację epizootyczną w pasiekach polskich pszczelarzy z naciskiem na pasoŜyta Varroa destruktor, postępowanie profilaktyczne i leczenie chorób pszczół w Słowacji, zintegrowane metody ochrony zdrowia pszczół przed najgroźniejszymi patogenami, Nosema spp. oraz Varroa spp, zagadnienia dotyczące zdrowia rodzin pszczelich. Drugi dzień forum dyskusyjnego skupił się wokół tematu rotacyjnej gospodarki pasiecznej. Ostatnia, niedzielna, sesja poruszała tematy gospodarki pasiecznej w róŜnych zakątkach świata. Przedstawiono pszczelarstwo w Afryce na podstawie gospodarki pasiecznej prowadzonej na WybrzeŜu Kości Słoniowej. Omówiono temat jakości pokarmu dla pszczół stosowanego w naszych pasiekach. Konferencję zakończył wykład o pszczelarstwie w Kazachstanie. W ZSR CKP w Pszczelej Woli swoje stoiska miały firmy produkujące ule i sprzęt pszczelarski. MoŜna było kupić fachową prasę pszczelarską oraz nasiona roślin miododajnych. VI Lubelska Konferencja Pszczelarska ma charakter konferencji „wędrującej”. Podobna tematyka została przedstawiona w Grabanowie, Janowie Lubelskim, Chełmie, Sitnie i Kraśniku. W dniu 19.05.2015 r. odbyła się konferencja naukowa pt. „Problematyka chowu bydła w Polsce”, zorganizowana przez Lubelski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Końskowoli oraz Państwowy Instytut Weterynaryjny - Państwowy Instytut Badawczy w Puławach. Została ona sfinansowana ze środków Unii Europejskiej w ramach Pomocy Technicznej Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013. Przedsięwzięcie zrealizowano przy współpracy Sekretariatu Regionalnego Krajowej Sieci Obszarów Wiejskich Województwa Lubelskiego. Podczas konferencji omówiono zagadnienia dotyczące: sposobów i nowych systemów Ŝywienia bydła ze szczególnym uwzględnieniem produkcji ekologicznej, optymalnego wykorzystania genotypu bydła w produkcji mleka i mięsa, ekonomicznych uwarunkowań gospodarstw mlecznych w zaleŜności od skali produkcji, problemów zdrowotnych w odchowie cieląt i młodego bydła, nowych technologii 30 w produkcji bydła mlecznego, moŜliwości wsparcia hodowli bydła w Polsce ze środków Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich 2014-2020. W trakcie konferencji hodowcy bydła korzystali z porad prelegentów. Konferencję zakończyła gorąca dyskusja dotycząca opłacalności chowu bydła. W dniu 18 listopada 2015 r. w gospodarstwie MONTAGRO sp. z o.o. w Wierzbicy odbyło się szkolenie dla doradców i rolników. Jego organizatorem był Dział Systemów Produkcji Rolnej, Standardów Jakościowych i Doświadczalnictwa. Spółka MONTAGRO jest właścicielem największej hodowli krów czystej rasy Montbéliarde w Polsce. Obecnie w gospodarstwie znajduje się ponad 600 szt. bydła, w tym ponad 300 krów. O wyborze rasy zadecydowały cechy uŜytkowe bydła, takie jak długowieczność, zdrowotność i odporność na choroby, budowa nóg, dobra płodność i łatwość wycieleń, a takŜe moŜliwość uzyskania zadowalającej wydajności mlecznej przy jednoczesnej dość wysokiej wydajności mięsnej. Potwierdzają to wyniki kontroli uŜytkowości mlecznej. W 2014 roku średnio od krowy uzyskano 8 425 kg mleka o zawartości 3,60% tłuszczu i 3,59% białka, co zapewniło pierwsze miejsce w Polsce w rasie. Spółka szczyci się tym, Ŝe jako pierwsza wprowadziła w Polsce 3 krowy rasy Montbeliarde do prestiŜowej księgi krów, które wyprodukowały ponad 100 tys. kg mleka. Obecnie w stadzie utrzymywane są 24 krowy w 8-ej laktacji, a średnia krów, które ubyły ze stada, wynosi 5,4 laktacji i rośnie. Nowa wolnostanowiskowa obora wyposaŜona jest w system kurtyn bocznych sterowanych automatycznie, w zaleŜności od warunków atmosferycznych. Dodatkową ilość światła zapewnia takŜe świetlik w kalenicy ze stałą szczeliną wentylacyjną. To rzadkie rozwiązanie w oborach zapewnia prawidłową wymianę powietrza. Pomimo deszczowej pogody w dniu zwiedzania na korytarz obory dostawała się minimalna ilość wody. Budynek dodatkowo wyposaŜony jest w mieszacze powietrza i aktywne czochradła. MłodzieŜ odchowywana jest w zmodernizowanym budynku z okólnikiem i zewnętrznym korytarzem paszowym. DuŜym zainteresowaniem zwiedzających cieszyło się urządzenie do separowania gnojowicy 3 o wydajności 2 m /h i wykorzystanie separatu (po uprzednim zdezynfekowaniu wapnem gaszonym) jako ściółki do boksów legowiskowych dla krów. Dój odbywa się w hali udojowej firmy DeLaval typu „bok w bok” 2 x 12 stanowisk z systemem zarządzania stadem ALPRO. Zewnętrzne usytuowanie hali udojowej umoŜliwia budowę kolejnej obory w przyszłości. Mleko w całości odbierane jest przez OSM w Krasnymstawie. Stado krów podzielone jest na 5 grup Ŝywieniowych, w tym dwie grupy krów zasuszonych. śywienie oparte jest o system TMR, a jałówki i krowy zasuszone w sezonie letnim korzystają z pastwiska. Tematyka zadań wdroŜeniowo - upowszechnieniowych: 1/Z Poprawa bazy paszowej w produkcji mleka. Celem pokazu jest zapewnienie odpowiedniej ilości pasz objętościowych dobrej jakości. W pracach z tematu 1/Z doradcy pomagali w ustawieniu Ŝywienia krów mlecznych opierając dawki o wysokiej jakości pasze objętościowe. Specjaliści zajmujący się efektywnością skarmiania pasz objętościowych udowodnili, Ŝe tylko poprzez ich odpowiedni dobór i poprawę jakości moŜna zwiększyć nawet o 1500 l roczną wydajność mleka. Produkcja mleka przy maksymalnym spoŜyciu pasz objętościowych jest zdecydowanie bardziej ekonomiczna. Trafnie zostały wytypowane gospodarstwa do współpracy posiadające minimum 10 krów, spełniały minimalne standardy w zakresie higieny produkcji i warunków utrzymania. Wszystkie z gospodarstw specjalizowały się w produkcji mleka, posiadały niezbędne wyposaŜenie w sprzęt do zbioru pasz i produkcji kiszonek. W pierwszym etapie analizowano posiadane zasoby paszowe pod względem ilościowym i jakościowym, a następnie planowano niezbędną bazę paszową na przyszłość. Doradztwem zostały objęte tematy związane ze sporządzaniem i wybieraniem kiszonek, zbiorem siana oraz doborem paszy treściwej. Zalecana była ocena laboratoryjna kiszonki lub ocena organoleptyczna. 31 Areał Średnia Minimum Maximum 32,16 12,38 77 Ilość sztuk 40,09 12 90 Roczna produkcja mleczna z gospodarstw 136148,06 45825 400000 2/Z ObniŜenie kosztów remontu stada poprzez prawidłowy odchów jałówek. Celem pokazu było zapewnienie odpowiedniego odchowu zwierząt przeznaczonych na remont stada. Doradztwem objęto Ŝywienie zwierząt, kontrolę ich wagi oraz warunki utrzymania. Zalecano mierzenie i waŜenie zwierząt w celu kontroli rozwoju somatycznego zwierząt oraz określenia optymalnego terminu inseminacji lub krycia jałówek. Zalecano takŜe ocenę kondycji ciała za pomocą wskaźnika BCS. Gospodarstwa współpracujące posiadały minimum 10 krów i miały moŜliwość odchowu zwierząt z własnego stada. Gospodarstwa spełniały minimalne standardy w zakresie warunków utrzymania zwierząt. W pierwszym etapie doradztwa konieczne było przeprowadzenie analizy stanu zastanego, aktualnego oraz określenie przyczyn nieprawidłowego odchowu jałówek. Następnie przedstawiano plan optymalnego systemu odchowu zwierząt dla danego gospodarstwa. Zarządzano stadem krów mlecznych w sposób umoŜliwiający właściwe przygotowanie jałówki hodowlanej do jej późniejszego uŜytkowania. Jednym z istotnych kosztów sięgających 20% w gospodarstwach zajmujących się hodowlą bydła mlecznego jest odchów jałówek. Wielkość tych wydatków uzaleŜniona jest między innymi od warunków utrzymania, Ŝywienia oraz wieku jałówki, w którym po raz pierwszy wycieli się. W pracach doradczych z tematu 2/Z zalecano odchów jałówek na remont stada w sposób prawidłowy i tani. Areał Średnia Minimum Maximum 38,09 11 83,5 Ilość sztuk – krów 28,7 8 70 Ilość sztuk na remont stada 7,76 3 23 3/Z Produkcja Ŝywca wołowego wysokiej jakości. Celem tematu upowszechnieniowo-wdroŜeniowego było tworzenie lub powiększanie skali produkcji Ŝywca wołowego w gospodarstwach w oparciu o zwierzęta czystorasowe lub mieszańce z duŜym udziałem genów rasy mięsnej, (co najmniej 87,5% pokolenie F3) oraz prowadzące odchów i opas cieląt mieszańców z rasami mięsnymi. Skala produkcji w gospodarstwie była dostosowana do posiadanej bazy paszowej. W gospodarstwach były zapewnione warunki produkcyjne, pomieszczenia, baza paszowa predysponująca do chowu bydła mięsnego. Doradztwem objęto gospodarstwa posiadające co najmniej 5 sztuk stada podstawowego wraz z przychówkiem lub odchów i opas, co najmniej 10 sztuk rocznie. W pierwszym etapie wdroŜenia oceniano dotychczasowy poziom produkcji oraz określano moŜliwości zwiększenia jej skali ustalając maksymalny poziom dla gospodarstwa. W gospodarstwach zamierzających rozpocząć chów bydła ustalano moŜliwy do osiągnięcia poziom Ŝywienia, który głównie decyduje o sukcesie hodowlanym. W oparciu o te informacje oraz po ocenie warunków utrzymania jakimi dysponowało gospodarstwo przedstawiano hodowcy odpowiednie rozwiązania dotyczące chowu bydła mięsnego w jego gospodarstwie. Proponowano odpowiednią dla gospodarstwa synchronizację sezonu wcieleń tak by (90% wcieleń) zamykało się w okresie dwóch miesięcy. Oceniano wykonywane zabiegi pielęgnacyjne i ewentualnie zalecano wprowadzanie brakujących. We wszystkich gospodarstwach oceniano procent upadków (szczególnie cieląt) poszukując ich przyczyn w celu ich wyeliminowania stosując odpowiednią profilaktykę. 32 Areał Średnia Minimum Maximum Ilość sztuk- mamek 38,20 12 100 11,73 Ilość sztuk sprzedanych 40,76 8 250 30 4/Z Prawidłowy odchów prosiąt Celem wdroŜenia było uzyskanie w roku maksymalnej ilości sztuk zdrowych, (o potencjalnie wysokiej mięsności) dobrze odchowanych prosiąt. Doradcy wytypowali gospodarstwa rozwijające produkcję trzody w cyklu zamkniętym lub specjalizujące się w produkcji prosiąt na sprzedaŜ. Stado w gospodarstwie współpracującym liczyło minimum 3 lochy (w większości z perspektywą wzrostu ilości loch). Lochy jako materiał mateczny w większości gospodarstw były czystorasowe lub krzyŜówkowe pochodzące z ras rodzimych. W pierwszym przeprowadzono analizę stanu zastanego, aktualnego oraz określano przyczyny niepowodzeń w rozrodzie lub odchowie prosiąt. W następnej kolejności ustalony został program poprawy danego problemu w zakresie: - organizacji rozrodu, - genetyki loch i doboru do kojarzeń knurów, - plenności loch, - Ŝywienia loch i prosiąt, - profilaktyki loch i prosiąt, - zmniejszenia upadków prosiąt, - dobrostanu zwierząt. Zalecano nowe systemy utrzymania i Ŝywienia loch oraz prosiąt zgodne z zasadą minimalnych wymogów wzajemnej zgodności. Areał Średnia Minimum Maximum 33,66 6,06 80 Ilość macior 16,63 4 60 Ilość prosiąt odsadzonych 17,98 10 24 5/Z Poprawa efektów ekonomicznych w produkcji tuczników. Celem wdroŜenia było zwrócenie większej uwagi producentów na konieczność poprawy jakości oferowanego surowca (Ŝywca wieprzowego) i uzyskanie lepszych efektów ekonomicznych. Zwracano uwagę na zwiększenie skali produkcji umoŜliwiającą dostarczenie do zakładów mięsnych duŜych partii tuczników o wysokiej mięsności w celu otrzymania za nie lepszej ceny. Wytypowane gospodarstwa specjalizowały się w produkcji trzody chlewnej, produkowały tuczniki w cyklu zamkniętym lub otwartym, a roczna skala produkcji wynosiła minimum 50 tuczników. DąŜono do osiągnięcia dobrych wyników w tuczu poprzez zakup materiału hodowlanego, prawidłowe Ŝywienie, odpowiednią masę w dniu uboju, dobre warunki środowiskowe, profilaktykę weterynaryjną. Areał Średnia Minimum Maximum 30,69 7,62 72 Ilość sztuk 117,95 3 580 Ilość sztuk sprzedanych w roku 378,83 21 1500 6/Z Budowa i modernizacja budynków inwentarskich zgodnie z obowiązującymi przepisami. Zadanie miało na celu poprawę warunków dobrostanu w gospodarstwach utrzymujących zwierzęta. W modernizowanych budynkach zwracano uwagę na wymagania dotyczące podłóg i posadzek w budynkach inwentarskich, oświetlenie pomieszczeń, doboru i obliczenia odpowiedniej wentylacji, wybiegów oraz stosowanej wody do celów technologicznych (mycie urządzeń udojowych). Zakres prac objętych prowadzonym tematem polegał głównie na optymalizacji oświetlenia sztucznego, 33 poprawy lub budowy wygrodzeń dla zwierząt, prowadzeniu dokumentacji pasz, środków leczniczych, poprawy BHP w gospodarstwie. Areał ilość sztuk Średnia Minimum Maximum 48,475 2,9 154 44,75 19 66 Zrealizowane działania Lp. Działanie 1. Szkolenia 2. Konferencje/seminaria 3. Porady 4. Zadania wdroŜeniowo - upowszechnieniowe Ilość 94 4 2802 207 Tematyka wybranych konferencji, seminariów i szkoleń Lp. Temat Konferencje/Seminaria Organizacja Konferencji w ramach 1. ogólnopolskiego Festiwalu Wieprzowiny. Aktualne problemy nowoczesnego 2. pszczelarstwa. VI Lubelska Konferencja Pszczelarska – 3. „Pszczelarstwo wielofunkcyjna aktywność". 4. Seminarium dla producentów mleka. Szkolenia 1. 2. 3. 4. 5. śywienia bydła mlecznego. Uprawa kukurydzy na kiszonkę. śywienie trzody chlewnej z wykorzystaniem roślin strączkowych. Krajowy Program Wsparcia Pszczelarstwa 2015/2016. Przygotowanie rodzin pszczelich do wykorzystania wczesnych poŜytków. RóŜne rozwiązania obór dla bydła mięsnego. 6. Produkty pszczele. 7. Poprawa dobrostanu zwierząt i warunków zoohigienicznych w budynkach inwentarskich. 8. 9. 10. 11. Ilość Ilość uczestników NEK 1 48 ZDR w Białej Podlaskiej 1 178 ZDR w Końskowoli 1 191 ZSP 1 110 ZDR w BełŜycach, ZDR w Białej Podlaskiej 2 27 ZDR w BełŜycach 1 15 2 176 1 60 1 17 1 36 7 89 ZDR w Biłgoraju 2 41 ZDR w Biłgoraju ZDR w Biłgoraju, ZDR w BełŜycach 2 48 2 34 ZDR w Bychawie 1 10 Organizator ZDR w Białej Podlaskiej ZDR w Białej Podlaskiej ZDR w Białej Podlaskiej ZDR w Białej Podlaskiej ZDR w Biłgoraju, ZDR w Bychawie, ZDR w Kraśniku, ZDR w Piaskach, ZDR w Białej Podlaskiej Prawidłowe prowadzenie dokumentacji w gospodarstwach produkujących zwierzęta. Profilaktyka w odchowie prosiąt. Poprawa opłacalności produkcji trzody chlewnej. Modernizacja gospodarstw rolnych w produkcji zwierzęcej. Higiena produkcji mleka. 34 12. 13. 14. Innowacje technologiczne w hodowli krów mlecznych. Innowacje technologiczne w produkcji zwierzęcej. Informacje o afrykańskim pomorze świń (ASF). Produkcja Ŝywca wołowego wysokiej jakości. 15. Produkcja wysokiej jakości wieprzowiny. 16. 17. Produkcja wysokiej jakości jałówek. Produkcja wysokiej jakości tuczników. Warroza - profilaktyka i terapia, Poddawanie matek pszczelich, Pszczelarstwo w Turcji i Austrii. Mikroklimat w pomieszczeniach inwentarskich. Poprawa mięsności tuczników. Sporządzanie dobrej jakości kiszonki z kukurydzy. 18. 19. 20. 21. 22. 23. 24. 25. 26. 27. 28. 29. 30. 31. ZagroŜenia jakie niesie ze sobą ASF zasady bioasekuracji. śywienie bydła mlecznego i mięsnego, Zastosowanie strączkowych w Ŝywieniu bydła. Dawki pokarmowe i zapotrzebowanie dla poszczególnych grup wiekowych trzody chlewnej. Produkcja bydła mlecznego organizacja bazy paszowej. Wpływ Ŝywienia - najwaŜniejsze czynniki wpływające na wydajność krów mlecznych oraz skład fizykochemiczny mleka. Poprawa zdrowotności świń drogą do opłacalności produkcji trzody chlewnej. śywienie, wydajność krów a opłacalność produkcji mleka. Prawidłowe Ŝywienie bydła. Opłacalność produkcji trzody chlewnej a prawidłowy odchów prosiąt. Kiszonki w Ŝywieniu bydła opasowego. Zasady bioasekuracji ASF. Stosowanie monitoringu komputerowego w stadzie krów mlecznych. Odchów cieląt. Kiszonka z odmian kukurydzy Limagrain. 32. Pasze stosowane w Ŝywieniu bydła. 33. Aktualna problematyka związana z chowem bydła mlecznego. 34. Prawidłowa gospodarka pasieczna. ZDR w Bychawie, ZDR w Łęcznej ZDR w Chełmie, ZDR w Łęcznej, ZDR we Włodawie 2 28 4 45 1 13 2 34 1 1 14 23 ZDR w Janowie Lubelskim 1 68 ZDR w Końskowoli 1 11 ZDR w Końskowoli 1 12 ZDR w Końskowoli 1 11 ZDR w Końskowoli, ZDR w Biłgoraju, ZDR w Krasnymstawie, ZDR we Włodawie 4 54 ZDR w Lubartowie 1 19 ZDR w Lubartowie 1 12 ZDR w Lubartowie, ZDR w Chełmie 2 24 ZDR w Lubartowie 1 20 ZDR w Lubartowie 1 44 ZDR w Lubartowie 1 30 ZDR w Łukowie, ZDR w Elizówce 3 62 ZDR w Parczewie 1 18 ZDR w Radzyniu Podlaskim 1 52 1 24 2 34 1 25 ZDR w Chełmie ZDR w Elizówce, ZDR w Bychawie ZDR w Elizówce ZDR w Elizówce ZDR w Radzyniu Podlaskim ZDR w Tomaszowie Lubelskim, ZDR w Zamościu ZDR w Tomaszowie Lubelskim 35 35. 36. 37. 38. 39. 40. 41. 42. 43. 44. 45. 46. 47. 48. 49. 80 lecie prowadzenia ksiąg świń gołębskich – puławskich. Czynna ochrona przyrody poprzez wypas owiec, zasada wzajemnej zgodności - Dobrostan w chowie bydła mlecznego. Czynniki decydujące o prawidłowym rozrodzie bydła. MoŜliwości inwestowania w nowej perspektywie finansowej PROW 20142020 - Nowa perspektywa finansowa w gospodarstwach mlecznych. Tradycyjne obory stanowiskowe -moŜliwości, potrzeby i kierunki inwestowania. Obory wolnostanowiskowe - kierunki inwestowania, dobrostan krów. Minimalne warunki chowu drobiu w gospodarstwie przydomowym. Szkolenie dla producentów trzody chlewnej. Zapobieganie chorobom bydła. Wykorzystanie róŜnorodności rasowej koni w rekreacji i sporcie dzieci i młodzieŜy. Wykrywanie podklinicznych stanów zapalnych wymion u krów. Zabezpieczenie bazy paszowej prawidłowe sporządzanie kiszonki z kukurydzy. Hodowla krów rasy montbeliarde. Szkolenie praktyczne w gospodarstwie Maontagro, największym hodowcą krów rasy montbeliarde w Polsce. Rudawka Rymanowska: Wystawa Ras Rodzimych, czempionat konia huculskiego, i Krajowa Wystawa Bydła simentalskiego. Zachowawcze rasy bydła i owiec w połączeniu z produkcją marginalną w gospodarstwach ekologicznych. Pokaz nowych maszyn i urządzeń rolniczych słuŜących do zbioru sianokiszonki i kiszonki z kukurydzy. ZDR w Zamościu 1 40 ZDR w Zamościu 1 49 ZDR w Zamościu 3 31 ZDR w Zamościu 1 48 ZDR w Zamościu 1 16 ZDR w Zamościu 1 66 ZDR w Zamościu 1 28 ZDR w Zamościu 1 12 ZDR w Biłgoraju 3 34 10 91 1 21 ZDR w Lubartowie 1 40 ZDR w Zamościu 1 24 ZDR w Elizówce 1 20 ZDR w Lubartowie 2 58 ZDR w Lubartowie, ZDR w Zamościu, ZDR w Białej Podlaskiej, ZDR w Radzyniu Podlaskim, ZDR w Wisznicach, ZDR w Łukowie ZSP Tematyka wybranych artykułów do gazet, audycji telewizyjnych i radiowych Lp. Temat ZDR/Dział Artykuły do gazet 1. Po wiedzę do Danii. NEK Sztafeta pokoleń w Niedrzwicy 2. Kościelnej. ZDR w BełŜycach 3. Konie to moja pasja. Pielęgnacja racic a produkcyjność krów 4. ZDR w Białej Podlaskiej mlecznych. 36 Ilość 1 2 2 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. 21. 22. 23. 24. 25. 26. 27. 28. 29. 30. 31. 32. 33. 34. 35. 36. 37. Problemy nowoczesnego pszczelarstwa - Gościniec Bialski. Czynniki wpływające na wybór odmiany kukurydzy na kiszonkę. Pastwisko - najtańsza pasza w Ŝywieniu krów. Modernizacja gospodarstw rolnych. Zasady i technika Ŝywienia cieląt. Czempionaty koni zimnokrwistych ogólne zasady i charakterystyka. Pokaz orki konnej i wiosennych prac polowych. Nowe spojrzenie na rolę trutni w rodzinie pszczelej – Pszczelarstwo. Rasy pszczoły miodnej hodowanej w Polsce – Pszczelarstwo. Zimowla rodzin pszczelich. Warroza - historia choroby i biologia pasoŜyta. Próby selekcji pszczół opornych na warrozę - Pszczelarstwo, LAR. Warroza- profilaktyka i terapia. Wysoka wielofunkcyjna dennica nowością w pszczelarstwie. Relacja z VI Lubelskiej Konferencji Pszczelarskiej. Stres termiczny w produkcji trzody chlewnej. Zapobieganie agresji świń. RóŜne drogi do sukcesu - gospodarstwo Pana Piotra Waszczuka z Kaznowa prowadzącego produkcję bydła mlecznego. Otwarty system tuczu trzody. Profilaktyka chowu świń. śywienie krów w okresie zasuszenia. Czy hodowcy otrzymają wsparcie finansowe? Chianina - Włoska rasa bydła. Profilaktyka zootechniczna – wzmocnienie mechanizmów obronnych zwierząt. Magalica wełnista świnia pastwiskowa. Nowoczesny odchów cieląt. Poprawa efektywności produkcji prosiąt. Jak poprawić produkcyjność trwałych uŜytków rolnych. Skorupa musi być wytrzymała. Nowe wymogi dobrostanu loch Dziennik Wschodni - zakładka: Ekspert radzi. Cudze chwalicie swego nie znacie. Polskie rasy koni wykorzystywane w rolnictwie, agroturystyce i sporcie. Prezentacja trzody chlewnej oraz owiec i kóz podczas Wystawy Zwierząt Hodowlanych Maszyn i Urządzeń Rolniczych w Sitnie. śywienie kóz. 37 ZDR w Biłgoraju 2 ZDR w Bychawie ZDR w Chełmie 1 1 ZDR w Elizówce 2 ZDR w Końskowoli 9 ZDR w Krasnymstawie 1 ZDR w Lubartowie 3 ZDR w Łęcznej 1 ZDR w Radzyniu Podlaskim 4 ZDR w Tomaszowie Lubelskim 2 ZDR w Wisznicach 2 ZDR w Zamościu 8 38. Mulardy. Zasady bioasekuracji w ochronie stad 39. przed wirusem ASF. 40. Dokarmianie krów jesienią. 41. Rynek wieprzowiny w Polsce. 42. Choroby bydła. 43. Uwaga na niebezpieczne kiszonki. 44. Konferencja PIWet Puławy. 45. Jak chronić wątrobę. 46. Króliki rasowe. 47. Dymorfizm płciowy u ptaków. Profilaktyka weterynaryjna oraz leczenie 48. grzybic bydła. 49. Pańskie oko krowę leczy. Audycje telewizyjne i radiowe Nagranie do Radia Biper: Konferencja pszczelarska w Grabanowie, tematyka, 1. właściwości odŜywcze i lecznicze produktów pszczelich. Nagranie do Interwizji: Zajęcia 2. pszczelarskie dla dzieci i młodzieŜy prowadzone w pasiece w Grabanowie. ZDR we Włodawie 1 ZSP 9 ZDR w Białej Podlaskiej 2 1.2. Program 2. Popularyzacja i kształcenie rolników w zakresie poprawy jakości produktów rolnych (Ŝywności) i dobrej praktyki rolniczej Zadanie 1. Informacja i doradztwo w zakresie wprowadzania zasady wzajemnej zgodności (cross compliance) Minimalne wymagania wzajemnej zgodności dotyczą prowadzonej w gospodarstwie produkcji rolniczej. Ich spełnienie jest warunkiem otrzymania w pełnej wysokości dopłat bezpośrednich, a takŜe płatności z następujących działań: - płatności z tytułu naturalnych utrudnień dla rolników na obszarach górskich, na obszarach innych niŜ obszary górskie (w skrócie zwane ONW), - płatności dla obszarów Natura 2000 (dyrektywa 79/409/EWG w sprawie ochrony dzikiego ptactwa i dyrektywa 92/43/EWG w sprawie ochrony siedlisk przyrodniczych oraz dzikiej fauny i flory) i płatności związane z dyrektywą 2000/60/WE Parlamentu Europejskiego, ustanawiającą ramy wspólnotowego działania w dziedzinie polityki wodnej, - płatności rolnośrodowiskowo – klimatycznych. Ośrodek jest uprawnionym podmiotem doradczym, dysponującym odpowiednio przygotowaną kadrą doradczą i oferuje rolnikom pomoc w zakresie przystosowania gospodarstwa pod kątem crosscompliance (zasady wzajemnej zgodności), oraz pod kątem spełniania wymogów w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy w gospodarstwie. Status doradcy rolnego na koniec 2015 r. posiadało 248 pracowników. Młodzi pracownicy z niewielkim staŜem pracy zostali w 2015 r. przeszkoleni w zakresie doradcy rolnego. W tym kierunku specjaliści i doradcy naszego Ośrodka świadczyli usługi doradcze (szkolenia, porady, oceny). Zrealizowane działania Lp. 1. 2. Działanie Szkolenia Porady Ilość 30 2556 38 Tematyka wybranych szkoleń Lp. Temat Organizator Ilość Ilość uczestników 11 156 2 17 4 51 5 115 4 118 2 90 Szkolenia 1. Podstawowe zasady cross compliance obowiązujące w gospodarstwie rolnym. ZDR w Białej Podlaskiej, ZDR w Piaskach, ZDR w Zamościu, ZDR w Wisznicach, ZDR w Tomaszowie Lub., ZDR w Elizówce, ZDR w Łęcznej, ZDR w Chełmie 2. Program mający na celu wczesne wykrycie zakaŜeń wirusem wywołującym afrykański pomór świń i poszerzenie wiedzy na temat tej choroby oraz jej zwalczania. ZDR w Tomaszowie Lubelskim 3. Spełnienie zasad wzajemnej zgodności - obszar C, ZagroŜenia związane z arykańskim pomorem świń - zasady zabezpieczenia stad przed chorobą. 4. Bioasekuracja w zwalczaniu afrykańskiego pomoru świń. 5. Dobrostan zwierząt zgodnie z wymogami UE. 6. Zasady wzajemnej zgodności w zakresie zdrowotności roślin. Tematyka wybranych artykułów do gazet Lp. Temat Artykuły do gazet Mikroklimat w chlewni waŜnym elementem 1. zasady wzajemnej zgodności. 2. Operat wodno prawny. ZDR w Białej Podlaskiej, ZDR w Piaskach, ZDR w Chełmie, ZDR w Zamościu ZDR w Zamościu, ZDR w Tomaszowie Lubelskim, ZDR w Wisznicach, ZDR w Elizówce ZDR w Łęcznej, ZDR w Zamościu, ZDR w Białej Podlaskiej ZDR w Lubartowie, ZDR w Zamościu ZDR/Dział Ilość ZDR w Białej Podlaskiej 1 NEK 1 Zadanie 2. Doradztwo dla rolników składających wnioski o płatność do gruntów rolnych (dopłaty bezpośrednie) Od 2015 roku wszedł w Ŝycie nowy system płatności bezpośrednich. Składały się na niego następujące rodzaje płatności: 1. Jednolita płatność obszarowa 2. Płatność za zazielenienie 3. Płatność dla młodych rolników 4. Płatność dodatkowa 5. Płatności związane z produkcją (bydło, krowy, owce, kozy, owoce miękkie, rośliny wysokobiałkowe, chmiel, buraki cukrowe, ziemniaki skrobiowe, pomidory, len, konopie włókniste) 6. Przejściowe wsparcie krajowe 7. Płatność dla małych gospodarstw. 39 W związku z trudnościami przy wprowadzaniu nowego systemu dopłat bezpośrednich doradcy podnosili swoje kwalifikacje zawodowe i przeprowadzali szkolenia dla rolników. W dniu 04.02.2015 r. w LODR w Końskowoli odbyła się druga część cyklu szkoleniowego dla doradców z zakresu dopłat bezpośrednich (I-sza część odbyła się 27.01.2015 r. i dotyczyła dopłat bezpośrednich oraz PROW 2014-2020). Wykładowcami byli pracownicy Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa. Anna Dubielis, starszy specjalista z Biura Działań Społecznych i Środowiskowych oraz Płatności Bezpośrednich poinformowała odnośnie dopłat bezpośrednich w 2015 roku. W tym naborze czekało rolników wiele zmian w związku z wypełnianiem wniosków, poniewaŜ zaczęły obowiązywać nowe zasady przyznawania płatności bezpośrednich. Jarosław Suski z Biura Działań Społecznych i Środowiskowych oraz Płatności Bezpośrednich przybliŜył nowe wymogi Programu Rolnośrodowiskowo-Klimatycznego i Rolnictwa Ekologicznego. Głównym załoŜeniem programu jest promowanie produkcji rolnej opartej na metodach zgodnych z wymogami ochrony środowiska i przyrody. Beneficjent będzie podejmował zobowiązanie na 5 lat i w tym okresie będzie objęty obowiązkiem zachowania wszystkich trwałych uŜytków zielonych i elementów krajobrazu nieuŜytkowanych rolniczo stanowiących ostoje dzikiej przyrody w jego gospodarstwie. Nasi doradcy byli przygotowani do udzielania pomocy rolnikom mającym problemy z wypełnieniem wniosku o przyznanie płatności na rok 2015. Zgodnie z zapowiedzią Dyrekcji Lubelskiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego i Agencji Restrukturyzacji Rolnictwa Lubelskiego Oddziału Regionalnego rozpoczął się cykl szkoleń. Na terenie Gminy Sitno, która liczy prawie 7 tysięcy mieszkańców odbyło się 7 spotkań szkoleniowych w miejscowościach: Cześniki, Horyszów Polski, Jarosławiec, Kolonia Sitno, Kornelówka, Sitno i Stanisławka w okresie od 2-go do 10-go lutego 2015 r. Przy współudziale Urzędu Gminy Sitno szkolenia odbyły się w placówkach Szkół Podstawowych wykorzystując przerwę zimową w zajęciach szkolnych oraz w Centrum Kultury w Sitnie. Ogółem przeszkolono ponad 170 osób z zakresu nowego system dopłat bezpośrednich oraz wybranych działań z zakresu PROW 2014-2020. Pracownicy Biura Powiatowego ARiMR w Zamościu zapoznawali uczestników szkoleń z rodzajem dopłat i zasadami wypełniania wniosku. Natomiast specjaliści Zespołu Doradztwa Rolniczego w Zamościu z/s w Sitnie przedstawili moŜliwość pozyskania dodatkowych płatności rolnośrodowiskowych i ekologicznych jak równieŜ zasady nowej płatności z tytułu zazielenienia, która ciągle wzbudza wśród rolników duŜo wątpliwości. Dla większości mieszkańców Gminy Sitno głównym źródłem utrzymania jest produkcja rolnicza, dlatego bardzo waŜne jest przyswojenie nowych zasad finansowania w postaci dopłat na najbliŜsze lata. Bardzo istotne jest, aby tego roku przed wypełnieniem wniosku uwaŜnie zapoznać się z instrukcją wypełniania wniosku i zadbać o kompletność wszystkich załączników i podpisów. Wszystkie podpisy nawet te przy usuniętych zapisach lub korektach muszą być czytelne, zawierające imię i nazwisko. Dla kaŜdej działki zadeklarowanej we wniosku musi być załącznik graficzny, gdy pojawią się działki deklarowane po raz pierwszy naleŜy pobrać takie załączniki z Biura Powiatowego ARiMR, dotyczy to równieŜ osób składających wniosek po raz pierwszy. W przypadku ubiegania się o płatności z tytułu posiadanych zwierząt konieczny jest odpowiedni załącznik, zaś rolnicy posiadający ponad 15 ha gruntów ornych muszą dołączyć oświadczenie o powierzchni obszarów proekologicznych. Aby uniknąć sankcji wnioski powinno się złoŜyć do Agencji w terminie od 16 marca do 15 maja 2015 roku. Wnioski, które nie były kompletne najpóźniej w dniu 9 czerwca, nie były rozpatrywane przez pracowników Biur Powiatowych i w konsekwencji rolnicy nie otrzymają płatności bezpośrednich. 40 Zrealizowane działania Lp. Działanie 1. Szkolenia 2. Porady 3. Opracowania - wnioski obszarowe Ilość 395 11049 32955 Tematyka szkoleń Lp. 1 Temat Organizator Nowy system dopłat bezpośrednich wypełnianie wniosku obszarowego. całe województwo Tematyka wybranych artykułów do gazet Lp. Temat Artykuły 1. Bobik - roślina strączkowa z potencjałem. Dopłaty bezpośrednie - wniosek składany 2. poprzez aplikację e-Wniosek. Nowy system płatności bezpośrednich w 3. 2015 roku - Gazeta Nasza Gmina. WydłuŜony termin składania wniosków o 4. dopłaty bezpośrednie - Wiadomości Gminne. Zapowiada się ciekawy rok - Wiadomości 5. Gminne. Uwaga! Nowe zasady przyznawania dopłat 6. bezpośrednich - Głos Ziemi Bychawskiej. Nowoczesny system dopłat bezpośrednich oraz PROW 2014-2020 szansą dla 7. mniejszych gospodarstw - Biuletyn informacyjny gminy Głusk . 8. Dopłaty bezpośrednie w 2015 r. Szkolenia z dopłat bezpośrednich - Wieści 9. Gminne - biuletyn Gminy Sitno. Płatności bezpośrednie w 2015 roku 10. Dziennik Wschodni. ZDR/Dział Ilość Ilość uczestników 395 11937 Ilość NEK 1 NMD 1 ZDR w BełŜycach 1 ZDR w Białej Podlaskiej 1 ZDR w Białej Podlaskiej 1 ZDR w Bychawie 1 ZDR w Elizówce 1 ZDR w Łęcznej 1 ZDR w Zamościu 1 ZEŚ 1 Zadanie 3. Upowszechnianie wśród rolników wiedzy i nabywanie umiejętności i stosowania integrowanych metod ochrony Integrowana ochrona roślin jest sposobem ochrony roślin przed organizmami szkodliwymi, polegającym na wykorzystaniu wszystkich dostępnych metod ochrony roślin, w szczególności metod niechemicznych, w sposób minimalizujący zagroŜenie dla zdrowia ludzi, zwierząt oraz dla środowiska. Integrowana ochrona roślin wykorzystuje w pełni wiedzę o organizmach szkodliwych dla roślin (w szczególności o ich biologii i szkodliwości) w celu określenia optymalnych terminów dla podejmowania działań zwalczających te organizmy, a takŜe wykorzystuje naturalne występowanie organizmów poŜytecznych, w tym drapieŜców i pasoŜytów organizmów szkodliwych dla roślin, a takŜe posługuje się ich introdukcją. Tym samym integrowana ochrona roślin pozwala ograniczyć stosowanie chemicznych środków ochrony roślin do niezbędnego minimum i w ten sposób ograniczyć presję na środowisko naturalne oraz chroni bioróŜnorodność środowiska rolniczego. Stosowanie ogólnych zasad integrowanej ochrony roślin przez profesjonalnych uŜytkowników środków ochrony roślin zostało w Polsce uregulowane przepisami ustawy z dnia 8 marca 2013 r. o środkach ochrony roślin (Dz. U. poz. 455) oraz rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 18 kwietnia 2013 r. w sprawie wymagań integrowanej ochrony roślin (Dz. U. poz. 505) i obowiązkowe 41 od dnia 1 stycznia 2014 r. Status doradcy posiadającego uprawnienia w zakresie integrowanej ochrony roślin posiada obecnie 37 pracowników, ukończyli oni studia podyplomowe z tego zakresu. W dniu 25.02.2015 r. w Urzędzie Miasta Ryki odbyło się szkolenie z integrowanej ochrony malin i truskawek, zorganizowane przez LODR w Końskowoli - Zespół Doradztwa Rolniczego w Rykach. Uprawa owoców miękkich w powiecie ryckim cieszy się duŜym zainteresowaniem, o czym świadczy obecność na szkoleniu 64 rolników. Szkolenie otworzył kierownik ZDR w Rykach. Przekazał on uczestnikom aktualne informacje związane z działalnością LODR w Końskowoli. Głównym wykładowcą była Alicja Pawlak-Zdziechowska, główny specjalista ds. roślin jagodowych LODR w Końskowoli. W szkoleniu wzięli udział przedstawiciele Chłodni Premium ze Starej Dąbi, którzy zaprezentowali ofertę skupową oraz wymogi dotyczące jakości surowca i higieny zbioru owoców. W wielu szkoleniach organizowanych przez doradców LODR omawiano problematykę związaną ze stosowaniem integrowanej ochrony roślin. Tematyka zadań wdroŜeniowo - upowszechnieniowych: 4/R – WdraŜanie zasad integrowanej ochrony roślin rolniczych. Temat 4/R realizowany był przez 36 agrotechników. Łącznie przeprowadzono 64 wdroŜenia na 10 gatunkach roślin (tabela 4). Najczęściej wybieranym gatunkiem była pszenica ozima. Gospodarstwa w których realizowano prace charakteryzowały się średnim areałem na poziomie 10-50 ha. W 57 % gospodarstw stosowano analizy gleby, a w 54 % kwalifikowany materiał siewny. Zasadniczym celem było dostosowanie systemu ochrony roślin w gospodarstwach indywidualnych do nowych wymagań. Zwrócono szczególną uwagę na moŜliwości zastąpienia zabiegów chemicznych przez metodę agrotechniczną, właściwy dobór środków ochrony, prowadzenie prawidłowej ewidencji zabiegów i stosowanie ochrony chemicznej na podstawie obserwacji stanu roślin tylko w przypadkach uzasadnionych, po wyczerpaniu moŜliwości stwarzanych przez inne metody niechemiczne. Uwzględniono takie czynniki ochrony, jak dobór stanowiska w zmianowaniu, prawidłową agrotechnikę, dobrą jakość materiału siewnego i prawidłowy dobór preparatów chemicznych, oraz ich selektywność dla owadów poŜytecznych. Dla wszystkich wdroŜeń policzono koszty jednostkowe produkcji. W większości prac osiągnięto dobre rezultaty produkcyjne – znacznie przewyŜszające wyniki średnie dla województwa lubelskiego. Tylko w 3 wdroŜeniach nie uzyskano dodatniego przychodu. Gatunkami w których nie osiągnięto dochodu była pszenica i pszenŜyto. Tabela 4. Zestawienie wdroŜeń realizowanych w 2015 r. w temacie 4/R Gatunek: ilość max plony średnie plony analiza gleby materiał kwalifikowany przychód z 1 ha ilość średni max pszenica oz. 24 90 72,636 15 13 23 2107 3186 pszenŜyto oz. 9 70 48 5 4 7 853 1906 burak c. 3 700 660 3 3 3 3832 4926 kukurydza - kiszonka 2 550 465 0 2 2 849 849 rzepak 8 54 38 5 8 8 2255 3597 ziemniak 5 250 155 1 1 5 6765 12788 strączkowe 1 25 25 1 0 1 1445 1445 pszenica j. 5 55 52 3 2 5 1005 1665 jęczmień j. 2 50 45,5 1 2 2 1018 1612 inne 5 40 26,6 3 0 5 2366 6043 Główny cel: ilość plon i jakość 15 42 materiał siewny i odmiana ochrona 5 ekonomika 1 Powierzchnia gosp. do 10 ha 10-50 ha pow. 50 ha 6 44 14 43 Zrealizowane działania Lp. Działanie 1. Szkolenia 2. Porady 3. Zadania wdroŜeniowo - upowszechnieniowe Ilość 76 4027 76 Tematyka wybranych szkoleń Lp. Temat Szkolenia Sposoby unikania znoszenia cieczy roboczej w 1. trakcie zabiegów środkami ochrony roślin. Uprawa roślin jagodowych z uwzględnieniem 2. integrowanej ochrony. Upowszechnianie wśród rolników wiedzy i 3. nabywanie umiejętności stosowania integrowanej ochrony roślin. 4. Integrowana ochrona rzepaku. Obliczanie dawek nawozowych na podstawie 5. analiz glebowych. 6. Integrowana ochrona roślin strączkowych. 7. Integrowana ochrona aronii. 8. Aktualne problemy w integrowanej ochronie malin. Integrowana ochrona zbóŜ. 9. Integrowana ochrona roślin - malina. 10. 12. Integrowana ochrona roślin ogrodniczych. Uprawa i ochrona porzeczek z uwzględnieniem IP. Integrowana Produkcja Rolnicza. 13. Integrowana ochrona malin i truskawek. 14. Integrowana ochrona owoców miękkich. Określanie progu szkodliwości zachwaszczenia zbóŜ ozimych i dobór środków. Rozpoznawanie chorób i szkodników waŜny element integrowanej ochrony. NawoŜenie malin uprawianych w gruncie i tunelach foliowych. 11. 15. 16. Ilość Ilość uczestników ZDR w BełŜycach 1 11 ZDR w Biłgoraju, ZDR w Rykach 3 48 wszystkie ZDR 49 761 ZDR w Bychawie 1 18 ZDR w Hrubieszów 2 35 1 17 1 14 2 71 5 95 1 11 1 22 1 22 Organizator 43 ZDR w Janowie Lubelskim ZDR w Janowie Lubelskim ZDR w Janowie Lubelskim ZDR w Kraśniku, ZDR w Janowie Lubelskim ZDR w Łęcznej ZDR w Opolu Lubelskim ZDR w Parczewie ZDR w Piaskach, ZDR w Bychawie ZDR w Rykach 2 84 3 140 ZDR w Biłgoraju 2 19 ZDR w Rykach 1 20 Tematyka wybranych artykułów do gazet, audycji telewizyjnych i radiowych Lp. Temat ZDR/Dział Artykuły do gazet Szkolenia w zakresie stosowania środków ochrony 1. roślin z uwzględnieniem zasad integrowanej NPP ochrony w woj. lubelskim. 2. Integrowana ochrona roślin. ZDR w Biłgoraju ZDR w Janowie 3. Siejmy seradelę. Lubelskim Rola zmianowania w integrowanej produkcji 4. ZDR w Krasnymstawie roślinnej. 5. Szpinak przed lub po. 6. JarmuŜ siany latem zbierany zimą - Agro Dziennik. Zagospodarowanie resztek poŜniwnych po 7. kukurydzy. Muszka plamoskrzydła Drosophila suzuki nowym 8. zagroŜeniem polskich sadów i jagodników. 9. Trudny sezon malinowy. 10. Posiej w lecie, zbierz w zimie. Szkodniki warzyw tak samo groźne na polu jak i na 11. działce. ZSP 12. Niszczycielski patogen na plantacjach truskawek. Dokarmianie dolistne kukurydzy jako jeden z 13. elementów integrowanej ochrony. 14. Jedna choroba wiele zagroŜeń. Zasady bezpiecznego stosowania środków 15. ochrony. 16. Skuteczne zwalczanie rolnic i pędraków. Ekspansja bawełnicy korówki (krwistej mszycy) w 17. lubelskich sadach. 18. Doglebowe odchwaszczanie kukurydzy. 19. Integrowana ochrona na plantacjach malin. Audycje telewizyjne i radiowe Tendencje w warzywnictwie, wywiad do TVP Lublin, 1. organizacja gospodarstwa. ZSP 2. Wpływ suszy na rozwój roślin. Ilość 1 1 1 1 15 2 Zadanie 4. Prowadzenie kursów i szkoleń kwalifikacyjnych Realizacja tego zadania ma na celu podniesienie kwalifikacji zawodowych rolników i osób związanych z produkcją rolniczą. Zmiany zachodzące w środowisku naturalnym wynikające ze stosowania chemicznych środków ochrony roślin spowodowały baczniejsze zwrócenie uwagi na te kwestie. Ustawa o ochronie roślin nakłada obowiązki na osoby stosujące środki ochrony roślin: - ukończenie szkolenia (podstawowego lub uzupełniającego), po którym otrzymuje on zaświadczenie, waŜne przez okres 5 lat, - atestację opryskiwaczy – waŜną 3 lata. Ustawa nakłada takŜe obowiązek ukończenia szkolenia na osoby sprzedające środki ochrony roślin (zwane teraz doradcami). Prowadzono szkolenia z niŜej wymienionych tematów: - integrowana produkcja roślin (8), - doradztwo dotyczące środków ochrony roślin (5), - stosowanie środków ochrony roślin przy uŜyciu sprzętu naziemnego przeznaczonego do stosowania tych środków, z wyłączeniem sprzętu montowanego na pojazdach szynowych oraz innego sprzętu stosowanego w kolejnictwie (276). LODR w Końskowoli prowadził równieŜ kursy „Operatorów kombajnów zboŜowych”, które cieszyły się duŜym zainteresowaniem. PoniewaŜ wzrasta liczba rolników posiadających kombajny zboŜowe, aby je 44 prawidłowo obsługiwać i poruszać się zgodnie z prawem po drogach publicznych rolnicy powinni posiadać zaświadczenie z ukończenia takiego kursu. Zrealizowane działania (odpłatne i FAPA) Rodzaj szkolenia liczba szkoleń liczba osób doradztwo dotyczące ŚOR w tym: podstawowe uzupełniające 5 3 2 67 37 30 stosowanie ŚOR w tym: podstawowe uzupełniające 276 48 228 5929 1079 4850 8 8 4 200 200 124 186 27 159 3744 548 3196 integrowana produkcja roślin w tym: 8 200 Podstawowe: Integrowana produkcja roślin sadowniczych Integrowana produkcja roślin warzywniczych Integrowana produkcja roślin rolniczych 3 2 3 75 50 75 integrowana produkcja roślin w tym: podstawowe operatorów kombajnów zboŜowych w tym: Projekt FAPA stosowanie ŚOR w tym: podstawowe uzupełniające 1.3. Program 3. Pomoc rolnikom w zakresie ukierunkowania i zmiany profilu produkcji w aspekcie ekonomicznym Zadanie 1. Edukacja rolników w zakresie działań PROW 2014 – 2020 i wskazanie źródeł finansowania Program stanowi kontynuację i rozwinięcie kierunków wsparcia realizowanych w okresie po przystąpieniu Polski do UE. PROW 2014 – 2020 jest ukierunkowany szczególnie na kwestie związane z budową konkurencyjności rolnictwa, które jest dziedziną szczególnie istotną z punktu widzenia rozwoju obszarów wiejskich. Temat realizowany był poprzez szkolenia, porady, pisanie artykułów i opracowywanie wniosków i innych dokumentów potrzebnych rolnikom do uzyskania pomocy finansowej ze źródeł unijnych i krajowych. W 2015 r. realizowano „Szkolenia dla liderów działających na rzecz rozwoju obszarów wiejskich” w ramach umowy nr 640/KP/CP/14 zawartej przez LODR z Urzędem Marszałkowskim Województwa Lubelskiego. Ze środków SR KSOW sfinansowano w maju 2015 r. realizację 13 szkoleń, zlokalizowanych w wybranych powiatach. Tematyka szkoleń obejmowała zagadnienia dotyczące wybranych poddziałań PROW 2007-2013, dobrych praktyk w kończącym się okresie programowania i omówienie zmian w odniesieniu do nowej perspektywy finansowej PROW 2014 -2020. Szczegółowo omawiano poddziałania Ułatwienie startu młodym rolnikom, Modernizacja gospodarstw rolnych, RóŜnicowanie w kierunku działalności nierolniczej, Zwiększenie wartości dodanej podstawowej 45 produkcji rolnej i leśnej, Odnowa i rozwój wsi PROW 2007 – 2013. Porównano Płatności rolnośrodowiskowo-klimatyczne w okresie programowania PROW 2007 – 2013 i PROW 2014 – 2020, a takŜe wskazywano moŜliwości uzyskania dofinansowania w ramach poddziałania Rozwój przedsiębiorczości – rozwój usług rolniczych i poddziałania Pomoc na rozpoczęcie działalności gospodarczej na rzecz rozwoju małych gospodarstw PROW 2014 – 2020. Ponadto przedstawiono zmiany w Płatnościach bezpośrednich. Szkolenia prowadzone były przez wykwalifikowaną kadrę wykładowców, posiadającą wieloletnie doświadczenie w pozyskiwaniu dotacji w ramach Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007 - 2013. Łącznie w szkoleniach wzięło udział 650 beneficjentów, którzy otrzymali wsparcie w postaci zestawów materiałów szkoleniowych. W dniu 27 stycznia w sali konferencyjnej Centrum Innowacyjno-Szkoleniowego w Końskowoli wykładowcy z Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa przeprowadzili szkolenie z zakresu działań Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014-2020 oraz płatności bezpośrednich obowiązujących w 2015 roku. Uczestniczyli w nim doradcy LODR w Końskowoli i pracownicy Biur Powiatowych ARiMR, razem 100 osób. Otwierając szkolenie Dyrektor Lubelskiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego Antoni Skrabucha przedstawił program szkolenia i powiedział, Ŝe jest to początek cyklu szkoleń, które ARiMR we współpracy z LODR będą organizować dla doradców i rolników w kaŜdej gminie. Wicedyrektor Oddziału Regionalnego Janusz Baran podkreślił waŜność kompletności wniosku o przyznanie płatności na ten rok informując, Ŝe wnioski, które nie będą kompletne najpóźniej w dniu 9 czerwca nie będą rozpatrywane przez pracowników Biur Powiatowych i w konsekwencji rolnicy nie otrzymają płatności bezpośrednich. Zaznaczył równieŜ, Ŝe kaŜda działka rolna zadeklarowana we wniosku musi posiadać załącznik graficzny i rolnicy, którzy nie otrzymają ortofotomapy działki wraz z wnioskiem spersonalizowanym będą zobowiązani taki załącznik zdobyć. Następnie kierownik Biura Wsparcia Inwestycyjnego Lubelskiego Oddziału Regionalnego ARiMR Leszek Daniluk omówił działania PROW poprzez które będzie moŜna uzyskać dofinansowanie w formie premii np. Restrukturyzacja małych gospodarstw rolnych, Młody Rolnik i inne. Poinformował równieŜ, Ŝe w marcu tego roku ok. 2000 beneficjentów starających się o Premię Młodego Rolnika w ramach PROW 2007- 2013 wejdzie na zieloną listę oczekujących. Pan Marcin Troć główny specjalista Biura Wsparcia Inwestycyjnego omówił ogólne zasady działań "Rozwój usług rolniczych", "Przetwórstwo i marketing produktów rolnych", "Premie na rozpoczęcie działalności pozarolniczej". Rozporządzenia regulujące szczegóły wymogów i zasady ich dostępności dla rolników są dopiero opracowywane. Poznamy je wówczas kiedy będą ogłaszane nabory wniosków. Są przesłanki, Ŝe w drugim kwartale tego roku niektóre z nich mogą być uruchomione. W dalszej kolejności Pani Pawęzka Joanna - główny specjalista Biura Kontroli na Miejscu poinformowała o zobowiązaniach rolników wynikających z przestrzegania Norm Dobrej Kultury Rolnej. W drugiej części spotkania uczestnicy poznali nowe wymogi Programu Rolnośrodowiskowo-Klimatycznego i Rolnictwa Ekologicznego. Zaprezentował je pan Jarosław Suski z Biura Działań Społecznych i Środowiskowych oraz Płatności Bezpośrednich. Najbardziej oczekiwane przez słuchaczy informacje przekazała pani Anna Dubielis. Dotyczyły one płatności obszarowych 2015. Odbiorcy zapoznali się z wzorem wniosku o przyznanie płatności na rok 2015, z oznaczaniem działek i obszarów proekologicznych na załącznikach graficznych. W dniu 16.07.2015 r. w Starostwie Powiatowym we Włodawie odbyło się szkolenie na temat PROW 2014-2020, zorganizowane przez Zespół Doradztwa Rolniczego we Włodawie z udziałem ARiMR. Na początku pracownik Oddziału Regionalnego ARiMR w Lublinie przybliŜył zasady przyznawania i kryteria, jakie trzeba spełnić, by skorzystać z działania Modernizacja Gospodarstw Rolnych. Nabór wniosków na to działanie przewidziany jest na trzeci kwartał 2015 roku. Następnie omówiono działanie „Premia dla młodych rolników”. W szkoleniu uczestniczyła Telewizja Lublin, przeprowadzając rozmowy z pracownikami ARiMR i ZDR Włodawa. Państwo Łukaszukowie z Kuzawki (gmina Hanna) zaprosili telewizję do siebie aby opowiedzieć o korzyściach płynących z działań „Ułatwienie Startu Młodym Rolnikom” i „Modernizacja gospodarstw rolnych” oraz pokazać innowacje wprowadzone 46 w swoim gospodarstwie, które mogli zrealizować dzięki funduszom unijnym uzyskanych z PROW 2007 - 2013. Na zakończenie pracownicy ZDR we Włodawie omówili program rolnośrodowiskowoklimatyczny oraz rolnictwo ekologiczne. W swoich wykładach promowały praktyki przyczyniające się do zrównowaŜonego gospodarowania gruntami w celu ochrony środowiska oraz zachęcali do korzystania z pomocy ze środków unijnych PROW 2014-2020. Szkolenie cieszyło się duŜym zainteresowaniem wśród rolników, którzy podkreślali konieczność organizowania tego typu spotkań. W dniu 14 grudnia 2015r. Lubelski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Końskowoli - Zespół Doradztwa Rolniczego w Radzyniu Podlaskim zorganizował w Zespole Szkół Rolniczych w Woli Osowińskiej szkolenie powiatowe pt. ,,Wsparcie inwestycji w przetwarzaniu produktów rolnych, obrót nimi i ich rozwój″. Szkolenie przeprowadzono w ramach Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 20142020 podziałania ,,Wsparcie inwestycji w przetwarzanie produktów rolnych obrót nimi i ich rozwój″. W szkoleniu uczestniczyło 98 osób, w tym przedstawiciele powiatu i gminy, rolnicy i przedsiębiorcy z obszarów wiejskich. Celem szkolenia było omówienie kryteriów ubiegania się o skorzystanie ze środków unijnych m.in. na restrukturyzacje małych gospodarstw rolnych, modernizacje i wsparcie inwestycji na przetwarzanie produktów rolnych obrót nimi i ich rozwój w ramach programu 2014-2020. Dla uczestników spotkania pracownicy Zespołu Doradztwa Rolniczego w Radzyniu Podlaskim przygotowali ekspozycje i degustację produktów lokalnych, wytwarzanych w gospodarstwach, w których wdroŜono działalność. 25 maja 2015 r. w siedzibie LODR w Końskowoli odbył się etap wojewódzki „Olimpiady związanej z Rozwojem Obszarów Wiejskich”. Olimpiada finansowana jest ze środków Unii Europejskiej w ramach Pomocy Technicznej programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013. Przedsięwzięcie zrealizowano przy współpracy Sekretariatu Regionalnego Krajowej Sieci Obszarów Wiejskich Województwa Lubelskiego. Jest to juŜ druga taka impreza i mamy nadzieję, Ŝe będzie cykliczna. Odbyła się w dwóch etapach - szkolnym i wojewódzkim. Za realizację zadania na obydwu etapach odpowiedzialny był LODR w Końskowoli. W Olimpiadzie uczestniczyli uczniowie szkół rolniczych z terenu województwa lubelskiego. W tym roku do zmagań przystąpili uczniowie z 12 szkół i mamy zapewnienia, Ŝe w przyszłości chcieliby takŜe wziąć udział. Olimpiada miała na celu rozwijanie wśród młodzieŜy zainteresowań rolnictwem oraz popularyzację i pogłębienie wiedzy rolniczej. Tematyka pytań wymagała sięgnięcia po inne materiały, aniŜeli podręczniki szkolne. W programie szkół nie ma takiego przedmiotu, a pytania obejmowały aktualności z programów unijnych, ekonomiki rolnictwa, dobrej praktyki rolniczej i polityki bieŜącej. Etap szkolny Olimpiady odbył się w dniu 23 kwietnia 2015 r. w szkołach z województwa lubelskiego o profilu rolniczym. Uczniowie mieli do rozwiązania test wielokrotnego wyboru, składający się z 30 pytań. W tym etapie wzięło udział 163 uczniów z czego do etapu wojewódzkiego zakwalifikowało się 36 osób. Poziom Olimpiady był bardzo wysoki, o miejscu na podium decydował czas oddania testu, poniewaŜ punktacja była bardzo wyrównana. Wyniki etapu wojewódzkiego: I miejsce – Patryk Pawłowicz, uczeń Zespołu Szkół Centrum Kształcenia Rolniczego im. Wincentego Witosa w Leśnej Podlaskiej, II miejsce – Dawid Putowski, uczeń Zespołu Szkół Techniki Rolniczej im. Wincentego Witosa w Piotrowicach III miejsce – Krzysztof Wetoszka, uczeń Zespołu Szkół Centrum Kształcenia Rolniczego im. Augusta Zamoyskiego w Jabłoniu Budującym spostrzeŜeniem jest zaangaŜowanie młodzieŜy w sprawy rolnictwa i widoczna chęć pozostania w gospodarstwach rodziców. Będą to młodzi światli rolnicy. 47 Zrealizowane działania Lp. 1. 2. 3. 4. Działanie Szkolenia Konferencje/seminaria Porady Opracowania: - Premia dla młodych rolników - Premia dla młodych rolników-wniosek o płatność, ankieta monitorująca - Modernizacja gospodarstw rolnych (w tym równieŜ ankieta monitorująca i aneksy) - Modernizacja gospodarstw rolnych - wniosek o płatność - Przywracanie potencjału produkcji rolnej zniszczonego w wyniku klęsk Ŝywiołowych i katastrof oraz wprowadzenie odpowiednich działań zapobiegawczych - Przywracanie potencjału produkcji rolnej - wniosek o płatność Ilość 344 2 9874 86 120 20 173 1 16 Tematyka wybranych konferencji, seminariów i szkoleń Lp. Temat Konferencje/Seminaria Wybrane działania inwestycyjne PROW 2014 1. – 2020: Wsparcie inwestycji w przetwarzanie produktów rolnych, obrót nimi lub ich rozwój IV Powiatowa Konferencja Kobiet „Dbajmy o 2. zdrowie i urodę" - PROW 2014-2020 Szkolenia Edukacja rolników w zakresie działań PROW 1. 2014 - 2020 i wskazanie źródeł finansowania. 2. Modernizacja gospodarstw rolnych - wsparcie dla rolników z PROW 2014 - 2020. Premia dla młodych rolników w ramach PROW 2014 - 2020. PROW 2014 - 2020 Modernizacja Gospodarstw Rolnych, Restrukturyzacja 4. Małych Gospodarstw, Ułatwianie Startu Młodym Rolnikom. 3. 5. Ilość Ilość uczestników 1 50 1 95 całe województwo 158 3596 ZDR w Chełmie, ZDR w Białej Podlaskiej, ZDR w Łukowie, ZDR w Radzyniu Podlaskim, ZDR w Zamościu, ZDR w Lubartowie 10 169 całe województwo 121 1508 ZDR w Hrubieszów, ZDR w Piaskach 23 937 3 168 10 203 1 14 8 157 Organizator Przetwórstwo i marketing produktów rolnych, restrukturyzacja gospodarstw rolnych. 6. Restrukturyzacja małych gospodarstw . 7. Ochrona środowiska w PROW 2014-2020. Praktyki zazielenienia. Programy rolno 8. środowiskowo-klimatyczne w nowym okresie 48 ZDR w Chełmie ZDR w Elizówce, ZDR w Kraśniku, ZDR w Rykach ZDR w Końskowoli, ZDR w Chełmie, ZDR w Białej Podlaskiej, ZDR w Wisznicach, ZDR w Radzyniu Podlaskim, ZDR w Parczewie ZDR w Zamościu ZDR w Lubartowie, ZDR finansowania. Rolnictwo ekologiczne. PROW 2014-2020. 9. Wsparcie inwestycji w przeprowadzenie produktów rolnych, obrót nimi lub ich rozwój. Zasady przyznawania płatności do 10. gospodarstw ekologicznych, porównanie PROW 2007-2013 z PROW 2014 - 2020. w Tomaszowie Lubelskim, ZDR w Białej Podlaskiej ZDR w Opolu Lubelskim, ZDR w Wisznicach, ZDR w Tomaszowie Lubelskim ZDR w Elizówce, ZDR w Zamościu 5 174 2 23 Tematyka wybranych artykułów do gazet, audycji telewizyjnych i radiowych Lp. Temat ZDR/Dział Ilość Artykuły do gazet 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. 21. 22. 23. Pomoc rolnikom poszkodowanym w wyniku suszy. Kredyty preferencyjne ze szczególnym uwzględnieniem kredytów klęskowych. SprzedaŜ bezpośrednia szansą dla małych gospodarstw. Zaliczka czy zadatek. Zmiany w działaniu ARiMR w 2015 r. Najnowsze akty prawne związane z rolnictwem i obszarami wiejskimi. Działania dostępne w ramach środków KSOW (PROW 2014 - 2020). Modernizacja gospodarstw rolnych kryteria wyboru operacji. PROW 2014-2020: Przetwórstwo i marketing produktów rolnych. Restrukturyzacja małych gospodarstw Wiadomości Gminne. Wsparcie na przystępowanie do systemów jakości Modernizacja gospodarstw rolnych Wiadomości Gminne. O kolejnych naborach wniosków Wiadomości Gminne. Źródła finansowania PROW 2014-2020 Wiadomości Gminne. Źródła finansowania w PROW 2014 -2020 streszczenie szkolenia dla Liderów Gościniec Bialski. Zmiany w przepisach dotyczących rent strukturalnych - Wiadomości Gminne. PROW 2014-2020 zatwierdzony! Wiadomości Gminne. Międzyplony jako obszary proekologiczne EFA. Nowy PROW 2014-2020 szansą dla mniejszych gospodarstw. Górka Lubartowska usypana bursztynem. Premie na rozpoczęcie działalności pozarolniczej. LGD Razem ku lepszej przyszłości. MoŜliwości dofinansowania gospodarstw z PROW 2014-2020. 49 NEK 5 NMD 1 NPP 3 ZDR w Białej Podlaskiej 8 ZDR w Bychawie 1 ZDR w Końskowoli 1 ZDR w Lubartowie 1 ZDR w Łęcznej 1 ZDR w Łukowie 1 ZDR w Parczewie 2 Wspólne wnioskowanie w gospodarstwach rolnych. 25. Pomoc de minimis w rolnictwie. Dlaczego naleŜy zabiegać o kredyt 26. preferencyjny na inwestycje w rolnictwie. Nowe wymagania dotyczące działania 27. ,,Młody Rolnik". 28. Sieć na rzecz innowacji. Audycje telewizyjne i radiowe Audycja radiowa "Radio...." PROW 20141. 2020. Udział w debacie radiowej w ramach Projektu promującego PROW 2014-2020, 2. realizowanego przez Katolickie Radio Podlasie. Udzielenie wywiadu na konferencji 3. sadowniczej, która odbyła się w Józefowie nad Wisłą na temat PROW 2014 - 2020. Wywiad dla TV Lublin, Program AGROWIEŚCI, nt. dopłat bezpośrednich i 4. działania rolnośrodowiskowo-klimatycznego w ramach PROW 2014-2020. Informacja dla Radio Włodawa - promocja 5. LODR Końskowola, usługi doradcze, PROW 2014-2020. 24. ZDR w Piaskach 1 ZDR w Rykach ZDR w Tomaszowie Lubelskim 1 ZDR w Zamościu 1 ZWG 1 NPP 1 ZDR w Białej Podlaskiej 1 ZDR w Opolu Lubelskim 1 ZDR w Białej Podlaskiej 1 ZDR we Włodawie 1 1 Zadanie 2. Analiza dochodów i kosztów działalności rolniczej Analiza dochodów i kosztów działalności rolnej obejmuje rachunek pełnych kosztów jednostkowych w badanym gospodarstwie. Analiza ta ma na celu zasygnalizowanie doradcy i rolnikowi konieczność poprawy niedoskonałości technologicznych i organizacyjnych w analizowanej działalności w danym gospodarstwie rolnym. Prowadząc takie analizy rolnicy mogą obiektywnie dokonać oceny sytuacji ekonomicznej swojego gospodarstwa, podejmować na bieŜąco trafne decyzje, planować produkcje i zamierzenia inwestycyjne. Temat był realizowany poprzez: szkolenia, porady, zadania wdroŜeniowo-upowszechnieniowe. Opracowano biuletyn ekonomiczny udostępniony na stronie internetowej LODR w Końskowoli. Tematyka zadań wdroŜeniowo - upowszechnieniowych: E/3 Analiza przychodów oraz kosztów działalności produkcyjnej i sprzedaŜowej gospodarstwa w oparciu o zastosowanie kalkulacji kosztów: a) doradztwo ekonomiczne związane z podnoszeniem efektywności produkcji zwierzęcej Program realizowany był w 21 gospodarstwach w tym w 8 gospodarstwach mleczarskich, 4 gospodarstwach prowadzących chów bydła opasowego oraz w 9 gospodarstwach prowadzących chów trzody chlewnej. Celem prowadzenia zadań było wykazanie, jakie przychody i koszty uzyskują wybrane gospodarstwa o róŜnym kierunku i skali produkcji. Gospodarstwa mleczarskie W 8 gospodarstwach produkujących mleko wydajność mleczna krów była bardzo zróŜnicowana i wynosiła od 3 606 do 8 104 litrów od 1 sztuki (średnio 5 826 l). RównieŜ liczebność stad była zróŜnicowana tj. od 11 do 50 krów (średnio 20,6). Wartości produkcji od 1 krowy wyniosły od 3930 zł (przy wydajności 3 606 litrów) do 9 400 zł (przy wydajności 8 104 litrów). Rolnicy prowadzący temat w 2015 roku uzyskiwali ceny mleka od 1,08 zł do 1,32 zł/1 50 litr – średnio 1,18 zł) podczas, gdy koszty jednostkowe produkcji 1 litra wahały się od 0,75 do 1,22 zł (średnio 0,95 zł). Wskaźnik opłacalności (czyli iloraz ceny do kosztu jednostkowego) wyniósł średnio 126% i wahał się od 103 do 161%. Wskaźnik 161% był skrajny, gdyŜ cena mleka, jaką uzyskało jedno gospodarstwo wyniosła1,31 zł a koszt jednostkowy 0,81 zł. 7 462 6 020 2 6 017 6 800 1 4 000,00 5 555 5 546 4 423 3 606 6 000,00 4 714 3 874 8 000,00 5 983 4 663 10 000,00 8 529 8 000 8 948 8 104 Koszty ogółem na 1 szt.- Bydło mleczne 7 8 2 000,00 0,00 3 4 Koszty ogółem na 1 szt 5 6 wydajność ( l/szt ) Koszty jednostkowe w zł/litr - mleko 1,40 1,22 1,20 1,06 1,00 0,97 1,00 0,85 0,94 0,81 0,75 0,80 0,60 0,40 0,20 0,00 1 2 3 4 51 5 6 7 8 Wskaźniki opłacalności - bydło mleczne 180% 161% 153% 160% 140% 132% 127% 119% 120% 109% 103% 108% 100% 80% 60% 40% 20% 0% 1 2 3 4 5 6 7 8 Wnioski: koszty produkcji mleka są zaleŜne od wielkości stada jak równieŜ wydajności (większa wielkość stada i większa wydajność – mniejszy koszt jedn.), opłacalność produkcji mleka w 2015 roku była niŜsza niŜ w 2014 roku (koszty produkcji podobne lecz niŜsze ceny mleka). Gospodarstwa prowadzące produkcję bydła opasowego Kalkulacje prowadzono w 4 gospodarstwach, w tym w 3 gospodarstwach o liczebności 10 sztuk oraz w 1 gospodarstwie o liczebności stada 16 sztuk. Waga końcowa zwierząt wynosiła od 500 do 700 kg. Cena sprzedaŜy opasów wynosiła od 6,50 zł do 8 zł/kg (średnio 7,25). Koszt jednostkowy produkcji 1 kg Ŝywca opasowego był następujący: 5,03 zł, 5,51 zł, 5,69 zł oraz 6,78 zł (średnio 5,75 zł). 52 Koszt jedn. zł/kg - bydło opasowe 8,00 6,78 7,00 6,00 5,69 5,51 5,03 5,00 4,00 3,00 2,00 1,00 0,00 1 2 3 4 Wskaźnik opłacalności - bydło opasowe 160,00% 140,00% 120,00% 100,00% 80,00% 60,00% 40,00% 20,00% 0,00% 141% 139% 111% 1 2 3 118% 4 Gospodarstwa prowadzące produkcję trzody chlewnej Program z trzodą chlewną realizowano w 9 gospodarstwach, w tym w 8 chów tuczników i w 1 gospodarstwie chów warchlaków. Wielkości stada tuczników były bardzo zróŜnicowane i wynosiły od 10 do 225 sztuk. Chów tuczników był prowadzony do róŜnej wagi tj. od 97 do 125 kg (średnio 113,4 kg). Ceny, jaką uzyskiwali rolnicy za kg Ŝywca były niskie i wynosiły od 3,55 do 4,55 zł (średnio 4,19 zł), podczas gdy koszty produkcji 1 kg Ŝywca w większości gospodarstw przekraczały cenę i wyniosły od 3,80 do 5,32 zł (średnio 4,64). Tylko w 2 gospodarstwach cena Ŝywca wieprzowego przekroczyła koszt jednostkowy. Wskaźniki opłacalności w 2015 roku były niekorzystne i wahały się od 72 do 111% (średnio 91%). 53 4,00 4,69 4,67 4,82 4,93 4,53 4,35 4,20 3,80 4,55 4,16 4,52 4,72 5,00 Koszt jedn. a cena - tuczniki 5,32 6,00 3,55 3,95 3,90 3,00 2,00 85% 1,00 96% 109% 111% 72% 81% 93% 84% 0,00 1 2 3 Koszt jedn. zł/kg 4 5 6 7 Cena sprzedaży Wskaźnik opłacalności 8 Wnioski: koszty produkcji tuczników są wyŜsze od uzyskiwanej ceny i to bardzo niskie ceny decydują o niŜszej opłacalności (średnio poniŜej 100%). W 1 gospodarstwie obejmującym 250 sztuk prowadzono kalkulację kosztu jednostkowego produkcji warchlaków. Waga końcowa sprzedawanych warchlaków wyniosła 27,50 kg. Cenę, jaką uzyskał rolnik za 1 kg warchlaka wyniosła średnio 9,09 zł zaś koszt produkcji 1 kg wyniósł 7,72 zł. Wskaźnik opłacalności 118% świadczy o lepszej opłacalności chowu warchlaków podczas gdy wykazana wyŜej wartość tych wskaźników dla tuczników jest bardzo niekorzystna. Podsumowanie: - niŜsze ceny pasz treściwych (zbóŜ) w 2015 roku wpłynęły na niŜsze koszty pasz przy produkcji bydła mlecznego, opasów, a w szczególności trzody chlewnej w porównaniu do roku 2014. - o opłacalności produkcji bydła i trzody decyduje w głównej mierze cena (a nie koszty) !!! b) doradztwo ekonomiczne związane z podnoszeniem efektywności produkcji roślinnej Wykonano w tym zakresie 82 kalkulacje dokumentujące współpracę z rolnikami w 2015 roku, dotyczyły one : 16 pszenica ozima 9 rzepak ozimy 5 malina 4 pszenŜyto 4 kukurydza 4 soja 3 jęczmień jary 3 jabłoń 3 łubin 3 pszenica jara 3 groch siewny 25 pozostałe 82 kalkulacje 54 Pszenica Ozima Uśrednienie 14 kalkulacji pozwala na schematyczne przedstawienie charakterystycznych grup kosztów na 1 ha 1 580 zł KOSZTY MATERIAŁÓW w tym: nawozy mineralne ok. 785 zł, pestycydy 440 zł. 1 550 zł KOSZTY MECHANIZACJI w tym: koszt pracy ciągnika ok. 910 zł, koszt kombajnowania ok. 305 zł 220 zł KOSZTY PRACY ludzkiej 340 zł KOSZTY OGÓLNOGOSPODARCZE 240 zł OBCIĄśENIA PŁATNICZE (podatki, ubezpieczenia, opłaty, itp) 1 050 zł KORZYŚCI UBOCZNE - minus 2 875 zł OGÓŁEM KOSZT / 1ha 6,17 t/ha 470 [zł/t] w tym: dopłaty ok. 900 zł (korzyści uboczne zrekompensowały tu część kosztów) - uzyskany średni plon JEDNOSTKOWY KOSZT PRODUKCJI Struktura kosztów (niezredukowanych o dopłaty oraz korzyści uboczne) Koszty ogólne 9% Podatki, opłaty 6% Robocizna 6% Materiały 40% Mechanizacja 39% 55 Rzepak ozimy Uśrednienie 7 kalkulacji pozwala na schematyczne przedstawienie charakterystycznych grup kosztów na 1 ha 2 200 zł KOSZTY MATERIAŁÓW w tym: nawozy mineralne ok. 1360 zł, pestycydy 540 zł. 1 680 zł KOSZTY MECHANIZACJI w tym: koszt pracy ciągnika ok. 860 zł, koszt kombajnowania ok. 330 zł 150 zł KOSZTY PRACY ludzkiej 310 zł KOSZTY OGÓLNOGOSPODARCZE 290 zł OBCIĄśENIA PŁATNICZE (podatki, ubezpieczenia, opłaty, itp) 1 400 zł KORZYŚCI UBOCZNE - minus 3 220 zł OGÓŁEM KOSZT / 1ha w tym: dopłaty ok. 940 zł (korzyści uboczne zrekompensowały tu część kosztów) 3,35 t/ha - uzyskany średni plon 960 [zł/t] JEDNOSTKOWY KOSZT PRODUKCJI Struktura kosztów (niezredukowanych o dopłaty oraz korzyści uboczne) Koszty ogólne 7% Robocizna 3% Podatki, opłaty 6% Materiały 48% Mechanizacja 36% 56 Malina Uśrednienie 5 kalkulacji pozwala na schematyczne przedstawienie charakterystycznych grup kosztów na 1 ha 7 180 zł KOSZTY MATERIAŁÓW w tym: nawozy mineralne ok. 1460 zł, pestycydy 3050 zł. 1 300 zł KOSZTY MECHANIZACJI w tym: koszt pracy ciągnika ok. 1250 zł 16 320 zł KOSZTY PRACY ludzkiej 2 900 zł KOSZTY OGÓLNOGOSPODARCZE 235 zł OBCIĄśENIA PŁATNICZE (podatki, ubezpieczenia, opłaty, itp) KORZYŚCI UBOCZNE - 1 650 zł minus w tym: dopłaty ok. 1380 zł 26 290 zł OGÓŁEM KOSZT / 1ha (korzyści uboczne zrekompensowały tu część kosztów) 7,39 t/ha - uzyskany średni plon 3630 [zł/t] JEDNOSTKOWY KOSZT PRODUKCJI Struktura kosztów (niezredukowanych o dopłaty oraz korzyści uboczne) Koszty ogólne 10% Podatki, odsetki 1% Materiały 26% Robocizna 58% 57 Mechanizacja 5% Zrealizowane działania Lp. Działanie 1. Szkolenia 2. Konferencje/seminaria 3. Porady 4. Zadania wdroŜeniowo - upowszechnieniowe Liczba 7 1 524 108 Tematyka wybranych konferencji, seminariów i szkoleń Lp. Temat Konferencje/Seminaria Analiza przychodów i kosztów produkcji rolniczej w woj. lubelskim na 1. podstawie wyników osiągniętych w gospodarstwach uczestniczących w systemie PL FADN. Szkolenia 1. Analiza dochodów i kosztów działalności rolniczej. 2. Zarządzanie gospodarstwem rolnym z wykorzystaniem kalkulacji rolniczych. Organizator NEK ZDR w Białej Podlaskiej, ZDR w Biłgoraju, ZDR w Bychawie, ZDR w Lubartowie ZDR w Radzyniu Podlaskim, ZDR w Krasnymstawie, ZDR w Łukowie Ilość Ilość uczestników 1 17 4 62 3 23 Tematyka wybranych artykułów do gazet, audycji telewizyjnych i radiowych Lp. Temat ZDR/Dział Artykuły do gazet Wykorzystanie współczynnika Standardowej 1. produkcji (SO) w działaniach PROW 2014-2020. Czy Ŝądania protestujących rolników są 2. NEK ekonomicznie realne? Jakie rekompensaty z Funduszu Wzajemnej Pomocy 3. Stabilizacji Dochodów? ZDR w Białej 4. Finanse w gospodarstwie rolnym. Podlaskiej 5. Uprawa jęczmienia jarego - koszty i opłacalność. ZDR w Chełmie Koszty i opłacalność produkcji mleka w wybranym 6. gospodarstwie. 7. Polubić mniszek lekarski. ZDR w Krasnymstawie 8. Koszty i opłacalność uprawy soi na nasiona. 9. Sytuacja na rynku rolnym. ZDR w Wisznicach Audycje telewizyjne i radiowe 1. Koszty produktów rolnych. NEK Ilość 3 1 2 2 1 1 Zadanie 3. Sporządzanie opracowań i analiz ekonomicznych Analiza sytuacji ekonomicznej gospodarstw rolnych jest niezbędna przy planowaniu inwestycji finansowanych z wykorzystaniem kredytów, w tym kredytów preferencyjnych z dopłatami ARiMR. Wykorzystuje się ją równieŜ w opracowaniach przy ubieganiu się o pomoc z funduszy unijnych (w okrojonym lub bardziej rozwiniętym kształcie). Na podstawie sporządzonego biznesplanu moŜna stwierdzić celowość podejmowanej do realizacji inwestycji (zgodnie z zarządzeniem Prezesa ARiMR dotyczącym zasad udzielania kredytów inwestycyjnych z dopłatą Agencji do oprocentowania oraz wykazu działalności). 58 Tematyka zadań wdroŜeniowo - upowszechnieniowych: E/1 Analiza ekonomiczna gospodarstwa rolniczego (z ewentualnym uwzględnieniem działalności pozarolniczej) – realizowano w 25 gospodarstwach. Przedmiotem analizy było 25 biznesplanów. Biznesplany pomocne przy opracowaniu obowiązującej dokumentacji były dla wszystkich jednolite, takie jak do wsparcia kredytowego. Analiza ekonomiczna gospodarstw rolniczych (z ewentualnym uwzględnieniem działalności pozarolniczej) zmierzała do określenia efektywności planowanej inwestycji i ryzyka związanego z finansowaniem inwestycji. Uzyskane wyniki zostały przeanalizowane pod tym kątem z rolnikiem w kaŜdym gospodarstwie. Sporządzona analiza dla danego gospodarstwa moŜe być pomocna rolnikowi w doprecyzowaniu długofalowej wizji działalności rolniczej. Dla ośrodka rolniczego jest dobrą okazją do nawiązania i utrwalenia współpracy gospodarstw rozwojowych z doradcami oraz ewentualnego pozyskania beneficjentów działań wspierających inwestycje w ich gospodarstwach rolnych. Ponadto, dostarcza danych do wyliczenia dochodu rolniczego netto na 1 ha UR oraz określenia wpływu na ten dochód kosztów amortyzacji i dopłat. Pozwala równieŜ ocenić ryzyko i stopień zadłuŜenia związane z planowanymi inwestycjami. Na dochód w gospodarstwie rolnym składają się dwie kategorie przychodu tj. dopłaty bezpośrednie i dochód z działalności rolniczej oraz amortyzacja zaliczana do kategorii kosztów ale faktycznie pozostająca do dyspozycji rolnika. Udział tych kategorii w tworzeniu dochodu gospodarstwa rolnego obrazuje niŜej załączony wykres. Udział w dochodzie Dopłaty 43 331 zł 28% Dochód z działalności rolniczej 64 407 zł 41% Amortyzacja 47 864 zł 31% Z badań wynika, Ŝe średni dochód w analizowanych gospodarstwach wyniósł 155 601 zł Dalsza analiza w tym temacie upowszechnieniowym obejmuje dochód w poszczególnych gospodarstwach rolnych biorących udział w badaniu. Wyniki analizy przedstawia załączony wykres: 59 Dochód w gospodarstwach 350 000 300 000 250 000 200 000 150 000 100 000 -100 000 70,15 101,20 224,22 63,86 65,40 46,09 37,00 38,96 33,00 35,00 29,44 27,62 27,84 27,38 27,11 27,29 22,50 18,84 21,12 16,65 13,92 16,35 -50 000 11,14 12,45 0 7,50 50 000 Amortyzacja Dopłaty Dochód z produkcji rolniczej Liniowy (Dochód z produkcji rolniczej) Dochód gospodarstwa = dochód z produkcji rolniczej + dopłaty + amortyzacja Z otrzymanych danych wynika, Ŝe ujemny dochód z produkcji rolniczej wystąpił w gospodarstwach zboŜowych, bez lub z małym udziałem produkcji zwierzęcej. W tych gospodarstwach najwyŜszy udział w dochodzie stanowią dopłaty i amortyzacja. NajwyŜszy dochód z produkcji rolniczej uzyskały gospodarstwa mleczne (165 590 zł i 216 958 zł), z udziałem produkcji sadowniczej (jabłka, grusze, wiśnie) – 264 376 zł oraz gospodarstwa zajmujące się produkcją roślin strączkowych (groch, fasola) i przemysłowych (rzepak i buraki cukrowe) 336 173 zł i 218 647 zł. Amortyzacja będąca kosztem pozostającym w dyspozycji rolnika występuje na zróŜnicowanym poziomie i zaleŜy od stopnia wyposaŜenia gospodarstwa rolnego w środki trwałe (oprócz ziemi). W gospodarstwach, w których amortyzacja stanowi najwyŜszy udział w dochodzie występuje wysoka wartość majątku trwałego głównie maszyn i urządzeń rolniczych. NajwyŜsza amortyzacja występuje w gospodarstwie o pow. 70,15 ha i wynosi 180 027 zł. Gospodarstwo to wyposaŜone jest w 2 ciągniki o wartości 498 550 i 149 000 zł, opryskiwacz za 108 000 zł i kombajn zboŜowy za 590 400 zł. Łączna wartość maszyn i urządzeń rolniczych w tym gospodarstwie wynosi 1 784 269 zł, co moŜe świadczyć o znacznym przeinwestowaniu przy tej powierzchni i strukturze produkcji (zboŜa, rzepak, buraki cukrowe, groch i TUZ). Wyliczony dochód rolniczy netto uzyskiwany z 1 ha uŜytków rolnych, na który składa się sprzedaŜ produktów rolnych i dopłaty bezpośrednie, obrazuje poniŜszy wykres: 60 Dochód rolniczy netto = (sprzedaŜ + dopłaty) – koszty (łącznie z amortyzacją) Dochód rolniczy netto na 1 ha uŜytków rolnych jest zaleŜny w niewielkim stopniu od powierzchni gospodarstwa i moŜna stwierdzić, Ŝe dochód maleje wraz ze wzrostem powierzchni UR. W badanym okresie wszystkie gospodarstwa osiągnęły d dochód rolniczy. NajwyŜszy dochód rolniczy na 1 ha uzyskano w gospodarstwie sadowniczym o pow. 27,11 ha – 10 206 zł/ha, w gospodarstwie produkującym pszenicę, rzepak, facelię i łubin o pow. 38,96 ha – 9 637 zł/ha oraz produkującym mleko o pow. 27,84 ha i posiadającym 24 sztuk krów mlecznych – 8 199 zł/ha. W większości niski dochód wystąpił w gospodarstwach produkujących głównie zboŜa. Z dochodem rolniczym netto porównano inwestycje w gospodarstwach rolnych, które powinny być ze sobą powiązane i wielkości te decydują o płynności finansowej gospodarstw rolnych. Porównanie to przedstawiono na poniŜszym wykresie: 61 Inwestycje w gospodarstwach 550000,00 500000,00 450000,00 400000,00 350000,00 300000,00 250000,00 200000,00 150000,00 100000,00 224,22 38,96 27,11 27,84 70,15 63,86 27,29 101,20 35,00 29,44 27,38 16,65 46,09 16,35 65,40 33,00 22,50 37,00 27,62 21,12 13,92 7,50 12,45 18,84 0,00 11,14 50000,00 Dochód + amortyzacja Wartość inwestycji 2015 Liniowy (Wartość inwestycji 2015) W większości analizowanych gospodarstw realizowane inwestycje przewyŜszają uzyskiwane dochody, którymi moŜe dysponować rolnik. W związku z powyŜszym gospodarstwa poszukują zewnętrznych źródeł finansowania np. fundusze unijne i kredyty preferencyjne. Inwestycje polegają na zakupie ciągników i maszyn rolniczych oraz uŜytków rolnych w gospodarstwach o kierunku produkcji roślinnej. W gospodarstwach o profilu zwierzęcym inwestycje polegają na zakupie 30 szt. jałówek hodowlanych, dojarki i zbiornika na mleko oraz ciągnika o wartości 541 000 zł w gospodarstwie trzodziarskim o pow. 27,29 ha uŜytków rolnych. NajniŜsze inwestycje w stosunku do uzyskiwanego dochodu wystąpiły zarówno w gospodarstwach roślinnych jak i zwierzęcych. W większości są to gospodarstwa doinwestowane, które uzupełniają posiadany sprzęt i maszyny rolnicze takie jak: prasa, owijarka, wóz paszowy i powiększające powierzchnie swoich gospodarstw poprzez zakup uŜytków rolnych. Zrealizowane działania Lp. Działanie 1. Szkolenia 2. Porady 3. Zadania wdroŜeniowo - upowszechnieniowe 62 Ilość 1 361 32 Tematyka wybranych szkoleń Lp. Temat Organizator Ilość Ilość uczestników 1 15 Szkolenia 1. ZDR w Hrubieszowie Kalkulacje rolnicze. Tematyka wybranych artykułów do gazet Lp. Temat Artykuły do gazet 1. Z czego wynika wysoki popyt na grunty rolne? Ubezpieczenia upraw rolnych i zwierząt 2. gospodarskich w 2015 r. Ile pszenicy potrzeba na zakup oleju 3. napędowego? Sytuacja ekonomiczna gospodarstw 4. rozliczających VAT. SprzedaŜ bezpośrednia szansą dla małych 5. gospodarstw. 6. Analiza ekonomiczna gospodarstw rolnych. ZDR/Dział Ilość NEK 5 ZDR w Białej Podlaskiej, NEK 2 Zadanie 4. Podatki w rolnictwie W polskim systemie podatkowym uczestniczą gospodarstwa rolne pomimo swojej specyficznej sytuacji. Do podstawowych podatków, które bezpośrednio dotyczą gospodarstw i przedsiębiorstw rolniczych zaliczamy: podatek rolny, podatek leśny, podatek od nieruchomości, podatek od środków transportowych. Są to podatki z grupy podatków majątkowych, na których wielkość nie mają wpływu decyzje zarządcze rolnika. Natomiast podatek od towarów i usług (z grupy podatków pośrednich) rozliczany systematycznie przez rolnika moŜe w niektórych gospodarstwach w pewnym zakresie stanowić instrument sprzyjający zachowaniu płynności finansowej. Przepisy ustawy o VAT z dnia 11 marca 2004 roku pozwalają rolnikowi dokonać wyboru systemu rozliczania podatku. Pierwszy system ryczałtowy, który umoŜliwia zrekompensowanie podatku VAT zawartego w cenie zakupywanych środków do produkcji rolnej w formie zryczałtowanego zwrotu w wysokości 7 % doliczanego do ceny netto sprzedawanych produktów rolnych. Drugi - pełny system, w którym rolnik jak kaŜdy inny podatnik rozlicza VAT. Do urzędu skarbowego odprowadza róŜnicę pomiędzy podatkiem naleŜnym i podatkiem naliczonym. Art. 43 ust. 1 pkt. 3 ustawy o VAT mówi, zwalnia się od podatku dostawę produktów rolnych pochodzących z własnej działalności rolniczej oraz świadczenie usług rolniczych, dokonywanych przez rolnika ryczałtowego. Zgodnie z art.117 ustawy o podatku VAT rolnik ryczałtowy w zakresie prowadzonej działalności rolniczej dostarczający produkty rolne jest zwolniony z obowiązku: wystawiania faktur, prowadzenia ewidencji dostaw i nabyć towarów i usług, składania w urzędzie skarbowym deklaracji podatkowej, dokonania zgłoszenia rejestracyjnego. Rolnikowi ryczałtowemu dokonującemu dostawy produktów rolnych na rzecz czynnego podatnika VAT przysługuje zryczałtowany zwrot podatku za nabyte z podatkiem środki produkcji. Kwota zryczałtowanego zwrotu jest wypłacana rolnikowi ryczałtowemu przez nabywcę produktów rolnych. Podatnik zarejestrowany, jako podatnik VAT czynny nabywający produkty rolne od rolnika ryczałtowego wystawia w dwóch egzemplarzach fakturę dokumentującą nabycie tych produktów. Oryginał faktury przekazuje dostawcy. Natomiast rolnik ryczałtowy jest zobowiązany przechowywać oryginały faktur VAT RR przez okres 5 lat licząc od końca roku, w którym wystawiono fakturę. Rolnik ryczałtowy dokonujący dostawy produktów rolnych lub świadczący usługi rolnicze, które są zwolnione od podatku na podstawie ust. 1 pkt. 3 moŜe zrezygnować z tego zwolnienia pod warunkiem dokonania zgłoszenia rejestracyjnego, o którym mowa w art. 96 ust 1 i 2 ustawy o VAT. 63 W przypadku osób fizycznych prowadzących wyłącznie gospodarstwo rolne, leśne lub rybackie za podatnika uwaŜa się osobę, która złoŜy zgłoszenie rejestracyjne. Zgłoszenie rejestracyjne moŜe być dokonane wyłącznie przez jedną z osób (małŜonków), na którą będą wystawiane faktury przy zakupie towarów i usług i która będzie wystawiała faktury przy sprzedaŜy produktów rolnych. Rolnik, który zrezygnował ze statusu rolnika ryczałtowego i zdecydował się rozliczać podatek VAT na zasadach ogólnych, (dotyczących wszystkich czynnych podatników) ma obowiązek jego rozliczania. Przysługują mu równieŜ związane z tym podatkiem prawa, w szczególności prawo do odliczania podatku naliczonego od zakupów związanych z prowadzoną działalnością opodatkowaną, a takŜe do Ŝądania zwrotu nadwyŜki podatku naliczonego nad naleŜnym. Odliczenie podatku VAT od dokonanych zakupów moŜe nastąpić w przypadku, gdy istnieje związek ze sprzedaŜą opodatkowaną, wtedy podatnik nabywa prawo do odliczenia podatku związanego z towarami lub usługami, o ile towary te lub usługi wykorzystywane są do wykonywania czynności opodatkowanych. Obecnie obowiązują stawki podatku VAT na poziomie: 23%, 8%, 5%, 0%. W 2015 r. biuro rachunkowe posiadało 132 umowy zawarte z rolnikami na rozliczanie podatku VAT. Działalność biura rachunkowego została rozszerzona o usługę wypełniania deklaracji wpłat na Fundusze Promocji Produktów Rolno-SpoŜywczych ARR i naliczania naleŜności rolnikom podatnikom podatku VAT. Aktualne przepisy dotyczące podatku VAT oraz w jakich sytuacjach rolnikowi opłaca się przejść na VAT - tego wszystkiego moŜna było dowiedzieć się 26 lutego 2015 r. podczas szkolenia powiatowego w Rykach. Szkolenie adresowane było do rolników z powiatu ryckiego, zainteresowanych przejściem na zasady ogólne VAT i było odpowiedzią na rosnące potrzeby w tym zakresie. Spotkanie odbyło się w siedzibie Starostwa Powiatowego. Szkolenie prowadzili specjaliści ds. podatku VAT w Dziale Ekonomiki LODR w Końskowoli. Szczególne zainteresowanie wśród rolników wzbudził wykład dotyczący m.in. zakresu obowiązków rolnika decydującego się przejść na zasady ogólne, wymogów formalnych przy rejestracji w Urzędzie Skarbowym, odliczeń od podatku oraz kas fiskalnych. Przedstawiono działalność Biura Rachunkowego LODR w Końskowoli. Dzięki uprzejmości Urzędu Skarbowego w Rykach, rolnicy mieli okazję do zapoznania się ze zmianami w systemie podatkowym. Wykłady zostały poprowadzone w formie dyskusji, podczas której rolnicy mogli poruszyć nurtujące ich tematy oraz zadać prowadzącym pytania z zakresu prawa podatkowego. ChociaŜ podatek VAT naleŜy do najbardziej skomplikowanych w polskim prawie podatkowym, to wykładowcy starali się przedstawić jego zasady w sposób zrozumiały dla wszystkich obecnych rolników. Szkolenie cieszyło się bardzo duŜym zainteresowaniem, czego dowodem było liczne przybycie i aktywne uczestnictwo rolników. Towarzysząca wykładom gorąca dyskusja na tematy związane z podatkiem od towarów i usług potwierdza potrzebę organizowania takich szkoleń, szczególnie, Ŝe prawodawstwo dotyczące podatku VAT zmienia się bardzo często. Szkolenie zostało wysoko ocenione przez jego uczestników i było jednym z cyklu spotkań, seminariów i szkoleń z tej dziedziny zorganizowanych w 2015 r. w LODR w Końskowoli. Opracowano i wydano broszurę „Kasa fiskalna w gospodarstwie rolnym”. Tematyka zadań wdroŜeniowo - upowszechnieniowych: E/2 WdroŜenie i prowadzenie zapisów księgowych pod potrzeby rozliczania podatku VAT na zasadach ogólnych W 2015 roku 14 ekonomistów prowadziło zadanie wdroŜeniowe E/2. Badaniom poddano 25 gospodarstw. Analiza wyników została przeprowadzona na 16 z nich. Celem zadania wdroŜeniowego realizowanego w 2015 roku w wybranych typach gospodarstw rolnych na terenie województwa lubelskiego było prześledzenie ekonomicznego uzasadnienia rezygnacji ze statusu rolnika ryczałtowego. Ponadto przybliŜenie rolnikowi zasad funkcjonowania podatku od towarów i usług oraz prowadzenia ewidencji i rozliczania podatku VAT. 64 Praca polegała na rachunkowym sprawdzeniu ewentualnej celowości przejścia na zasady ogólne w podatku VAT poprzez wypełnienie uproszczonych ewidencji sprzedaŜy i zakupów dokonywanych w danym roku obrachunkowym w gospodarstwie rolnym (w rozliczeniach kwartalnych). Do przeprowadzenia analizy przyjęto następujące załoŜenia metodyczne: - analizie poddano wyłącznie przepływy pienięŜne przykładowych gospodarstw o róŜnych kierunkach produkcji biorąc pod uwagę wartości brutto, - dokonano przeliczenia wartości brutto na odpowiednie wartości netto i wartość zryczałtowanego zwrotu podatku VAT w wariancie rolnika ryczałtowego, - w wariancie pełnego rozliczenia podatku VAT dokonano przeliczenia wartości brutto na odpowiednie wartości netto i kwoty podatku VAT według poszczególnych stawek podatku. Przeprowadzona analiza ekonomiczna na zgromadzonych danych finansowych w kaŜdym z gospodarstw polegała na porównaniu kwot pienięŜnych uzyskanych w przypadku scenariusza rolnika ryczałtowego oraz rozliczenia podatku VAT na zasadach ogólnych. W wariancie rolnika ryczałtowego – kwota róŜnicy pomiędzy wartością roczną zryczałtowanego zwrotu podatku VAT minus podatek VAT zapłacony w zakupionych środkach do produkcji rolnej i nośnikach energii. W wariancie rolnika „vatowca” – kwota róŜnicy w stosunku rocznym pomiędzy podatkiem VAT naleŜnym a podatkiem VAT naliczonym. W obu wariantach wzięto pod uwagę wydatki inwestycyjne, jeŜeli miały miejsce w warunkach danego gospodarstwa. Po zakończeniu roku obrachunkowego omówienie z rolnikiem uzyskanej analizy celowości zmiany statusu rolnika względem podatku VAT. W przypadku zainteresowanego rolnika udzielenie informacji o procedurze przejścia na zasady ogólne w podatku VAT oraz prawach i obowiązkach podatnika. Gospodarstwa mleczarskie - analizie poddano cztery gospodarstwa. Przykłady 1. Charakterystyka ogólna: powierzchnia gospodarstwa 43,8 ha, 14 krów mlecznych, sprzedaŜ mleka, opasów i cieląt oraz pszenicy, jęczmienia i buraków. Większa część produkcji polowej przeznaczona jest na pasze. W wydatkach gospodarstw dominują pasze, usługi i leki weterynaryjne oraz nośniki energii. W 2015 roku rolnik nie miał wydatków inwestycyjnych. Tabela Wyszczególnienie Wartość wartość sprzedaŜy netto zryczałtowany zwrot podatku VAT (7%) podatek VAT naleŜny wartość zakupów netto podatek VAT naliczony róŜnica pomiędzy zryczałtowanym zwrotem podatku i podatkiem VAT od zakupów róŜnica pomiędzy (wartość dodatnia-wpłata do US, wartość ujemna - zwrot z US) 211 699 14 732 11 183 80 724 13 750 Wartość z uwzględnieniem wydatków inwestycyjnych 982 - 2 567 W wariancie rolnika ryczałtowego kwota róŜnicy pomiędzy wartością roczną zryczałtowanego zwrotu podatku VAT minus podatek VAT zapłacony w zakupionych środkach do produkcji rolnej wynosi 982 zł. W wariancie rolnika „vatowca” róŜnica pomiędzy podatkiem VAT naleŜnym a podatkiem VAT naliczonym wynosi - 2 567 zł. W warunkach tego gospodarstwa rezygnacja ze statusu rolnika ryczałtowego wydaje się mało uzasadniona. Uzyskany z US zwrot podatku VAT naleŜałoby pomniejszyć o wartość usług biura podatkowego. Podjęcie decyzji o ewentualnym rozliczaniu VAT na zasadach ogólnych moŜe przyspieszyć planowanie inwestycji w gospodarstwie. 65 2. Charakterystyka ogólna: powierzchnia gospodarstwa 19,91 ha, 12 krów mlecznych, sprzedaŜ mleka, cielaków, krów wybrakowanych oraz pszenicy, buraków i malin. Większa część produkcji polowej przeznaczona jest na pasze. W wydatkach gospodarstw dominują pasze, usługi i leki weterynaryjne oraz nośniki energii. W 2015 roku rolnik nie miał wydatków inwestycyjnych. Tabela Wyszczególnienie Wartość wartość sprzedaŜy netto zryczałtowany zwrot podatku VAT (7%) podatek VAT naleŜny wartość zakupów netto podatek VAT naliczony róŜnica pomiędzy zryczałtowanym zwrotem podatku i podatkiem VAT od zakupów róŜnica pomiędzy (wartość dodatnia-wpłata do US, wartość ujemna - zwrot z US) 166 228 11 447 8 670 43 309 5 494 Wartość z uwzględnieniem wydatków inwestycyjnych 5 953 3 176 W wariancie rolnika ryczałtowego kwota róŜnicy pomiędzy wartością roczną zryczałtowanego zwrotu podatku VAT minus podatek VAT zapłacony w zakupionych środkach do produkcji rolnej wynosi 5 953 zł. W wariancie rolnika „vatowca” róŜnica pomiędzy podatkiem VAT naleŜnym a podatkiem VAT naliczonym wynosi 3 176 zł. - wpłata do US. W warunkach tego gospodarstwa rezygnacja ze statusu rolnika ryczałtowego wydaje się nieuzasadniona. Gospodarstwa z hodowlą bydła mięsnego - analizie poddano trzy gospodarstwa. Przykład: Charakterystyka ogólna: powierzchnia gospodarstwa 13,78 ha, 16 opasów, sprzedaŜ opasów, krów wybrakowanych oraz owsa. Większa część produkcji polowej przeznaczona jest na pasze. W wydatkach gospodarstw dominują pasze, leki weterynaryjne oraz nośniki energii. W 2015 roku rolnik zakupił agregat uprawowy i 2 jałówki cielne. Tabela Wyszczególnienie Wartość wartość sprzedaŜy netto zryczałtowany zwrot podatku VAT (7%) podatek VAT naleŜny wartość zakupów netto podatek VAT naliczony róŜnica pomiędzy zryczałtowanym zwrotem podatku i podatkiem VAT od zakupów róŜnica pomiędzy (wartość dodatnia-wpłata do US, wartość ujemna - zwrot z US) 38 033 2 662 2631 22 552 3 890 Wartość z uwzględnieniem wydatków inwestycyjnych 38 033 2 662 2631 37 977 6 465 -1 228 - 3 803 - 1 259 - 3 834 W wariancie rolnika ryczałtowego kwota róŜnicy pomiędzy wartością roczną zryczałtowanego zwrotu podatku VAT minus podatek VAT zapłacony w zakupionych środkach do produkcji rolnej wynosi 1 228 zł. W przypadku zakupów inwestycyjnych - 3 803 zł. W wariancie rolnika „vatowca” róŜnica pomiędzy podatkiem VAT naleŜnym a podatkiem VAT naliczonym wynosi - 1 259 zł. W przypadku zakupów inwestycyjnych - 3 834 zł. – zwrot z US. W warunkach tego gospodarstwa rezygnacja ze statusu rolnika ryczałtowego jest warta przemyślenia. JednakŜe uzyskany z US zwrot podatku VAT naleŜałoby pomniejszyć o wartość usług biura podatkowego. Za podjęciem decyzji o ewentualnym rozliczaniu VAT na zasadach ogólnych mogą przemawiać zakupy inwestycyjne. 66 Gospodarstwa z produkcją roślinną - analizie poddano trzy gospodarstwa. Przykład: Charakterystyka ogólna: powierzchnia gospodarstwa 32,65 ha, uprawa zbóŜ, rzepaku, kukurydzy i soi. W wydatkach gospodarstw dominują nawozy, środki ochrony roślin i nośniki energii. W 2015 roku rolnik zakupił ciągnik rolniczy. Tabela Wyszczególnienie Wartość wartość sprzedaŜy netto zryczałtowany zwrot podatku VAT (7%) podatek VAT naleŜny wartość zakupów netto podatek VAT naliczony róŜnica pomiędzy zryczałtowanym zwrotem podatku i podatkiem VAT od zakupów róŜnica pomiędzy (wartość dodatnia-wpłata do US, wartość ujemna - zwrot z US) 106 582 7 461 5 329 46 365 7 258 Wartość z uwzględnieniem wydatków inwestycyjnych 106 582 7 461 5 329 159 308 10 235 203 - 2 774 - 1 929 - 4 906 W wariancie rolnika ryczałtowego kwota róŜnicy pomiędzy wartością roczną zryczałtowanego zwrotu podatku VAT minus podatek VAT zapłacony w zakupionych środkach do produkcji rolnej wynosi 203 zł. W przypadku zakupów inwestycyjnych rolnik płaci 2 774 zł. W wariancie rolnika „vatowca” róŜnica pomiędzy podatkiem VAT naleŜnym a podatkiem VAT naliczonym wynosi - 1 929 zł. – zwrot z US. W przypadku zakupów inwestycyjnych jest zwrot 4 906 zł. W warunkach tego gospodarstwa rezygnacja ze statusu rolnika ryczałtowego nie wydaje się uzasadniona ze względu na koszty usług biura podatkowego. Tylko w przypadku dalszych inwestycji w gospodarstwie naleŜy rozwaŜyć dokonanie zmiany statusu względem podatku VAT. Gospodarstwa z produkcją mieszaną (uprawą roślin i hodowlą) - analizie poddano pięć gospodarstw. Przykład: Charakterystyka ogólna: powierzchnia gospodarstwa 12,43 ha, uprawa zbóŜ, ziemniaków i hodowla trzody 11 sztuk oraz 4 sztuki bydła. SprzedaŜ zwierząt, zbóŜ i ziemniaków. Część produkcji polowej przeznaczona jest na pasze. W wydatkach gospodarstw występują nawozy, środki ochrony roślin, usługi do produkcji roślinnej, pasze i nośniki energii. W 2015 roku rolnik nie miał wydatków inwestycyjnych. Tabela Wyszczególnienie Wartość wartość sprzedaŜy netto zryczałtowany zwrot podatku VAT (7%) podatek VAT naleŜny wartość zakupów netto podatek VAT naliczony róŜnica pomiędzy zryczałtowanym zwrotem podatku i podatkiem VAT od zakupów róŜnica pomiędzy (wartość dodatnia-wpłata do US, wartość ujemna - zwrot z US) 21 287 1 490 1 394 16 294 2 376 - 886 Wartość z uwzględnieniem wydatków inwestycyjnych - 982 W wariancie rolnika ryczałtowego kwota róŜnicy pomiędzy wartością roczną zryczałtowanego zwrotu podatku VAT minus podatek VAT zapłacony w zakupionych środkach do produkcji rolnej wynosi - 886 zł. W wariancie rolnika „vatowca” róŜnica pomiędzy podatkiem VAT naleŜnym a podatkiem VAT naliczonym wynosi - 982 zł. – zwrot z US. W warunkach tego gospodarstwa rezygnacja ze statusu 67 rolnika ryczałtowego nie wydaje się uzasadniona ze względu na koszty usług biura podatkowego (uzyskany zwrot z US nie pokrywa wydatków na biuro). Tylko w przypadku planowanych inwestycji w gospodarstwie naleŜy rozwaŜyć dokonanie zmiany statusu względem podatku VAT. Podsumowanie i wnioski Analiza wykonana została w oparciu o uproszczone przepływy pienięŜne gospodarstw reprezentujących wybrane typy i kierunki produkcji z terenu województwa lubelskiego. Wykazała ona, Ŝe uzasadnienie wyboru jednego z prawnie dopuszczalnych sposobów rozliczania podatku VAT uzaleŜnione jest od rodzaju i rozmiaru prowadzonej działalności rolniczej oraz od będącej ich skutkiem struktury wydatków. Większe uzasadnienie do rozliczania podatku VAT na zasadach ogólnych zaleŜy od bardziej intensywnej i energochłonnej produkcji rolniczej. Wynika to z faktu, Ŝe taka produkcja związana jest z relatywnie większymi nakładami na nośniki energii, które opodatkowane są 23 % stawką podatku VAT. Gospodarstwa, w których udział nośników energii jest wysoki powinny rozwaŜyć decyzję o pełnym rozliczaniu podatku VAT. Innym waŜnym argumentem przemawiającym za zmianą statusu względem podatku VAT jest zamiar dokonania zakupów inwestycyjnych w gospodarstwie w oparciu o środki z PROW 2014-2020. W działaniach dla gospodarstw rolnych PROW 2014-2020 podatek VAT nie jest kosztem kwalifikowanym. W przypadku rolników ryczałtowych zakupy inwestycyjne ponoszone z podatkiem VAT oznaczają większy udział własny w wydatkach. Niemniej jednak ze względu na zróŜnicowanie gospodarstw pod względem kierunku i skali produkcji oraz stosowanej technologii produkcji, decyzja o wyborze formy rozliczania podatku VAT powinna być poprzedzona analizą przepływów pienięŜnych gospodarstwa. E/4 Ewidencja majątku pod potrzeby podatku dochodowego (zgodnie z zaleceniami MF) W 2015 roku temat E/4 został zrealizowany w 30 gospodarstwach. W gospodarstwach oszacowano wartość poszczególnych składników majątkowych, w tym środków trwałych i obrotowych, i sporządzono bilans gospodarstwa. Ewidencja składników majątkowych jest niezbędna do rozliczeń podatkowych. Wartość środków trwałych decyduje o wysokości raty amortyzacyjnej, która podwyŜsza koszty uzyskania przychodów, a tym samym wpływa na zmniejszenie kwoty płaconego podatku dochodowego. W podsumowaniu załoŜono 30-letni okres amortyzacji budynków i budowli i 5-letni okres amortyzacji maszyn i urządzeń technicznych oraz środków transportowych. Analizowane gospodarstwa były bardzo zróŜnicowane pod względem wyposaŜenia w środki trwałe. Średnia wartość budynków i budowli w tych gospodarstwach wynosiła 156011 zł. Budynki, budowle (wartość w zł) 156010,9 Gosp. 1 Gosp. 2 Gosp. 3 Gosp. 4 Gosp. 5 Gosp. 6 Gosp. 7 Gosp. 8 Gosp. 9 Gosp. 10 Gosp. 11 Gosp. 12 Gosp. 13 Gosp. 14 Gosp. 15 Gosp. 16 Gosp. 17 Gosp. 18 Gosp. 19 Gosp. 20 Gosp. 21 Gosp. 22 Gosp. 23 Gosp. 24 Gosp. 25 Gosp. 26 Gosp. 27 Gosp. 28 Gosp. 29 Gosp. 30 Średnie… 800000 700000 600000 500000 400000 300000 200000 100000 0 68 Trzy gospodarstwa nie posiadały własnych budynków i budowli, a w pozostałych roczna rata amortyzacji wyniosła od 560 zł do 22 533 zł (średnio dla 30 gospodarstw 5 200 zł). Podobnie sytuacja przedstawiała się pod względem wyposaŜenia w maszyny i urządzenia oraz środki transportowe. Dwa gospodarstwa nie posiadały własnych maszyn i środków transportowych, a w pozostałych rata amortyzacji wahała się od 2 570 zł do 157 616 zł (średnio dla 30 gospodarstw wynosiła 46 134 zł). Wartość sprzętu rolniczego w przeliczeniu na jedno gospodarstwo to 230 669 zł Maszyny, urządzenia techniczne i środki transportu (wartość w zł) 900000 800000 700000 600000 500000 400000 300000 200000 100000 0 Gosp. 1 Gosp. 2 Gosp. 3 Gosp. 4 Gosp. 5 Gosp. 6 Gosp. 7 Gosp. 8 Gosp. 9 Gosp. 10 Gosp. 11 Gosp. 12 Gosp. 13 Gosp. 14 Gosp. 15 Gosp. 16 Gosp. 17 Gosp. 18 Gosp. 19 Gosp. 20 Gosp. 21 Gosp. 22 Gosp. 23 Gosp. 24 Gosp. 25 Gosp. 26 Gosp. 27 Gosp. 28 Gosp. 29 Gosp. 30 Średnie Gospodarstwo 230669,1 W gospodarstwach, w których prowadzona jest rachunkowość rolnicza koszty amortyzacji kształtowały się na poziomie około 20 % całkowitych kosztów. W analizie tego zadania przeprowadzono wyliczenie podatku dochodowego - przy załoŜeniu, Ŝe w gospodarstwie pracuje średnio dwie osoby. Przeciętnie w gospodarstwie wartość podatku dochodowego wynosiła 8179 zł. Wartość podatku rolnego była 3,5 razy mniejsza niŜ średnia wartość podatku dochodowego i wynosiła 2362 zł. 69 Podatek dochodowy i podatek rolny w analizowanych gospodarstwach (w zł) 70000 60000 50000 40000 30000 20000 0 -10000 -20000 Gosp. 1 Gosp. 2 Gosp. 3 Gosp. 4 Gosp. 5 Gosp. 6 Gosp. 7 Gosp. 8 Gosp. 9 Gosp. 10 Gosp. 11 Gosp. 12 Gosp. 13 Gosp. 14 Gosp. 15 Gosp. 16 Gosp. 17 Gosp. 18 Gosp. 19 Gosp. 20 Gosp. 21 Gosp. 22 Gosp. 23 Gosp. 24 Gosp. 25 Gosp. 26 Gosp. 27 Gosp. 28 Gosp. 29 Gosp. 30 Średnie… 10000 podatek dochodowy średni 8179,0 podatek rolny średni 2362,3 W czterech gospodarstwach, które miały ujemny wynik finansowy nie wystąpił podatek dochodowy. W siedmiu gospodarstwach podatek dochodowy w 2015 roku byłby mniejszy od zapłaconego podatku rolnego. W pozostałych przypadkach podatek dochodowy przewyŜszałby podatek rolny. W skrajnym przypadku podatek dochodowy przewyŜszałby podatek rolny 10-krotnie. Wynik finansowy w przeliczeniu na 1 ha średnio w gospodarstwie wynosił 1690 zł. Wynik finansowy w przeliczeniu na 1 ha 8000 6000 4000 1690,4 0 -2000 -4000 Gosp. 1 Gosp. 2 Gosp. 3 Gosp. 4 Gosp. 5 Gosp. 6 Gosp. 7 Gosp. 8 Gosp. 9 Gosp. 10 Gosp. 11 Gosp. 12 Gosp. 13 Gosp. 14 Gosp. 15 Gosp. 16 Gosp. 17 Gosp. 18 Gosp. 19 Gosp. 20 Gosp. 21 Gosp. 22 Gosp. 23 Gosp. 24 Gosp. 25 Gosp. 26 Gosp. 27 Gosp. 28 Gosp. 29 Gosp. 30 Średnie… 2000 Wnioski: 1. Rok 2015 był bardzo trudny dla rolnictwa (długotrwała susza, ASF, embargo rosyjskie), dlatego dochody rolników spadły w Polsce średnio o około 20%. 2. Jedenaście gospodarstw posiadało budynki i budowle o wartości przekraczającej średnią wartość wynoszącą 156 011 zł w analizowanych gospodarstwach. Trzy gospodarstwa nie posiadały własnych budynków i budowli. 3. Dwa z trzydziestu gospodarstw nie posiadały własnego sprzętu rolniczego, a w trzech z nich wartość sprzętu przekracza 700 000 zł. Średnia wartość sprzętu w przeliczeniu na 1 gospodarstwo wynosiła 230 669 zł. 70 4. Cztery gospodarstwa nie zapłaciłyby podatku dochodowego, poniewaŜ wystąpił w nich ujemny wynik finansowy, a w siedmiu z nich podatek dochodowy przewyŜszałby podatek rolny, w skrajnym przypadku nawet 10-krotnie. 5. Średni w gospodarstwie wynik finansowy na 1 ha wynosił 1690 zł i wartość tą osiągnęło 14 gospodarstw. Zrealizowane działania Lp. Działanie 1. Szkolenia 2. Konferencje/seminaria 3. Porady 4. Zadania wdroŜeniowo - upowszechnieniowe Ilość 26 1 756 56 Tematyka wybranych konferencji, seminariów i szkoleń Lp. Konferencje/Seminaria Podatki w rolnictwie. Szkolenia 1. Podatek VAT w rolnictwie. 2. Podatki w rolnictwie. 3. 4. 5. 6. Ilość Ilość uczestników 1 43 13 226 7 169 NEK 1 20 ZDR w Łęcznej 1 33 ZDR w Białej Podlaskiej, NEK 2 31 ZDR w Zamościu 1 73 Temat Podatek VAT w rolnictwie wypełnienie deklaracji VAT - 7 oraz wypełnianie rejestru sprzedaŜy i rejestru zakupu. Podatek VAT w rolnictwie- rozliczanie podatku VAT, Rachunkowość rolna w kontekście wymagań PROW 2014 2020. Podatek VAT w rolnictwie - zasady przejścia i rozliczania podatku VAT na zasadach ogólnych. Podatki w rolnictwie. Inwestycje w środki trwałe. Organizator ZDR w Biłgoraju ZDR we Włodawie, ZDR w Zamościu, ZWG, ZDR w Białej Podlaskiej, ZDR w Piaskach, ZDR w Bychawie, ZDR w Elizówce, ZDR w Parczewie, ZDR w Lubartowie, ZDR w Rykach ZDR w Białej Podlaskiej, ZDR w Janowie Lubelskim, ZDR w Chełmie, ZDR w Biłgoraju, ZDR w Tomaszowie Lubelskim 71 Tematyka wybranych artykułów do gazet oraz broszur/ulotek Lp. Temat Artykuły do gazet Darowizna gospodarstwa rolnego w świetle ustawy o 1. VAT - biuletyn „Przedsiębiorczość na wsi" - CDR O/Kraków, LAR. 2. Loteria paragonowa. 3. Ulga na złe długi. 4. SprzedaŜ towarów uŜywanych w systemie VAT marŜa. 5. Program e-Podatki. Transakcje wewnątrzwspólnotowe - rejestracja w 6. podatku VAT. 7. Działy specjalne produkcji rolnej w 2015 roku. 8. Podatek rolny w 2015 r. 9. Zmiany w podatku w działach specjalnych. 10. Podatek VAT. 11. Interpretacja podatkowa VAT. Broszury/Ulotki 1. Kasa fiskalna w gospodarstwie rolnym. ZDR/Dział Ilość NEK 9 ZDR we Włodawie 1 ZWG 3 NEK 1 Zadanie 5. Prowadzenie rachunkowości i analiza wyników na podstawie danych uzyskanych w ramach systemu Polski FADN LODR w Końskowoli wdraŜał rachunkowość rolną FADN w 1024 gospodarstwach rolnych w województwie lubelskim. Praca Biura FADN polegała na: • współpraca z biurem FADN Instytutu Ekonomiki i Gospodarki śywnościowej w Warszawie, • lustracja zadań związanych z funkcjonowaniem systemu FADN - 1024 ksiąŜek, • rozliczenie 2014 roku (testowanie ksiąŜek, sprawdzanie wyjaśnień, sprawdzanie raportów), • przekazywanie danych od rachmistrzów do biura FADN w Warszawie, • bieŜące szkolenie rachmistrzów: - Zasady prowadzenia rachunkowości FADN w 2015 r. - Zasady wypełniania ksiąŜek rachunkowości FADN 2015 r. - Zasady obsługi nowego programu do PL FADN. - Szkolenie z FADN. Tematyka wybranych szkoleń Lp. Organizator Ilość Ilość uczestników ZDR w Wisznicach, NEK, ZDR w Radzyniu Podlaskim 3 22 Temat Szkolenia 1. Rachunkowość uproszczona w gospodarstwie rolnym. Tematyka wybranych artykułów do gazet Lp. Temat Artykuły do gazet 1. Uproszczona rachunkowość w PROW. 2. Potrzeba prowadzenia rachunkowości przez rolników. 3. 10 lat Polskiego FADN. 72 ZDR/Dział NEK Ilość 3 Zadanie 6. Gromadzenie rolniczych informacji rynkowych Gromadzenie rolniczych informacji rynkowych ma na celu uzyskanie danych o poziomach i zmianach cen oraz podaŜy i popycie wybranych produktów rolnych jak i środków do produkcji. Informacje uzyskane w wyniku obserwacji zjawisk na rynku cenowym pozwalają na bieŜącą ocenę ruchu cen w regionach jak i w skali całego kraju. Ponadto informacje te mogą być wykorzystane do podejmowania bieŜących decyzji gospodarczych. Wojewódzkie Ośrodki Doradztwa Rolniczego są zobowiązane do systematycznego przekazywania cen rynkowych do MRiRW, CDR w Brwinowie. Odbiorcami informacji są takŜe media, organizacje krajowe, samorządowe, firmy ubezpieczeniowe, rolnicy indywidualni. Notowania targowiskowe zbierane są na dostępnych targowiskach raz w tygodniu (52 razy w roku). Zrealizowane działania Lp. Działanie 1. Porady 2. Cotygodniowe notowania targowiskowe 3. Cotygodniowe notowania do MRiRW 4. Notowania cen środków do produkcji rolnej 5. Notowania cen nawozów mineralnych 6. Informacje rynkowe Ilość 129 1069 214 297 148 671 1.4. Program 4. Ułatwienie gospodarstwom funkcjonowania na rynku poprzez zrzeszanie się w grupy producentów rolnych z uwzględnieniem róŜnych form prawnych wspólnego działania W dniu 20 czerwca 2015 r. została zorganizowana Konferencja Naukowa w Centrum Kongresowym Uniwersytetu Przyrodniczego w Lublinie. Tematem przewodnim był rynek wieprzowiny. Rolnicy oraz naukowcy dyskutowali w jaki sposób poprawić sytuację ekonomiczną hodowców trzody chlewnej i zapewnić jeszcze wyŜszą jakość polskiej wieprzowiny. Tematyka zadań wdroŜeniowo - upowszechnieniowych: E/5 Popularyzacja i wspieranie organizowania się rolników w grupy/organizacje producentów oraz pomoc w przygotowaniu dokumentacji związanej z rejestracją i funkcjonowaniem grup producentów rolnych – zrealizowano 2. Grupa producentów rolnych – bydło mięsne Odbyły się 2 spotkania inicjatywne w Grabanowie, w których wzięło udział 27 rolników. Opracowano wstępny statut grupy jako spółdzielni, ustalono opłaty załoŜycielskie i członkowskie. Z uwagi na małą ilość chętnych do załoŜenia grupy (6 osób – wystarczająca do załoŜenia grupy, ale z niezbyt duŜą produkcją), ustalono następne spotkanie na styczeń 2016 r. Grupa producentów owoców i warzyw – rośliny jagodowe Brak zainteresowania zakładaniem tego rodzaju grup – powodem jest całkowity brak dofinansowania dla nowotworzonych grup owocowo-warzywnych. Zrealizowane działania Lp. Działanie 1. Szkolenia 2. Konferencje/seminaria 3. Porady 4. Zadania wdroŜeniowo - upowszechnieniowe 73 Ilość 12 1 78 2 Tematyka wybranych konferencji, seminariów i szkoleń Lp. Konferencje/Seminaria Konferencja ziemniaczana 1. Grupy Producentów Rolnych. Szkolenia Organizowanie się grup producentów w Polsce. Wsparcie 1. przetwórstwa i marketingu produktów rolnych. Organizowanie i funkcjonowanie 2. grup producentów rolnych – ziemniak. 3. Ilość Ilość uczestników ZDR w Łukowie 1 40 ZDR w Janowie Lubelskim 1 49 ZDR w BełŜycach 1 10 ZDR w Kraśniku, ZDR w Janowie Lubelskim, ZDR w Biłgoraju, ZDR w Tomaszowie Lubelskim, ZDR w Białej Podlaskiej, ZDR w Chełmie, ZDR w Elizówce, ZDR w Opolu Lubelskim, ZDR w Parczewie 10 138 Temat Tworzenie i funkcjonowanie grup producentów rolnych. Organizator Tematyka wybranych artykułów do gazet, audycji telewizyjnych i radiowych Lp. Temat ZDR/Dział Artykuły do gazet V Ogólnopolskie Forum Grup 1. Producentów Rolnych. Spółdzielnia „ATUT" 2. zareklamowała się na festiwalu. Inwestycje w przetwórstwo oraz NEK 3. marketing szansą dla grup i organizacji producentów. Spółdzielczość jako jedna z form 4. wspólnego gospodarczego działania ludzi. Wpływ embarga rosyjskiego na ZDR w Białej 5. funkcjonowanie grup Podlaskiej producenckich. Grupa producencka naszego ZDR w Radzyniu 6. regionu. Podlaskim Audycje telewizyjne i radiowe Udział w audycji radiowej (Radio 1. Podlasia - Siedlce) - GPR w NEK PROW 2007-2013 i 2014-2020. Ilość 4 1 1 1 2. Priorytet 2. ZrównowaŜony rozwój obszarów wiejskich 2.1. Program 1. Działania proekologiczne i ochrona środowiska Zadanie 1. Kształtowanie postaw i zachowań mieszkańców obszarów wiejskich sprzyjających ochronie środowiska Ciągła i systematyczna edukacja ekologiczna oraz świadomość ekologiczna są podstawą kultury ekologicznej. Składają się na nią wiedza o środowisku i jego zagroŜeniach, umiejętność dostrzegania specyfiki zjawisk przyrodniczych oraz zdolność myślenia warunkująca działania na rzecz ograniczenia 74 degradacji i poprawy stanu środowiska naturalnego. Szkolenia prowadzone dla mieszkańców wsi oraz młodzieŜy podnoszą świadomość prośrodowiskową. Ten temat był omawiany na wielu szkoleniach organizowanych przez doradców LODR. Ochrona środowiska w świetle realizowanych zadań na obszarach rolniczych jest zadaniem priorytetowym. Wiele się juŜ zmieniło na korzyść, stosunek do środowiska uległ poprawie, lecz jeszcze jest duŜo do zrobienia w zakresie zmiany negatywnych postaw rolników do wdraŜanych nowych technologii chroniących środowisko na wsi. W myśl „czym skorupka za młodu nasiąknie...” Dział Ekologii prowadzi szkolenia dla dzieci i młodzieŜy szkolnej. Poprzez zajęcia praktyczne kształtowana jest postawa i wywierany wpływ na zachowanie przyszłych rolników. Działanie obejmuje ochronę środowiska naturalnego, kształtowanie właściwego stosunku człowieka do przyrody, promocję Ŝywności ekologicznej, segregację odpadów. Działania te były realizowane poprzez szkolenia, porady, zadania wdroŜeniowo-upowszechnieniowe. Tematyka zadań wdroŜeniowo - upowszechnieniowych: EOŚ/5 Upowszechnianie w gospodarstwie elementów agrotechniki wpływających na podniesienie Ŝyzności gleby poprzez zwiększenie udziału motylkowatych w strukturze zasiewów • W zadaniu wprowadzano rośliny bobowate między innymi: łubiny, groch, wykę, seradelę, soję, koniczynę czerwoną, lucernę, fasolę i inne gatunki wywierające korzystny wpływ na Ŝyzność gleby, gospodarkę próchniczną, strukturę i tzw. oŜywienie gleby. • Rolnicy otrzymali kartę z wynikiem reprodukcji i degradacji materii organicznej gleby na której przedstawione jest zwiększenie zawartości materii organicznej w glebie. • Rośliny wysokobiałkowe wykorzystywane były w Ŝywieniu zwierząt gospodarskich jako zamiennik białka zwierzęcego. Zadanie było realizowane w 62 gospodarstwach. W większości z nich zauwaŜono znaczący wzrost zawartości materii organicznej w glebie. Wyszczególnienie Soja Soja + zaoranie słomy Groch siewny Groch z międzyplonem Groch + zaoranie słomy Łubin Łubin + zaoranie słomy Łubin + międzyplon Fasola karłowa Fasola karłowa + obornik Fasola karłowa + przyoranie słomy Fasola wielokwiatowa + zaoranie słomy Bobik + zaoranie słomy Lucerna mieszańcowa Wyka siewna Wyka siewna + zaoranie słomy Seradela Koniczyna czerwona Mieszanka strączkowo gorczycowa Liczba gospodarstw 5 5 4 2 5 5 9 1 2 1 2 5 4 2 1 1 2 1 1 75 Ilość materii organicznej/ ha [t] średnio 0,36 0,85 0,34 1,52 1,02 0,35 1,07 2,66 0,37 1,9 1,02 0,69 1,11 1,96 1,96 0,63 0,35 1,96 1,24 • W 60% przypadków zauwaŜono bardzo korzystny wpływ roślin motylkowatych na poprawę struktury gleby i jej właściwości fizyko-chemiczne. • Z uwagi na ich właściwości wiele zadań będzie kontynuowanych. • Dodatkowo siew roślin motylkowatych pozwolił wielu rolnikom na spełnienie wymogów zazielenienia. W około 20% przypadków niesprzyjające warunki pogodowe i długo utrzymująca się susza nie pozwoliły na osiągnięcie zamierzonego celu. EOŚ/7 WdraŜanie zasad chroniących środowisko – zrealizowano 61 • WdroŜenie w gospodarstwie praktyk przyczyniających się do zrównowaŜonego gospodarowania gruntami rolnymi. • Praca doradcza w znacznej części polegała na dokumentowaniu działań agrotechnicznych zgodnie z obowiązującymi aktami prawnymi. • W gospodarstwach realizujących zadanie rolnictwo ekologiczne pracowano nad poprawnym i systematycznym prowadzeniem zapisów dotyczących produkcji roślinnej i zwierzęcej na potrzeby jednostek certyfikujących. • Doradcy widzą potrzebę kontynuowania zadania w latach kolejnych, poniewaŜ rolnicy oczekują pomocy. Zrealizowane działania Lp. Działanie 1. Szkolenia 2. Porady 3. Zadania wdroŜeniowo - upowszechnieniowe Ilość 42 1364 114 Tematyka wybranych szkoleń Lp. Organizator Ilość Ilość uczestników ZDR w Krasnymstawie, ZDR w Hrubieszowie, ZDR w Białej Podlaskiej, ZDR w Łęcznej, ZDR w Tomaszowie Lubelskim, ZDR w Elizówce, ZDR w Zamościu, ZDR w Opolu Lubelskim, ZDR Parczew, ZDR Ryki, ZDR w Końskowoli, ZDR w Biłgoraju 22 340 ZDR w Zamościu 3 44 ZDR w Zamościu 2 30 ZDR w Elizówce, ZDR w Chełmie, ZDR w Biłgoraju, ZDR we Włodawie, ZDR w Janowie Lubelskim, ZDR w Łukowie 8 170 Temat Szkolenia 1. 2. 3. 4. Zazielenienie - obowiązkowy komponent nowego systemu płatności bezpośrednich. Zagospodarowanie materiałów niebezpiecznych pochodzących z gospodarstwa. Upowszechnianie w gospodarstwie elementów agrotechniki wpływających na podniesienie Ŝyzności gleby poprzez zwiększenie udziału motylkowatych w strukturze zasiewów. Propagowanie racjonalnego nawoŜenia ze szczególnym uwzględnieniem wapnowania gleb. Kształtowanie postaw i zachowań mieszkańców obszarów wiejskich sprzyjających ochronie środowiska. 76 5. 6. 7. śyj zdrowo i bezpiecznie. Gospodarstwo ekologiczne. Poprawa stanu sanitarnego w gospodarstwie. ŚcieŜka edukacyjna LODR Ekotrasa. ZDR w Wisznicach 2 31 ZDR w Kraśniku 1 14 ZDR w Elizówce 1 16 Tematyka wybranych artykułów do gazet Lp. Temat Artykuły do gazet 1. Znaczenie wody w rolnictwie. Wpływ zazieleniania na środowisko 2. naturalne. 3. Pszczoły w Grabanowie Promowanie wśród młodzieŜy szkolnej 4. ścieŜki edukacyjnej Ekotrasy. Walory przyrodnicze i krajobrazowe 5. Województwa Lubelskiego. Pakiet ochrona gleb i wód w PROW 6. 2014-2020. 7. Natura 2000 w powiecie łukowskim. Obszary chronione w powiecie 8. opolskim. Uprawa roli przy zastosowaniu w 9. płodozmianie roślin poplonowych. 10. Tereny erozyjne. Dom tradycyjny, energooszczędny czy 11. pasywny. Inwestycje na obszarach Natura 2000 i 12. OSN - Dziennik Wschodni. 13. Nie pal śmieci. 14. Pogoda płata nam figle. 15. Prawda, półprawda i ... 16. Najlepszy sposób na zazielenianie. 17. Producent - konsument Ŝycie na wsi. 18. Nawozy zielone. Doradca przeszkolony - rolnik 19. uświadomiony. ZDR/Dział Ilość NEK 1 ZDR w Białej Podlaskiej 2 ZDR w Elizówce 1 ZDR w Końskowoli 2 ZDR w Łukowie 1 ZDR w Opolu Lubelskim 1 ZDR w Parczewie 1 ZDR w Zamościu 2 ZEŚ 7 ZEŚ 1 Zadanie 2. Doradztwo dla rolników gospodarujących na obszarach objętych Dyrektywą Azotanową (OSN) Ochrona wód przed zanieczyszczeniami pochodzenia rolniczego stanowi najpowaŜniejszy problem na poziomie ochrony środowiska i rozwoju rolnictwa. Rolnicy posiadający grunty na tych obszarach są zobligowani do przestrzegania przepisów i prowadzenia produkcji zgodnie z określonymi w programie wymogami: Przestrzeganie określonych terminów stosowania nawozów. Przestrzeganie wysiewu określonych maksymalnych limitów całkowitej ilości azotu w czystym składniku na 1 ha. Sporządzanie planu nawozowego dla gospodarstw posiadających powyŜej 100 ha na obszarach OSN. Posiadanie zbiorników na przechowywanie gnojówki i gnojowicy dostosowanej do przechowywania co najmniej półrocznej produkcji tych nawozów (udokumentowanie nadmiaru produkcji nawozów). Przechowywanie obornika w sposób bezpieczny dla wód i gleby. Prowadzenie dokumentacji zabiegów agrotechnicznych, informacji o plonach i zbiorach. 77 Działania te były realizowane poprzez: szkolenia, porady, wizyty w gospodarstwach, pomoc w prowadzeniu dokumentacji. LODR realizował projekt „Dobre praktyki rolnicze na obszarach szczególnie naraŜonych na azotany pochodzenia rolniczego tzw. OSN”. Przeprowadzono 5 szkoleń, przeszkolono 133 uczestników (działanie „Szkolenia zawodowe dla osób zatrudnionych w rolnictwie i leśnictwie” – PROW 20072013). Zrealizowane działania Lp. Działanie 1. Szkolenia 2. Porady Karta dokumentacyjna pola/ rejestr działań 3. agrotechnicznych 4. Wizyty w gospodarstwach Ilość 3 111 43 29 Tematyka wybranych szkoleń Lp. Szkolenia Zagadnienia dotyczące wymogów na 1. obszarach objętych Dyrektywą Azotanową (OSN). 2. Ilość Ilość uczestników ZDR w Radzyniu Podlaskim 1 12 ZDR w Radzyniu Podlaskim, ZDR w Elizówce 2 119 Temat Dyrektywa azotanowa 2014-2020 na OSN. Organizator Tematyka wybranych artykułów do gazet Lp. Temat Artykuły do gazet OSN - Obszary Szczególnie naraŜone, Inwestycje 1. w gospodarstwach na obszarach OSN. 2. Inwestycje na obszarach Natura 2000 i OSN. 3. NawoŜenie fosforem powinno być oszczędne. ZDR/Dział Ilość ZEŚ 3 ZSP 1 Zadanie 3. Propagowanie racjonalnego nawoŜenia ze szczególnym uwzględnieniem wapnowania gleb Zakwaszenie gleb wiąŜe się bardzo ściśle z: wymywaniem składników pokarmowych, przede wszystkim związków zasadowych do głębszych warstw gleby, występowaniem niektórych składników pokarmowych w formie trudno przyswajalnej dla roślin, np. fosfor, ograniczeniem i zmniejszeniem aktywności drobnoustrojów biorących udział w procesach rozkładu substancji organicznej w glebie, zmniejszeniem zawartości próchnicy w glebie, osłabieniem intensywności przebiegu procesu pobierania (asymilacji) azotu z powietrza, zarówno przez mikroorganizmy wolnoŜyjące w glebie (Azotobacter), jak teŜ współŜyjące z większością roślin motylkowatych (rozwijają się normalnie tylko w odczynie zbliŜonym do obojętnego, a w warunkach kwaśnych rozmnaŜają się wolno, są słabe i przyswajają mało azotu). Na zakwaszenie gleb w Polsce wpływają warunki naturalne oraz działalność człowieka. Do podstawowych czynników zaliczany jest klimat oraz rodzaj skały macierzystej. Ponad 90% gleb w Polsce wytworzonych jest na kwaśnych skałach naniesionych przez lodowce. Większość gleb jest zakwaszona, co sprawia trudności w racjonalnym gospodarowaniu na nich. Porady, których udzielono w 2015 roku głównie dotyczyły uświadamiania i przekonywania rolników do racjonalnego nawoŜenia upraw opartego o analizę gleb. W ten sposób moŜemy takŜe obniŜać koszty produkcji. Udzielano instruktaŜu pobierania prób glebowych. Zagadnienia te były realizowane poprzez: szkolenia, porady, zadania wdroŜeniowo upowszechnieniowe. 78 Realizacja zadań wdroŜeniowo - upowszechnieniowych: 2/R – Poprawa opłacalności produkcji poprzez ograniczenie zakwaszenia gleb i racjonalne nawoŜenie oraz właściwy płodozmian, w tym rekultywacja i zagospodarowanie terenów zdegradowanych Temat 2/R realizowany był przez 27 agrotechników. Łącznie przeprowadzono 54 wdroŜenia na 10 gatunkach roślin (tabela 3). Najczęściej wybieranym gatunkiem była pszenica ozima. Gospodarstwa w których realizowano prace charakteryzowały się średnim areałem na poziomie 10-50 ha. W 85 % gospodarstw stosowano analizy gleby, a w 56 % kwalifikowany materiał siewny. Głównym celem realizowanych wdroŜeń w tej tematyce była optymalizacja odczynu. Zakładane cele uzyskiwano teŜ wprowadzając do gospodarstw racjonalny płodozmian i nawoŜenie dostosowane do potrzeb pokarmowych roślin. Dla wszystkich wdroŜeń policzono koszty jednostkowe produkcji. W większości prac osiągnięto dobre rezultaty produkcyjne – znacznie przewyŜszające wyniki średnie dla województwa lubelskiego. Tabela 3. Zestawienie wdroŜeń realizowanych w 2015 r. w temacie 2/R Gatunek: pszenica oz. ilość 27 max plony średnie plony analiza gleby materiał kwalifikowany przychód z 1 ha ilość średni max 87 67 24 16 27 1765 3216 pszenŜyto oz. 4 63 56 4 1 4 1030 1503 kukurydza -ziarno 1 30 30 1 1 1 353 353 kukurydza -kiszonka 1 300 300 1 1 1 587 587 rzepak 2 42 35 1 2 2 3345 3345 ziemniak 3 220 190 2 2 3 2851 5410 strączkowe 5 30 24 5 2 5 3092 5220 pszenica j. 5 62 59 4 3 4 931 1829 jęczmień j. 5 59 53 3 1 5 720 1063 inne 2 50 31 2 2 2 1288 2126 Główny cel: ilość plon i jakość 7 materiał siewny i odmiana 1 optymalizacja odczynu i płodozmian nawoŜenie 38 4 ekonomika 4 Powierzchnia gosp. do 10 ha 10-50 ha pow. 50 ha 1 43 10 Czasem błędem prowadzonych wdroŜeń było niedostatecznie udokumentowane we wnioskach – np. brak informacji o uzyskaniu pozytywnego efektu wapnowania, brak planu wapnowania w całym płodozmianie lub brak analiz gleby w temacie 2/R. EOŚ/6 Racjonalizacja nawoŜenia w oparciu o analizę zasobności gleby oraz właściwy płodozmian • Na uŜytkach rolnych prowadzono prawidłową gospodarkę nawozową w oparciu o opracowany plan nawozowy. • Podstawą dla planu nawozowego była aktualna analiza gleby. 79 • • • • • • • Określono dawki nawozów, terminy ich stosowania, dostosowując je do zapotrzebowania roślin na makroelementy N, P, K, Mg. Przedstawiono rolnikowi plan oraz sposób, w jaki naleŜy z niego korzystać. Omówiono korzyści ekonomiczne wynikające z racjonalnej gospodarki nawozowej. Proponowano wprowadzenie międzyplonów i wsiewek poplonowych. Prowadzono niezbędną dokumentację, nałoŜoną na rolnika przez przepisy krajowe. Zadanie było realizowane w 53 gospodarstwach. Z pracy doradczej wynika, Ŝe zadanie naleŜy kontynuować w latach następnych. Zrealizowane działania Lp. Działanie 1. Szkolenia 2. Porady 3. Zadania wdroŜeniowo - upowszechnieniowe Ilość 19 1312 118 Tematyka wybranych szkoleń Ilość Ilość uczestników ZDR w Lubartowie, ZDR we Włodawie 2 31 ZDR we Włodawie, ZDR w Łęcznej, ZDR w Hrubieszowie 3 33 ZDR w Zamościu 5 65 ZDR w Końskowoli 2 21 5. Rola wapnowania i właściwego odczynu gleby w produkcji roślinnej. ZDR w Tomaszowie Lubelskim, ZDR w Hrubieszowie, ZDR w Kraśniku 6 69 6. Wapnowanie gleb jako jeden z podstawowych czynników podnoszących Ŝyzność i urodzajność gleby. NawoŜenie wiosenne oraz ochrona herbicydowa zbóŜ. ZDR w Lubartowie 1 21 Lp. Temat Szkolenia Propagowanie racjonalnego nawoŜenia ze szczególnym 1. uwzględnieniem wapnowania gleb. NawoŜenie i ochrona roślin jagodowych z uwzględnieniem IO. NawoŜenie roślin rolniczych ze 2. szczególnym uwzględnieniem wapnowania. Propagowanie racjonalnego 3. nawoŜenia ze szczególnym uwzględnieniem wapnowania gleb. Rola wapna węglanowego w 4. prawidłowym rozwoju roślin zboŜowych. Organizator Tematyka wybranych artykułów do gazet Lp. Temat Artykuły do gazet Przygotowanie stanowiska pod brokuł z 1. uwzględnieniem wapnowania gleby. ZDR/Dział ZSP 2. Wapnowanie gleb. 3. Wapnowanie a efektywność nawoŜenia. 4. NawoŜenie kukurydzy na ziarno i kiszonkę. 80 ZDR w Radzyniu Podlaskim ZDR w Tomaszowie Lubelskim ZDR w Końskowoli Ilość 1 1 1 1 Zadanie 4. Propagowanie ekologicznych metod produkcji Ŝywności Rolnictwo ekologiczne odgrywa istotną rolę w ochronie bioróŜnorodności oraz zasobów wodnych i glebowych, a jednocześnie przyczynia się do zrównowaŜonego rozwoju obszarów wiejskich. Ponadto dostarcza konsumentom wysokiej jakości Ŝywność, produkowaną bez agrochemii. Prowadzenie produkcji rolnej zgodnie z wymogami rolnictwa ekologicznego czyni ją bezpieczniejszą dla środowiska, ale równocześnie jest ona mniej wydajna i bez odpowiedniego wsparcia finansowego, produkcja ekologiczna nie jest konkurencyjna w porównaniu do produkcji konwencjonalnej. Głównym załoŜeniem działania jest promowanie produkcji rolnej opartej na metodach zgodnych z przepisami o rolnictwie ekologicznym. Według danych IJHARS z początku 2015 roku województwo lubelskie zajmuje piąte miejsce w Polsce pod względem liczby producentów ekologicznych. 2037 certyfikowanych gospodarstw na Lubelszczyźnie nie uŜywa chemicznych środków ochrony roślin i nawozów sztucznych, stosując do nawoŜenia jedynie nawozy zielone i minerały dostępne w przyrodzie, a w Ŝywieniu zwierząt – przede wszystkim własne, ekologiczne pasze. Zajmujemy szóste miejsce w kraju pod względem powierzchni ekologicznych uŜytków rolnych. Z 657 902,06 ha w Polsce 38466,64 ha ekologicznych uŜytków rolnych mamy na Lubelszczyźnie. Stale rośnie zapotrzebowanie na specjalistyczne doradztwo ekologiczne. Przy wykorzystaniu środków z Sekretariatu Regionalnego Krajowej sieci Obszarów Wiejskich zorganizowaliśmy na początku czerwca dwudniowe VIII EkoForum (9-10.06.2016 r.), na którym przedstawiono nowości w uprawie ekologicznych warzyw i owoców miękkich, ekologiczne przetwórstwo mleka, Wymogi i procedury związane z rejestracją ekologicznej serowarni w ramach MLO, rolnictwo wspierane przez społeczność – model współpracy między producentami Ŝywności a konsumentami, wymogi dla przetwórstwa na poziomie gospodarstwa i sprzedaŜy bezpośredniej oraz zasady dofinansowania gospodarstw rolnych w ramach PROW 2014-2020. Cennych informacji na temat nowych produktów dopuszczonych do stosowania w rolnictwie ekologicznym oraz moŜliwości ograniczania szkodników i chorób w uprawach warzywniczych i sadowniczych udzieliła dr Beata Studzińska. Ciekawość uczestników wzbudziła prezentacja Adrianny Augustyniak - współzałoŜycielki RWS Dobrzyń nad Wisłą (Rolnictwo Wspierane Przez Społeczność) - modelu współpracy między producentami Ŝywności a konsumentami. Polega ona na cyklicznym dostarczaniu przez rolnika paczek świeŜych warzyw do konsumentów, po wykonaniu przez nich przedpłaty na początku sezonu. Na zakończenie szkolenia przedstawiciel firmy skupującej owoce ekologiczne Bio Berry Poland udzielił cennych wskazówek dotyczących uprawy i moŜliwości ochrony malin w gospodarstwach ekologicznych. Konferencja cieszyła się duŜym zainteresowaniem rolników, którzy podkreślali konieczność organizowania tego typu spotkań. Tematyka zadań wdroŜeniowo - upowszechnieniowych: EOŚ/1 Poprawa efektów ekonomicznych gospodarstw rolnych poprzez zmianę systemu produkcji z konwencjonalnej na metody ekologiczne – zrealizowano 16. • Celem zadania jest zmiana systemu gospodarowania z konwencjonalnych metod produkcji na ekologiczną. • Doradcy w 7 gospodarstwach świadczyli pomoc przy zmianie kierunku produkcji na system ekologiczny. • Przyswojenie i wprowadzenie w Ŝycie zasad rolnictwa ekologicznego zawartych w przepisach unijnych i krajowych nie jest prostym zadaniem. • Wprowadzono gatunki i odmiany przystosowane do produkcji ekologicznej oraz do popytu, m.in. Ŝyto, pszenicę, owies, pszenŜyto czy mieszanki zboŜowe. • Zmiana systemu produkcji przyczyni się do zagospodarowania siły roboczej w gospodarstwie oraz do uzyskania wyŜszych dochodów za dobrej jakości produkty ekologiczne. • Wprowadzono metody agrotechniczne propagowane w systemie ekologicznej produkcji. 81 • Świadczono pomoc przy zaplanowaniu prawidłowego płodozmianu w celu podniesienia poziomu materii organicznej w glebie. EOŚ/2 Technologia uprawy wybranego gatunku roślin rolniczych w gospodarstwie ekologicznym – zrealizowano 35. • Realizacja zadania ma na celu opracowanie najbardziej optymalnej dla danego gatunku metody produkcji ekologicznej, uwzględniającej zabiegi agrotechniczne, środki ochrony roślin i nawozy. • Ze względu na brak opracowań w tym zakresie konieczne są coroczne wdroŜenia i ocena skuteczności działania w/w metod prowadzące do optymalizacji produkcji. • Zadanie umoŜliwia równieŜ analizę ekonomiczną (uwzględniającą bezpośrednie koszty produkcji) uprawy określonego gatunku w danym roku. • Pozwala to na wyciągnięcie wniosków czy uprawa była opłacalna, na granicy opłacalności czy nieopłacalna. • Analiza umoŜliwia takŜe zajęcie przez producenta odpowiedniego stanowiska w stosunku do firm skupujących, przy zawieraniu ustaleń dotyczących kontraktacji na przyszły rok, oraz podjęcie decyzji o kontynuacji uprawy danego gatunku w gospodarstwie. Liczba gospodarstw Średnia cena skupu [zł/kg] Średni plon z ha [t] Owies 5 0,56 3,18 śyto ozime 3 0,52 2,27 Pszenica ozima 4 0,95 3,86 PszenŜyto 5 0,5 2,52 Pszenica jara 2 0,8 2,96 Łubin wąskolistny 4 1,23 1,5 Gryka 4 3 0,53 Seradela uprawna 2 5 0,55 W gospodarstwach objętych zadaniem EOŚ/2 najczęściej uprawianymi gatunkami roślin rolniczych były: owies, Ŝyto ozime, pszenica ozima i pszenŜyto. Pozostałe gatunki to gryka, łubin wąskolistny, pszenica jara oraz mieszanki: zboŜowa i motylkowa. EOŚ/3 Technologia uprawy wybranego gatunku roślin ogrodniczych w gospodarstwie ekologicznym • Realizacja zadania miała na celu opracowanie najbardziej optymalnej dla danego gatunku metody produkcji ekologicznej, uwzględniającej zabiegi agrotechniczne, środki ochrony roślin i nawozy. • Ze względu na brak opracowań w tym zakresie konieczne są coroczne wdroŜenia i ocena skuteczności w/w metod prowadzące do optymalizacji produkcji. • Po zakończeniu zadania moŜliwa jest takŜe analiza ekonomiczna uprawy, co pozwala na wyciągnięcie odpowiednich wniosków dotyczących opłacalności produkcji oraz przydatności danego gatunku do uprawy w gospodarstwie ekologicznym. • Łącznie zrealizowano 27 zadań. • Najczęściej uprawianymi gatunkami ogrodniczymi były: malina, czarna porzeczka i truskawka. 82 • • Malina • • • • • Malina uprawiana była w 5 gospodarstwach, 6 zadań dotyczyło uprawy czarnej porzeczki, p natomiast 4 wdroŜenia obejmowały uprawę truskawki. W gospodarstwach uprawiano równieŜ aronię czarnoowocową, pigwę, agrest, jabłonie, cukinię, pora i dynię zwyczajną. ana w 5 gospodarstwach objętych wdroŜeniami. Malina była uprawiana Cena owoców wahała się w przedziale od 4,50 do 13,20 zł/kg. Średnia cena owoców z badanych gospodarstw wyniosła 9,94 zł/kg. Średni plon uzyskany z plantacji ekologicznej wyniósł 3,6 t. Osiągnięte efekty ekonomic ekonomiczne zne były zróŜnicowane, głównie z uwagi na dotkliwą suszę. Porzeczka czarna • Porzeczka czarna uprawiana była w 6 gospodarstwach. • Średni plon wyniósł 3t/ha. • Mimo sprzyjającego roku, jeden z rolników nie uzyskał dobrej ceny za surowiec, co spowodowało brakk opłacalności produkcji. • W pozostałych gospodarstwach średnia cena kilograma porzeczki wyniosła 2,20 zł. 83 Truskawka • Cena truskawki we wszystkich gospodarstwach objętych zobowiązaniem kształtowała się na poziomie 4-5 zł. • Średni plon z ha wyniósł 6 t. W uprawach stosowane były nawozy i środki ochrony roślin dopuszczone do rolnictwa ekologicznego: • na plantacjach maliny: Patentkali, Kizeryt granulowany, szare mydło, Miedzian 50 WP, gnojówka z pokrzywy; • w uprawie porzeczki czarnej: Gnojówka z pokrzywy, Polyversum WP, EM, Miedzian 50 WP, nawóz ekologiczny 0-8-18, Fertil, Siarkol 80 WP. Treol, Miedzian Extra 350 SC, SpinTor 240 SC, Natural Crop SL, Wapniak Kornicki, Humus Active, Physio Max; • w przypadku truskawki: gnojówka, Bio-algeen 90, Patent Kali, siarczan potasu, Fizjomax Miedzian 50 WP, pokrzywa, mniszek, pomiot, Protifert, Poliversum, siarczan potasu, Humus Active, Bormax, Polyversym, Calio. Zrealizowane działania Lp. Działanie 1. Szkolenia 2. Konferencje/seminaria 3. Porady 4. Zadania wdroŜeniowo - upowszechnieniowe Ilość 19 1 994 67 Tematyka wybranych konferencji, seminariów i szkoleń Lp. Temat Konferencje/Seminaria Rolnictwo ekologiczne w nowej 1. perspektywie finansowej. Szkolenia 1. Ilość Ilość uczestników ZDR w Chełmie 1 40 ZDR w Janowie Lubelskim 2 87 Organizator Podstawy rolnictwa ekologicznego. 84 2. Prowadzenie gospodarstwa metodami ekologicznymi. 3. Podstawy rolnictwa ekologicznego. Produkcja roślinna i zwierzęca. 4. 5. 6. 7. 8. 9. ZDR w Krasnymstawie, ZDR w Zamościu, ZDR w Białej Podlaskiej, ZDR w Łęcznej, ZDR w Biłgoraju ZDR w Białej Podlaskiej, ZDR we Włodawie ZDR w Bychawie, ZDR w Biłgoraju ZDR w Krasnymstawie Propagowanie ekologicznych metod produkcji Ŝywności. Rolnictwo ekologiczne w świetle PROW 2014-2020. Zasady płatności w rolnictwie ekologicznym. Prowadzenie plantacji malin metodami ekologicznymi, przygotowanie plantacji do zakończenia sezonu wegetacyjnego. Uprawa truskawki na agrowłókninie w gospodarstwie ekologicznym. Technologia uprawy wybranego gatunku roślin ogrodniczych w gospodarstwie ekologicznym - por, truskawka. 6 201 2 17 2 26 2 37 ZDR w Elizówce 1 10 ZDR w Lubartowie 1 11 ZDR w Lubartowie 1 11 ZDR we Włodawie 2 14 Tematyka wybranych artykułów do gazet, audycji telewizyjnych i radiowych Lp. Temat ZDR/Dział Artykuły do gazet Rośliny strączkowe w gospodarstwach 1. ZDR w Biłgoraju ekologicznych. Przywracanie potencjału produkcyjnego szansą 2. ZDR w Elizówce rozwoju gospodarstwa. 3. Ekologia szansą dla małych i średnich gospodarstw. ZDR w 10 lat w ekologii - gospodarstwo Doroty i Jerzego Krasnymstawie 4. Moniów. 5. Uprawa truskawki ekologicznej na zagonach. ZDR w Lubartowie 6. Uprawa karczocha w gospodarstwie ekologicznym. ZDR w Łęcznej 7. Ekologia na dobry dochód i na zdrowie. ZDR w Rykach 8. Płaskurka i samopsza - zboŜa, które powracają. ZDR w Zamościu Suszarnia do owoców w gospodarstwie 9. ZDR we Włodawie ekologicznym. Jak zostać rolnikiem ekologicznym - Dziennik 10. Wschodni, LAR. Najlepsze towarowe gospodarstwo ekologiczne jest 11. na Lubelszczyźnie. Środki ochrony roślin dozwolone w rolnictwie 12. ZEŚ ekologicznym. 13. Uprawa współrzędna. 14. Gospodarstwo Pana Roberta Kuryluka. 15. Rolnictwo ekologiczne w PROW 2014-2020. 16. IV Ekoforum w Końskowoli. Audycje telewizyjne i radiowe Problemy suszy w uprawach rolniczych, 1. ZDR w Elizówce sadowniczych i warzywniczych - TVP Lublin. Rolnictwo ekologiczne na Lubelszczyźnie - Rolnicze 2. Wieści TVP Lublin. ZEŚ Logo rolnictwa ekologicznego na produkcie - co to 3. oznacza. 85 Ilość 1 1 2 1 1 1 1 1 8 1 5 4. 5. Rolnictwo ekologiczne w Województwie Lubelskim Radio Lublin. Radio Lublin - Jak rozpoznać Ŝywność ekologiczną; Czy produkcja ekologiczna ma przyszłość. Zadanie 5. Pomoc rolnikom w realizacji lub wdraŜaniu Programów RolnośrodowiskowoKlimatycznych Głównym załoŜeniem programu jest promowanie produkcji rolnej opartej na metodach zgodnych z wymogami ochrony środowiska i przyrody. Płatności rolnośrodowiskowe obejmują jedynie te zobowiązania, które wykraczają poza obowiązkowe normy ustanowione w stosownych rozporządzeniach, zarówno unijnych, jak i krajowych, np. minimalne wymogi dotyczące stosowania nawozów i środków ochrony roślin. Rolnik, który podejmie się działań rolnośrodowiskowych w gospodarstwie realizuje je przez okres 5 lat. Współpraca z doradcą zawiązuje się na wiele lat. Kumulacja pracy doradczej przypada na sezon naboru wniosków przez Agencję Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa, ale teŜ jest prowadzona przez cały rok. Świadczymy porady w zakresie terminów i wymogów poszczególnych pakietów, na temat programu ochrony zasobów genetycznych roślin i zwierząt, ochrony siedlisk roślinnych i ptasich. W pracy doradczej w 2015 roku duŜo wysiłku poświęcono równieŜ na wyjaśnianiu rolnikom zasad wypełniania bardzo skomplikowanych wniosków na płatności bezpośrednie i rolnośrodowiskowe. Zespół Doradztwa Rolniczego w Zamościu z siedzibą w Sitnie w dniu 25 lutego 2015 r. zorganizował szkolenie o zasięgu powiatowym z zakresu dopłat rolnośrodowiskowych i ekologicznych jakie będą dostępne od 2015 roku. W szkoleniu uczestniczyło ponad 140 osób - rolnicy realizujący program rolnośrodowiskowy w ramach PROW 2007-2014, doradcy rolnośrodowiskowi, rolnicy zainteresowani pozyskiwaniem płatności z działania ekologicznego i rolno-środowiskowoklimatycznego w ramach PROW 2014-2020 oraz przedstawiciele Biura Powiatowego ARiMR w Zamościu. Specjalistka BP ARiMR w Zamościu omówiła zasady kontynuacji programu rolnośrodowiskowego w ramach PROW 2007-2013. Wymogi dla większości pakietów w nowym programie są mniej restrykcyjne od poprzednich co oznacza, Ŝe beneficjenci są zobowiązani do kontynuowania podjętego zobowiązania na dotychczasowych zasadach. Natomiast zmienia się kształt i brzmienie wymogów pakietu ochrona gleb i wód. Jedynie rolnicy, którzy rozpoczęli zobowiązanie w roku 2011 kontynuują ostatni rok zobowiązań bez Ŝadnych zmian. Zaś beneficjenci, którzy rozpoczęli zobowiązanie po roku 2011 muszą dostosować się do nowych zasad m.in. siew międzyplonów w terminie do 15 września, wyłącznie jako mieszanki złoŜonej z minimum 3 gatunków roślin, przy czym gatunek rośliny dominującej w mieszance lub gatunki zbóŜ wykorzystane w mieszance nie mogą przekroczyć 70% jej składu. Dla Pakietu 9 - Strefy buforowe – zostanie zweryfikowana stawka płatności. JeŜeli rolnik nie będzie akceptował dostosowania na nowych warunkach moŜe zakończyć podjęte zobowiązanie, nawet pomimo tego, Ŝe zobowiązanie było realizowane krócej niŜ 5 lat. Wówczas zwrot dotychczas pobranych płatności nie będzie wymagany. Natomiast rolnicy, którzy rozpoczęli w roku 2014 r. realizację programu rolnośrodowiskowego mogą, przejść w 2015 r. na zasady, warunki oraz odpowiednie progi degresywności określone dla analogicznych pakietów w działaniu rolno-środowiskowo-klimatycznym PROW 2014-2020 na następne 4 lata. Następnie omówiono zasady i stawki płatności ekologicznych, które są teraz odrębnym działaniem oraz płatności rolno-środowiskowo-klimatyczne w zakresie rolnictwa zrównowaŜonego, ochrony gleb i wód, zachowania sadów tradycyjnych a takŜe pakiety dotyczące zachowania zagroŜonych zasobów genetycznych w rolnictwie w zakresie roślin i zwierząt. Rolnicy z zadowoleniem przyjęli informacje o korzystnych zmianach w zakresie stawek płatności, zwiększenia degresywności oraz objęcia pakietem 6 uprawy gryki i soczewicy. Natomiast zmiany dotyczące pakietu rolnictwo zrównowaŜone poszerzające badania analizy gleby o węgiel organiczny oraz wymóg uprawy 4 roślin zachowując odpowiedni stosunek procentowy w strukturze upraw w ciągu roku nie spotkały się z aprobatą. W dalszej kolejności pracownik Uniwersytetu Przyrodniczego w Lublinie posiadający uprawnienia eksperta przyrodniczego przedstawił zasady i wymogi pakietów 86 obejmujących cenne siedliska i zagroŜone gatunki ptaków na obszarach Natura 2000 oraz cenne siedliska roślinne poza Naturą 2000. Wykład cieszył się zainteresowaniem, poniewaŜ prezentacja wzbogacona duŜą ilością zdjęć dała słuchaczom moŜliwość wizualizacji posiadanych trwałych uŜytków zielonych. Biorąc pod uwagę stawki płatności i przystępne wymogi pakietów przyrodniczych zapewne wielu rolników zechce realizować je na swoich łąkach i pastwiskach. Nadal warunkiem uzyskania płatności z tych pakietów jest posiadanie oprócz planu działalności rolnośrodowiskowej takŜe ekspertyzy przyrodniczej. Następnym punktem programu było omówienie płatności z tytułu zazielenienia. Jest to nowa płatność powiązana z płatnościami obszarowymi i rolnośrodowiskowymi, która ciągle wśród rolników budzi wiele wątpliwości i emocji, zwłaszcza wymóg dotyczący obszarów proekologicznych tzw. EFA. Gospodarstwa o powierzchni ponad 15 ha gruntów ornych mają obowiązek 5% powierzchni gruntów ornych przeznaczyć na obszar EFA. Za obszary proekologiczne uznawane będą m.in. ugory, zagajniki krótkiej rotacji, strefy buforowe, obszary zalesione w ramach PROW po 2008 roku, obszary z międzyplonami lub uprawami wiąŜącymi azot, a takŜe elementy krajobrazu takie jak: oczka wodne, rowy, zadrzewienia i Ŝywopłoty pod warunkiem, Ŝe znajdują się na gruntach ornych. Przy okazji spotkania poruszono takŜe temat płatności obszarowych, które w tym roku ulegają duŜym zmianom, a wypełnienie wniosku zapewne przysporzy wiele trudności. Na wiele pytań nurtujących rolników wyczerpująco i rzeczowo odpowiadał z-ca kierownika BP ARiMR w Zamościu. Zachęcał do korzystania z pomocy doradców ODR oraz wypełniania wniosku przez Internet po wcześniejszym uzyskaniu z ARiMR loginu i hasła. Przypominał równieŜ, aby przed wypełnieniem wniosku przede wszystkim skrupulatnie zapoznać się z instrukcją, zadbać o kompletność załączników i podpisów. Zrealizowane działania Lp. 1. 2. 3. 4. Działanie Szkolenia Konferencje/seminaria Porady Opracowania Ilość 62 2 3540 6919 Tematyka wybranych konferencji, seminariów i szkoleń Lp. Temat Ilość Ilość uczestników ZDR w Chełmie 1 80 ZDR w Zamościu 1 141 ZDR w Parczewie 1 17 całe województwo 58 921 ZDR w Zamościu, ZDR w Lubartowie 2 25 Organizator Konferencje/Seminaria Program Rolnośrodowiskowo1. Klimatyczny. Nowe zasady płatności 2. rolnośrodowiskowych od 2015 roku. Szkolenia Obowiązki wynikające z realizacji 1. Programu Rolnośrodowiskowego. WdraŜanie działania 2. rolnośrodowiskowo-klimatycznego w nowym rozdaniu. Działanie rolnośrodowiskowo3. klimatyczne, Rolnictwo ekologiczne. Tematyka wybranych artykułów do gazet Lp. Temat Artykuły do gazet Jak zmniejszyć zachwaszczenie w gospodarstwie 1. ekologicznym. 2. Płoną łąki, płoną wiosną i jesienią. 3. Przedstawiam gospodarstwo ekologiczne. Opis pakietu 7 wariant dotyczący utrzymania bydła ras 4. zachowawczych do materiałów konferencyjnych PIWET Puławy. 87 ZDR/Dział Ilość ZDR w Białej Podlaskiej ZDR w Lubartowie ZDR w Wisznicach 1 1 ZEŚ 3 1 Program Rolnośrodowiskowo-klimatyczny w nowym PROW 2014-2020. 6. Zmiana zobowiązań rolno środowiskowych. Nowe zasady płatności rolnośrodowiskowych od 2015 7. roku. Audycje telewizyjne i radiowe Perspektyw rozwoju Ŝywności ekologicznej i jej 1. wsparcia poprzez programy rolnosrodowiskowe Radio Lublin. 5. ZDR w Zamościu 1 ZEŚ 1 Zadanie 6. Wspieranie wykorzystania surowców rolniczych w pozyskiwaniu odnawialnych źródeł energii W ramach priorytetów unijnych na najbliŜsze lata odnawialne źródła energii będą rozwijane w bardzo szerokim zakresie. Bardzo duŜa część OZE bazuje na surowcach rolniczych. Wiedza o moŜliwości wykorzystania głównie surowców odpadowych w rolnictwie jest bardzo waŜna dla rolników. W ramach konferencji w Puławach mieszkańcy obszarów wiejskich mogli dowiedzieć się o moŜliwości odniesienia korzyści ze stosowania OZE, zarówno finansowych jak i gospodarczych, polegających głównie na oszczędności. Upowszechnianie wiedzy o odnawialnych źródłach energii było jednym z priorytetowych zadań doradczych. We współpracy z Urzędem Marszałkowskim Województwa Lubelskiego oraz firmą AAT Austria organizowano wyjazd studyjny do Austrii i Szwajcarii nt. „Nowoczesnych technologii wytwarzania biometanu i zagospodarowania pofermentu z biogazowni”. Wspólnie z firmą FUNDEKO przeprowadzono szkolenie i wyjazd szkoleniowy do biogazowni w Koczergach w ramach projektu BIOGAS3. Opracowano analizy porównawcze kosztów funkcjonowania biogazowni rolniczej i przemysłowej o mocy wytwórczej do 1 MW. W 2015 roku zostały przygotowane innowacyjne propozycje inwestycyjne do realizacji w ramach działalności LODR i Krajowej Sieci Innowacji. Doradcy ds. OZE uczestniczyli w konsultacjach społecznych propozycji programu ograniczenia niskiej emisji na terenie gminy Końskowola i w konsultacjach społecznych na temat zapisów planu zagospodarowania przestrzennego w Końskowoli, rozwój zakładów mięsnych PINI Polska. W dniu 11 lutego 2015 r. w Centrum Innowacyjno Szkoleniowym LODR w Końskowoli odbyło się seminarium pt. „Poferment nawozem dla rolnictwa”. Uczestniczyli w nim koordynatorzy ds. odnawialnych źródeł energii z powiatowych Zespołów Doradztwa Rolniczego, rolnicy, przedsiębiorcy zajmujący się obrotem nawozami, nauczyciele ze szkół rolniczych. Dr Alina Kowalczyk-Juśko przedstawiła właściwości fizyko-chemiczne pofermentu powstałego w wyniku fermentacji metanowej substratów wykorzystywanych w biogazowniach rolniczych oraz rolę pofermentu jako nawozu organicznego z uwzględnieniem zawartości NPK przy ustalaniu dawek na 1ha. Omówiono teŜ zagadnienia dotyczące wprowadzenia do obrotu i zastosowania pofermentu jako nawozu, wynikające z uwarunkowań prawnych określających sposób przechowywania i przetwarzania, a takŜe przepisy regulujące parametry, jakie powinien spełniać wprowadzany do obrotu nawóz (certyfikaty). Seminarium zostało zorganizowane w ramach projektu przygotowanego przez Fundację na rzecz Rozwoju Polskiego Rolnictwa, współfinansowanego ze środków Unii Europejskiej w ramach Pomocy Technicznej Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013, Instytucja Zarządzająca Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013 Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi. Tematyka zadań wdroŜeniowo - upowszechnieniowych: EOŚ/4 Produkcja odnawialnych źródeł energii na poziomie gospodarstwa energetyczne, kolektory słoneczne, bioelektrownie itp.) - zrealizowano 11. • (rośliny Doradzano w zakresie załoŜenia i eksploatacji plantacji roślin na cele energetyczne, instalacji kolektorów słonecznych, oraz biogazowni. 88 • • • Zainteresowanym rolnikom pomagano przy doborze typu kolektora, w przygotowaniu dokumentacji niezbędnej do pozyskania środków pomocowych i określeniu parametrów technicznych. W przypadku 6 z 9 zadań pomyślnie zakończono prace wdroŜeniowe. Została załoŜona jedna plantacja wierzby na cele energetyczne. Zrealizowane działania Lp. Działanie 1. Szkolenia 2. Porady 3. Zadania wdroŜeniowo - upowszechnieniowe Ilość 7 188 13 Tematyka wybranych szkoleń Lp. Temat Ilość Ilość uczestników ZDR w Zamościu 2 33 ZEŚ, ZDR w Kraśniku 4 74 ZEŚ 1 21 Organizator Szkolenia 1. Rośliny energetyczne. Odnawialne źródła energii 2. gospodarstwo samowystarczalne energetycznie. Prosument - produkcja energii ze źródeł 3. odnawialnych w świetle ustawy o energii odnawialnej. Tematyka wybranych artykułów do gazet Lp. Temat Artykuły do gazet 1. Nowoczesne metody produkcji biogazu. Wytwarzanie energii elektrycznej z 2. odnawialnych źródeł energii na potrzeby gospodarstwa - Dziennik Wschodni. Wiatraki - lokalizacja i oddziaływanie na 3. otoczenie - Info Gminy Abramów. 4. Zielona energia bliŜej nas. 5. Poferment nawozem dla rolnictwa. Nowoczesne technologie wytwarzania biometanu i zagospodarowania pofermentu z 6. biogazowni - Wyjazd studyjny do Szwajcarii – Austrii. 7. Poferment nawozem dla rolnictwa. Audycje telewizyjne i radiowe Ekotrasa i szkolenia dla mieszkańców obszarów 1. wiejskich - Radio Lublin. Zastosowanie pofermentu z biogazowni 2. rolniczych - Radio Lublin. Instalacje fotowoltaiczne - zastosowanie w 3. gospodarstwie rolniczym - Radio Lublin. ZDR/Dział Ilość ZEŚ 5 ZEŚ 1 ZEŚ 1 ZEŚ 4 2.2. Program 2. Wspieranie rozwoju przedsiębiorczości i aktywizacja mieszkańców obszarów wiejskich Zadanie 1. Propagowanie i pomoc w rozwijaniu pozarolniczych form aktywności gospodarczej mieszkańców obszarów wiejskich Propagowanie i pomoc w rozwijaniu pozarolniczych form aktywności gospodarczej mieszkańców obszarów wiejskich to głównie działania związane z doradztwem w ramach poszukiwania 89 dodatkowych źródeł dochodu poprzez podejmowanie i rozwijanie pozarolniczej działalności gospodarczej. Istotnym problemem obszarów wiejskich województwa lubelskiego jest poziom dochodowości mieszkańców wsi oraz duŜe i niewystarczająco wykorzystane zasoby siły roboczej. Zmniejszenie nadmiaru siły roboczej oraz poprawa dochodowości w rolnictwie jest moŜliwe poprzez rozwój działalności pozarolniczej w gospodarstwach rolnych, ma to szczególne znaczenie w małych gospodarstwach. Popularną formą działalności pozarolniczej jest szeroko rozumiana agroturystyka i turystyka wiejska. Agroturystyka jest formą turystyki wiejskiej realizowanej w czynnym gospodarstwie rolnym: usługi noclegowe w wolnych pokojach w domu mieszkalnym, wyŜywienie w oparciu o świeŜe, wysokiej jakości produkty z gospodarstwa rolnego i przydomowego, a takŜe i inne usługi wynikające z zasobów gospodarstwa. Obecnie agroturystyka stała się jedną z realnych moŜliwości osiągania dodatkowych źródeł dochodów przez rodziny wiejskie. Świadczenie usług turystycznych, ze względu na duŜą konkurencję i stosunkowo niewielki popyt wymaga duŜych umiejętności i predyspozycji oraz wiedzy z zakresu zagadnień prawnych, ekonomicznych, gastronomicznych, ekologicznych, nt. zasobów kulturowych i przyrodniczych. Potrzeby mieszkańców miast, którzy korzystają z oferty wypoczynku na wsi stale się zmieniają, są coraz większe. Aby sprostać wyzwaniom rynku osoby prowadzące taką formę wypoczynku muszą się ciągle kształcić, wymieniać doświadczenia, doskonalić swoje oferty. Rolnicy, którzy chcą rozpocząć taką działalność mogą skorzystać z doradztwa oraz szkoleń i kursów agroturystycznych organizowanych przez LODR. W województwie lubelskim, wg bazy danych LODR w Końskowoli, na koniec 2015 roku było 501 gospodarstw agroturystycznych, 134 obiektów turystyki wiejskiej i 12 gospodarstw agroekoturystycznych. Kwaterodawcy z terenu województwa lubelskiego, mogą bezpłatnie promować swoje obiekty na stronie internetowej LODR, w zakładce „Oferty agroturystyczne” – obecnie są 133 obiekty. Budowa sieciowych produktów turystyki wiejskiej – wykorzystanie potencjału obszarów wiejskich w podejściu LEADER było głównym tematem seminarium wojewódzkiego 29 września 2015 r. w Końskowoli (woj. lubelskie) zorganizowanego wspólnie przez Centrum Doradztwa Rolniczego w Brwinowie Oddział w Krakowie oraz Lubelski Ośrodek Doradztwa Rolniczego. Budowa zintegrowanych sieciowych produktów turystyki wiejskiej – pakietów (programów) turystycznych, skupiających współpracujące ze sobą podmioty tworzące spójną ofertę, jest jedną z form aktywizacji społecznej i gospodarczej mieszkańców obszarów wiejskich. Do udziału w seminarium zgłosili się rolnicy, właściciele gospodarstw agroturystycznych, obiektów turystyki wiejskiej, przedstawiciele samorządu lokalnego, podmiotów świadczących usługi okołoturystyczne, organizacji pozarządowych zajmujących się turystyką na wsi, lokalnych grup działania oraz doradcy LODR zainteresowani budowaniem sieciowych produktów turystyki wiejskiej. MoŜliwości wsparcia w ramach PROW 2014-2020 inicjatyw związanych z rozwojem turystyki zaprezentował przedstawiciel Departamentu Rozwoju Obszarów Wiejskich Urzędu Marszałkowskiego Województwa Lubelskiego Pan Zbigniew Januszek. Wprowadzeniem do tematu merytorycznego było wystąpienie Pana Andrzeja Wasilewskiego z Departamentu Promocji i Turystyki UMWL dotyczące stanu i perspektyw rozwoju turystyki wiejskiej, w tym agroturystyki na Lubelszczyźnie. Zasadniczy temat seminarium prowadzony był przez specjalistów CDR O/Kraków, dr Leszka Leśniaka oraz mgr inŜ. Klaudiusza Markiewskiego, którzy omówili uwarunkowania budowy zintegrowanych produktów turystyki wiejskiej (programów turystycznych) w oparciu o lokalny potencjał oraz przedstawili przykłady funkcjonujących programów turystycznych (pakietów) sprzedawanych przez profesjonalnych touroperatorów. W trakcie seminarium przeprowadzono równieŜ panel dyskusyjny z udziałem przedstawiciela ODR, przedstawiciela LGD i właściciela gospodarstwa agroturystycznego, moderowany przez przedstawiciela CDR O/Kraków, na temat lokalnych uwarunkowań budowy zintegrowanych produktów turystyki wiejskiej. 90 Przydatne dla doradców było szkolenie nt. „Funkcjonowanie gospodarstw agroturystycznych i obiektów turystycznych na obszarach wiejskich, z uwzględnieniem aktualnych przepisów prawnych oraz doniesienia z XVI Ogólnopolskiego Sympozjum Agroturystycznego”. Tematyka zadań wdroŜeniowo - upowszechnieniowych: WGDiA/1 Działalność pozarolnicza, usługi – zrealizowano 10. Współpraca z przedsiębiorcą i rolnikiem polegała przede wszystkim na doradztwie indywidualnym w firmie, gospodarstwie, biurze doradcy obejmującym zagadnienia związane: z określeniem i zidentyfikowaniem problemów firmy lub gospodarstwa, określeniem i identyfikacją zasobów firmy i gospodarstwa pomocnych przy rozwiązywaniu problemów; określeniem celów i kierunków działań prowadzących do osiągnięcia zamierzeń końcowych; podejmowaniem konkretnych ustalonych działań mających na celu osiągniecie zamierzonych rezultatów. Najczęściej identyfikowano problemy związane ze zbyt niskim dochodem z prowadzonej działalności gospodarczej lub rolniczej, brak środków finansowych na realizację planowanych inwestycji, konieczność poszerzania wiedzy na temat moŜliwości podjęcia działalności gospodarczej (forma prowadzenia działalności gospodarczej, sposób opodatkowania), brak wiedzy przy w wypełnianiu dokumentów potrzebnych w aplikowaniu o środki finansowe na rozpoczęcie lub rozwój działalności gospodarczej - z funduszy Unii Europejskiej, kredytów bankowych lub innych źródeł, brak wystarczającej wiedzy na temat dostępnych form promocji i reklamy firmy. W wyniku współpracy nastąpiło rozszerzenie działalności gospodarczej w zakresie - myjnia samochodowa, samoobsługowa. Prowadzono doradztwo w zakresie: prowadzenia usług wspomagających produkcję roślinną; usług naprawy sprzętu AGD i RTV; usług turystycznych; placówki handlowej; warsztatu samochodowego; powstania nowych miejsc pracy, rozszerzenia asortymentu oferowanych usług i produktów w firmach; promocji firm poprzez druk ulotek, wizytówek, folderów; wyboru formy opodatkowania; funduszy na rozwój przedsiębiorczości: PROW 2014-2020 i kredytów preferencyjnych. WGDiA/3 Agroturystyka i turystyka wiejska – zrealizowano 45. Rolnicy, którzy zaczynają działalność agroturystyczną oczekują doradztwa dotyczącego finansowania działalności agroturystycznej oraz przepisów prawnych w ramach których ma funkcjonować gospodarstwo. Problemy gospodarstw istniejących to przede wszystkim zbyt mała promocja obiektów, ale takŜe niskie wykorzystanie zasobów gospodarstwa i najbliŜszego otoczenia (co przekłada się na liczbę gości), jak równieŜ moŜliwości pozyskiwania funduszy na dalsze funkcjonowanie obiektów oraz uatrakcyjnienie oferty dla gości. Zakresem współpracy było: załoŜenie działalności agroturystycznej, rozszerzenie oferty agroturystycznej (poprzez dodatkowe atrakcje turystyczne, np. zakup rowerów elektrycznych, basenów ogrodowych, przystosowanie kwatery agroturystycznej dla osób starszych), poprawa zagospodarowania terenu wokół kwatery agroturystycznej, nasadzeń wokół posesji, podniesienie wiedzy rolników (doradztwo indywidualne, udział w szkoleniach), dotyczące przepisów prawnych w agroturystyce, przekazywane informacje dotyczące rozszerzenia oferty agroturystycznej poprzez sieciowanie produktów turystycznych, podniesienie wiedzy rolników o produktach lokalnych jako istotnej części produktu turystycznego. Wnioski: • Istnieje potrzeba ciągłego edukowania rolników w zakresie działalności agroturystycznej, sieciowania produktów turystycznych, a takŜe innych składowych gospodarstwa agroturystycznego (uatrakcyjnienia oferty agroturystycznej, produkty lokalne w gospodarstwach agroturystycznych itp.). Konieczne jest informowanie rolników o prowadzeniu działalności agroturystycznej zgodnie z przepisami. • Konieczna jest dalsza promocja gospodarstw agroturystycznych prowadzona przez LODR, zarówno na stronach internetowych, w prasie, na kiermaszach festynach i imprezach. • W związku z tym, Ŝe w perspektywie finansowej na lata 2014-2020 nie ma funduszy na zakładanie typowej działalności agroturystycznej, konieczne jest informowanie rolników 91 o moŜliwości uzyskania dofinansowania do załoŜenia działalności gospodarczej na usługi turystyczne z PROW 2014-2020, równieŜ LEADERA. WGDiA/4 Zagrody edukacyjne – zrealizowano 6. Doradztwo skierowane jest do gospodarstw rolnych, które poszukują dodatkowych źródeł dochodu, związanych z utworzeniem i prowadzeniem zagrody edukacyjnej i chcą oferować usługi edukacyjne na terenach wiejskich. Realizacja zadania miała na celu zachęcenie mieszkańców obszarów wiejskich do poszukiwania dodatkowych źródeł dochodu z pozarolniczej działalności gospodarczej poprzez wykorzystanie istniejących zasobów w najbliŜszym otoczeniu oraz tworzenie i poprawę funkcjonowania juŜ istniejących obiektów turystycznych i produktów turystycznych, ale przede wszystkim podniesieniem prestiŜu zawodu rolnika i upowszechnienie wiedzy na temat pochodzenia Ŝywności. We współpracujących gospodarstwach zauwaŜono problemy związane z niewykorzystaniem zasobów gospodarstw (miejsc noclegowych) i najbliŜszego otoczenia, co wiąŜe się często z brakiem pomysłu na zagospodarowanie wolnych zasobów, poszerzenie oferty turystycznej o utworzenie zagrody edukacyjnej, mała dochodowość z działalności rolniczej i pozarolniczej, brak innych źródeł utrzymania rodziny, brak środków finansowych na realizację inwestycji w gospodarstwach, brak równieŜ moŜliwości uzyskania dofinansowania na zrealizowanie planów, brak dostatecznej wiedzy nt. prowadzenia zagrody edukacyjnej. Po dokonaniu identyfikacji i analizy zasobów w gospodarstwach współpracujących okazało się, Ŝe w wielu przypadkach istnieje niewykorzystane zaplecze, które moŜe być zaangaŜowane w działalność zagrody edukacyjne. Na te zasoby składa się nie tylko samo gospodarstwo z budynkami, gruntami, uprawami i zagospodarowaniem terenu, ale takŜe jego otoczenie i atrakcyjne połoŜenie, warunki przyrodnicze i krajobrazowe oraz predyspozycje i umiejętności gospodarzy. W ramach współpracy podejmowano następujące działania: - zwiększenie promocji gospodarstwa – pomoc i doradztwo, - poszerzenie oferty agroturystycznej o nowe elementy (zagroda edukacyjna - nowe usługi), - doradztwo z pozyskaniu środków z funduszy UE, - doradztwo w zakresie rozpoczęcia i prowadzenia zagrody edukacyjnej. W 2015 roku powstało 7 nowych zagród edukacyjnych, opracowano 17 programów edukacyjnych. Promowano gospodarstwa edukacyjne jako dobry przykład podczas szkolenia z zakresu przedsiębiorczości i zagród edukacyjnych - Urząd Miasta w Krasnymstawie; umoŜliwiono gospodarstwom udział w III ogólnopolskim „Zlocie zagród edukacyjnych”; udzielono pomocy przy przygotowaniu wniosku o certyfikację „Blisko Natury” jako dodatkowej moŜliwości promocji, poszerzano ofertę w zakresie wykorzystania walorów przyrodniczych zagrody. NPP/1 Zakładanie i rozwój mikro i małych przedsiębiorstw na obszarach wiejskich zrealizowano 24. - 2 zadania - wpis do CEIDG czyli załoŜenie nowej działalności gospodarczej, - 3 zadania w zakresie dopisania nowego kodu PKD do juŜ istniejącej działalności, - 4 zadania dotyczące utworzenia nowego miejsca pracy, - 9 zadań związanych z wprowadzeniem innowacji w gospodarstwie rolnym lub przedsiębiorstwie w tym: - wprowadzenie innowacji organizacyjnej - 4 zadania, - wprowadzenie innowacji marketingowej - 5 zadań. Ilość zadań w tym temacie wskazuje na duŜe zainteresowanie. Dodatkowo jest 6 zadań, które jeszcze nie osiągnęły efektu mierzalnego ale są w trakcie realizacji. W trakcie realizacji są zadania związane z wpisem do CEIDG czyli zakładaniem nowej działalności, dopisaniem nowego kodu PKD do juŜ istniejącej działalności oraz utworzeniem nowych miejsc pracy. Wynika z tego, Ŝe tego typu działania wymagają w niektórych przypadkach dłuŜszego okresu realizacji poniewaŜ wiąŜe się to z duŜymi nakładami finansowymi, dlatego teŜ rolnicy, przedsiębiorcy czekają z tą decyzją na uzyskanie wsparcia z Funduszy Europejskich - czyli czekają na uruchomienie korzystnych dla nich działań pomocowych. 92 NPP/3 Marketing i sprzedaŜ produktów, usług mikro i małych przedsiębiorstw – zrealizowano 10 Realizacja zadań w zakresie sporządzenia planu marketingowego dla firm i gospodarstw. Efekty tego działania będzie moŜna zaobserwować po dłuŜszym okresie czasu. Zrealizowane działania Lp. Działanie 1. Szkolenia 2. Konferencje/seminaria 3. Porady 4. Zadania wdroŜeniowo - upowszechnieniowe 5. Kursy agroturystyczne Ilość 28 2 944 95 4 Tematyka wybranych konferencji, seminariów i szkoleń Lp. Temat Organizator Ilość Ilość uczestników NPP 1 77 ZDR w Białej Podlaskiej 1 35 ZDR w Białej Podlaskiej 1 12 ZDR w Chełmie 1 10 ZDR w Chełmie 2 20 4 68 8 156 ZDR w Zamościu 2 58 ZDR w Zamościu 2 31 ZDR w Zamościu ZWG 1 1 21 15 ZWG 1 22 ZDR w Lubartowie ZWG 1 1 17 10 ZDR w Lubartowie 1 33 Konferencje/Seminaria Kierunki wielofunkcyjnego rozwoju 1. Obszarów Problemowych Rolnictwa (OPR). 2. Jakość w turystyce. Szkolenia 1. 2. 3. Zagrody edukacyjne dla gospodarstw agroturystycznych. Premia na rozpoczęcie działalności pozarolniczej, Rozwój usług rolniczych. Przystosowanie domu na kwaterę agroturystyczną. 4. Aktywizacja mieszkańców wsi, agroturystyka i turystyka wiejska, przedsiębiorczość. 5. Propagowanie i pomoc w rozwijaniu pozarolniczych form aktywności gospodarczej mieszkańców obszarów wiejskich. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. ZDR w Janowie Lubelskim, ZDR w Białej Podlaskiej, ZDR w Lubartowie ZDR w Janowie Lubelskim, ZDR w Zamościu, ZDR w Łęcznej, ZDR w Kraśniku, ZDR w Bychawie, ZDR w Chełmie Agroturystyka i turystyka wiejska - Ŝywienie turystów. Agroturystyka i turystyka wiejska. Estetyzacja wsi i zagrody wiejskiej. Marketing w agroturystyce. Przedsiębiorczość na terenach wiejskich. Wykorzystanie potencjału trójkąta turystycznego Kazimierz-Puławy-Nałęczów na przykładzie Nałęczowa do rozwijania form aktywności gospodarczej mieszkańców obszarów wiejskich. Kompozycje boŜonarodzeniowe. Przykłady przedsiębiorczości. Propagowanie pozarolniczych form aktywności zawodowej rolników. 93 Kursy agroturystyczne 1. ZDR w Janowie Lubelskim, ZDR w Chełmie, ZDR w Kraśniku Kurs agroturystyczny. 4 Tematyka wybranych artykułów do gazet, audycji telewizyjnych i radiowych Lp. Temat ZDR/Dział Artykuły do gazet Pensjonat „Uroczysko Zaborek" laureatem XV NEK 1. jubileuszowej edycji konkursu Sposób na Sukces. 2. W „Chutorze Deniszczuki". NMD 3. Zagroda edukacyjna - Gościniec Bialski. ZDR w Białej Podlaskiej PROW 2014-2020 coś dla przedsiębiorczych 4. rolników. 5. Funkcjonowanie agroturystyki wiejskiej. ZDR w Krasnymstawie 6. Rokiczanka - folklor w pełnym wydaniu. ZDR w Lubartowie Moje hobby to tworzyć-wynalazca przyczepy do ZDR w Łęcznej 7. przewozu pieca do pizzy z gminy Puchaczów. Zagroda edukacyjna w Nowinach - źródło ZDR w Radzyniu 8. dodatkowego dochodu. Podlaskim 9. Edukacja ekologiczna w turystyce wiejskiej. I Nagroda dla zespołu „Wójtowianie” z ZDR w Zamościu 10. Krasnobrodu podczas II Międzynarodowego Festiwalu Ludowego. Ogólnopolska Sieć Zagród Edukacyjnych - co się 11. wydarzyło w 2015 roku, rozwój i promocja sieci gospodarstw edukacyjnych. 12. Zagrody edukacyjne - gazeta EKO i MY. Zagrody edukacyjne jako przykład innowacyjnej 13. przedsiębiorczości na terenach wiejskich. 14. Gospodarstwo ekologiczno-agroturystyczne. 15. Pozarolnicze formy działalności. ZWG 16. Podatki w agroturystyce. 17. Agroturystyka ze zwierzętami. Konferencja podsumowująca projekt „Czas dla 18. biznesu". Zagrody edukacyjne, czyli oferta edukacyjna w 19. gospodarstwie. Szansa i nowe wezwania. 20. Agroturystyka zgodna z prawem. Audycje telewizyjne i radiowe 1. Agroturystyka i turystyka w powiecie włodawskim. ZDR we Włodawie 137 Ilość 1 1 2 1 1 1 1 2 10 1 Zadanie 2. Wspieranie przetwórstwa w tym przetwórstwa na poziomie gospodarstwa i sprzedaŜy bezpośredniej Rolnicy stanowią pierwsze, najwaŜniejsze ogniwo w łańcuchu produkcji. Niewielka skala produkcji rodzinnego gospodarstwa sprzyja wyprodukowaniu towarów wartościowych i niszowych. Przetwórstwo surowców z produkcji podstawowej moŜe odbywać się w gospodarstwie rolnym tylko i wyłącznie po zarejestrowaniu działalności gospodarczej i spełnieniu wszystkich wymogów urzędowych. Bardzo często w warunkach domowych, produkowane są wyroby o niepowtarzalnych walorach smakowych oparte o tradycyjne i lokalne receptury. DuŜe zapotrzebowanie na przetwory wytwarzane na bazie gospodarstwa rolnego, posiadające wpisane na Listy Produktów Tradycyjnych, certyfikaty produktów lokalnych, jako produkcja „niszowa” napotyka bariery skomplikowanych procedur i przepisów prawnych. Doradcy bardzo często towarzyszą rolnikom podczas pokonywania trudności. 94 Lubelski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Końskowoli przez 20 miesięcy realizował w partnerstwie projekt „Czas dla biznesu. Tworzenie warunków dla rozwoju przedsiębiorczości na obszarach wiejskich obwodu wołyńskiego Ukrainy i województwa lubelskiego w Polsce przez dywersyfikację produkcji rolnej” w ramach Programu Współpracy Transgranicznej Polska - Białoruś - Ukraina 20072013 Europejskiego Instrumentu Sąsiedztwa i Partnerstwa. 21 kwietnia 2015 roku w CSW „Energetyk” w Nałęczowie odbyła się konferencja podsumowująca projekt z udziałem zaproszonych gości z Polski i Ukrainy. Podczas konferencji przedstawione zostały cele projektu, osiągnięte rezultaty, wynikające ze współpracy, oraz korzyści płynące z realizacji projektów transgranicznych. W ramach projektu dla 200 rolników z województwa lubelskiego zorganizowaliśmy 10 szkoleń warsztatowych, dwudniowych z zakresu sprzedaŜy bezpośredniej produktów pochodzących z gospodarstwa rolnego oraz przetwórstwa na poziomie gospodarstwa z uwzględnieniem przepisów dotyczących surowców roślinnych i zwierzęcych, omówiono wymogi działalności Marginalnej Lokalnej Ograniczonej. Na konferencji zostały zaprezentowane przedsięwzięcia z zakresu przetwórstwa, sprzedaŜy bezpośredniej, działalności grup producenckich i zrzeszeń, gospodarstwa rolne, odwiedzane podczas zorganizowanych szkoleń i wizyt studyjnych. Mamy nadzieję, Ŝe przedstawione przykłady pozytywnie działających z sukcesem obiektów i gospodarstw staną się zachętą dla innych do podejmowania podobnych działalności i wykorzystania zastosowanych rozwiązań w praktyce. Podsumowaniem projektu jest broszura „Dobre praktyki” wydana w nakładzie 1000 egz. w języku polskim i ukraińskim. Realizacja projektu „Czas dla biznesu” była okazją do wymiany doświadczeń, nawiązania współpracy i kontaktów, które w przyszłości z pewnością zaowocują kolejnymi projektami z udziałem Ukrainy. LODR w Końskowoli współrealizował projekt „Przetwórstwo na poziomie gospodarstwa rolnego warunkiem dywersyfikacji dochodu rodzin rolniczych (zboŜa, owoce, mięso i mleko) oraz podstawy sprzedaŜy bezpośredniej”. W ramach II etapu zrealizowano 7 szkoleń w których wzięło udział 160 osób. Celem szkoleń było przekazanie od strony praktycznej wiedzy z zakresu technologii, wymagań higienicznych, bezpieczeństwa Ŝywności oraz wymagań prawno-administracyjnych przy zakładaniu działalności małego przetwórstwa w gospodarstwie rolnym. Tematyka zadań wdroŜeniowo - upowszechnieniowych: 5/O Produkcja owoców wysokiej jakości z uwzględnieniem sprzedaŜy bezpośredniej – zrealizowano 8. Temat tego wdroŜenia został zrealizowany na plantacjach truskawek, malin letnich oraz w sadach: wiśniowym i jabłoniowym. Pomimo trudnego roku spowodowanego suszą uzyskane plony były na średnim poziomie, owoce dobrej jakości sprzedawane częściowo detalicznie na rynku, bądź bezpośrednio z gospodarstwa uzyskując wyŜsze ceny niŜ za pozostałe owoce sprzedawane do przetwórstwa. Dzięki takiej sprzedaŜy uzyskano wartość dodaną z gospodarstwa. Plony Truskawka dt/ha Średnia Minimum Maksimum 109,93 92 142,8 Malina letnia Wiśnia 100 119,95 133,3 106,6 95 Porzeczka czarna Jabłonie 45 450 6/O Produkcja warzyw wysokiej jakości z uwzględnieniem sprzedaŜy bezpośredniej – zrealizowano 9. W gospodarstwach, które postawiły na sprzedaŜ w obrębie gospodarstwa uprawiana była głównie kapusta głowiasta biała. Gatunek ten z jesiennego zbioru plonował na dość wysokim poziomie, jak na tak suchy rok osiągnięto wyŜszą wartość dodaną poprzez uzyskanie znacznie wyŜszych cen jednostkowych, w porównaniu do sprzedaŜy zakładom przetwórczym czy hurtowniom. Plony Brokuł dt/ha Średnia Minimum Maksimum Ziemniak 225 Kalafior 340 Ogórek 225 Kapusta głowiasta 500 87,5 75 100 WGDiA/2 Przetwórstwo na poziomie gospodarstwa – zrealizowano 5. Przy realizacji zadania napotkano następujące problemy: niska dochodowość, pogarszająca się sytuacja małych i średnich gospodarstw, niedostateczna wiedza o sprzedaŜy bezpośredniej i przetwórstwie na poziomie gospodarstwa, konieczność podporządkowywania się małych przetwórni do wymogów prawnych obowiązujących jak dla duŜych przedsiębiorstw, brak funduszy pozwalających na rozwój działalności. Rezultaty: - podjęcie sprzedaŜy bezpośredniej produktów nieprzetworzonych z gospodarstwa: jaj, malin, truskawek, kaczek, indyków, - poszerzenie asortymentu sprzedaŜy o przetwory owocowo – warzywne, owocowe: konfitura i dŜemy ze śliwek oraz nalewkę śliwkową. Produkty sprzedawane są na targach i festynach, - załoŜenie działalności gospodarczej: produkcja dŜemów, konfitur i nalewek ze śliwek, - opracowanie systemu HACCP dla małego przetwórstwa, - dobranie maszyn i urządzeń do przetwórstwa – sortownik do ziemniaków i warzyw korzeniowych, - przygotowanie produktu do sprzedaŜy, opakowań z opisem. Podczas realizacji zadań informowano rolników o przepisach. Bardzo potrzebna jest ciągła edukacja rolników, a przede wszystkim doradców odnośnie przepisów obowiązujących w sprzedaŜy bezpośredniej i przetwórstwie, gdyŜ wprowadzane są róŜnego rodzaju zmiany oraz rozszerzenia, które pomogą „rozjaśnić” wiele kwestii związanych z prowadzeniem działalności rolniczej i pozarolniczej. Pomagano promować działalność poprzez udział w kiermaszach, wystawach, festynach, targach: DOD w Sitnie, doŜynki gminno-parafialne, Festyn Dni Kultury Chrześcijańskiej, Dni Wieprza, Kiermasz ekologiczny w Tomaszowie Lubelskim, poprzez pomoc w wykonaniu wizytówek, wskazywano szukanie nowych rynków zbytu: szkoły przedszkola, nabywcy indywidualni, hurtownie. NPP/2 Mikro i małe przedsiębiorstwa z branŜy przetwórstwa rolno-spoŜywczego – zrealizowano 9. Realizacja zadań w zakresie wprowadzenia innowacji (technologicznej, organizacyjnej i marketingowej). Najwięcej, bo 4 zadania zrealizowane były w innowacji technologicznej, 3 zadania w innowacji marketingowej, natomiast 2 zadania w kierunku innowacji organizacyjnej. Wynika z tego, Ŝe rolnicy, przedsiębiorcy widzą moŜliwości uzyskania większej wydajności przedsiębiorstwa, gospodarstwa poprzez zastosowanie innowacyjnych technik, technologii produkcji, uprawy. Ilość zadań w innowacji marketingowej – 3, wskazuje takŜe na to, Ŝe i w tym kierunku rolnicy, przedsiębiorcy widzą dla siebie szansę aby uzyskać lepsze efekty. W tym zadaniu nie podjęto działań związanych z utworzeniem nowych miejsc pracy. 96 Zrealizowane działania Lp. Działanie 1. Szkolenia 2. Porady 3. Zadania wdroŜeniowo - upowszechnieniowe Ilość 4 327 31 Tematyka wybranych szkoleń Lp. Temat Organizator Ilość Ilość uczestników 4 129 Szkolenia 1. Wsparcie inwestycji w przetwarzaniu produktów rolnych i obrót nimi lub ich rozwój, sprzedaŜ bezpośrednia. Tematyka wybranych artykułów do gazet Lp. Temat Artykuły 1. Projekt dotyczący przetwórstwa. SprzedaŜ bezpośrednia produktów 2. rolnych - Gościniec Bialski. 3. Wartości odŜywcze pomidora. 4. SprzedaŜ bezpośrednia. 5. Naturatur - Oleje tłoczone na zimno. ZDR w Białej Podlaskiej, ZDR w Janowie Lubelskim, ZDR w Lubartowie ZDR/Dział Ilość NPP ZDR w Białej Podlaskiej 1 ZDR w Chełmie 2 ZDR w Łukowie 1 1 Zadanie 3. Wspieranie inicjatyw lokalnych i pomoc przy pozyskiwaniu funduszy na działalność Budowanie kapitału społecznego na wsi poprzez wsparcie społeczności lokalnej w tworzeniu i sprawnym funkcjonowaniu organizacji pozarządowych na terenach wiejskich, wsparcie budowy oddolnych inicjatyw lokalnych oraz rozwijanie zainteresowań i umiejętności społecznych dzieci i młodzieŜy m.in. we współpracy ze szkołami, stanowi podstawę aktywizacji społecznej. Prace prowadzone były w kilku głównych kierunkach: animowanie działań integracyjnych i wspieranie aktywności obywatelskiej na rzecz środowiska lokalnego oraz inspirowanie mieszkańców wsi do aktywnego uczestnictwa w Ŝyciu społecznym, diagnozowanie i umiejętne zarządzanie lokalnymi zasobami w tym odpowiednie ich wykorzystanie oraz podejmowanie działań na rzecz ich zachowania, zwiększenie potencjału zdobywania środków finansowych i ich wykorzystania na cele społeczne, wymiana doświadczeń oraz sieciowanie z innymi organizacjami w tym budowanie partnerstw i platformy współpraca z samorządem, instytucjami oraz innymi organizacjami pozarządowymi, doradztwo oraz wsparcie organizacyjne m. in. z zakresu tworzenia, sprawnego działania oraz zarządzania w organizacjach pozarządowych, inne zagadnienia doradcze i edukacyjne wzmacniające kapitał społeczny na obszarach wiejskich. Doradcy LODR współpracując z podmiotami działającymi na obszarach wiejskich promują podejmowanie inicjatyw lokalnych podczas spotkań, szkoleń czy organizowanych wystaw, targów. Realizacja zadań wdroŜeniowo - upowszechnieniowych: WGDiA/7 Aktywizacja społeczności wiejskiej – zrealizowano 40. Zadanie realizowano we współpracy z organizacjami pozarządowymi, instytucjami oraz liderami społeczności wiejskich: stowarzyszenia zarejestrowane w KRS; organizacje bez osobowości prawnej, fundacje, Lokalne Grupy Działania, Gminne Ośrodki Kultury, Biblioteki, Szkoły Podstawowe, klub wolontariatu, Punkt Informacji Europejskiej „Europe Direct”, lokalni animatorzy społeczni. W ramach prowadzonej współpracy nastąpiło: 97 - załoŜenie 2 organizacji pozarządowych z osobowością prawną - Stowarzyszenie Aktywnych Kobiet w śurawnicy, Stowarzyszenie Aktywnych Gospodyń w Lisznie, - załoŜenie 7 organizacji pozarządowych bez osobowości prawnej - Koła Gospodyń Wiejskich w gminie Rejowiec, Kluby działające przy Publicznym Gimnazjum w Trzydniku DuŜym i przy Zespole Szkół w KsięŜomierzu; - monitorowanie oraz prowadzenie kalendarza programów grantowych dla NGO, - opracowanie projektów, pomoc w przygotowaniu dokumentów aplikacyjnych m.in. do programów: FIO, Fundacja Fundusz Lokalny Ziemi Biłgorajskiej w ramach Lubelskie Lokalnie Mikrodotacje FIO, Dom Kultury plus – „Razem tworzymy kulturę”, Fundacja BGK „Na dobry początek!”; oferty zadań zleconych do samorządu lokalnego i inne; - opracowanie, pomoc w realizacji i rozliczeniu projektów: „Smaki natury w kuchni naszych babć”, „Organizacja imprez kulturalnych we Wsi Stara Bordziłówka”; „Łęczyńskie smaki – warsztaty zachowania dziedzictwa kulinarnego podczas imprez promujących powiat Łęczyński”; „Szlakiem dobrego smaku – Łęczyńska wieś zaprasza”; „BliŜej smaku i tradycji – stół darów ziemi”; „Regionalna Izba Pamięci w Wysokiem - dokument kultury ludowej zamojskiej wsi”; - animowanie działań integracyjnych i aktywności obywatelskiej na rzecz środowiska lokalnego, forma działania: festyny – pikniki rodzinne, integracyjne, koncerty kolęd, festyn zdrowia, konkursy kulinarne, kultywowanie dziedzictwa kulturowego – wykonano 4 – metrowe palmy wielkanocne, wykonano wieńce doŜynkowe, organizacja 2 konkursów „Piękna zagroda wiejska”; udział w konkursie „Nasze Kulinarne Dziedzictwo” – pomoc w opracowaniu zgłoszenia do konkursu, organizacja konkursu plastycznego dla dzieci: „Moja wieś w Unii Europejskiej - wczoraj, dziś i jutro” – 314 uczestników; - doradztwo oraz wsparcie organizacyjne: zakres tematyczny: wsparcie działalności stowarzyszenia w tym wymogi formalno – prawne dot. tworzenia i funkcjonowania, fundusze dla NGO, analiza dokumentów konkursowych, przygotowywanie wniosków aplikacyjnych, prawidłowa realizacja i rozliczanie projektów, pomoc w opracowaniu rocznych programów działania, wsparcie lidera w środowisku lokalnym, dziedzictwo kulturowe w tym obrzędy – kultywowanie tradycji na wsi, dziedzictwo kulinarne i rejestracja produktów tradycyjnych, promocja produktów lokalnych, LGD w nowym okresie programowania, konsultacje dot. tworzenia LSR; - wymiana doświadczeń oraz sieciowanie z innymi organizacjami; - promocja organizacji i podejmowanych działań. Zrealizowane działania Lp. Działanie 1. Szkolenia 2. Konferencje/Seminaria 3. Porady 4. Zadania wdroŜeniowo - upowszechnieniowe Ilość 33 1 460 40 Tematyka wybranych konferencji, seminariów i szkoleń Lp. Temat Konferencje/Seminaria Budowa sieciowych produktów turystyki 1. wiejskiej - wykorzystanie potencjału obszarów w podejściu LEADER. Szkolenia 1. BudŜet domowy. Świat wokół nas - warsztaty edukacyjne 2. kształtujące aktywność społeczną dzieci z obszarów wiejskich. Poznajemy tradycje świąteczne naszego 3. regionu. 4. Organizacja zagród edukacyjnych. 5. Projektowanie ogrodów. Ilość Ilość uczestników ZWG 1 41 ZDR w Zamościu 2 30 ZWG 1 17 ZWG 1 16 1 12 1 13 Organizator ZDR w Radzyniu Podlaskim ZDR w Zamościu 98 6. 7. Quilling - dekoracje boŜonarodzeniowe. Wymogi formalno-prawne funkcjonowania stowarzyszenia rejestrowego, sprawozdawczość, zmiany w KRS. 8. Aktywizacja społeczności wiejskiej – carving. 9. Warsztaty pszczelarskie. 10. Wspieranie inicjatyw lokalnych mieszkańców obszarów wiejskich. 11. VII Forum Kobiet Aktywnych - aktywizacja kobiet na terenach wiejskich wyjazd z grupą kobiet gminy Zwierzyniec. ZDR w Parczewie ZDR w Zamościu, ZDR w Białej Podlaskiej ZDR w Zamościu, ZDR w Radzyniu Podlaskim, ZWG ZDR w Radzyniu Podlaskim ZDR w Łęcznej, ZDR w Zamościu, ZDR w Hrubieszowie, ZDR w Bychawie, ZDR w Hrubieszowie, ZDR we Włodawie 11. Tarnawatka - aktywna gmina. 12. 13. Święto Kwitnących Sadów w SAD-POL Polubicze. WaŜne zmiany w przepisach o stowarzyszeniach. Jak samorząd moŜe przekazać organizacji pozarządowej pieniądze na jej działanie. Współpraca samorządu z organizacjami pozarządowymi – koncepcja starannie przemyślana. Jak zarabiać na tradycyjnej kulturze wsi nadbuŜańskich? Paczka od rolnika - dobry pomysł na sprzedaŜ bezpośrednią. 15. 16. 17. 99 48 4 74 3 34 1 17 11 149 1 13 ZDR w Zamościu Tematyka wybranych artykułów do gazet Lp. Temat Artykuły do gazet Lokalne Grupy Działania w nowej perspektywie 1. finansowej 2014-2020. 2. Nie chcą lub nie mogą być miastami. Bialskopodlaska Lokalna Grupa Działania w trakcie przygotowań do nowego okresu programowania 3. rozmowa z prezesem BLGD M. Kostką, Gościniec Bialski. 4. Aktywizacja kobiet na wsi. Powiat janowski gryką słynie - promocja gryczanego 5. potencjału powiatu janowskiego oraz wszechstronne walory uprawy gryki. 6. Zespół Śpiewaczy z Szastarki. 7. Pozyskują fundusze i rozwijają przedsiębiorczość. Poradnik NGO - obowiązki sprawozdawcze 8. organizacji pozarządowej. Jak Lokalna Grupa Działania „Owocowy Szlak” zmienia oblicze powiatu opolskiego - Efekty 9. wdraŜania Lokalnej Strategii Rozwoju w latach 20092015. Wizyta w gospodarstwie pasiecznym u Pana 10. Edwarda Kryńskiego. Wykorzystanie leczniczych właściwości pszczół. 14. 3 ZDR/Dział Ilość NEK 3 ZDR w Chełmie 1 ZDR w Janowie Lubelskim 1 ZDR w Kraśniku 2 ZDR w Łęcznej 1 ZDR w Opolu Lubelskim 1 ZDR w Radzyniu Podlaskim 1 ZDR w Tomaszowie Lubelskim ZDR w Wisznicach 1 ZWG 5 1 Zadanie 4. Działania na rzecz zachowania dziedzictwa kulturowego i przyrodniczego wsi oraz tradycji kulinarnych regionu Lubelszczyzny ZrównowaŜony rozwój obszarów wiejskich, poprawa standardu jakości Ŝycia mieszkańców wsi, ze szczególnym uwzględnieniem zachowania dziedzictwa kulturowego i kulinarnego, produktów tradycyjnych i lokalnych oraz dziedzictwa przyrodniczego, poprzez estetyzację wsi i posesji jest wciąŜ aktualnym zagadnieniem w pracy doradczej. Walory kulturowe i przyrodnicze Lubelszczyzny mają duŜe znaczenie w tworzeniu dobrego wizerunku obszarów wiejskich. Zachowanie dziedzictwa kultury i piękna krajobrazu staje się wartością, o którą naleŜy i warto dbać. Poprawa estetyki miejscowości i posesji tworzą, wzajemnie przenikający się krajobraz, wzbogacający miejscowe zasoby przyrodnicze i kulturowe. Wytwarzanie wyrobów regionalnych i lokalnych wspomaga działania zmierzające do zachowania dziedzictwa kulturowego wsi oraz rozwój obszarów wiejskich, poprzez umoŜliwienie rolnikom podjęcia działalności zarobkowej. Rosnąca świadomość konsumentów znajduje odzwierciedlenie w zwiększonym popycie na produkty charakteryzujące się wysoką jakością, która jest wynikiem szczególnych metod ich wytwarzania, wyjątkowego składu lub określonego pochodzenia. Produkcja regionalnych i tradycyjnych wyrobów związana jest ze zwiększeniem róŜnorodności wytwarzanej Ŝywności. Wytwarzanie wyrobów regionalnych i tradycyjnych wspomaga rozwój obszarów wiejskich, poprzez umoŜliwienie rolnikom zarobkowania oraz prowadzenie działalności pozarolniczej. W dniu 30 stycznia 2015 r. w Rykach odbyły się warsztaty kulinarne. Panie z Koła Gospodyń Wiejskich, pod bacznym okiem specjalisty ds. przetwórstwa na poziomie gospodarstwa i sprzedaŜy bezpośredniej LODR w Końskowoli przygotowały m.in. przepyszne kulebiaczki oraz najrozmaitsze sałatki. Tematyka zadań wdroŜeniowo - upowszechnieniowych: WGDiA/5 Dziedzictwo kulturowe i kulinarne, produkty tradycyjne – zrealizowano 28. Głównym celem tego zadania było propagowanie kultury i tradycji, wspieranie działań zmierzających do rozpowszechniania wiedzy na temat dziedzictwa kulinarnego i kulturowego, a takŜe wyróŜnianie produktów, które mogą zdobyć uznanie ich regionalnego bądź tradycyjnego charakteru. Zwiększenie świadomości konsumentów oraz działania informacyjne i promocyjne, wsparcie dla wytwarzania lokalnych produktów Ŝywnościowych o określonym pochodzeniu geograficznym i specyficznych cechach jakościowych przez przekazywanie informacji, wiedzy i umiejętności oraz popularyzowanie dobrej praktyki ich produkowania. Waloryzacja obszarów wiejskich poprzez reaktywowanie lokalnej tradycji i umiejętności oraz wykorzystanie miejscowych zasobów do wytwarzania typowo polskich produktów lokalnych. Zadanie realizowano w gospodarstwach rolnych, organizacjach pozarządowych, KGW, w lokalnych społecznościach wiejskich poprzez kształtowanie i tworzenie postaw zmierzających do kultywowania i zachowania dziedzictwa kulturowego, kulinarnego, szkolenia warsztatowe z zakresu kultywowania lokalnych tradycji: rękodzieło i kulinaria, doradztwo w zakresie opracowania wniosków rejestracyjnych produktów tradycyjnych, lokalnych, pomoc w pozyskiwaniu środków zewnętrznych na podejmowanie zadań, podejmowanie działań związanych z promocją towarów, wyrobów mających charakter tradycyjny, lokalny; organizacja konkursów potraw regionalnych - potencjalnych źródeł produktów tradycyjnych i regionalnych. Prowadzono szkolenia warsztatowe z zakresu kultywowania lokalnych tradycji: rękodzieło i kulinaria: Stowarzyszenie Kobiet Gminy Uchanie – Łabunie – warsztaty kulinarne; Zachowanie tradycji jako element budowania potencjału społecznego; tradycje wielkanocne; doradztwo w zakresie opracowania wniosków rejestracyjnych produktów tradycyjnych, lokalnych: promocja – nalewka z aronii na bazie miodu; promocja szarlotki józefowskiej; rejestracja produktu tradycyjnego Korowój Weselny z Paszenek; podejmowanie działań związanych z promocją towarów, wyrobów mających charakter tradycyjny, lokalny; organizacja konkursów potraw regionalnych potencjalnych źródeł produktów tradycyjnych i regionalnych – udział w Forum Kobiet Aktywnych 100 w Józefowie, Festiwal Kultury Antycznej Gotania, DoŜynki; „Dwór nad Bugiem” – zajęcia nt. Produkty tradycyjne wykorzystane w ofercie ośrodka; Święto Pszczoły; Udział w konkursach kulinarnych, „Nasze kulinarne dziedzictwo”, konkurs „Festiwal Wielkanocnych smaków”, Festiwal Dni Wieprza w Wieprzowie, Gminne Spotkanie KGW ; KGW w śalinie – festyn „Bolkowanie”, Święto Jesieni, Kwaszeniaki i kiszeniaki, Jarmark Wielkanocny w Kszczonowie, Babska Niedziela – festyn integracyjny SKPŁ, Forum Kobiet Gminy Milejów, Konkurs doŜynkowy; promocja tkactwa – wyrobów tkackich i edukacja. Uczestnictwo w kiermaszach: Kiermasze lokalne przed Nałęczowskim Ośrodkiem Kultury w Nałęczowie, „Święto Jesieni” w Kazimierzu Dolnym, Kiermasze świąteczne org. przez UMWL. WGDiA/6 Dziedzictwo przyrodnicze, estetyzacja – zrealizowano 29. Realizacja zadania dotyczyła działań związanych z poprawą wizerunku miejscowości i indywidualnych posesji poprzez kształtowanie i tworzenie pozytywnego wizerunku miejscowości, zagospodarowanie terenu posesji indywidualnych lub przestrzeni publicznej, doradztwo w zakresie estetyzacji obiektu lub jego części, informację, pomoc w pozyskiwaniu środków zewnętrznych na podejmowanie zadań, promocję lokalnych przedsięwzięć: uczestnictwo w imprezach okolicznościowych i konkursach, proekologiczny ogród przydomowy. W rezultatach współpracy moŜemy wskazać: - opracowanie projektu zagospodarowania gospodarstwa; załoŜenie rabaty skalnej, miejsca do wypoczynku; prace pielęgnacyjne w ZS w Wólce Gościeradowskiej, Stow. Leśna Polana – zagospodarowanie terenu wokół szkoły; - zagospodarowanie terenu wokół Domu Kultury w Turowie, estetyka przy świetlicy w Kopinie, Wiejski Dom Kultury w Kolanie, zagospodarowanie posesji, projekt nasadzeń w ogrodach przydomowych; - wyjazdy do Ogrodu Botanicznego w Powsinie, gospodarstwa szkółkarskiego Dawidy, śabieniec; Jesienny Kiermasz Materiału Szkółkarskiego w Końskowoli, Święto RóŜ w Końskowoli; - konkursy: Trzydnik DuŜy, StrzyŜewice. Zrealizowane działania Lp. Działanie 1. Szkolenia 2. Porady 3. Zadania wdroŜeniowo - upowszechnieniowe 4. Kursy/warsztaty kulinarne Ilość 115 650 57 15 Tematyka wybranych szkoleń Lp. Temat Organizator Ilość Ilość uczestników 2 40 3 66 8 122 13 170 1 14 Szkolenia 1. Racjonalne Ŝywienie rodziny. 2. BudŜet domowy. 3. Dekorowanie potraw - carving - poziom podstawowy. 4. Działania na rzecz zachowania dziedzictwa kulturowego i przyrodniczego wsi oraz tradycji kulinarnych regionu Lubelszczyzny. 5. Dziedzictwo kulturowe - sztuka układania wieńców na Święto Wszystkich Świętych. 101 ZDR w Kraśniku, ZDR w Chełmie ZDR w Chełmie ZDR w BełŜycach, ZWG, ZDR w Elizówce , ZDR w Zamościu, ZDR w Rykach ZDR w Łęcznej, ZDR w Zamościu, ZDR w Lubartowie, ZDR we Włodawie, ZDR w Chełmie, ZDR w Hrubieszowie ZDR w Opolu Lubelskim 6. Estetyka wsi i zagrody wiejskiej. ZDR w Łukowie, ZDR w Kraśniku, ZDR w Zamościu 3 78 7. Zastosowanie ziół i przypraw w kuchni, kosmetyce i medycynie ludowej. ZDR w Chełmie 2 28 8. Rabaty bylinowe w ogródku przydomowym. 3 57 9. Zachowanie dziedzictwa kulinarnego produkt tradycyjny. 6 69 10. Zachowanie dziedzictwa kulturowego ozdoby boŜonarodzeniowe. 14 181 ZDR w Rykach 1 11 ZDR w Białej Podlaskiej 1 11 ZDR w Bychawie 1 12 1 14 4 56 1 22 2 24 7 113 13 193 4 68 1 12 1 17 4 48 1 16 3 64 1 12 2 28 11. 12. 13. Zachowanie dziedzictwa kulturowego palmy wielkanocne. SprzedaŜ bezpośrednia produktów tradycyjnych. Zachowanie tradycji kulturowych jako element budowania potencjału społecznego. 14. Tradycje kulinarne regionu Lubelszczyzny. 15. Wielkanocne warsztaty florystyczne. 16. Zasady nakrywania stołu. 17. Zdrowie na talerzu. 18. Stroiki świąteczne. 19. Sztuka zdobienia przedmiotów - warsztaty decoupage. 20. Warsztaty rękodzieła. 21. Pająki ze słomy. Warsztaty pszczelarskie, zwijanie świec, poznawanie sprzętu. 22. 23. Bibułkarstwo. 24. Wieniec doŜynkowy. 25. Tradycje Wielkanocne. 26. Kasze, zdrowe Ŝywienie rodziny. Wykonywanie kompozycji wiosennych i wielkanocnych. 27. 102 ZDR w Janowie Lubelskim, ZDR w Bychawie ZDR w Chełmie, ZDR w Białej Podlaskiej, ZWG ZDR w Zamościu, ZDR w Białej Podlaskiej, ZWG, ZDR w Zamościu, ZDR w Bychawie ZDR w Opolu Lubelskim ZDR w Białej Podlaskiej, ZDR w Łukowie, ZDR w Wisznicach ZDR w Krasnymstawie ZDR w Krasnymstawie ZDR w Zamościu, ZDR w Bychawie, ZDR w Wisznicach, ZDR w Łukowie, ZDR w Kraśniku ZDR w Janowie Lubelskim, ZDR w Elizówce, ZDR w Tomaszowie Lubelskim, ZDR w BełŜycach ZDR w Zamościu, ZDR w BełŜycach ZDR w Zamościu ZDR w Radzyniu Podlaskim ZDR w Zamościu, ZDR w Bychawie ZDR w Bychawie ZDR w Zamościu, ZWG, ZDR we Włodawie ZDR w BełŜycach ZDR w Bychawie, NMD 28. Potrawy Wielkanocne. 29. Pokaz Ŝywieniowy - potrawy karnawałowe. 30. Estetyka zagrody wiejskiej. Warsztaty kulinarne 1. Warsztaty kulinarne - potrawy lokalne. 2. Warsztaty kulinarne Pora na pora. 3. Warsztaty kulinarne - potrawy jarskie. Warsztaty z dekorowania tortów masą cukrową. 4. 5. Warsztaty kulinarne-potrawy walentynkowe. ZDR w BełŜycach, ZDR w Bychawie ZDR w Wisznicach ZDR w Łukowie 3 36 1 16 3 135 8 139 ZDR w Elizówce, ZDR w Zamościu, ZDR w Tomaszowie Lubelskim, ZDR w Chełmie, ZDR w Łęcznej ZDR w Tomaszowie Lubelskim ZDR w Bychawie 1 13 1 16 ZDR w Parczewie 1 15 ZDR w Bychawie, ZWG 2 37 Tematyka wybranych artykułów do gazet, audycji telewizyjnych i radiowych Lp. Temat ZDR/Dział Artykuły do gazet Ciecierzyca - wartości odŜywcze i 1. zastosowanie w Ŝywieniu. 2. Pora na pora. Wybrane potrawy świąteczne - Gościniec 3. Bialski. 4. Zimowy jadłospis - Gościniec Bialski. Przepisy do jesiennego jadłospisu 5. Gościniec Bialski. 6. Stół w świątecznej odsłonie. 7. Oleje w Ŝywieniu - Gościniec Bialski. 8. Jesienne dekoracje z dyni. 9. Potrawy z kapusty - Gościniec Bialski. 10. Przetwory z warzyw i owoców. 11. Wiśnie i czereśnie - Gościniec Bialski. Potrawy do wiosennego jadłospisu 12. Gościniec Bialski. 13. Potrawy na wiosnę - Gościniec Bialski. 14. Potrawy wielkanocne - Gościniec Bialski. Desery w zimowych jadłospisach 15. Gościniec Bialski. 16. Potrawy wielkanocne. Wybrane potrawy na okres zimowy 17. Gościniec Bialski. 18. Złote Kosy przyznane. Aktywność kobiet na wsi na przykładzie 19. Stowarzyszenia Kobiet Aktywnych Gminy Krzczonów. 20. Potrawy jednogarnkowe. 21. Wiosenne prace w ogrodzie. 22. Warzywa, które leczą. 23. Produkty Lokalne Ziemi Janowskiej. 103 NMD Ilość 2 15 ZDR w Białej Podlaskiej 2 ZDR w Bychawie ZDR w Chełmie ZDR w Hrubieszowie ZDR w Janowie Lubelskim 2 1 2 24. 25. Kultywujemy tradycje, promujemy region. Zakładanie ogródka ziołowego. Święto owoców miękkich i rękodzielnictwa 26. Kraśnik 2015. 27. Mała miejscowość duŜa kultura. 28. Kozłówka warta odwiedzenia. 29. "Młyn sołtysa" w Serokomli. 30. Rośliny cebulowe. Tradycja wielkanocna wsi Puszno 31. Godowskie. Zrób to sama - rękodzieło 32. boŜonarodzeniowe. 33. Wykorzystanie ziół w kuchni. Działania na rzecz zachowania dziedzictwa 34. kulturowego i przyrodniczego wsi oraz tradycji kulinarnych regionu Lubelszczyzny. 35. BoŜe Narodzenie. StrzeŜmy się nadwagi bo otyłość to 36. epidemia XXI wieku. Czy warto przejść na dietę 37. wysokobiałkową? 38. Moda na dietę bezglutenową. 39. Zagraniczne vs polskie „superfoods”. W poszukiwaniu oszczędności ... 40. kolekcjonerzy. 41. Warto wrócić do źródeł. 42. Chleb chlebowi nierówny. 43. Zioła i przyprawy - źródło zdrowia i smaku. Sylwoterapia. Chcesz być szczęśliwy całe 44. Ŝycie? Uprawiaj ogród! 45. Wołowina na talerzu Audycje telewizyjne i radiowe Udział w programie telewizyjnym Warszawa TVP "Dzień dobry w sobotę" 1. dotyczącym tradycji uprawy gryki, jej walorów w rolnictwie, wartości kulinarnych i zdrowotnych ZDR w Krasnymstawie ZDR w Kraśniku ZDR w Lubartowie ZDR w Łukowie ZDR w Opolu Lubelskim ZDR w Parczewie 1 2 1 2 1 2 ZDR w Zamościu 1 ZDR we Włodawie 1 10 ZWG ZDR w Janowie Lubelskim 1 3. Priorytet 3. Promowanie nowoczesnych myśli technologicznych i doradztwa 3.1. Program 1. Upowszechnianie i wdraŜanie wiedzy rolniczej Zadanie 1. Upowszechnianie i wdraŜanie wiedzy rolniczej w ramach prac prowadzonych na obiektach dydaktyczno - wdroŜeniowych LODR Kolekcje odmian prowadzone na polu Doświadczalno – WdroŜeniowym w PoŜogu II. 1. W ramach systemu Porejestrowego Doświadczalnictwa Odmianowego w sezonie 2014/2015 na Polu Doświadczalno WdroŜeniowym LODR w PoŜogu II prowadzone było doświadczenie z pszenicą ozimą. Testowano 31 odmian na 2 poziomach agrotechniki w technologii intensywnej (A2) oraz niskonakładowej (A1). Na poziomie „A1” stosowanie chemicznych środków ochrony roślin jest ograniczone tyko do zwalczania szkodników i chwastów. Nie stosowano ochrony fungicydowej oraz dokarmiania dolistnego, a nawoŜenie azotem jest niŜsze o 40 kg w porównaniu z technologią intensywną. Odmiany, które dobrze plonują w tej technologii, mogą sprawdzać się równieŜ w integrowanej ochronie roślin. Najlepiej plonowała odmiana Platin osiągając 111 % wzorca (plon 104 wzorca 107 dt/ha) w technologii ekstensywnej, oraz 108 % wzorca (wzorzec 119,9 dt/ha) w technologii intensywnej. 2. W ramach systemu Porejestrowego Doświadczalnictwa Odmianowego wysadzone były dwie kolekcje z ziemniakami średniowczesnymi: jadalne – 11 odmian w 3 powtórzeniach; skrobiowe – 8 odmian w 3 powtórzeniach. W ramach kolekcji odmian skrobiowych najlepiej plonowała odmiana Mieszko 52 dt/ha z zawartością skrobi na poziomie 21 %, natomiast z odmian jadalnych najwyŜszym plonem charakteryzowała się odmiana Tajfun - 70 dt/ha z oznaczona skrobią na poziomie 17%. Lubelski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Końskowoli posiada w swoich zasobach obiekt sadowniczy w postaci Sadu Doświadczalno - WdroŜeniowego o łącznej powierzchni 41 ha. Wyniki prac są wykorzystywane do podnoszenia kwalifikacji branŜowych z sadownictwa i zdobywania wiedzy fachowej przez specjalistów i doradców LODR w Końskowoli, studentów i magistrantów Uniwersytetu Przyrodniczego w Lublinie jak równieŜ rolników, szkółkarzy i sadowników z woj. lubelskiego i z innych województw, a takŜe coraz częściej z innych krajów: Litwy, Ukrainy, Estonii, Mołdawii. Promocja sadownictwa lubelskiego oraz umoŜliwienie całodziennego zwiedzania Sadu LODR i ekspozycji sezonowych owoców jagodowych, pestkowych i warzyw dla wszystkich zainteresowanych ma miejsce rokrocznie w ostatnią niedzielę czerwca podczas Dnia Otwartych Drzwi. Pracownicy ds. produkcji ogrodniczej wykonywali prace pielęgnacyjne po zbiorach na plantacjach truskawek, malin, jeŜyn i aronii w nasadzeniach kolekcyjnych w Sadzie LODR. Odbył się równieŜ pokaz pracy maszyny do odchwaszczania międzyrzędzi w uprawach jagodowych. Lubelski Ośrodek Doradztwa Rolniczego prowadzi w ramach ścieŜki dydaktycznej EKOTRASA edukację ekologiczno-przyrodniczą. ŚcieŜka obejmuje: kolektory słoneczne, ekologiczną suszarnię ziół, punkt segregacji odpadów, ogród biosurowcowy, ogród ozdobno-rekreacyjny, sad doświadczalno-wdroŜeniowy, przydomową oczyszczalnię ścieków, pole doświadczalno-wdroŜeniowe oraz Pasiekę hodowlaną PoŜóg. W warsztatach odbywających się w sezonie letnim i jesiennym uczestniczyły dzieci z przedszkoli, szkół podstawowych oraz młodzieŜ ze szkół ponadgimnazjalnych. Zajęcia dotyczyły ochrony środowiska naturalnego, ekologicznej Ŝywności i zasad racjonalnego odŜywiania oraz ochrony bioróŜnorodności. W pierwszym etapie były to warsztaty w sali szkoleniowej, po czym uczestnicy zwiedzali kolejne obiekty dydaktyczne Ekotrasy. Zajęcia były prowadzone z wykorzystaniem zakupionych ze środków WFOŚiGW pomocy dydaktycznych. Przeprowadzono równieŜ wykłady dotyczące działalności LODR, skierowane do szkół rolniczych, połączone z prezentacją ogrodu biosurowcowego. Wykonywano równieŜ prace związane z zagospodarowaniem i pielęgnacją ogrodu biosurowcowego. Wprowadzono nowe nasadzenia roślin ziołowych oraz rzadko spotykane warzywa korzeniowe. Prowadzono działalność upowszechnieniową związaną promocją edukacji ekologicznej w Lubelskim Ośrodku Doradztwa Rolniczego poprzez takie działania jak artykuł do LAR, konkurs ekologicznoprzyrodniczy czy podjęcie tejŜe tematyki w audycji radiowej. W ramach edukacji ekologicznej opracowano wniosek o dotację ze środków Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarski Wodnej w Lublinie ,,Ochrona bioróŜnorodności w ramach edukacji ekologicznej na ścieŜce dydaktycznej Ekotrasa”. Zadanie obejmujące zakup pomocy słuŜących ochronie bioróŜnorodności, cykl warsztatów ,,Odkrywamy bioróŜnorodność” dla szkół z województwa lubelskiego oraz wykonanie i druk broszury na temat ścieŜki edukacyjnej będzie realizowane w 2016 r. BudŜet zadania wynosi 20 000 zł, przy czym przyznano dofinansowanie ze środków WFOŚiGW w wysokości 50% całkowitych kosztów zadania. Zrealizowane działania Lp. Działanie 1. Szkolenia dla dzieci 2. Warsztaty 3. Prezentacje doświadczeń w obiektach 105 Ilość 30 2 12 Tematyka wybranych szkoleń Lp. Temat Ilość Ilość uczestników ZEŚ ZEŚ ZEŚ ZEŚ 1 7 2 8 17 155 130 229 ZEŚ 1 13 2 41 9 360 ZSP 1 9 ZSP 1 88 Organizator Szkolenia dla dzieci i młodzieŜy 1. Ciekawostki ze świata przyrody. 2. Odkrywamy bioróŜnorodność. 3. Wybieram zdrowie i zdrowe odŜywianie. 4. „Z Ekologią na Ty”- warsztaty edukacyjne. Działalność Lubelskiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego w Końskowoli. 5. Prezentacja obiektów dydaktycznych LODR (szkolenie dla Szkoły Rolniczej z Jabłonia). 6. Pracowite pszczółki - zajęcia edukacyjne. 7. Pszczeli Świat - zajęcia edukacyjne. Warsztaty Ocena stanu plantacji zbóŜ ozimych i 1. rzepaku. Technologia uprawy ozimin. Pokaz pracy wielofunkcyjnej maszyny do 2. pielęgnacji krzewów owocowych. ZDR w Wisznicach ZDR w Białej Podlaskiej Tematyka wybranych artykułów do gazet, audycji telewizyjnych i radiowych oraz ulotek Lp. Temat ZDR/Dział Ilość Artykuły do gazet Promocja działalności LODR w Końskowoli - Dziennik 1. NMD 1 Wschodni. ZDR w Questing podbija świat, Europę i zagrody 2. Janowie 1 agroturystyczne. Lubelskim 3. W ogrodzie biosurowcowym. ZEŚ 2 4. Szkoły na Ekotrasie LODR w Końskowoli. Kolekcja odmian kukurydzy w 2015 r. na Polu 5. Doświadczalno-WdroŜeniowym w PoŜogu II. Plonowanie zbóŜ ozimych na Polu Doświadczalnym w 6. PoŜogu II. 7. Plonowanie pszenicy ozimej w sezonie 2013/2014. Wyniki plonowania odmian kolekcji kukurydzy pastewnej prowadzonej w ramach pola DW w PoŜogu II wraz z opisem przebiegu okresu wegetacyjnego roślin - na podstawie obserwacji fenologicznych i pogodowych ZSP 6 8. prowadzono obserwacje pod kątem występowania chorób i szkodników oraz reakcję roślin na niesprzyjające warunki pogodowe występujące w newralgicznych momentach wzrostu i rozwoju kukurydzy. Plony zbóŜ i rzepaku w sezonie 2014/2015 na polu 9. doświadczalno - wdroŜeniowym Lubelskiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego w Końskowoli. 10. Kolekcja traw na Polu DW w PoŜogu II. Audycje telewizyjne i radiowe 1. Ekotrasa i edukacja ekologiczna w LODR - Radio Lublin. ZEŚ 1 Ulotki Ulotka dotycząca technologii uprawy zbóŜ i rzepaku 1. ZSP 1 rozdawana uczestnikom DOD na Polu DW w PoŜógu II. 106 Zadanie 2. Organizacja wystaw, targów i festynów Organizując imprezy masowe – wystawy i targi, promuje się nowe myśli techniczne i technologiczne, postęp biologiczny w produkcji rolniczej. Uczestnicy mogą wtedy zobaczyć duŜą ilość urządzeń i maszyn rolniczych w jednym miejscu. Przedstawiciele firm produkujących sprzęt rolniczy przedstawiają swoje oferty handlowe. Rolnicy na miejscu mają moŜliwość konfrontacji ofert z róŜnych firm. Corocznie frekwencja jest wysoka, wystawców coraz więcej co obliguje nas do poszerzania oferty. Przy okazji tego typu imprez organizowane są konferencje tematyczne, stoiska promocyjne, odbywają się podsumowania konkursów rolniczych (Agroliga, Bezpieczne Gospodarstwo, Gospodarstwa ekologiczne itp.), udostępniane do zwiedzania są obiekty doświadczalno-wdroŜeniowe. Wykaz imprez wystawienniczo – targowych w 2015 r. Miejsce Data Nazwa Imprezy Końskowola 26 kwietnia III Kiermasz Roślin Ozdobnych Sitno 25 kwietnia IV Kiermasz Kwiatów i Roślin Ozdobnych Grabanów 7 czerwca Dzień Otwartych Drzwi Końskowola 28 czerwca Dzień Otwartych Drzwi Sitno 4-5 lipca XXIX Wystawa Zwierząt Hodowlanych, Maszyn i Urządzeń Rolniczych Kazimierz Dolny 27 września Święto Jesieni „Z lasów, pól i ogrodów” Lublin 24 maja i 22 listopada VIII i IX Ekofestyn Końskowola 11 października IV Jesienny Kiermasz Materiału Szkółkarskiego Owocowego i Ozdobnego Kiermasze Roślin Ozdobnych III Kiermasz Roślin Ozdobnych, który odbył się 26.04.2015 r., juŜ na stałe wszedł do kalendarza imprez LODR w Końskowoli. Z roku na rok cieszy się on coraz większym zainteresowaniem odwiedzających i zyskuje bardzo przychylne oceny wystawców. Tegoroczny Kiermasz obfitował w wiele gatunków roślin o ciekawym i niepowtarzalnym wyglądzie. Oferta była bardzo bogata - moŜna było kupić rośliny cebulowe, róŜe, krzewy ozdobne oraz rośliny rabatowe i balkonowe, jak: petunie, pelargonie, surfinie, aksamitki, byliny. Producenci i handlowcy słuŜyli kupującym fachową poradą odnośnie uprawy i pielęgnacji roślin. Na stoisku LODR w Końskowoli rolnicy korzystali z pomocy doradców przy wypełnianiu wniosków o dopłaty bezpośrednie. W dniu 25 kwietnia 2015 r. w Sitnie, na terenach wystawowych LODR w Końskowoli odbył się IV Kiermasz Kwiatów i Krzewów. Jego organizatorem był Zespół Doradztwa Rolniczego w Zamościu z siedzibą w Sitnie. Impreza zgromadziła 30 wystawców z województw lubelskiego i świętokrzyskiego. Na kiermaszu moŜna było kupić sadzonki roślin kwiatowych do ogrodu i na balkon. RóŜnokolorowe hortensje, pelargonie, begonie, azalie, magnolie, zioła, byliny i balkonowe truskawki bardzo szybko znikały ze stoisk. Na hali wystawienniczej znalazły się stoiska z roślinami iglastymi, drzewkami oraz krzewami. W jednym miejscu zgromadzono wszystko, co niezbędne do tego, aby stworzyć ogród jak z bajki. MoŜna było skorzystać z profesjonalnych porad w zakresie projektowania ogrodów oraz z pomocy doradców przy wypełnianiu wniosków o dopłaty unijne. Impreza, której sprzyjała piękna słoneczna pogoda, cieszyła się duŜym zainteresowaniem, a bogaty asortyment roślin zadowolił kaŜdego, kto uprawia ogród czy działkę. 107 Jesienny Kiermasz Materiału Szkółkarskiego Owocowego i Ozdobnego 11 października 2015 r. na placu wystawowym LODR w Końskowoli odbył się IV Jesienny Kiermasz Materiału Szkółkarskiego Owocowego i Ozdobnego. Impreza adresowana była do sadowników, szkółkarzy, działkowców, rolników, projektantów zieleni miejskiej i ogrodów, właścicieli sklepów i centrów ogrodniczych, entuzjastów zieleni oraz wszystkich zainteresowanych krzewieniem współczesnych idei szkółkarskich i sadowniczych. Kiermasz został objęty honorowym patronatem Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi, Marszałka Województwa Lubelskiego oraz Wojewody Lubelskiego. Szkółkarze przygotowali dla zwiedzających i kupców bogatą ofertę. MoŜna było kupić drzewka i krzewy owocowe i ozdobne w mnogości gatunków i odmian łącznie z nowościami, takimi jak pigwa jadalna, kasztan jadalny, dereń jadalny, świdośliwa, jagoda kamczacka zarówno z odkrytym systemem korzeniowym, jak teŜ w pojemnikach, byliny, trawy ozdobne i cebule roślin kwiatowych. Swoją ofertę handlową przedstawiły takŜe firmy polskie i koncerny zagraniczne związane z sadownictwem i szkółkarstwem. Ogromnym zainteresowaniem cieszyły się konkursy o tematyce sadowniczo-szkółkarskiej, które przeprowadził gość specjalny - dziennikarz telewizyjny Witold Czuksanow. Chętnych do uczestnictwa nie brakowało. Rywalizowali oni w dwóch blokach tematycznych - narzędzia ogrodnicze i odmianoznawstwo. Odbyło się teŜ 6 konkursów sprawnościowych: cięcie pędów leszczyny sekatorami na czas, wyrywanie chwastów przy pomocy wyrywacza na czas, łuskanie orzechów laskowych na czas, obieranie jabłek na czas, najdłuŜsza jabłkowa obierka i zabezpieczanie roślin agrowłókniną przed mrozami. Porad branŜowych na stoisku firmowym LODR udzielali specjaliści ds. produkcji ogrodniczej LODR w Końskowoli i Polskiego Związku Działkowców w Lublinie. Dni Otwartych Drzwi w Końskowoli, Grabanowie Podczas ostatniej niedzieli czerwca czyli Dnia Otwartych Drzwi w LODR w Końskowoli moŜna było spędzić czas przyjemnie i poŜytecznie. W święcie doradztwa licznie uczestniczyli przedstawiciele instytucji państwowych i samorządowych. Rolnicy oraz pracownicy LODR zostali odznaczeni odznaką resortową „ZasłuŜony dla rolnictwa”. Nagrodzeni zostali laureaci konkursów szczebla wojewódzkiego i krajowego m.in. „Agroligi”, „Rolnika Lubelszczyzny” czy „Bezpiecznego Gospodarstwa Rolnego”. Kolejny raz zaprezentowały się firmy oraz instytucje działające w sektorze rolnictwa. Na placu wystawowym pokazano maszyny i urządzenia stanowiące wyposaŜenie budynków inwentarskich oraz narzędzia niezbędne przy obsłudze zwierząt. Osoby zainteresowane mogły liczyć na profesjonalne doradztwo z zakresu produkcji roślinnej, hodowli zwierząt, ekonomiki rolnictwa i przedsiębiorczości. W tym roku w kwaterze kolekcyjnej sadu doświadczalno-wdroŜeniowego zaprezentowano pracę wielofunkcyjnej maszyny do pielęgnacji plantacji krzewów owocowych. Imprezie towarzyszyły pokazy zwierząt hodowlanych. Odbył się pokaz koni i drobnego inwentarza. W tym roku LODR w Końskowoli, we współpracy ze Stowarzyszeniem Hodowców Królików Rasowych i Ptaków Ozdobnych, zorganizowało wystawę królików rasowych. DOD to oferta dla całej rodziny, dlatego przygotowano wiele innych atrakcji: kiermasze sztuki ludowej, przejaŜdŜki bryczkami oraz występy zespołów artystycznych. Na polu doświadczalno-wdroŜeniowym w PoŜogu II zaprezentowano doświadczenia polowe, a w obrębie podstawowych gatunków uprawnych prezentowano kolekcje najnowszych odmian. Na terenie sadu doświadczalno-wdroŜeniowego udostępniono wszystkie kwatery drzew i krzewów owocowych w liczbie kilkunastu gatunków i kilkuset odmian. Zainteresowani mogli uzyskać informacje na temat prowadzonych tam prac badawczych, doświadczalnych i adaptacyjnych. Przez cały dzień odbywał się kiermasz sprzętu pszczelarskiego w Pasiece Hodowlanej „PoŜóg”, moŜna było równieŜ spacerować po interesującej ścieŜce dydaktycznej - „Ekotrasie”, promującej ochronę środowiska. W dniu 14 czerwca 2015 r. Zespół Doradztwa Rolniczego w Białej Podlaskiej z siedzibą w Grabanowie zorganizował Dzień Otwartych Drzwi. Jest to najwaŜniejsza impreza plenerowa placówki doradczej w Grabanowie. Na stałe wpisała się ona w kalendarz imprez rolniczych w regionie. Jest ona doskonałą okazją do spotkań, nawiązywania kontaktów, podsumowań i uhonorowań. 108 Na placu wystawowym świadczono doradztwo branŜowe, odbywały się wystawy i kiermasze. Prezentowano maszyny i urządzenia rolnicze, sprzęt i produkty pszczelarskie, rękodzieło ludowe, rzemiosło i produkty regionalne. Szczególnym zainteresowaniem cieszyło się stoisko Lubelskiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego w Końskowoli, gdzie zainteresowani rolnicy mogli uzyskać fachową wiedzę z zakresu technologii uprawy roślin rolniczych, hodowli zwierząt, a takŜe funduszy unijnych i zasad prowadzenia rachunkowości rolnej. W ramach prezentacji osiągnięć firm i rolników z Lubelszczyzny ogłoszono wyniki i nagrodzono laureatów konkursów: „Agroliga 2015”, „Sposób na sukces”, „Bezpieczne Rolne” i ,,ZasłuŜony dla rolnictwa”. Dzień Otwartych Drzwi przyciągnął bardzo duŜą liczbę osób nie tylko z powiatu bialskiego. Okazał się doskonałym miejscem spotkań nie tylko dla rolników, ale teŜ przedstawicieli instytucji z otoczenia rolnictwa, producentów i hodowców z branŜy rolniczej, jak równieŜ stanowił wspaniałą atrakcję dla całych rodzin. XXIX Wystawa Zwierząt Hodowlanych, Maszyn i Urządzeń Rolniczych. W dniach 3-5 lipca 2015 r. na terenach wystawowych Lubelskiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego w Końskowoli – Zespołu Doradztwa Rolniczego w Zamościu z s. w Sitnie odbyła się XXIX Wystawa Zwierząt Hodowlanych, Maszyn i Urządzeń Rolniczych. W uroczystości udział wzięli przedstawiciele instytucji państwowych i samorządowych. Hodowca bydła mięsnego Jacek Rychlik został uhonorowany odznaką resortową „ZasłuŜony dla rolnictwa”. Następnie hodowcy i pracownicy POLSUS odebrali nagrody z okazji 80-lecia prowadzenia ksiąg hodowlanych świń rasy gołębskiej-puławskiej. Marszałek Sławomir Sosnowski wręczył takŜe nagrody dla Małgorzaty i Karola Kropiwców za zajęcie I miejsca w Ogólnopolskim Konkursie na Producenta i Hodowcę Trzody Chlewnej Roku 2014 oraz Martynie i Mateuszowi Piątkom za zdobycie II miejsca w Ogólnopolskim Konkursie Hodowca Bydła Mlecznego. Do Sitna przyjechało 409 firm z całej Polski. Byli to producenci maszyn i urządzeń rolniczych, dystrybutorzy nawozów, pasz, środków ochrony roślin, ogrodnicy oraz firmy handlowe. NajwaŜniejszym punktem całej imprezy była Wystawa Zwierząt Hodowlanych - 165 hodowców zaprezentowało swoje najlepsze okazy. Poprzedziła ją wielomiesięczna praca selekcjonerów, którzy wybierali zwierzęta w gospodarstwach. Byli to pracownicy Polskiej Federacji Hodowców Bydła i Producentów Mleka, Polskiego Związku Hodowców i Producentów Bydła Mięsnego, Regionalnego Związku Hodowców Owiec i Kóz, Polskiego Związku Hodowców i Producentów Trzody Chlewnej, Lubelskiego Związku Hodowców Koni, Uniwersytetu Przyrodniczego w Lublinie, a takŜe pozostałych związków hodowców i stowarzyszeń. W dniach poprzedzających niedzielne wydarzenia, wystawiane zwierzęta zostały poddane ocenie, a wszyscy hodowcy otrzymali stosowne dyplomy za udział. Dodatkowo nagrody odebrali równieŜ laureaci konkursu „AGROLIGA” i „Bezpieczne gospodarstwo rolne”. Hodowcy najpiękniejszych zwierząt odebrali puchary i nagrody od sponsorów. Po raz pierwszy w Sitnie zorganizowano czempionat koni rasy śląskiej. W sumie tytuł czempiona przyznano 57 a wiceczempiona 49 zwierzętom, dodatkowo spośród czempionów bydła wybrano 3 superczempiony. Hodowcy ptaków ozdobnych otrzymali takŜe 33 tytuły „Zwycięzca w rasie” i „WyróŜniony w rasie”. Tradycyjnie patronat nad sitnieńską wystawą sprawowali: Minister Rolnictwa, Wojewoda Lubelski oraz Marszałek Województwa Lubelskiego. Natomiast patronatem medialnym imprezę objęli: TVP Lublin, Radio Lublin, Katolickie Radio Zamość, Telewizja Kablowa Zamość, AGROBIZNES, Kurier Lubelski, Dziennik Wschodni, Kronika Tygodnia, Gazeta Miasta, Gazeta Zamojska. Ekofestyn W dniu 24 maja 2015 r. na Placu Zamkowym w Lublinie odbył się VIII Ekofestyn pod hasłem „Z rolnictwem i przetwórstwem Ŝywności ekologicznej”, zorganizowany przez Urząd Marszałkowski Województwa Lubelskiego oraz Lubelski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Końskowoli. Konsumenci mogli kupić produkty z certyfikatem ekologicznym: sery podpuszczkowe, mleko, jogurty, wędliny, chleb, oleje tłoczone na zimno, soki, przetwory owocowe i warzywne. MoŜliwa była 109 degustacja zup, ciast i nalewek. Oprócz produktów ekologicznych, które wzięły udział w konkursie, nie zabrakło równieŜ, jak co roku, produktów tradycyjnych, naturalnych soków, róŜnorodnych przypraw ziołowych czy miodów. Odbyły się konkursy dla wystawców. W konkursie na najładniejsze stoisko I miejsce zdobyła Danuta WitoroŜec, II miejsce - Koło Aktywnych Kobiet z Fajsławic, III miejsce - Grzegorz Maryniowski BioGrim. W konkursie na najlepszy produkt ekologiczny I miejsce przyznano Jerzemu Moniowi za ser z ziołami, II miejsce Dorocie i Mirosławowi Janowskim za mleko swojskie, III miejsce - Eugenii Budzyńskiej za pierogi z bobem. WyróŜnienia otrzymali: Danuta WitoroŜec za napój pigwowca z miętą, Jolanta Pecio za olej z nasion lnu brązowego, Izabela i Krzysztof Soskowie za mus borówkowy. Nie zapomnieliśmy równieŜ o radości dzieci, dla których przygotowaliśmy liczne konkursy z nagrodami. W specjalnym ,,kąciku dla dzieci” najmłodsi uczyli się segregacji odpadów, odpowiedzialnych zakupów, oszczędzania zasobów naturalnych czy rozpoznawania roślin. KaŜde dziecko miało teŜ moŜliwość spróbować swoich sił w konkursie na scenie. Malarstwo czy rękodzieło artystyczne oraz oprawa artystyczna - występy zespołów wokalnych i kapel podwórkowych - nadała imprezie urokliwego klimatu. Ekologiczny charakter przedsięwzięcia wspierała Polska Korporacja Recyklingu poprzez zbiórkę zuŜytych baterii, które moŜna było zamienić na słodycze. Mimo początkowych obaw związanych z nieprzychylną pogodą okazało się, Ŝe kolejny raz imprezę moŜemy zaliczyć do bardzo udanych. Obecność wielu odwiedzających i kupujących, zadowolenie współpracujących z nami rolników, zainteresowanie mediów naszą imprezą, a przede wszystkim wzrost świadomości konsumentów to dla nas sukces i satysfakcja. Przedsięwzięcie zostało finansowane przez Sekretariat Regionalny Krajowej Sieci Obszarów Wiejskich Województwa Lubelskiego ze środków Unii Europejskiej w ramach Pomocy Technicznej Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013. W dniu 22 listopada 2015 r. odbył się kolejny IX Ekofestyn, promujący rolnictwo i Ŝywność ekologiczną. Bogactwo kulinarne naszego regionu, potwierdzone przy tym ekologicznymi certyfikatami, prezentowało kilkudziesięciu wystawców. Pachnące świeŜością pieczywo, ręcznie wytwarzane sery i smakowite wędliny, cała gama ciast i przetworów królowały na stoiskach, przypominając o obfitości naszej tradycji i regionalnej kuchni. Celem, organizowanego juŜ po raz dziewiąty, Ekofestynu jest promocja rodzimej Ŝywności ekologicznej i tradycyjnej wśród mieszkańców Lublina, a takŜe edukacja proekologiczna dzieci i młodzieŜy poprzez prowadzone konkursy. Prezentacjom i degustacjom produktów przygotowanych przez rolników i przetwórców ekologicznych z Lubelszczyzny towarzyszyły konkursy, zarówno dla dorosłych, jak i dla dzieci, z atrakcyjnymi nagrodami, ufundowanymi przez Sekretariat Regionalny Krajowej Sieci Obszarów Wiejskich Województwa Lubelskiego, Urząd Marszałkowski Województwa Lubelskiego, Agencję Rynku Rolnego i Lubelski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Końskowoli. W konkursie na najładniejsze stoisko pierwsze miejsce zajął „Eko-bazar ” z ulicy Lubartowskiej w Lublinie, drugie miejsce otrzymało Centrum Edukacji Zielarskiej „Tymiankowy Smak ” z Fajsławic, na trzecim miejscu znalazło się stoisko przygotowane przez Mirosława Janowskiego z Ludwinowa w gminie Cyców. Najlepsze produkty ekologiczne komisja oceniała w pięciu kategoriach. W kategorii „wypieki” zwycięŜyło ciasto z dyni Kamila Matuszaka, drugie - chleb orkiszowy przygotowany przez piekarnię Pola, zaś trzecim miejscem uhonorowano ciasteczka orkiszowe autorstwa Ernesta Kaca. W grupie „produkty nabiałowe ” pierwsze miejsce zdobył kozi twaroŜek czosnkowo-cebulowy w zalewie z gospodarstwa państwa Barbry i Janusza Biały, na drugim miejscu uplasowało się mleko swojskie Mirosława Janowskiego, zaś trzecie miejsce powędrowało do Jerzego Monia za ser z czarnuszką. W „przetworach owocowo-warzywnych” pierwsze miejsce zdobyła jagoda kamczacka w sosie własnym przygotowana przez BoŜenę Fiutkę z Brzostówki, drugą lokatę zdobyła dynia leczo 110 autorstwa Eugenii Budzyńskiej, zaś na trzecim miejscu znalazły się musztardy domowe smakowe w wykonaniu Jolanty Pecio. Najlepszym produktem w kategorii „wyroby mięsne” okazał się pasztet z gęsi zgłoszony do konkursu przez państwo GraŜynę i Kazimierza Lewtaków, drugą lokatę zajęła brukiew faszerowana mięsem z indyka z gospodarstwa pani Danuty WitoroŜec. Trzecie miejsce zajął pasztet Marka Matuszaka. W „napojach” triumfowała nalewka „Wspomnienie lata” autorstwa Jarosława Budzyńskiego, zaś drugą pozycją uhonorowano wino z winogron „Winnica” z gospodarstwa państwa GraŜyny i Kazimierza Lewtaków, trzecie miejsce komisja przyznała Jakubowi Sawickiemu za sok jabłkowomarchwiowy. Podczas Ekofestynu zostały wręczone nagrody rolnikom ekologicznym biorącym udział w Ogólnopolskim Konkursie na Najlepsze Gospodarstwo Ekologiczne. Otrzymali je Robert Kuryluk, zwycięzca krajowego etapu w kategorii ekologiczne gospodarstwo towarowe, i Jerzy Moń, laureat wojewódzkiego etapu w kategorii „ekologia-środowisko”. Obecność wielu odwiedzających i kupujących, zadowolenie współpracujących z LODR w Końskowoli rolników, zainteresowanie mediów naszą imprezą, a przede wszystkim wzrost świadomości konsumentów to dla nas sukces i satysfakcja. „Święto Jesieni” w Kazimierzu Dolnym Tradycyjnie, w pierwszą niedzielę kalendarzowej jesieni, w dniu 27 września 2015 roku, przed spichlerzem Muzeum Przyrodniczego, Oddziału Muzeum Nadwiślańskiego w Kazimierzu Dolnym, odbyło się XVII „Święto Jesieni”. Od siedemnastu lat, Lubelski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Końskowoli współuczestniczy w organizacji imprezy, która na stałe wpisała się w kalendarz turystycznych atrakcji Kazimierza Dolnego. „Święto Jesieni” nawiązujące do tradycji doŜynkowych, jest znakomitą okazją do promocji terenów wiejskich Lubelszczyzny oraz do prezentacji zasobów wiejskich spiŜarni, piwnic i spichlerzy. Jednodniowa wystawa plenerowa zatytułowana „Z lasów, pól i ogrodów” prezentująca warzywa, owoce, kwiaty, grzyby, miody, domowe przetwory i potrawy tradycyjnej kuchni, przerodziła się w kiermasz, na którym moŜna podziwiać i co waŜne, zakupić wyroby kulinarne i rękodzielnicze. Jak przed laty „Święto Jesieni” stwarza okazję do radosnego „spotkania” turystów, licznie odwiedzających Kazimierz Dolny z mieszkańcami wsi lubelskiej. Od kilku lat, obok konkursów dla publiczności oraz na najpiękniejsze stoisko, odbywają się konkursy kulinarne lokalnych potraw, zgłaszanych przez wystawców. „Święto Jesieni” jest imprezą utrzymaną w konwencji rodzinnego pikniku z ofertą róŜnorodnych doznań. W Kościele Farnym w Kazimierzu Dolnym odprawiana jest msza dziękczynna za pomyślne zbiory, w intencji rolników i ogrodników oraz doradców. W salach ekspozycyjnych Muzeum Przyrodniczego, urządzonych w spichlerzu zboŜowym z XVI wieku, udostępnione są wystawy eksponatów z terenu Kazimierskiego Parku Krajobrazowego. Specjaliści i doradcy Lubelskiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego w Końskowoli, prezentują płody rolne pochodzące z sadu i pola doświadczalno-wdroŜeniowego LODR oraz z gospodarstw współpracujących. Na kiermaszu, w pięknej scenerii złotej polskiej jesieni moŜna podziwiać wyroby rękodzieła ludowego oraz degustować potrawy przygotowane zgodnie z lokalnymi recepturami i pochodzące z gospodarstw rolnych Lubelszczyzny. „Święto Jesieni”, jak co roku, jest doskonałą okazją do nawiązania bezpośrednich kontaktów, wymianą doświadczeń wystawców oraz zwiedzających, którzy niejednokrotnie specjalnie na tę imprezę przyjeŜdŜają do Kazimierza Dolnego. V Ogólnopolski Festiwal Wieprzowiny w Radawcu LODR w Końskowoli był jednym z organizatorów V Festiwalu Wieprzowiny, który w dniu 21 czerwca 2015 r. zawitał do Radawca. Wydarzenie to jest ciekawą inicjatywą o randze ogólnopolskiej, mającą na celu zahamowanie tendencji spadkowej spoŜycia mięsa wieprzowego poprzez propagowanie go jako podstawowego składnika zdrowej diety. Wśród panującej mody na wegetarianizm mięso często kojarzy się z czymś niezdrowym, cięŜkim oraz tłustym. Organizatorzy Festiwalu Wieprzowiny chcą uświadamiać konsumenta o zaletach mięsa, a jest ich wiele. Promując polskie mięso i wyroby wieprzowe produkowane w oparciu o rodzimy surowiec i zgodnie z tradycyjnymi recepturami wspiera się równieŜ polskich rolników - producentów trzody chlewnej. 111 Inicjatorem organizacji Festiwalu Wieprzowiny była Rolnicza Spółdzielnia Usługowo - Handlowa Atut w Babinie, a głównym organizatorem - Krajowy Związek Grup Producentów Rolnych - Izba Gospodarcza. Współorganizatorami festiwalu, oprócz LODR w Końskowoli oraz Spółdzielni Atut była równieŜ Gmina Konopnica. Honorowy patronat nad wydarzeniem objęli: Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi, Wojewoda Lubelski, Marszałek Województwa Lubelskiego oraz Starosta Lubelski. Patronat medialny sprawowali: Radio Lublin, Dziennik Wschodni, Lubelskie Aktualności Rolnicze, Top Agrar oraz portal rolniczy Gospodarz pl. Festiwal Wieprzowiny sfinansowano ze środków Funduszu Promocji Mięsa Wieprzowego. Jednym z głównych punktów programu w ramach festiwalu były konkursy kulinarne skierowane dla Kół Gospodyń Wiejskich i stowarzyszeń oraz konkurs dla przedstawicieli władz samorządowych na najsmaczniejszą potrawę z grilla. Jury konkursowe oceniające przygotowane smakołyki brało pod uwagę smak, oryginalność i prezentację potrawy. Wszyscy uczestnicy zmagań kulinarnych wykazali się wyjątkową kreatywnością i pomysłowością. Rozmaitość propozycji - dla ciała i dla ducha - w ramach jednego festynu kulinarnego stała się największą siłą imprezy. Niewątpliwie poprzez atrakcyjną formułę – wypracowaną w poprzednich edycjach – zasłuŜyła sobie na miano prawdziwego wydarzenia. Zarówno na Lubelszczyźnie, jak równieŜ w innych regionach w Polsce imprezy tego typu cieszą się duŜą popularnością. I pewnie dlatego Festiwal Wieprzowiny urósł do rangi jednej z największych i najwaŜniejszych akcji promocyjnych, propagujących ideę zdrowego Ŝywienia w oparciu o dietę mięsną. Zadanie 3. Organizacja konkursów, olimpiad wiedzy rolniczej i ekologicznej Konkursy stanowią element promocji najlepszych rolników i firm działających na rynku lokalnym i krajowym. Lp. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. Temat Konkurs ekologiczny dla dzieci "Z ekologią na ty". Konkurs ekologiczny – Grabowiec. Konkurs na najlepsze gospodarstwo ekologiczne w kategorii: "ekologiczne gospodarstwo towarowe" i "ekologia środowisko". Konkurs plastyczny „Moja wieś w UE wczoraj, dziś i jutro" - edycja VII. Konkurs na najlepszy produkt tradycyjny podczas „Babskiej Niedzieli”- Ludwin. XIV edycja konkursu potraw tradycyjnych podczas „Tłustego Czwartku” – Ludwin. Promocja chleba i zdrowego stylu Ŝycia – Potoczek. Konkurs wiedzy ekologicznej i przyrodniczej dla dzieci i młodzieŜy ,,Wiedza kołem się toczy”- Lublin. Konkurs Agroliga 2015 w kategorii firmy i kategorii Rolnicy. Konkurs kulinarny – Festiwal Wieprzowiny. Konkurs na najładniejszy ogród przydomowy. Dziedzictwo kulinarne. 80 lat świni rasy puławskiej - Sitno. Ilość Ilość uczestników ZDR w Zamościu 3 237 ZDR w Zamościu 1 98 ZSP 1 2 ZDR w Zamościu, ZDR w Chełmie 2 356 ZDR w Łęcznej 1 30 ZDR w Łęcznej 1 87 ZDR w Janowie Lubelskim 1 12 ZEŚ 1 95 NEK 1 19 NEK 3 13 ZDR w Zamościu 1 20 ZDR w Zamościu ZDR w Zamościu 1 1 8 53 Organizator 112 14. Konkurs oprowadzania cieliczek. 15. Bezpiecznie w rolnictwie. 16. Olimpiada związana z Rozwojem Obszarów Wiejskich. ZDR w Zamościu ZDR w Radzyniu Podlaskim 1 11 1 52 NEK 1 163 „Agroliga 2015” Konkurs „Agroliga” na szczeblu rejonowym i wojewódzkim organizowany jest przez wojewódzkie ośrodki doradztwa rolniczego, natomiast na szczeblu krajowym przez Redakcję Audycji Rolnych Programu I TVP S.A. we współpracy ze Stowarzyszeniem Agro-Biznes Klub. Celem konkursu jest promocja i wybór najlepszych rolników i najlepszych firm z branŜy rolno-spoŜywczej i obsługi rolnictwa. Zgłoszone do Konkursu gospodarstwa prezentują wysoki poziom produkcji i usług w swoich kategoriach oraz estetykę obejścia i otoczenia gospodarstwa. Wybór zwycięzców był trudny, ze względu na wyrównany, wysoki poziom. Wyłonieni mistrzowie będą konkurować na szczeblu krajowym. Kategoria rolnicy mistrz rejonowy: Agnieszka i Adam Pinkiewiczowie – Nietrzeba, gm. Józefów, powiat opolski Anna i Adam Ogorzałkowie, Czernięcin Poduchowny, gm. Turobin, powiat biłgorajski GraŜyna i Piotr Osińscy, Kosuty, gm. Stanin, powiat łukowski Kategoria firmy mistrz rejonowy: Firma Handlowo-Usługowa Chudaś Jan, Lipówki, gm. Wyryki, powiat włodawski Spółdzielnia Kółek Rolniczych, Horyszów, gm. Miączyn, powiat zamojski „Bezpieczne Gospodarstwo Rolne” Podczas trwania uroczystości Dni Otwartych Drzwi w Końskowoli, odbyło się rozstrzygnięcie etapu wojewódzkiego XIII edycji Ogólnokrajowego Konkursu „Bezpieczne Gospodarstwo Rolne”. Celem konkursu jest promocja bezpiecznej pracy w rolnictwie indywidualnym, zasad ochrony zdrowia i Ŝycia w gospodarstwach rolnych. Organizatorami są: Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi, Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego, Państwowa Inspekcja Pracy, Lubelski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Końskowoli (uczestniczył w formie merytorycznej) oraz inne instytucje i organizacje działające na rzecz poprawy bezpieczeństwa pracy w gospodarstwach rolnych oraz producenci maszyn i urządzeń rolniczych. Konkurs prowadzony był w trzech etapach tj. regionalny, wojewódzki oraz centralny. Po eliminacjach w etapie regionalnym wojewódzka Komisja Konkursowa wyłoniła 1 gospodarstwo charakteryzujące się najwyŜszym stanem bezpieczeństwa. Na szczególną uwagę zasługiwała takŜe estetyka gospodarstwa, która ma ogromny wpływ na bezpieczeństwo wszystkich osób w nim mieszkających. Gospodarstwo to zakwalifikowane zostało do kolejnego etapu - centralnego i zgodnie z regulaminem przekazano je Centralnej Komisji Konkursowej. Rozstrzygnięcie etapu Centralnego w/w Konkursu nastąpiło na AGRO SHOW Bednary w dniu 19 września 2015 r. Laureaci szczebla wojewódzkiego: I miejsce – Sylwester Olędzki – Choroszczynka, gm. Tuczna (II miejsca ex aequo w krajowym konkursie Bezpieczne Gospodarstwo Rolne 2015 zajęły gospodarstwa państwa Anny i Stanisława Przebinda z woj. małopolskiego oraz pana Sylwestra Olędzkiego z woj. lubelskiego). II miejsce – Grzegorz Gawron i Artur Gawron. III miejsce – Natalia i Wojciech Drozdowie. Uczestnicy konkursu zostali uhonorowani dyplomami, a takŜe cennymi nagrodami, które oprócz Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego w Lublinie ufundowali: Wojewoda Lubelski, Marszałek 113 Województwa Lubelskiego, Państwowa Inspekcja Pracy, Lubelska Izba Rolnicza. Lubelski Ośrodek Doradztwa Rolniczego nagrodził prenumeratą czasopisma „Lubelskie Aktualności Rolnicze”. Konkurs Ekologiczny W 2015 roku po raz ósmy rolnicy z województwa lubelskiego wzięli udział w Ogólnopolskim Konkursie na Najlepsze Gospodarstwo Ekologiczne. Zgłoszono do etapu krajowego dwa gospodarstwa. W kategorii ekologia-środowisko zgłoszono gospodarstwo Doroty i Jerzego Monia z miejscowości Krupe, a w kategorii ekologiczne gospodarstwo towarowe Roberta Kuryluka z miejscowości Holeszów. Pan Kuryluk zdobył w konkursie I miejsce w kraju. Podczas trwania VIII i IX Ekofestynu przeprowadzono Konkursy ekologiczno-przyrodnicze ,,Wiedza kołem się toczy" skierowane do najmłodszych uczestników targów. Tradycją stał się „Konkurs na najlepszy produkt ekologiczny” i „Konkurs na najładniejsze stoisko” równieŜ organizowane w czasie Ekofestynu na Placu Zamkowym w Lublinie. Konkurs na najlepszy produkt ekologiczny przeprowadzono w 5 kategoriach: na najlepszy produkt nabiałowy, mięsny, wypiek, owocowowarzywny i napoje. Konkurs „Rolnik Lubelszczyzny” W dniu 24 listopada 2015 roku w Lublinie, podczas Targów Sadowniczo-Warzywniczych „Vege Fruit Expo”, ogłoszono wyniki konkursu „Rolnik Lubelszczyzny 2015”. Organizatorami konkursu są Urząd Marszałkowski Województwa Lubelskiego w Lublinie, Targi Lublin oraz Lubelski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Końskowoli. Partnerem strategicznym konkursu jest Grupa Azoty Zakłady Azotowe Puławy S.A. Celem konkursu jest wyróŜnienie rolników gospodarujących na terenie województwa lubelskiego, prowadzących działalność zgodnie z zasadami dobrej kultury rolnej, ze szczególną dbałością o dobrostan zwierząt oraz ochronę środowiska. Zamierzeniem organizatorów jest takŜe promowanie nowoczesnego rolnictwa i aktywności społecznej na obszarach wiejskich oraz kreowanie pozytywnego wizerunku lubelskiej wsi. Konkurs przeprowadzono w 3 kategoriach: produkcja roślinna, produkcja zwierzęca oraz ogrodnictwo (warzywnictwo, sadownictwo, uprawa i hodowla roślin ozdobnych). W roku 2015 zwycięzcami zostali: Kategoria produkcja zwierzęca: Stanisław Kliczka z Pawlina koło Motycza - I miejsce Andrzej Kuźmicz ze Starego Uścimowa - II miejsce Kategoria produkcja roślinna: Sławomir Tupikowski z Woli Zduńkówki koło Wohynia - I miejsce Stanisław Jankowski z Woli Sernickiej koło Sernik - II miejsce Kategoria ogrodnictwo: Piotr Korszeń z Przegalin DuŜych koło Komarówki Podlaskiej - wyróŜnienie Krzysztof Wilczopolski z Chruśliny koło Józefowa nad Wisłą - wyróŜnienie. „Olimpiada związana z Rozwojem Obszarów Wiejskich” Została zorganizowana wspólnie z Sekretariatem Regionalnym Krajowej Sieci Obszarów Wiejskich przy jednoczesnym wsparciu środków unijnych. Odbyła się w dwóch etapach - szkolnym i wojewódzkim, przebiegała na zasadach współzawodnictwa z zakresu szeroko rozumianej wiedzy związanej z rozwojem obszarów wiejskich. Za realizację zadania na obydwu etapach odpowiedzialny był LODR w Końskowoli. Olimpiada miała na celu rozwijanie wśród młodzieŜy zainteresowań rolnictwem oraz popularyzację i pogłębienie wiedzy rolniczej. 114 3.2. Program 2. Współpraca z organizacjami okołorolniczymi Zadanie 1. Współpraca z organizacjami samorządowymi, instytucjami, szkołami i firmami rolniczymi Instytucje i organizacje działające na rzecz rolnictwa to dość duŜa grupa. NajwaŜniejszym partnerem w projektowaniu i realizacji działań na rzecz mieszkańców obszarów wiejskich jest Urząd Marszałkowski Województwa Lubelskiego. Wiele działań z Krajowej Sieci Obszarów Wiejskich zostało zrealizowanych dzięki tej współpracy. Zgodnie z ustawą o jednostkach doradztwa rolniczego (art. 5, ust. 2) LODR w Końskowoli przy realizacji zadań współpracował z: • Agencją Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa Oddział w Lublinie, Biura Powiatowe (szkolenia dla doradców, rolników, stoiska na targach). • Agencją Rynku Rolnego w Lublinie (szkolenia dla doradców, rolników, stoiska na targach). • Agencją Nieruchomości Rolnych w Lublinie. • Kasą Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego (szkolenia, konkurs Bezpieczne Gospodarstwo Rolne, stoiska na targach) oraz ZUS. • Bankami (Spółdzielczymi, BGś – szkolenia, wnioski kredytowe, stoiska na targach). • Lubelską Izbą Rolniczą (konsorcja projektowe, szkolenia). • Regionalnymi zarządami gospodarski wodnej (udział w programie ograniczania zanieczyszczenia azotanami pochodzenia rolniczego w gminach: Komarówka Podlaska, Wohyń, śmudź, Głusk). • Lokalnymi i regionalnymi organizacjami wspierania przedsiębiorczości (Fundacja Rozwoju Lubelszczyzny, Zrzeszenie Rol-Kąt, Lokalne Grupy Działania, Kluby 4-H, Centra Informacji Turystycznej, Stowarzyszenia: Eko-Lubelszczyzna, Przyjaciół Jeziorzan i inne). • Szkołami (szkoły wyŜsze, szkoły rolnicze, Uniwersytet Przyrodniczy w Lublinie, Uniwersytet Rolniczy w Krakowie, Szkoła Główna Handlowa – udostępnianie obiektów wdroŜeniowodydaktycznych, konferencje, ankiety). • Instytutami badawczymi (Instytut Uprawy, NawoŜenia i Gleboznawstwa - PIB w Puławach, Państwowy Instytut Weterynaryjny - PIB w Puławach, Instytut Nowych Syntez Chemicznych konferencje, szkolenia, konsorcja projektowe, prace demonstracyjne, Polska Akademia Nauk Lublin, Instytut Medycyny Wsi w Lublinie). • Organami administracji rządowej i jednostkami samorządu terytorialnego (Powiatowe Urzędy Pracy, Starostwa Powiatowe, Urzędy Gmin, Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska, Parki Krajobrazowe). • Związkami zawodowymi i społeczno-zawodowymi organizacjami rolników. • Jednostkami certyfikującymi (Ekogwarancja, Symbioimpex, Bimie). • Lokalnymi mediami (Słowo Podlasia, Radio BIPER, Katolickie Radio Podlasie, czasopisma samorządu gminnego itp.): promowanie działalności LODR poprzez ogłoszenia o organizowanych imprezach, szkoleniach, seminariach, publikowanie artykułów informacyjnych, udzielanie wywiadów. • Państwową Inspekcją Ochrony Roślin i Nasiennictwa. • Spółdzielniami Mleczarskimi (Ryki, Radzyń, Krasnystaw, Piaski, Opole Lubelskie). • FDPA w zakresie organizacji Powiatowych Punktów Konsultacyjnych Odnawialnych Źródeł Energii. • Lubelskim Towarzystwem Ornitologicznym. • CDR w Brwinowie wraz z Oddziałami. • Instytutem Ogrodnictwa w Skierniewicach. • Instytutem Agrofizyki PAN w Lublinie. • Instytutem Energetyki Odnawialnej w Warszawie. 115 • • SDOO w zakresie doboru odmian z Listy Zalecanych Odmian, z nasiennictwem w zakresie moŜliwości zaopatrzenia rolników w kwalifikowany materiał siewny. Okręgową Stacją Chemiczno-Rolniczą w Lublinie. Promocja działalności LODR w Końskowoli Pracownicy Lubelskiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego w Końskowoli promują firmę na róŜnego typu imprezach – oto wybrane przykłady: Targi Rolnicze AGRO-PARK w Lublinie W dniach 7-8 marca 2015 roku Lublin stał się areną spotkań zarówno rolników, jak i przedstawicieli całej branŜy rolniczej z południowo-wschodniej Polski. A wszystko za sprawą VIII edycji Targów Rolniczych AGRO-PARK. Ich organizatorami były Międzynarodowe Targi Poznańskie, Targi Lublin oraz Polska Izba Gospodarcza Maszyn i Urządzeń Rolniczych. O randze tego wydarzenia świadczyła obecność przedstawicieli najwaŜniejszych instytucji działających na rzecz polskiego rolnictwa. Swoją ofertę przedstawiło około 160 wystawców z Polski i zza granicy. Tegoroczna ekspozycja wprowadziła rolników w nowy sezon, ukazując najświeŜsze trendy oraz nowinki technologiczne. Podczas Targów zaprezentowano wiele nowoczesnych maszyn i urządzeń rolniczych, nie tylko nowych, ale takŜe uŜywanych. Warto zaznaczyć, Ŝe niektóre z nich pojawiły się w Lublinie po raz pierwszy. DuŜym zainteresowaniem zwiedzających cieszyły się ciągniki o róŜnej mocy, opryskiwacze, prasy, sieczkarnie, wozy paszowe, wyposaŜenie budynków inwentarskich oraz wiele innych urządzeń niezbędnych w codziennej pracy w gospodarstwie. Podczas tegorocznej edycji AGRO-PARK-u rolników interesowały nie tylko ceny maszyn i urządzeń oraz nowinki techniczne. ZbliŜający się termin naboru wniosków na dopłaty bezpośrednie oraz perspektywa uruchomienia działań z nowego Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 20142020 spowodowały, Ŝe rolnicy chętnie korzystali z profesjonalnych i fachowych porad doradców na stoisku LODR w Końskowoli. Stoisko naszego Ośrodka przez cały okres trwania Targów cieszyło się ogromną popularnością wśród zwiedzających. PrzełoŜenie terminu Targów AGRO-PARK na początek marca wydaje się pomysłem w pełni trafionym, o czym świadczyła wysoka frekwencja. Dla rolników to doskonały czas na zdobywanie wiedzy, poszukiwanie nowych rozwiązań oraz czerpanie inspiracji. Targi Rolnicze w Lublinie stały się znaczącym wydarzeniem wspomagającym rozwój i promocję polskiego rolnictwa. Święto Owoców Miękkich i Rękodzielnictwa w Kraśniku W dniu 5 lipca w Kraśniku odbyło się Święto Owoców Miękkich i Rękodzielnictwa, zwane „Maliniakami”. W programie był przewidziany ,,Festiwal Kulinariów i Sztuki Ludowej”, zorganizowany przez Lokalną Grupę Działania Ziemi Kraśnickiej. W jego ramach odbył się jarmark produktów kulinarnych i rękodzielnictwa, pochodzących z województwa lubelskiego i ościennych. Przygotowano konkursy kulinarne dla osób dorosłych i dla dzieci oraz pokaz kulinarny Adama Czapskiego, uczestnika I edycji programu Hell’s Kitchen. W drewnianych domkach prezentowały się gminy powiatu kraśnickiego, gmina Opole Lubelskie oraz firmy: Mieczysław Janik - miody, Eko Vita - sery i oscypki, Winnice Sandomierskie - wina, Skarby Natury - naturalne oleje. Podczas oficjalnej części w amfiteatrze ogłoszono wyniki konkursów organizowanych przez Starostwo Powiatowe, w których uczestniczyli mieszkańcy powiatu, właściciele ogrodów działkowych oraz indywidualni działkowcy. Wśród licznych stoisk promocyjnych było stoisko Zespołu Doradztwa Rolniczego z Kraśnika, które cieszyło się duŜym zainteresowaniem. Zaprezentowano na nim odmiany malin, porzeczek i agrestu. Pracownicy udzielali informacji między innymi na temat owoców miękkich czy PROW 2014-2020. 116 DoŜynki Wojewódzkie w LODR w Końskowoli – 13 września 2015 r. Święto Plonów - wielowiekowa tradycja, pełna symboli. Jest to jedno z najpiękniejszych, a na pewno największych świąt polskich rolników. Misternie wykonane wieńce doŜynkowe zdobione kwiatami pól, gest dzielenia się chlebem - znak wzajemnego szacunku, przyjaźni i gościnności. KaŜdy z nas tego dnia z szacunkiem i uznaniem myśli o wszystkich pracujących na roli. Wszyscy rolnicy znają te uroczystość doskonale, choć niewątpliwie ranga wydarzenia w tym roku była wyjątkowa. Po dwudziestu latach piękna tradycja wojewódzkiego święta plonów powróciła do Końskowoli. DoŜynki wojewódzkie odbyły się na placu wystawowym LODR w Końskowoli przy ulicy PoŜowskiej. To miejsce znane jest od dawna wszystkim rolnikom Lubelszczyzny, bo właśnie tutaj, od niemal sześćdziesięciu lat, kaŜdy rolnik moŜe otrzymać pomoc, wsparcie i poradę. Zgodnie z tradycją, głównym punktem programu był obrzęd przekazania przez starostów doŜynek bochna chleba upieczonego z mąki z tegorocznych ziaren zbóŜ na ręce gospodarza doŜynek marszałka Sławomira Sosnowskiego. DoŜynkowy chleb podzielono wśród uczestników uroczystości. W trakcie święta trwał konkurs na najpiękniejszy wieniec doŜynkowy. Laur za najpiękniejszy wieniec tradycyjny odebrali przedstawiciele miejscowości Gęsia Górka w powiecie ryckim, a za najlepszy wieniec współczesny – mieszkańcy Marynina, powiat lubelski. Podczas DoŜynek najlepszych rolników i doradców z regionu lubelskiego uhonorowano odznakami „ZasłuŜony dla rolnictwa”. Uroczystości uświetniły występy zespołów artystycznych, wystawy płodów rolnych oraz stoiska regionalnych wystawców. Wojewódzkie Święto Plonów w LODR w Końskowoli było wyjątkową okazją do szerokiej promocji rolniczego dorobku naszego województwa. 15 września 2015 roku w Lubelskim Ośrodku Doradztwa Rolniczego w Końskowoli odbyły się Radiowe DoŜynki 2015 czyli audycje w Katolickim Radiu Podlasie nadawane na Ŝywo. Jest to projekt realizowany przez Katolickie Radio Podlasie wspólnie z Ministerstwem Rolnictwa i Rozwoju Wsi. Czujemy się docenieni jako instytucja, której opinie są waŜne dla wielu osób związanych z branŜą rolną. Podsumowaniem tych rozmów była debata - ,,Wieś środkowo-wschodniej Polski w nowej perspektywie finansowej UE". Radiowe DoŜynki 2015 były nawiązaniem do odbytych dwa dni wcześniej DoŜynek Wojewódzkich, których gospodarzem był LODR w Końskowoli. DoŜynki Prezydenckie - Spała Zgodnie z długoletnią tradycją, rozpoczętą w 1927 roku przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Ignacego Mościckiego, w dniach 12-13 września 2015 roku, w Spale odbyły się DoŜynki Prezydenckie. Podczas doŜynek rolnicy dziękowali za tegoroczne plony. Jak co roku podczas Święta Plonów dzień pierwszy, sobota, poświęcony był na prezentację i ocenę wieńców w konkursie „Najładniejszy wieniec doŜynkowy”. W składzie komisji konkursowej była Pani Prezydentowa Agata Duda, która wraz z komisją oceniała wieńce z 16 województw. Najładniejszym wieńcem doŜynkowym okazał się wieniec uwity w miejscowości Budzewo, w województwie warmińskomazurskim. Miejsc drugiego i trzeciego nie przyznano, a szkoda, bo nasz wieniec z Ryk prezentował się znakomicie. W niedzielę 13 września, para prezydencka zwiedzała stoiska województw. Odwiedziła równieŜ stoisko województwa lubelskiego. LODR w Końskowoli dzielił namiot z przedstawicielami Urzędu Marszałkowskiego, powiatu ryckiego na czele z burmistrzem Jarosławem śaczkiem, Kołem Gospodyń Wiejskich oraz zespołem śpiewaczoludowym. Okazała wystawa płodów rolnych przygotowana przez doradców budziła duŜe zainteresowanie odwiedzających stoisko. II Kongres Sołtysów W dniu 28 listopada 2015 r. w Muzeum Wsi Lubelskiej w Lublinie juŜ po raz drugi odbył się „Kongres Sołtysów”. Kongres został zorganizowany przez Sekretariat Regionalny Krajowej Sieci Obszarów 117 Wiejskich Województwa Lubelskiego, a wzięło w nim udział około tysiąca sołtysów. W kongresie uczestniczyli takŜe przedstawiciele administracji i samorządu. Głównym celem spotkania było pokazanie jak duŜą rolę odgrywa aktywizacja społeczności wiejskiej. Kongres promował potrawy regionalne i przyczynił się do wzmocnienia współpracy między sołectwami z naszego województwa. Jednym z prelegentów na kongresie był dyrektor LODR w Końskowoli Antoni Skrabucha, który zobrazował sytuację rolnictwa na Lubelszczyźnie. Z kolei prezentację o nowym okresie programowania PROW 2014-20 przedstawił Karol Ćwikła – pracownik LODR Końskowoli. W trakcie kongresu przeprowadzone zostały konkursy kulinarne z nagrodami w kategoriach: przekąski podawane na zimno oraz ciasta i desery. Goście mogli uczestniczyć w degustacji produktów regionalnych i tradycyjnych na specjalnie przygotowanym stoisku promocyjnym. Na kongresie nie zabrakło równieŜ stoiska informacyjnego LODR w Końskowoli, które cieszyło się ogromnym zainteresowaniem odwiedzających. DuŜą atrakcją była dodatkowo moŜliwość degustacji jabłek, gruszek oraz soków jabłkowych z Sadu LODR w Końskowoli oraz miodów z pasieki LODR w Końskowoli. Imponująca skala kongresu wskazuje, Ŝe tego typu imprezy są potrzebne - mamy nadzieję, Ŝe za rok odbędzie się kontynuacja tego typu spotkania. I Festiwal Promocyjno-Edukacyjny "Kiszeniaki i Kwaszeniaki" w Krzczonowie W dniu 5 grudnia 2015 r. w kolebce lubelskiej kultury ludowej - Krzczonowie odbył się I Festiwal Promocyjno-Edukacyjny "Kiszeniaki i Kwaszeniaki". Przedsięwzięcie miało na celu przybliŜenie tradycji i folkloru regionu, zwiększenie zaangaŜowania społeczności lokalnej w poznanie i upowszechnienie obrzędów ludowych oraz promocję produktów regionalnych - podkreślali organizatorzy podczas otwarcia imprezy. Głównym punktem programu festiwalu było widowisko w wykonaniu zespołu folklorystycznego z Kocudzy prezentujące w sposób humorystyczny wiejski obrzęd kiszenia kapusty. Dawniej obrzędy ludowe przebiegały wesoło, z przyśpiewkami, stanowiąc okazję do towarzyskiego spotkania. Kiszenie jako jedno z najstarszych i najzdrowszych sposobów przedłuŜania świeŜości większości warzyw i owoców stanowiło swoisty, coroczny rytuał. Chcąc powrócić do dawnych zwyczajów na krzczonowskiej scenie w słoneczne grudniowe przedpołudnie zaprezentowano obieranie, siekanie kapusty za pomocą tasaka, zakwaszanie beczki Ŝytnią mąką, metody układania w niej kapusty, tej w główkach i posiekanej. Kapusta trafiła później do wielkiej balii, w której została ugniatana, tradycyjnie, czyli bosymi stopami. A wszystko w formie dobrej zabawy i z udziałem publiczności. Festyn stanowił okazję do promocji gminy Krzczonów oraz doskonałych i pysznych wyrobów powstających w tym regionie. W imprezie wzięło udział 38 wystawców, którzy na swoich stoiskach częstowali kiszonymi ogórkami, kapustą, pomidorami, jabłkami, papryką nadziewaną kapustą, czerwonymi buraczkami. Na smakoszy czekały równieŜ domowe wędliny z wiejskich masarni, sery, chleb z orzechami, miód, wypieki i szereg innych wyrobów. Dla łasuchów przygotowano 500 litrów krzczonowskiego kapuśniaku na wędzonce. Przeprowadzono równieŜ konkursy: na najlepszy produkt własnoręcznie kiszony, najlepszy produkt w kategorii produktu tradycyjnego – wypiek z uŜyciem surowców kwaszonych (np. kulebiak) i najładniejsze stoisko. Lubelscy kucharze prowadzili ciekawe pokazy kulinarne, zaś dla najmłodszych przygotowano zabawy integracyjne i występy artystyczne. Festyn miał teŜ inny waŜny cel - pokazać potencjał małych lokalnych producentów Ŝywności. Dziś rolnicy mogą sprzedawać płody rolne, ale nieprzetworzone. Produkujący przetwory, np. kiszone ogórki czy domowe powidła - podlegają tym samym przepisom sanitarno-higienicznym co zakłady przetwórstwa spoŜywczego, co ogranicza legalną sprzedaŜ produktów. Od nowego roku rolnicy będą mogli sprzedawać produkty na podstawie nowych, bardziej przychylnych im przepisów, co otwiera większe moŜliwości przed małymi wytwórcami Ŝywności i będzie mogło stanowić dodatkowe źródło utrzymania. Konsument będzie miał większą ofertę, poniewaŜ warzywa i owoce są w modzie, a domowe przetwory lepsze i zdrowsze niŜ kupowane w marketach. 118 Festiwal Kaszy "Gryczaki" W dniach 8 i 9 sierpnia w Janowie Lubelskim po raz XIII odbył się Festiwal Kaszy "Gryczaki", którego organizatorami byli: Urząd Marszałkowski w Lublinie, Urząd Miejski w Janowie Lubelskim, Janowski Ośrodek Kultury i Muzeum Regionalne w Janowie Lubelskim. Na te dwa dni Janów Lubelski staje się królestwem Kaszogrodu, w którym króluje Król i Królowa Gryczaków. Jest to wydarzenie kulturalne o charakterze promocyjno – wystawienniczym połączone z kiermaszem produktów regionalnych. W zagrodach, w których prezentowały się sołectwa gminy Janów Lubelski oraz gminy Potok Wielki, Chrzanów, Godziszów spróbować moŜna było wyroby kulinarne z kaszy gryczanej: gryczaki, babeczki i pierogi z kaszą gryczaną oraz inne równie pyszne potrawy na bazie produktów lokalnych takie jak: jaglaki, sery podsuszane, smalec, miody oraz nalewki, z Ŝurawinówką na czele. Impreza przeplatana była licznymi występami zespołów, konkursami, m.in.: konkurs kaszowych mocarzy, ubijania masła na chrzanowym liściu, konkurs na najładniejszą zagrodę i posesję w gminie Janów Lubelski oraz konkursy kulinarne. W wydarzeniu, jak co roku, udział brał Zespół Doradztwa Rolniczego z Janowa Lubelskiego. Pracownicy obsługiwali stoisko informacyjno – konsultacyjne, na którym moŜna było zasięgnąć informacji związanych między innymi z nowymi działaniami PROW 2014-2020 oraz porad branŜowych. Tradycyjnie stoisko cieszyło się duŜym zainteresowaniem rolników i uczestników imprezy. V Święto Truskawki - Góra Puławska W dniach 13-14.06. 2015 r. w gminie Puławy odbyło się V Święto Truskawki. Uczestniczyły w nim instytucje towarzyszące rolnictwu, m.in. LODR w Końskowoli, oraz liczne grono plantatorów truskawek. Rozpoczęło się w sobotę 13 czerwca Truskawkowym Rajdem Rowerowym oraz towarzyskim turniejem piłkarskim dziewcząt, który odbył się na boisku w Gołębiu. Następnego dnia świętowano na stadionie w Górze Puławskiej. Stoiska sołectw prezentowały swoje pomysły kulinarne i kulturalne. Miłośnicy kuchni mogli spróbować róŜnych rodzajów ciast z truskawkami, a takŜe sałatek i nalewek. Oko moŜna było nacieszyć róŜnorodnym lokalnym rękodziełem. Wszyscy mogli tworzyć pomnik puławskiej truskawki. Odbyły się wybory miss truskawki. ZDR w Końskowoli organizował stoiska promocyjne LODR. Pracownicy LODR w Końskowoli brali czynny udział we wszystkich doŜynkach powiatowych i gminnych organizowanych na terenie całego województwa, prezentując ciekawe stoiska i udzielając fachowych porad. PoniŜej przedstawiamy wybrane przykłady. DoŜynki Gminno-Parafialne w Cześnikach Dnia 23.08.2015 roku w miejscowości Cześniki, gmina Sitno odbyły się gminno-parafialne doŜynki. Starostami doŜynek byli Pani ElŜbieta Dziewanowska i Pan Jerzy Kiryczuk z miejscowości Kolonia Cześniki. W korowodzie doŜynkowym, wzięło udział 31 delegacji wraz z wieńcami, gdzie były prezentowane wszystkie sołectwa i 13 kół gospodyń wiejskich. DoŜynkom towarzyszyło wiele ciekawych imprez i wystaw. Bardzo bogato prezentowała się wystawa rolnicza zorganizowana przez Zespół Doradztwa Rolniczego w Zamościu z/s w Sitnie. Zainteresowanie rolników było bardzo duŜe, szczególnie wiele pytań i uwag było w zakresie plonowania i moŜliwości pozyskiwania nowych odmian zbóŜ ozimych. DoŜynki Gminne w Godziszowie, powiat janowski KaŜdego roku, w drugiej połowie sierpnia, po zakończeniu Ŝniw, w gminie Godziszów organizowane są doŜynki. W tym roku odbyły się one 26 sierpnia w Godziszowie. Jest to impreza cykliczna, odbywająca się corocznie w innej miejscowości gminy. Składa się z dwóch części oficjalnej i artystycznej. Biorą w niej udział władze samorządowe, zaproszeni goście oraz cała społeczność gminna. DoŜynki mają znaczący wpływ na umocnienie toŜsamości regionalnej i kształtowanie 119 lokalnych społeczności. Święto Plonów to waŜny symbol naszej historii, dowód przywiązania do ludowej tradycji. Po zakończeniu części oficjalnej nastąpiła prezentacja wieńców doŜynkowych. Kolejnym punktem programu były występy artystyczne zespołów ludowych. Pracownicy Zespołu Doradztwa Rolniczego w Janowie Lubelskim przygotowali stoisko promujące LODR w Końskowoli. Odwiedziło je wielu rolników na co dzień współpracujących z Ośrodkiem. Doradcy rozmawiali z rolnikami, udzielali instruktaŜy, rozdawali ulotki. Nowością w tym roku był kącik edukacyjny produktów zboŜowych. Najbardziej zainteresowane były nim dzieci, zwłaszcza jeśli chodzi o rozpoznawanie zbóŜ. DoŜynki Parafialno-Gminne w Wojciechowie W niedzielę 23.08.2015 roku w Wojciechowie odbyły się DoŜynki Parafialno-Gminne. Uroczystość rozpoczął korowód doŜynkowy, poprowadzony przez Orkiestrę Dętą OSP Wojciechów. Świętu Plonów towarzyszyło wiele ciekawych wystaw i imprez towarzyszących. Na część artystyczną złoŜyły się liczne konkursy, najwaŜniejszy z nich to konkurs na najpiękniejszy wieniec doŜynkowy. Prezentacji wieńców towarzyszyły krótkie występy. Po raz drugi odbył się konkurs „Smaki Ziemi Wojciechowskiej”. Jego celem jest promocja tradycyjnych, charakterystycznych dla Wojciechowa potraw. Wyzwaniem dla uczestników były kasze. KaŜdy z publiczności mógł spróbować prezentowanych potraw. Zostały ogłoszone wyniki konkursu na najpiękniejszy ogród. Celem tego konkursu jest podniesienie walorów estetycznych i ogólnego wyglądu gminy Wojciechów. Laureaci konkursów zostali nagrodzeni wartościowymi nagrodami. Zespół Doradztwa Rolniczego w BełŜycach przygotował wystawę płodów rolnych, która cieszyła się duŜym zainteresowaniem. 120 Tytuł „Dobre praktyki” 121 6. 7. Wydano ulotki: - Ochrona zwierząt - Szkolenie dla liderów działających na rzecz rozwoju rolnictwa (12 wzorów) - Firmowa LODR w Końskowoli - Ekspercki zespół doradczy - Pasieka - Główna Inspekcja Weterynaryjna Wydano broszury: Zdjęcia cyfrowe 5. 1 18 - 81 Pozostała działalność wydawnicza (usługi, druki, wizytówki, pisma firmowe, zaświadczenia o ukończeniu kursów) 4. 43 1000 34140 9233 55683 4024 1821 220 8 30 Opracowanie i druk afiszy 80100 Łączny nakład (egz.) 12 Liczba tytułów Opracowanie i druk zaproszeń 3. 2. Wydawnictwa periodyczne 1. „Lubelskie Aktualności Rolnicze” Wydawnictwa nieperiodyczne Wydano foldery na XXIX Wystawę Zwierząt Hodowlanych, Maszyn i Urządzeń Rolniczych: 1. bydło mleczne, bydło mięsne, trzoda chlewna, drób uŜytkowy, drób ozdobny, króliki, konie, owce i kozy L.p. 3.3. Działalność wydawnicza Projekt pt. „Dobre praktyki rolnicze na obszarach szczególnie naraŜonych na azotany pochodzenia rolniczego tzw. OSN” Projekt pt. „Szkolenia w zakresie stosowania środków ochrony roślin z uwzględnieniem zasad Integrowanej Ochrony Roślin w woj. lubelskim” Tytuł projektu LIR 2015 r. 30 szkoleń uzupełniających dla 600 beneficjentów Łącznie 5 szkoleń dla 133 beneficjentów 2015 r. 159 uzupełniających szkoleń dla 3195 beneficjentów 27 podstawowych szkoleń dla 549 beneficjentów LIR 2014 r. 43 szkolenia uzupełniające dla 860 beneficjentów 2014 r. 58 szkoleń uzupełniających dla 1162 beneficjentów 14 podstawowych dla 291 beneficjentów Łącznie 258 szkoleń Produkty (liczba działań i liczba uczestników) 3.4. Projekty zrealizowane w 2015 r. 122 W 2015 r. 3744 osób zdobyło uprawnienia do stosowania środków ochrony roślin 3744 osób zdobyło wiedzę oraz przeszkolenie praktyczne nt. stosowania środków ochrony roślin Przeszkolono 133 uczestników w zakresie dobrych praktyk rolniczych na terenach OSN oraz rozwiązywania problemów ochrony środowiska, a przede wszystkim ochrony wód, istniejących na obszarze ich gospodarowania 1453 osób otrzymało wsparcie w postaci materiałów szkoleniowych: broszur pt.: „Szkolenia w zakresie stosowania środków ochrony roślin z uwzględnieniem zasad Integrowanej Ochrony Roślin w woj. lubelskim” oraz notatników, długopisów i teczek W 2014 r. 1453 osób zdobyło uprawnienia do stosowania środków ochrony roślin W 2014 r. 1453 osób zdobyło wiedzę oraz przeszkolenie praktyczne nt stosowania środków ochrony roślin Rezultaty 30.01.30.06.2015 II etap 01.02.2015 – 30.06.2015 I etap 29.06.2014 – 31.01.2015 Okres realizacji 73 964,84 zł 100% dofinansowania Działanie „Szkolenia zawodowe dla osób zatrudnionych w rolnictwie i leśnictwie” objętego Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich 20072013 Koszt zadania uzyskane dofinansowanie i jego źródła 2 342 691,88 zł 100 % dofinansowania Działanie „Szkolenia zawodowe dla osób zatrudnionych w rolnictwie i leśnictwie” objętego Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich 20072013 Zrealizowano Zrealizowano Uwagi Łącznie 15 szkoleń 350 beneficjentów 2 konferencje Udział w Regionalnych wystawach Rolniczych 16 rolników Świadczenie wsparcia doradczego w okresie realizacji projektu przez 30 doradców Projekt PT 20072013 „Organizacja i obsługa prac Eksperckiego Zespołu Doradczego przy LODR w Końskowoli którego zadaniem będzie wsparcie wnioskodawców i beneficjentów korzystających ze środków PROW 2007-2013” 2015 r. 8 szkoleń dla 200 beneficjentów 2014 r. 6 szkoleń dla 150 beneficjentów Łącznie 14 szkoleń 350 beneficjentów Projekt pt. „Czas dla biznesu” – Tworzenie warunków dla rozwoju przedsiębiorczości na obszarach wiejskich obwodu wołyńskiego Ukrainy i województwa lubelskiego w Polsce przez dywersyfikację produkcji rolnej” Projekt pt. „Integrowana Produkcja Roślin” • • • • 123 Ułatwienie startu młodym rolnikom Modernizacja gospodarstw rolnych RóŜnicowanie w kierunku działalności nierolniczej Tworzenie i rozwój mikroprzedsiębiorstw 350 osób otrzymało wsparcie w postaci materiałów szkoleniowych: broszur i dydaktycznych: notatników, długopisów, teczek Objęcie doradztwem 1535 spraw skierowanych z terenu woj. lubelskiego obejmujących zakresem działania PROW 2007-2013 350 osób zdobyło wiedzę praktyczną w ramach wizyt w 50 gospodarstwach rolniczych 350 osób otrzymało wsparcie w postaci materiałów szkoleniowych: broszur pt.: „Integrowana Produkcja Roślin” oraz „Kalibracja opryskiwaczy”, a takŜe notatników, długopisów, teczek i płyt CD 350 osób zdobyło wiedzę nt. tworzenia warunków dla rozwoju przedsiębiorczości na obszarach wiejskich 350 osób zdobyło uprawnienia do stosowania środków ochrony roślin 09.06. 2014 - 30.06.2015 01.09.2013 30.04.2015 II etap 01.02.2015 31.05.2015 I etap 01.10.2014 – 31.01.2015 Program Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013 objętego Programem Operacyjnym Pomocy Technicznej. Instytucja Zarządzająca Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013 - Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi 1 271 997,27 100 % dofinansowania Program Współpracy Transgranicznej Polska -Białoruś -Ukraina 2007-2013, Europejskiego Instrumentu Sąsiedztwa i Partnerstwa 399 432,95 euro 89,8 % dofinansowania Wkład własny: 11 000 euro 5% dofinansowania Działanie „Szkolenia zawodowe dla osób zatrudnionych w rolnictwie i leśnictwie” objętego Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich 20072013 173 498,54 zł 100 % dofinansowania Zrealizowano Zrealizowano Zrealizowano Zwiększenie wartości dodanej podstawowej produkcji rolnej i leśnej Program rolnośrodowiskowy ONW • • • • • • 124 prawidłowości dokumentowania i rozliczania poniesionych przez beneficjentów kosztów, prawidłowości dokumentowania realizacji operacji, wniosków w sprawie zmian umów o przyznanie pomocy, przygotowywania odpowiedzi na pisma otrzymywane przez wnioskodawców lub beneficjentów z Agencji w ramach postępowania w sprawie przyznania pomocy oraz postępowania o wypłatę pomocy, w tym przygotowywania środków zaskarŜenia, przygotowywania odpowiedzi lub zastrzeŜeń do protokołów (raportów) z kontroli u wnioskodawców i beneficjentów, spraw dotyczących zwrotu pomocy finansowej oraz zwrotu nienaleŜnie lub nadmiernie pobranych środków. Zakres prac Zespołu obejmuje: • • • Zadania zlecone w ramach umowy 545/KP/CP/15 z Urzędem Marszałkowskim Województwa Lubelskiego „Przetwórstwo na poziomie gospodarstwa rolnego warunkiem dywersyfikacji dochodu rodzin rolniczych (zboŜa, owoce, mięso i mleko) oraz podstawy sprzedaŜy bezpośredniej” 2. „Szkolenia mające na celu wymianę doświadczeń i dobrych praktyk w zakresie jakości Ŝywności połączone z Ekofestynem”; Konferencja: 90 osób Ekofestyn: (Ekofestyn był przedsięwzięciem o charakterze otwartym); 1. „Olimpiada związana z rozwojem obszarów wiejskich”; 163 beneficjentów; Przedmiotem umowy było przeprowadzenie 4 zadań: W 2015 r. przeprowadzono 7 szkoleń dla 160 osób W 2014 r. przeprowadzono 3 szkolenia dla 58 osób Nabór uczestników na 10 szkoleń 218 beneficjentów 125 W ramach II etapu zrealizowano 7 szkoleń, w których wzięło udział 160 osób. 160 osób zdobyło wiedzę nt. przetwórstwa na poziomie gospodarstwa oraz sprzedaŜy bezpośredniej W ramach poszczególnych zadań beneficjenci otrzymali wsparcie w postaci materiałów dydaktycznych i szkoleniowych, a w przypadku konkursów równieŜ nagrody rzeczowe W ramach I etapu zrealizowano 3 szkolenia, w których wzięło udział 58 osób. 58 osób zdobyło wiedzę nt. przetwórstwa na poziomie gospodarstwa oraz sprzedaŜy bezpośredniej 10.02.22.06.2015 II etap 01.01.2015 – 30.06.2015 I etap 01.06.2014 – 31.12.2015 2. „Szkolenia mające na celu wymianę doświadczeń i dobrych praktyk w zakresie jakości Ŝywności połączone z ekofestynem” – 49 041 zł brutto 1. „Olimpiada związana z rozwojem obszarów wiejskich” – 24 579 zł brutto Koszt zadania 53 946,28 Umowa nr 22/DAG-25-8/2014 Działania 111 „Szkolenia zawodowe dla osób zatrudnionych w rolnictwie i leśnictwie” Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013 objętego Programem Operacyjnym Pomocy Technicznej. Instytucja Zarządzająca Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013 - Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi „Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich: Europa inwestująca w obszary wiejskie.” Koszt zadania: Zrealizowano Zrealizowano 126 27.11.2015 1. Konferencja informacyjno-szkoleniowa pt.: „Rozwój obszarów wiejskich Lubelszczyzny – wsparcie aktywności gospodarczej”. Liczba beneficjentów: 80 os. Celem głównym przedsięwzięcia jest edukacja mieszkańców obszarów wiejskich w zakresie przetwórstwa produktów rolnych z uwzględnieniem rozwiązań ekologicznych, która przełoŜy się na poprawę Zadania zlecone w ramach umowy PWPW-VII.052.7.2.2015 OR z Urzędem Marszałkowskim Województwa Lubelskiego „Lubelskie Centrum Transferu Innowacji w Rolnictwie” IV kwartał 2014 - IV kwartał 2018 1. „IX Ekofestyn promujący Ŝywność ekologiczną oraz skrócone modele jej sprzedaŜy” - 46 083 zł brutto 21.1030.11.2015 1. Ekofestyn „IX Ekofestyn promujący Ŝywność ekologiczną oraz skrócone modele jej sprzedaŜy” Zadania zlecone w ramach umowy PWVII.052.7.5.2015.OR z Urzędem Marszałkowskim Województwa Lubelskiego Budowa Lubelskiego Centrum Transferu Innowacji w Rolnictwie 4. „Współpraca z partnerami: organizacja tematycznych konferencji dotyczących obszarów wiejskich” – 42 413 zł brutto 4. „Współpraca z partnerami: organizacja tematycznych konferencji dotyczących obszarów wiejskich”; Konferencja pt „Problematyka chowu bydła w Polsce” dla 200 osób; Propozycja przedsięwzięcia priorytetowego dla realizacji Strategii Rozwoju Województwa Lubelskiego na lata 2014-2020 (z perspektywą do 2030 r.) 31 143 000,00 zł brutto 1. Konferencja informacyjnoszkoleniowa pt.: „Rozwój obszarów wiejskich Lubelszczyzny – wsparcie aktywności gospodarczej” - 14 760 zł brutto 3. „Szkolenia dla liderów działających na rzecz obszarów wiejskich” – 116 253 zł brutto 3. „Szkolenia dla liderów działających na rzecz obszarów wiejskich”; 13 szkoleń dla 650 uczestników Projekt znajduje się na liście projektów indykatywnych złoŜonych w ramach zadań priorytetowych UM WL Plan Operacyjny 2014-2015 Umowa nr PT-zks540-3/2015 z dnia 28.12.2015 z zakresu Sieci Innowacji w rolnictwie i na obszarach wiejskich Przeprowadzona została konferencja pt. „Innowacyjność w rolnictwie – szansą na jego rozwój”. Liczba beneficjentów: 100 osób dochodowości gospodarstw rolnych. W wyniku realizacji przedsięwzięcia powstanie i rozpocznie działalność Lubelskie Centrum Transferu Innowacji w Rolnictwie. Został przeprowadzony remont pomieszczenia oraz zakupione zostało wyposaŜenie do biura. 127 Konferencja umoŜliwiła zapoznanie uczestników z zagadnieniem innowacji w rolnictwie oraz moŜliwościami praktycznego zastosowania przedstawianych rozwiązań, nawiązanie kontaktów i współpracy pomiędzy potencjalnymi uczestnikami przyszłych grup operacyjnych. Utworzenie biura SIR 24.11.2015 15.0331.12.2015 7075,32 zł 68 861,63 zł 100% dofinansowania Dotacja celowa z Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi Zrealizowano Zrealizowano 4. Priorytet 4. Zarządzanie Lubelskim Ośrodkiem Doradztwa Rolniczego Działalność wewnętrzna a) zarządzanie zasobami kadrowymi (szkolenia zewnętrzne i wewnętrzne) Specjaliści i doradcy LODR w Końskowoli aby mogli profesjonalnie wykonywać swoją pracę, świadczyć rolnikom i mieszkańcom obszarów wiejskich usługi na wysokim poziomie musieli ciągle podnosić swoje kwalifikacje zawodowe. Zmieniająca się sytuacja w rolnictwie stawiała przed nimi coraz to nowe zadania i problemy do rozwiązania, którym musieli sprostać. Pracownicy LODR w Końskowoli brali udział w szkoleniach zewnętrznych i wewnętrznych. Przyjęto praktykę organizowania szkoleń wewnętrznych przez specjalistów działów merytorycznych odpowiedzialnych za dany temat. Specjaliści przekazywali wiedzę zdobytą równieŜ na szkoleniach zewnętrznych. Niewątpliwie duŜą rolę odgrywały w 2015 r. szkolenia z tematyki dotyczącej zagadnień PROW 2014-2020. WaŜniejsze szkolenia zewnętrzne Lp. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. Nazwa szkolenia Zasady prowadzenia gospodarstwa ekologicznego - wymogi prawne i podstawy produkcji w gospodarstwie ekologicznym. Wspieranie działań w zakresie kształtowania środowiska rolniczego i zrównowaŜonego rozwoju produkcji rolniczej w Polsce. Nowe moŜliwości w produkcji owoców miękkich. Warsztaty dotyczące prowadzenia konsultacji społecznych - inwestycje w biogazownie. Minimalne wymogi wzajemnej zgodności oraz bhp w gospodarstwie rolnym. Podsumowanie zadań badawczych z zakresu rolnictwa ekologicznego za rok 2014. Europejskie Fundusz Społeczny w latach 20142020. Zasady wypełniania wniosku o przyznanie płatności w ramach systemów wsparcia bezpośredniego oraz płatności w ramach wybranych działań PROW na rok 2015. Szkolenie z zakresu integrowanej ochrony roślin, ze szczególnym uwzględnieniem znaczenia materiału siewnego. Opracowanie planów nawoŜenia w programach rolnośrodowiskowych. Wybrane problemy w integrowanej ochronie roślin warzywnych. Zasady przyznawania płatności bezpośrednich, płatności ONW, płatności rolnośrodowiskowoklimatycznej (PROW 2014-2020), płatności ekologicznej (PROW 2014-2020), płatności rolnośrodowiskowej (PROW 2007-2013) oraz pomocy na zalesienie (PROW 2007-2013) w roku 2015 oraz zasady wypełniania wniosku o przyznanie płatności na rok 2015. VII Międzynarodowe Targi Turystyki Wiejskiej i Agroturystyki. 128 Organizator CDR Brwinów IUNG CDR Brwinów O/Radom Urząd Marszałkowski Ilość osób 146 3 7 10 CDR Brwinów 7 CDR Brwinów O/Radom 3 Generator Innowacji 3 CDR Brwinów O/Radom Firma Perspektywa CDR Brwinów O/Radom CDR Brwinów O/Radom 147 2 3 4 CDR Brwinów O/Radom 3 AGROTRAWEL 4 15. Międzynarodowe seminarium pt.: Uprawy energetyczne w Centralnej i Wschodniej Europie. Biogazownia rolnicza - sprawa publiczna. 16. Współczesne zagroŜenia dla funkcji gleb. 14. 17. 18. 19. 20. 21. 22. 23. 24. 25. 26. 27. 28. 29. Prezentacja wyników badań naukowych w produkcji zwierzęcej i moŜliwość zastosowania w praktyce. Wymiana wiedzy na temat zaawansowanego zarządzania składnikami odŜywczymi, zastosowanie rolnictwa precyzyjnego. Podatek dochodowy w działalności gospodarczej prowadzonej na obszarach wiejskich. Praktyczne aspekty ograniczania występowania chorób roślin uprawnych w gospodarstwie ekologicznym - rozpoznawanie chorób, zmianowanie, uprawa gleby. Zarządzanie budŜetem domowym wiejskiego gospodarstwa domowego. Myślenie projektowe jako podstawa tworzenia projektów. Jak prawidłowo napisać projekt. Analiza i planowanie rozwoju gospodarstwa. Energetyka odnawialna i efektywność energetyczna - stymulatory rozwoju gospodarczego województwa lubelskiego. Przygotowanie wniosku oraz biznes planu dla działania „Premia dla młodych rolników”. Edukacyjne gospodarstwa rolne - profil produkcja zwierzęca. Idea i istota sieciowych produktów turystyki wiejskiej. Uprawa roślin zielarskich i leczniczych jako zwiększenie konkurencyjności gospodarstw i rozwój działalności gospodarczej na terenach wiejskich. XVI Ogólnopolskie Sympozjum Agroturystyczne "Innowacyjność w turystyce wiejskiej a nowe moŜliwości zatrudnienia na obszarach wiejskich". PIMOT 1 FDPA Polskie Towarzystwo Gleboznawcze i IUNG w Puławach CDR Brwinów O/Radom 2 3 5 CDR Brwinów O/Radom 2 CDR Brwinów O/Kraków 20 CDR Brwinów O/Radom 2 CDR Brwinów O/Kraków CDR Brwinów O/Kraków CDR Brwinów O/Kraków 27 Fundacja Rozwoju Lubelszczyzny 2 CDR Brwinów O/Radom CDR Brwinów O/Kraków CDR Brwinów O/Kraków 3 4 12 2 10 CDR Brwinów O/Radom 5 CDR Brwinów O/Kraków 4 30. Nowa Perspektywa 2014- 2020. Lubelska Agencja Wspierania Przedsiębiorczości 4 31. Instrumenty i metody przeciwdziałania degradacji gleb uŜytkowanych rolniczo. IUNG 4 32. Modernizacja gospodarstw rolnych. 33. 34. 35. 36. 37. 38. Efektywne gospodarowanie energią w gospodarstwach rolnych. Bezpieczne stosowanie środków ochrony roślin w celu ochrony wód przed zanieczyszczeniami. Innowacyjne technologie w produkcji mleka. Rolnictwo precyzyjne gwarancja efektywności produkcji. Szkolenie z zakresu ekologicznej uprawy drzew pestkowych i ziarnkowych. Ekonomia społeczna jako rodzaj działalności, która łączy w sobie cele społeczne i ekonomiczne MoŜliwości tworzenia gospodarstw opiekuńczych. 129 CDR Brwinów O/Radom CDR Brwinów O/Radom NMD CDR Brwinów O/Poznań CDR Brwinów O/Poznań 4 2 38 5 3 IO w Skierniewicach 6 CDR Brwinów O/Kraków 3 39. 40. 41. 42. 43. 44. 45. 46. 47. 48. Rola i znaczenie innowacji w polityce rozwoju ze szczególnym uwzględnieniem działań wspierających innowacje w ramach PROW 20142020. Szkolenie z zakresu ekologicznej uprawy roślin jagodowych. Rozpoznawanie i monitoring agrofagów w ramach systemu integrowanej ochrony roślin ze szczególnym uwzględnieniem programów rolnośrodowiskowych i rolnictwa ekologicznego. ABC przedsiębiorczości na obszarach wiejskich: zakładanie działalności gospodarczej i tworzenie biznesplanu - e-learning. Pszczoły w rolnictwie i Ŝyciu człowieka. Produkty lokalne w sprzedaŜy bezpośredniej uwarunkowania formalno – prawne – e-learning. Zarządzanie budŜetem domowym wiejskiego gospodarstwa domowego – e-learning. Koncepcja funkcjonowania i budowa systemu opiekunów wsi – e-learning. Efektywne gospodarowanie zasobami, gospodarka niskoemisyjna i odporna na zmiany klimatu w sektorze rolnym. Podatek dochodowy w działalności gospodarczej na obszarach wiejskich. CDR Brwinów O/Kraków 3 IO w Skierniewicach 10 CDR Brwinów O/Radom 9 CDR Brwinów O/Kraków 20 CDR Brwinów CDR Brwinów O/Kraków CDR Brwinów O/Kraków CDR Brwinów O/Kraków 3 57 25 12 CDR Brwinów O/Radom 9 CDR Brwinów O/Kraków 2 WaŜniejsze zrealizowane szkolenia wewnętrzne dla pracowników LODR w Końskowoli Lp. 1. Temat ZDR/Dział Nowy system dopłat bezpośrednich wypełnianie wniosku obszarowego i wybrane działania z zakresu PROW 2014-2020. 2. Modernizacja gospodarstw rolnych w PROW 2014-2020. 3. Zasady przyznawania płatności oraz zasady wypełniania e-wniosku o przyznanie płatności na rok 2015. 4. Szkolenie ,,Premia Młody Rolnik''. 5. Analiza przychodów i kosztów produkcji rolniczej w woj. lubelskim na podstawie wyników osiągniętych w gospodarstwach uczestniczących w systemie PL FADN. 130 NPP, NEK, wszystkie ZDR NEK, ZDR w Parczewie, ZDR w Białej Podlaskiej, ZDR w Tomaszowie Lubelskim ZDR w Krasnymstawie, ZDR w Końskowoli, ZDR w Łęcznej, ZDR w Elizówce, ZDR w Janowie Lubelskim, ZDR w Zamościu, ZDR w Opolu Lubelskim NEK, ZDR w Rykach, ZDR w Końskowoli NEK, ZDR w Białej Podlasce, ZDR w Elizówce Ilość Ilość uczestników 35 128 5 20 10 64 6 57 5 56 6. 7. 8. 9. Czynna ochrona przyrody poprzez wypas owiec i „Zasada wzajemnej zgodności” - Dobrostan w chowie bydła mlecznego. Szkolenie praktyczne dla doradców w gosp. Montagro - hodowla rasy bydła montbeliarde. Aktualna sytuacja w produkcji trzody chlewnej. Tendencje zmian w rolnictwie Lubelszczyzny. 16. Ustawa o podatku VAT- czynności podlegające ustawie o VAT. Wsparcie inwestycji przetwarzanie produktów rolnych, obrót nimi i ich rozwój. Zachowanie dziedzictwa kulturowego, tradycje boŜonarodzeniowe – decoupage. Analiza przychodów i kosztów produkcji rolniczej. Funkcjonowanie gospodarstw agroturystycznych i obiektów turystycznych na obszarach wiejskich z uwzględnieniem aktualnych przepisów. Innowacje w rolnictwie - szansą na jego rozwój. Poferment. 17. Programy rolno środowiskowe. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 18. 19. 20. 21. Szkodliwość grzybów z rodzaju fusarium w uprawie zbóŜ. Wsparcie inwestycji, przetwarzanie produktów rolnych, obrót nimi i ich rozwój. śywienie bydła mlecznego. ASF. Wsparcie inwestycji w przetwarzanie produktów rolnych, obrót nimi lub ich rozwój. ZDR w Zamościu 1 19 Centrala LODR, ZDR w Zamościu, ZDR w Biłgoraju 4 25 ZDR w Zamościu 1 11 4 29 5 45 5 50 ZWG 1 19 NEK 3 28 ZWG 1 10 2 30 1 16 4 48 1 21 4 57 3 27 2 20 ZSP, ZDR w Hrubieszów, ZDR w Tomaszowie Lubelskim NEK, ZDR w Hrubieszowie NPP, ZDR w Białej Podlaskiej, ZDR w Elizówce Centrala LODR, ZDR w Biłgoraju ZEŚ ZDR w Zamościu, ZEŚ, ZDR w Chełmie ZSP, ZDR w BełŜycach NPP, ZDR w Białej Podlaskiej, ZDR w Zamościu ZSP ZDR w Zamościu, ZDR w Białej Podlaskie b) zarządzanie jakością W celu wykazania zdolności do spełnienia wymagań normy ISO 9001:2008 oraz świadczenia usług na najwyŜszym poziomie jakościowym, prowadzone były działania związane z doskonaleniem i utrzymaniem systemu zarządzania jakością w LODR. Skuteczność systemu zarządzania oceniana jest na podstawie corocznie planowanych audytów wewnętrznych. W 2015 roku przeprowadzone zostały 4 audyty, podczas których nie stwierdzono niezgodności. Zbadana została prawidłowość funkcjonowania procesów realizowanych przez poszczególne komórki organizacyjne, nadzór nad dokumentami i zapisami, organizacja pracy, planowanie i realizacja świadczonych usług, zadowolenie klienta oraz wykorzystanie zasobów. Ocenie skuteczności systemu zarządzania jakością i jego zgodności z normą słuŜy przegląd zarządzania, w tym monitorowanie, analiza i opracowanie danych dotyczących funkcjonowania procesów, zgodności usług, doskonalenia, prowadzenia działań korygujących i zapobiegawczych oraz 131 informacji zwrotnych od klientów. Na podstawie analizy ankiet, wyników audytów i kontroli oraz sprawozdawczości elektronicznej, moŜna stwierdzić, Ŝe dane dotyczące funkcjonowania procesów i zgodności usług wykazują zdolność do osiągania zaplanowanych wyników i są zbieŜne z celami załoŜonymi w programie działalności na rok 2015. Podejmowane działania pozostają w zgodzie z przepisami prawa, są celowe i terminowe. Zasoby, którymi dysponuje ośrodek uŜywane są w sposób racjonalny i efektywny. Informacje udostępniane przez LODR są rzetelne. Doskonalenie związane jest z wytyczonymi celami, kierunkami rozwoju i polityką Ośrodka oraz zmianami legislacyjnymi. W związku z dąŜeniem LODR do doskonalenia świadczonych usług, na podstawie anonimowych ankiet zbierane są opinie klientów na temat stopnia zaspokojenia zgłoszonych oczekiwań. W okresie objętym badaniem ankiety najczęściej były wypełniane podczas porad indywidualnych. Ich tematyka była zbieŜna z ofertą LODR i wpłynęła na planowanie usług. Często przy jednej wizycie omawiane były róŜne zagadnienia, klienci byli więc obsługiwani kompleksowo. Ankietowani bardzo dobrze (100% ocen pozytywnych od 4 do 6) ocenili jakość świadczonych przez LODR usług. Efektywność systemu zarządzania została sprawdzona podczas II audytu w nadzorze po ponownej certyfikacji przez jednostkę certyfikacyjną TÜV Rheinland. Zespół audytujący potwierdził, Ŝe LODR ustanowił i wdroŜył skuteczny system zarządzania do realizacji swojej polityki i celów, który spełnia wymagania normy ISO 9001:2008 oraz jest odpowiednio utrzymywany i doskonalony. 132 P W P W 1 Priorytet 1 - Poprawa konkurencyjności gospodarstw rolnych w województwie lubelskim 1/1 Program 1. Transfer innowacji technologicznych 1/1/1 Zadanie 1. Wprowadzenie innowacji technologicznych w produkcji roślinnej Szkolenia 1/1/1/1 70 65 3 1091 liczba uczestników 1/1/1/2 Szkolenia praktyczne 24 Szkolenia wyjazdowe 3 Konferencje/seminaria 2 2 P 2 W 9 82 P 9 1 86 P 1 152 2885 4118 54 Artykuły do gazet 51 Artykuły na stronę internetową 3 5 Audycje telewizyjne i radiowe 0 10 Broszury / Ulotki 0 0 W P P 5 W 2 22 P 2 W 1 23 4 P 1 2 P 2 W 2 23 2 P 2 W 3 36 6 37 P 3 W 1 51 6 1 2 1 1 3 4 1 73 35 28 88 100 16 P 1 1 P 1 W 2 12 1 P 2 2 3 P 3 1 104 1 118 P W P 2 W 9 27 P 9 W 6 162 2 1 119 18 2 2 37 59 P 6 W 2 85 P 2 W 7 22 P 6 3 3 3 4 4 9 9 125 149 150 198 50 69 490 652 1 2 3 3 1 1 5 4 21 200 324 3 1 70 1 2 57 2 93 40 41 245 270 2 2 P W P NMD NPP NEK ZWG W W P W W 1 16 9 1 58 1 1 1 110 22 18 1 1 216 P 70 2 149 100 ZEŚ W 114 9 1 ZSP ZDR-ZA ZDR-WŁ ZDR-WI ZDR-TL ZDR-RY W 2 162 2 3 8 9 3 3 2 2 1 3 2 7 1 2 6 9 5 5 2 2 13 6 13 26 115 124 115 151 60 63 30 105 37 45 82 80 238 85 89 270 305 130 216 60 213 325 356 100 106 3 3 1 1 3 4 1 3 4 2 3 1 1 4 3 3 2 2 2 6 3 8 14 3 5 10 3 3 0 706 132 135 2 4 8 8 7 7 5 5 14 14 0 0 4 2 6 6 3 3 6 6 10 7 7 6 3 3 3 3 0 4 4 4 4 4 3 3 0 0 13 13 8 8 3 3 12 12 7 10 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1 / R w tym: 106 115 2 4 4 4 6 6 3 3 12 12 0 0 2 2 6 6 3 3 6 6 7 7 7 6 2 2 1 1 0 4 4 4 3 3 2 2 0 0 10 10 6 6 2 2 12 12 6 10 0 0 0 0 0 0 0 0 0 - demonstracje 99 101 2 4 4 4 6 6 3 3 12 12 2 2 4 4 6 6 7 4 7 6 2 2 1 1 4 4 4 3 3 2 2 10 10 6 6 2 2 12 12 4 4 - kolekcje 7 14 2 2 2 6 3/R 26 20 Lustracje zadań wdroŜeniowo-upowszechnieniowych 72 Analiza i opracowanie efektów zadań wdroŜeniowo-upowszechnieniowych wniosek o dopłatę do materiału siewnego sporządzanie informacji o wykorzystaniu własnego 3 ZDR-RP W 24 1 8 1 ZDR-PI ZDR-PA W 23 1 76 20 ZDR-OL ZDR-ŁU ZDR-ŁE ZDR-LU W 12 2 43 1 ZDR-KR ZDR-KS ZDR-KO W Zadania wdroŜeniowo - upowszechnieniowe w tym: 4 Szkolenia praktyczne 1/1/2/3 Szkolenia wyjazdowe 7 153 Konferencje/seminaria 0 7 Konferencje/seminaria 3 23 1 1 16 2 2 2 2 5 2 4 1 9 8 2 1 18 2 69 3 62 12 3 9 25 6 179 3 4 4 20 40 47 3 2 3 1 7 6 1 1 1 1 2 2 4 6 2 11 1 1 1 1 9 4 3 3 2 2 2 20 4 3 4 2 97 6 4 14 6 123 2 1 1 2 2 50 2 2 31 2 2 26 1 1 4 1 4 72 34 4 7 38 6 1 1 66 2 1 1 15 4 4 54 3 3 103 10 16 401 1 2 11 77 1 2 5 2 5 1 1 11 1 1 21 10 2 2 1 10 0 8 1 1 2 66 4 50 83 6 185 70 84 3 4 1 1 16 2 2 2 2 37 32 10 8 8 1 2 2 2 20 27 100 88 35 41 1 1 1 1 1 1 4 4 2 2 5 5 6 6 1 1 2 0 0 0 1 6 6 2 2 17 0 0 0 0 1 3 3 1 1 16 6 6 2 2 1 245 1 27 33 10 55 0 3 56 2 3 47 16 3 7 308 7 7 132 3 3 3 3 27 4 4 41 3 2 3 2 2 7 13 1 1 51 50 51 50 95 305 500 20 25 1 1 1 2 2 3 1 2 2 1 3 1 1 7 26 3 2 6 6 4 4 5 5 2 1 1 2 2 1 1 3 3 5 5 2 2 1 1 3 30 5 4 84 2 2 2 2 75 5 5 3 3 2 2 3 4 8 8 2 2 3 3 2 2 5 5 45 47 1 1 3 0 0 0 1 1 68 4 1 20 Wykłady 76 140 1 1 6 1 1 12 1 2 35 5 6 141 3 3 56 8 8 1 4 4 3 3 2 1 0 1 1 65 51 1 1 2 4 4 2 5 0 3 4 345 322 7 5 9 4 3 3 9 9 2 2 2 4 4 4 0 6 6 2 2 2 2 2 2 2 2 2 5 0 0 0 2 2 32 5 5 64 1 1 12 1 1 18 1 1 17 3 3 126 3 3 2 2 45 2 2 21 3 34 1 0 1 3 3 45 45 1 Porady 2445 2802 70 76 180 364 200 300 40 28 245 192 80 99 250 Artykuły do gazet 47 56 1 2 2 2 2 2 1 1 3 2 2 2 2 3 10 Audycje telewizyjne i radiowe 1 2 1 2 2 11 18 3 1 Broszury / Ulotki 0 0 30 35 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 3 1 21 1 24 1 2 4 7 1 1 1 2 5 7 120 95 35 36 50 56 200 242 15 2 9 1 1 1 1 2 4 1 3 4 1 1 17 100 148 30 54 1 1 1 20 2 5 5 20 50 157 90 4 4 2 2 4 118 150 157 2 2 2 2 1 1 1 110 48 3 12 12 17 18 30 410 489 80 89 1 6 9 11 9 1 3 7 1 2 1 1 5 Monitoring gospodarstw rolnych pod potrzeby róŜnych instytucji-ankiety 0 0 Zadania wdroŜeniowo - upowszechnieniowe w tym: 228 207 4 4 18 18 24 24 6 6 16 10 12 12 8 1/Z 68 59 2 2 6 6 4 4 2 2 6 4 3 3 3 0 7 7 4 4 6 6 4 4 10 10 6 6 10 10 2 2 2 2 2 2 1 1 4 4 2 2 3 3 2 2 4 4 1 1 3 3 1 1 1 1 3 3 2/Z 43 37 2 2 4 4 4 2 2 2 2 1 1 3/Z 42 39 6 6 4 4 4 4 4 4 3 1 1 4/Z 24 21 6 6 5/Z 4 4 2 2 2 2 4 4 2 2 2 12 312 2 191 Artykuły na stronę internetową 2 16 98 1 178 1 4 48 27 1 10 4 527 4 34 6 1 4 3 242 3 50 1 23 0 93 3 152 6 1 1 20 4 liczba uczestników 1 34 4 180 159 2 liczba uczestników Opracowanie prezentacji multimedialnych 8 21 1606 18 liczba uczestników Szkolenia wyjazdowe 1/1/3/4 4 643 liczba uczestników 1/1/3/3 4 48 0 liczba uczestników Szkolenia praktyczne 185 2 119 1/1/2/5 33 37 Wykłady Porady 1/1/2/6 1460 1816 Artykuły do gazet 1/1/2/7 21 30 Artykuły na stronę internetową 1/1/2/8 3 5 Audycje telewizyjne i radiowe 1/1/2/9 1 8 1/1/2/10 Broszury/ Ulotki 0 0 Opracowanie prezentacji multimedialnych 1/1/2/11 3 3 1/1/2/12 0 269 Monitoring gospodarstw rolnych pod potrzeby róŜnych instytucji-ankiety 1/1/2/13 81 82 Zadania wdroŜeniowo - upowszechnieniowe w tym: 1/O 1/1/2/14 23 23 2/O 1/1/2/15 39 40 1/1/2/16 16 16 3/O 1/1/2/17 3 3 4/O 1/1/2/18 45 45 Lustracje zadań wdroŜeniowo-upowszechnieniowych 1/1/2/19 3 3 Analiza i opracowanie efektów zadań wdroŜeniowo-upowszechnieniowych 1/1/3 Zadanie 3. Wprowadzenie innowacji technologicznych w produkcji zwierzęcej 1/1/3/1 Szkolenia 75 72 1/1/3/2 4 1067 4 liczba uczestników 1/1/2/4 1 14 34 4 23 liczba uczestników 2 1 1 2 2 2 2 2 2 1 1 2 2 2 2 3 0 0 1 5 4 6 6 8 8 12 12 10 10 4 4 40 40 7 6 2 2 4 2 2 4 4 1 1 2 2 9 9 2 2 2 2 2 2 2 1 1 2 2 9 9 4 4 2 2 4 4 4 4 6 6 2 2 4 4 4 4 7 7 5 5 0 2 2 1 1 2 2 1 1 0 0 35 16 16 84 24 84 24 Analiza i opracowanie efektów zadań wdroŜeniowo-upowszechnieniowych 3 8 3 8 40 16 2 0 0 10 10 0 0 0 0 30 34 1 1 1 35 6/Z 2 3 1 6 Lustracje zadań wdroŜeniowo-upowszechnieniowych Program 2. Popularyzacja i kształcenie rolników w zakresie poprawy jakości produktów rolnych (Ŝywności) i dobrej praktyki rolniczej 1/2/1 Zadanie 1. Informacja i doradztwo w zakresie wprowadzania zasady wzajemnej zgodności (cross compliance) 28 28 3 3 1/2/1/1 Szkolenia 547 liczba uczestników 1/2/1/2 Szkolenia praktyczne 2 1/2/1/3 Szkolenia wyjazdowe 1/2/1/4 Konferencje/seminaria 0 0 Wykłady 29 59 1920 2556 2 2 Artykuł na stronę internetową 0 0 Audycje telewizyjne i radiowe 0 0 Broszury / Ulotki 0 0 Opracowanie prezentacji multimedialnych atestacja opryskiwaczy 18 2 2 0 56 10 3 3 8 2 2 54 135 151 140 188 1 1 10 94 90 115 5 2 2 2 215 343 80 75 46 1825 32 160 11937 354 705 744 68 20 87 8 16 27 456 755 8 222 4 12 16 21 13 13 1 16 11 4 3 110 203 365 711 275 505 300 315 530 779 150 243 190 902 600 1469 580 1544 240 1036 880 2205 220 784 1/2/3 Zadanie 3. Upowszechnianie wśród rolników wiedzy i nabywanie umiejętności stosowania integrowanych metod ochrony Szkolenia 1/2/3/1 74 73 2 5 3 6 5 2 3 5 1 10 2 2 1 4 33 7 4 96 2 4 43 7 155 1 32955 1350 3 1 85 6 86 70 76 100 122 1 1 2 6 100 101 85 87 110 137 60 102 30 1 1 30 40 37 4 8 4 1 100 119 70 73 20 36 4 8 260 405 1 2 1 1 7 143 7 8 16 9 760 7 13 19 212 58 13 1096 19 41 12 545 14 1 1 28 6 765 16 14 9 461 12 7 285 12 7 508 14 4 470 7 7 8 231 23 5 679 10 32 12 352 15 4 10 402 20 574 8 546 11 15 336 3 39 1 28 6 8 9 7 18 28 9 15 10 9 6 3 9 10 3 7 7 1 3 3 9 3 5 3 3 5 13 8 8 12 24 310 421 250 335 295 506 180 226 320 324 210 300 120 194 90 150 235 433 120 180 185 196 135 141 540 2058 285 358 370 701 780 1060 744 380 801 70 812 360 1251 320 1719 650 1654 340 1488 390 1794 225 520 380 633 200 827 390 1147 200 997 500 2326 420 912 240 813 1210 4483 5 8 7 3 5 3 2 2 2 1 1 2 2 1 1 2 2 4 6 6 4 37 40 1 1 82 27 956 9 1 6 55 35 171 1 1 10 217 180 390 1 1 100 218 84 248 95 228 178 868 30 36 71 2 2 19 90 5 72 6 82 143 5 61 4 92 2 26 26 22 33 152 1 1 20 83 4 49 11 10 205 30 9 1 1 1 1 1 400 1 25 1 25 1 3 1 9888 liczba uczestników 10 159 407 6 258 11049 1 40 12 5 164 liczba uczestników 2 36 3 6 6429 Szkolenia praktyczne 78 3 59 23 Porady Artykuły do gazet 2 2 Wykłady Artykuły na stronę internetową 1 0 0 30 liczba uczestników Opracowania: wnioski obszarowe 1 16 1/2/2 Zadanie 2. Doradztwo dla rolników składających wnioski o płatność do gruntów rolnych (dopłaty bezpośrednie) 1/2/2/1 221 395 5 12 18 33 13 Szkolenia Opracowanie prezentacji multimedialnych 1 0 Porady Artykuły do gazet systemy jakości produktów rolnych i środków spoŜywczych (wypełnianie dokumentów do jednostki certyfikującej) 1 0 0 liczba uczestników 1/2/1/12 Opracowania: 1/2/1/13 32 2 2 0 liczba uczestników 1/2/1/5 1/2/1/6 1/2/1/7 1/2/1/8 1/2/1/9 1/2/1/10 1/2/1/11 5 16 liczba uczestników 1/2/3/2 ZDR-JL ZDR-HR W 3 78 Porady liczba uczestników 1/2/2/2 1/2/2/3 1/2/2/4 1/2/2/5 1/2/2/6 1/2/2/7 ZDR-EL ZDR-CH ZDR-BY 1 W Monitoring gospodarstw rolnych pod potrzeby róŜnych instytucji-ankiety 1/1/2/2 1/2 P 55 4 20 materiału siewnego (AGNAS) 6 2 1/1/1/21 Opracowania 1/1/1/22 plan nawozowy (nie dotyczy PRŚ i OSN) 0 0 1/1/1/23 inne usługi 0 45 1/1/2 Zadanie 2. Wprowadzenie innowacji technologicznych w produkcji ogrodniczej 1/1/2/1 42 43 Szkolenia 1/1/3/5 1/1/3/6 1/1/3/7 1/1/3/8 1/1/3/9 1/1/3/10 1/1/3/11 1/1/3/12 1/1/3/13 1/1/3/14 1/1/3/15 1/1/3/16 1/1/3/17 1/1/3/18 1/1/3/19 1/1/3/20 1/1/3/21 1 47 28 Wykłady Opracowanie prezentacji multimedialnych 4 W 311 liczba uczestników 1/1/1/5 1/1/1/6 1/1/1/7 1/1/1/8 1/1/1/9 1/1/1/10 1/1/1/11 1/1/1/12 1/1/1/13 1/1/1/14 1/1/1/15 1/1/1/16 1/1/1/17 1/1/1/18 1/1/1/19 1/1/1/20 4 65 P 606 liczba uczestników 1/1/1/4 5 W 547 liczba uczestników 1/1/1/3 P ZDR-BI ZDR-BP Działania ZDR-BE Razem LODR ZESTAWIENIE USŁUG DORADCZYCH ZREALIZOWANYCH W LODR W KOŃSKOWOLI W 2015 R. 1 1 40 122 269 Szkolenia wyjazdowe 0 0 0 0 Konferencje/seminaria 83 98 3195 4027 60 14 19 1 2 1 0 2 0 0 Stosowanie ŚOR 1/2/4/3 Integrowana produkcja roślin Operatorów kombajnów zboŜowych Opracowanie prezentacji multimedialnych 7 7 165 171 1/3/1/16 1/3/1/17 1/3/1/18 1/3/1/19 5 1 67 19 1 6 6 6 2 2 2 1 1 58 120 181 5 26 3 4 4 6 6 6 6 1 1 1 1 2 40 48 45 46 NMD NPP NEK ZWG ZEŚ ZSP ZDR-ZA ZDR-WŁ ZDR-WI ZDR-TL 1 1 2 3 3 5 4 4 55 34 30 30 90 93 90 100 80 139 8 13 31 33 380 295 885 1271 9 15 2 1 1 5 5 1 90 3 2185 53 2 1 2 3 3 4 4 1 1 7 7 5 5 1 1 12 12 1 15 5 5 3 3 1 101 149 72 72 13 8 15 1 5 1 402 28 99 7 1 6 1 1 6 129 23 23 145 4 11 2 2 320 30 42 0 3 4 8 80 216 1 2 1 4 60 15 106 1 2 4 1 124 0 1 1 1 20 58 23 7001 3 88 13 290 28 2 494 7 19 87 2 20 4 412 2 145 7 10 39 6 11 18 37 1 9 340 479 140 164 390 662 180 246 3 8 2 2 4 Artykuły do gazet 29 31 5 8 Audycje telewizyjne i radiowe 1 5 Broszury / Ulotki 1 1 31 8 1125 18 3 513 9 15 174 17 9 267 19 9 382 15 1 340 8 8 137 25 1 406 6 11 160 14 4 263 7 7 119 10 3 153 6 6 211 15 4 200 80 2 6 38 3 9 11 45 2 27 8 29 1 22 8 24 167 180 279 205 218 360 623 300 375 340 377 140 232 380 524 1 1 1 1 1 1 1 1 5 3 4 2 17 11 3 1 Modernizacja gospodarstw rolnych-wniosek o płatność 173 0 1 34 1 757 22 10 22 2 8 22 2 11 4 23 7 11 4 15 14 27 240 408 125 183 210 272 125 138 200 301 220 403 190 708 450 632 2 2 2 1 1 1 1 1 2 1 2 1 35 1 4 6 1 4 1 2 11 11 4 6 1 2 2 13 1 3 11 1 7 1 2 3 11 2 7 10 8 5 24 1 1 5 18 1 51 30 9 5 16 1 1 19 61 80 246 189 374 30 59 2 1 9 5 4 3 1 1 4 1 1 1 1 1 1 1 10 1 4 4 25 1 5 4 5 5 1 1 13 11 24 6 50 1 1 1 3 1 1 17 726 11 86 20 0 9 110 1 120 7 5 220 2 31 Przetwórstwo i marketing produktów rolnych Przywracanie potencjału produkcji rolnej zniszczonego w wyniku klęsk Ŝywiołowych i katastrof oraz wprowadzenie odpowiednich działań zapobiegawczych Przywracanie potencjału produkcji rolnej ....-wniosek o płatność 8 129 1 50 Artykuły na stronę internetową 6 149 2 767 1 3 4 5 10 3 2 2 1 1 3 1 4 2 2 4 4 9 1 1 1 2 14 2 2 2 4 1 7 3 1 16 Restrukturyzacja małych gospodarstw 87 0 15 16 0 8 Płatności dla roników przekazujących małe gospodarstwa 9 0 7 7 7 1 2 4 1 85 7 3 1 12 1 1 1 13 1 1 1 1 15 15 2 2 8 1 8 1 1 1 1 1 40 38 29 1 1 1 1 45 25 7 1 8 1 1 56 88 12 3 2 6 23 21 17 7 1 1 1 1 1 1 Porady 563 524 22 22 25 28 10 10 1 1 Artykuły do gazet 20 9 0 0 0 1 Broszura / Ulotka 0 0 Opracowanie prezentacji multimedialnych 2 6 1/3/2/10 1/3/2/11 1/3/2/12 Zadania wdroŜeniowo- upowszechnieniowe E/3 w tym: 97 108 4 4 4 4 a) 21 22 2 2 1 1 b) 76 86 2 2 3 3 1/3/2/13 1/3/2/14 Lustracje zadań wdroŜeniowo-upowszechnieniowych 21 23 Analiza i opracowanie efektów zadań wdroŜeniowo-upowszechnieniowych 4 5 1/3/3 Zadanie 3. Sporządzanie opracowań i analiz ekonomicznych 1/3/3/1 Szkolenia 2 1 40 53 2 2 100 315 361 8 7 0 0 0 0 2 1 5 7 10 11 20 21 1 1 30 31 5 8 17 20 28 10 11 20 22 20 20 1 1 10 12 60 57 2 1 0 0 2 4 10 1 1 2 2 2 4 9 10 9 0 0 4 2 3 2 15 0 1 4 1 1 4 4 4 1 0 4 1 40 17 0 5 1 4 4 15 18 7 0 1 4 1 1 Wykłady liczba uczestników 2 6 3 1 Restrukturyzacja małych gospodarstw-wniosek o płatność 1 1 23 145 12 4 1 0 Audycje telewizyjne i radiowe 5 1 1 6 2 2 3 3 1 1 4 6 4 6 3 6 3 3 3 4 2 2 3 3 2 4 2 2 2 2 1 1 2 2 1 2 1 0 6 4 2 2 6 2 4 2 0 0 2 2 2 1 1 2 4 2 2 1 2 1 4 2 8 4 2 2 2 2 10 1 1 1 2 2 2 2 9 10 9 0 0 0 0 0 0 22 21 21 23 4 5 45 71 7 6 0 0 0 0 0 0 1 15 0 liczba uczestników 0 1 57 66 28 32 7 7 3 2 6 59 3 3 29 30 1 31 15 1 2 50 22 5 5 10 10 5 6 20 21 5 45 20 22 10 15 20 5 1 2 4 2 1 5 1 74 23 5 3 756 123 125 12 13 Artykuły na stronę internetową 2 4 Audycje telewizyjne i radiowe 0 0 Broszury / Ulotki 1 1 Opracowanie prezentacji multimedialnych 4 7 Zadania wdroŜeniowo- upowszechnieniowe w tym: 55 56 12 12 E/2 25 27 9 9 E/4 30 29 3 3 Lustracje zadań wdroŜeniowo-upowszechnieniowych 12 17 2 1 1 3 3 1 1 2 2 1 1 2 3 2 2 26 1 2 2 7 1 5 3 0 0 Audycje telewizyjne i radiowe 0 Prowadzenie ksiąŜek FADN 640 641 Lustracje 950 1312 Opracowanie prezentacji multimedialnych 3 2 1 2 43 2 2 21 26 30 23 2 2 4 1 1 2 2 2 1 1 44 45 2 6 6 7 7 3 2 2 1 49 26 1 1 1 1 34 1 1 13 1 1 33 1 1 28 1 1 12 1 1 29 1 2 15 1 1 13 1 4 11 2 2 84 2 1 5 2 39 3 2 41 1 20 20 2 2 2 2 30 30 20 17 1 35 38 1 10 10 25 26 15 15 1 1 25 29 1 10 10 8 20 27 15 15 10 9 10 10 20 1 1 23 45 42 1 1 2 2 10 12 35 56 1 1 5 9 30 41 183 193 3 3 7 9 2 0 0 12 1 1 1 2 4 2 4 1 2 2 152 2 0 0 0 0 2 4 4 4 4 2 2 1 1 2 2 1 1 2 2 1 1 2 2 3 3 18 0 0 25 7 0 0 2 2 71 61 18 2 0 0 1 1 1 1 0 0 2 2 2 53 2 2 2 2 22 2 0 0 2 2 1 1 1 1 5 5 2 2 3 3 2 8 1 1 1 1 6 1 2 2 2 0 0 0 0 0 0 4 1 1 1 1 3 6 0 0 13 12 5 5 2 134 61 8 7 12 17 4 6 4 174 4 1 7 31 9 4 2 11 3 0 19 23 16 24 55 39 22 25 Zadanie 6. Gromadzenie rolniczych informacji rynkowych 1/3/6 1/3/6/1 Porady 1/3/6/2 Informacje rynkowe 1/3/6/3 Cotygodniowe notowania targowiskowe 129 30 33 581 671 40 45 80 91 52 49 1038 1069 40 45 110 122 52 49 124 10 2 22 6 11 2 4 Zadanie 5. Prowadzenie rachunkowości i analiza wyników na podstawie danych uzyskanych w ramach systemu Polski FADN 1/3/5 1/3/5/1 6 3 Szkolenia Wykłady 11 43 19 Artykuły do gazet 10 1 691 liczba uczestników 10 3 Porady Artykuły na stronę internetową 10 3 1 Wykłady 6 16 1 1 Artykuły do gazet 830 10 20 1 4 10 1 13 26 25 10 1 43 liczba uczestników 15 1 565 liczba uczestników 1/3/5/2 1/3/5/3 1/3/5/4 1/3/5/5 1/3/5/6 1/3/5/7 1/3/5/8 ZDR-RY ZDR-RP ZDR-PI ZDR-PA ZDR-OL ZDR-ŁU ZDR-LU ZDR-KR ZDR-KS ZDR-KO ZDR-ŁE 2 55 1 4 530 Opracowania: umowy VAT ZDR-JL ZDR-HR ZDR-EL ZDR-CH 1 19 Analiza i opracowanie efektów zadań wdroŜeniowo-upowszechnieniowych 35 52 Artykuły na stronę internetową 1/3/4/10 1/3/4/11 1/3/4/12 1/3/4/13 1/3/4/14 1/3/4/15 35 0 liczba uczestników 1/3/4/3 1/3/4/4 1/3/4/5 1/3/4/6 1/3/4/7 1/3/4/8 1/3/4/9 1 197 Szkolenia 2 81 1 2 2 1 Konferencje/seminaria 2 70 1 3 liczba uczestników 1/3/4/2 5 229 1 19 2 16 Zadanie 4. Podatki w rolnictwie 1/3/4 1/3/4/1 3 195 1 4 60 Konferencje/seminaria 78 6 4 567 1/3/3/3 Wykłady Porady 1/3/3/4 Artykuł do gazety 1/3/3/5 1/3/3/6 Artykuł na stronę internetową Audycje telewizyjne i radiowe 1/3/3/7 1/3/3/8 Broszury / Ulotki 1/3/3/9 Opracowanie prezentacji multimedialnych Opracowanie kalkulacji opłacalności produkcji 1/3/3/10 1/3/3/11 Zadania wdroŜeniowo- upowszechnieniowe: E/1 1/3/3/12 Lustracje zadań wdroŜeniowo-upowszechnieniowych 1/3/3/13 Analiza i opracowanie efektów zadań wdroŜeniowo-upowszechnieniowych 1/3/3/14 Opracowania plany przedsięwzięć 1/3/3/15 analizy ekonomiczne ( w tym kalkulacje i szacunki) 3 80 1 1 4 35 1/3/3/2 5 84 2 3 2 9874 Konferencje/seminaria 5 75 1 142 1/3/2 Zadanie 2. Analiza dochodów i kosztów działalności rolniczej Szkolenia 1/3/2/1 389 0 5984 Premia dla Młodych Rolników 150 2 Modernizacja gospodarstw rolnych 1/3/2/3 1/3/2/4 1/3/2/5 1/3/2/6 1/3/2/7 1/3/2/8 1/3/2/9 22 Porady Opracowanie prezentacji multimedialnych 1/3/2/2 20 Wykłady Premia dla Młodych Rolników-wniosek o płatność, ankieta monitorująca Opracowania 5 267 19 liczba uczestników 1/3/1/15 4 200 76 liczba uczestników 1/3/1/3 1/3/1/4 1/3/1/5 1/3/1/6 1/3/1/7 1/3/1/8 1/3/1/9 1/3/1/10 1/3/1/11 1/3/1/12 1/3/1/13 1/3/1/14 125 1 liczba uczestników Konferencje/seminaria 120 1 Program 3. Pomoc rolnikom w zakresie ukierunkowania i zmiany profilu produkcji w aspekcie ekonomicznym 1/3 Zadanie 1. Edukacja rolników w zakresie działań PROW 2014-2020 i wskazanie źródeł finansowania 1/3/1 173 344 1 6 15 23 1/3/1/1 Szkolenia 1/3/1/2 ZDR-BY 7 132 6 liczba uczestników 1/2/4/5 5 145 1 liczba uczestników 1/2/4/4 1 87 75 liczba uczestników 1/2/4/2 ZDR-BI 0 liczba uczestników Wykłady 1/2/3/5 Porady 1/2/3/6 Artykuły do gazet 1/2/3/7 Artykuły na stronę internetową 1/2/3/8 Audycje telewizyjne i radiowe 1/2/3/9 Broszury/ Ulotki 1/2/3/10 Opracowanie prezentacji multimedialnych 1/2/3/11 Zadania wdroŜeniowo upowszechnieniowe : 4/R 1/2/3/12 1/2/3/13 Lustracje zadań wdroŜeniowo-upowszechnieniowych Analiza i opracowanie efektów zadań wdroŜeniowo-upowszechnieniowych 1/2/3/14 1/2/4 Zadanie 4. Prowadzenie kursów i szkoleń kwalifikacyjnych 1/2/4/1 Doradztwo w zakresie ŚOR ZDR-BP 0 liczba uczestników 1/2/3/4 ZDR-BE Razem LODR Działania 1/2/3/3 5 26 30 8 10 10 5 27 36 60 86 9 9 19 27 1 52 98 101 23 15 10 10 19 40 46 44 47 12 10 5 5 25 27 10 21 5 5 52 23 25 24 29 26 27 52 49 52 46 22 18 83 1 45 1 7 6 21 3 40 33 40 38 19 18 9 18 13 14 8 15 10 10 2 10 10 8 40 40 40 48 52 53 52 36 40 43 80 78 104 97 46 104 49 94 7 16 16 102 122 890 1226 3 2 54 53 117 207 105 148 10 1/4 Cotygodniowe notowania do MRiRW 201 214 40 46 Notowania cen środków do produkcji rolnej 309 297 12 31 12 19 36 36 Notowania cen nawozów mineralnych dla CDR Brwinów 138 148 12 12 10 10 12 12 Analiza kształtowania się relacji cen na produkty rolnicze i środki do produkcji 2 2 Opracowanie prezentacji multimedialnych 0 0 20 12 12 52 3 12 5 9 12 12 10 12 12 10 5 5 36 36 12 12 2 3 11 13 11 11 2 2 NMD NPP NEK ZWG ZEŚ ZSP ZDR-ZA ZDR-WŁ ZDR-WI ZDR-TL ZDR-RY ZDR-RP ZDR-PI ZDR-PA ZDR-OL ZDR-ŁU ZDR-ŁE ZDR-LU ZDR-KR ZDR-KS ZDR-KO ZDR-JL ZDR-HR ZDR-EL ZDR-CH ZDR-BY ZDR-BI ZDR-BP ZDR-BE Razem LODR Działania 1/3/6/4 1/3/6/5 1/3/6/6 1/3/6/7 1/3/6/8 52 47 109 101 11 9 12 12 36 36 12 11 41 48 11 10 12 12 12 12 12 11 12 12 2 2 Program 4. Ułatwienie gospodarstwom funkcjonowania na rynku poprzez zrzeszanie się w grupy producentów rolnych z uwzględnieniem róŜnych form prawnych wspólnego działania 1/4/1 Szkolenia 1/4/2 Konferencje/seminaria 12 0 liczba uczestników 1/4/3 Wykłady 1/4/4 Porady Artykuły do gazet 1/4/5 1/4/6 Artykuły na stronę internetową Audycje telewizyjne i radiowe 1/4/7 Broszury/ Ulotki 1/4/8 Opracowanie prezentacji multimedialnych 1/4/9 Zadania wdroŜeniowo- upowszechnieniowe: E/5 1/4/10 Lustracje zadań wdroŜeniowo-upowszechnieniowych 1/4/11 Analiza i opracowanie efektów zadań wdroŜeniowo-upowszechnieniowych 1/4/12 1/4/13 Plan działania GPR 1/4/14 Opracowania Wniosek-GPR 1/4/15 Zmiany do planu 2 Priorytet 2. ZrównowaŜony rozwoj obszarów wiejskich 2/1 Program 1. Działania proekologiczne i ochrona środowiska 12 1 197 liczba uczestników 1 2 10 2 1 23 Szkolenia wyjazdowe 2/1/1/4 Konferencje/seminaria 1 3 0 1 1 0 0 1 1 2 2 2 0 2 1 0 1 0 0 678 0 10 2 4 37 0 0 2 3 28 3 1 1 16 39 1 1 2 2 1364 35 57 65 71 16 18 1 2 1 0 1 Audycje telewizyjne i radiowe 0 0 Broszury / Ulotki 0 0 10 1 8 8 7 7 2 2 2 2 2 2 EOŚ/7 63 58 6 6 5 5 2/1/1/15 2/1/1/16 Lustracje zadań wdroŜeniowo-upowszechnieniowych 32 30 20 Analiza i opracowanie efektów zadań wdroŜeniowo-upowszechnieniowych 0 0 0 0 4 2 40 26 0 Wykłady 2 1 Porady 235 111 1 4 Artykuły na stronę internetową 0 0 Audycje telewizyjne i radiowe 0 0 Opracowanie prezentacji multimedialnych 0 0 Inne: karta dokumentacyjna pola/ rejestr działań agrotechnicznych (OSN)/ankiety 90 43 Wizyty w gospodarstwach 60 29 Opracowania: plany nawozowe na OSN 0 1 56 120 1 1 0 17 20 Porady 1333 1312 7 4 2 0 0 0 40 2 2 118 2 4 66 2 4 52 Lustracje zadań wdroŜeniowo-upowszechnieniowych 13 15 Analiza i opracowanie efektów zadań wdroŜeniowo-upowszechnieniowych 0 1 2/1/4 Zadanie 4. Propagowanie ekologicznych metod produkcji Ŝywności Szkolenia 15 2/1/4/1 15 2 liczba uczestników 0 2 0 41 89 10 3 2 1 1 45 57 40 42 2 1 30 1 34 8 4 4 8 8 4 4 2 2 8 8 4 2 2 4 4 1 1 2 2 4 4 5 3 2 2 4 2 2 4 4 3 3 4 4 1 22 13 45 59 4 7 7 2 2 11 10 5 5 2 2 8 7 4 4 2 2 3 3 1 1 11 1 2 13 1 2 16 2 2 41 2 2 22 2 2 20 2 2 41 2 11 29 11 178 1 1 80 80 1 1 1 1 1 1 2 1 1 1 20 29 30 29 1 1 15 7 2 2 1 2 2 2 25 25 20 22 50 33 2 2 10 13 10 255 403 150 150 2 2 5 7 1 20 21 1 0 2 2 2 2 6 6 1 1 3 3 4 4 1 1 1 1 2 2 2 2 0 0 1 1 1 1 1 2 2 4 7 3 3 4 4 25 25 2 2 2 4 2 2 4 4 13 13 2 3 1 1 12 12 1 0 0 8 2 8 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 20 21 0 0 0 0 0 2 6 6 32 30 1 2 20 30 26 1 1 3 10 11 2 112 10 17 1 1 180 26 90 43 60 29 1 4 2 2 2 21 1 2 14 2 1 37 1 2 10 2 2 14 2 5 27 5 65 10 12 200 104 110 127 2 2 35 35 1 1 60 71 2 1 2 2 1 1 80 61 70 83 10 10 1 80 106 28 31 10 5 5 2 12 2 70 1 52 2 5 6 2 4 14 270 252 115 124 4 1 1 2 2 10 2 6 2 2 2 4 2 2 5 7 7 6 3 3 6 6 2 5 7 6 2 2 2 5 2 11 5 11 5 4 2 2 0 0 2 2 1 1 5 3 3 2 2 1 1 2 5 2 4 4 4 4 0 0 0 0 2 2 10 5 5 2 2 24 24 6 6 5 5 2 2 10 10 2 4 14 14 8 0 0 3 3 3 3 2 7 11 8 1 3 2 2 21 2 1 18 1 3 1 17 1 10 2 3 87 4 1 1 56 1 26 4 2 36 22 2 1 1 6 137 2 14 0 1 1 1 1 40 0 20 28 3 2 2 2 1 788 994 133 202 60 81 10 16 17 1 2 1 1 2 4 0 6 0 12 3 1 40 24 10 11 1 1 5 1 3 3 5 80 84 2 2 20 20 1 1 60 60 30 46 1 1 1 2 9 30 34 15 33 30 22 45 48 1 1 1 55 66 1 1 5 13 18 20 32 125 164 1 4 1 1 5 8 2 1 0 73 67 EOŚ /1 7 5 4 4 EOŚ /2 38 34 8 8 EOŚ /3 28 28 2 2 20 Lustracje zadań wdroŜeniowo-upowszechnieniowych 22 Analiza i opracowanie efektów zadań wdroŜeniowo-upowszechnieniowych 0 1 Opracowania: rolnictwo ekologiczne 0 88 0 0 14 14 0 0 0 0 1 2 5 5 5 5 4 0 4 2 2 2 4 2 2 2 0 0 0 0 2 2 8 8 4 4 4 4 4 4 1 1 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 1 1 6 6 0 0 2 2 2 2 0 0 2 2 0 0 1 1 6 1 1 1 1 3 3 2 2 2 2 6 0 0 1 1 8 8 1 1 4 4 4 4 2 2 2 2 0 0 3 3 2 2 1 1 22 20 1 2 91 2 3 20 3 3 51 1 1 3 10 1 21 3 3 36 1 1 6 29 6 1 4 73 4 13 1 1 51 5 15 1 6 5 8 3 96 3 3 46 3 2 48 2 2 28 2 28 6 1 1 1 15 1 1 10 1 2 2 10 3 2 34 2 4 20 4 6 110 3 1 5 1 104 42 0 0 liczba uczestników 1 221 liczba uczestników 60 83 0 0 1 49 978 liczba uczestników 1 4 5 0 0 Zadania wdroŜeniowo - upowszechnieniowe w tym: Wykłady 2 61 2 1 Porady liczba uczestników 2/1/5/5 75 Wykłady Konferencje/seminaria 2 60 2 6 2/1/5 Zadanie 5. Pomoc rolnikom w realizacji lub wdraŜaniu Programów Rolnośrodowiskowo - Klimatycznych 66 62 7 7 Szkolenia 2/1/5/1 2/1/5/4 1 25 4 1 Artykuły do gazet Szkolenia praktyczne 1 0 liczba uczestników Szkolenia wyjazdowe 1 20 2 40 liczba uczestników 2/1/5/3 1 36 0 liczba uczestników 2/1/5/2 1 4 4 378 liczba uczestników Broszury / Ulotki 1 14 2 54 Opracowanie prezentacji multimedialnych 1 4 1 67 Audycje telewizyjne i radiowe 106 52 121 Artykuły na stronę internetową 2 33 1 2/R 2/1/4/6 2/1/4/7 2/1/4/8 2/1/4/9 2/1/4/10 2/1/4/11 2/1/4/12 2/1/4/13 2/1/4/14 2/1/4/15 2/1/4/16 2/1/4/17 2/1/4/18 2/1/4/19 3 7 15 EOŚ/6 Kursy ekologiczne 2 24 19 Zadania wdroŜeniowo - upowszechnieniowe w tym: 2/1/4/5 2 0 Wykłady Szkolenia wyjazdowe 1 0 Artykuły do gazet Konferencje/seminaria 1 35 6 240 liczba uczestników liczba uczestników 2/1/4/4 1 11 Zadanie 3. Propagowanie racjonalnego nawoŜenia ze szczególnym uwzględnieniem wapnowania gleb 2/1/3 Szkolenia 22 19 2/1/3/1 2/1/4/3 4 0 Artykuły do gazet Szkolenia praktyczne 6 22 6 0 liczba uczestników 2/1/4/2 2 18 2 30 131 liczba uczestników 2/1/3/13 11 33 0 2/1/2 Zadanie 2. Doradztwo dla rolników gospodarujących na obszarach objętych Dyrektywą Azotanową (OSN) 2/1/2/1 4 3 Szkolenia Opracowanie prezentacji multimedialnych 1 17 1 56 2/1/3/8 10 0 114 2/1/3/9 2/1/3/10 2/1/3/11 2/1/3/12 1 0 37 Audycje telewizyjne i radiowe 2 72 16 1160 Artykuły na stronę internetową 2 1 0 1 2/1/3/6 2/1/3/7 10 0 62 2/1/3/3 2/1/3/4 2/1/3/5 1 1 2 Porady Konferencje/seminaria 4 1 2 125 2/1/3/2 1 1 7 1 1 12 29 0 1 1 1 0 1 1 1 12 2 0 1 2 1 20 0 1 1 23 3 EOŚ /5 2/1/2/9 2/1/2/10 2/1/2/11 1 6 Zadania wdroŜeniowo - upowszechnieniowe w tym: 2/1/2/3 2/1/2/4 2/1/2/5 2/1/2/6 2/1/2/7 2/1/2/8 1 78 Wykłady Konferencje/seminaria 1 10 12 2/1/1/12 2/1/1/13 2/1/1/14 2/1/2/2 1 1 Artykuły do gazet Opracowanie prezentacji multimedialnych 2 69 0 liczba uczestników Artykuły na stronę internetową 1 8 liczba uczestników 2/1/1/5 2/1/1/6 2/1/1/7 2/1/1/8 2/1/1/9 2/1/1/10 2/1/1/11 1 18 80 liczba uczestników 2/1/1/3 1 15 liczba uczestników Szkolenia praktyczne 1 8 40 Zadanie 1. Kształtowanie postaw i zachowań mieszkańców obszarów wiejskich sprzyjających ochronie środowiska 2/1/1 45 41 1 1 2 Szkolenia 2/1/1/1 2/1/1/2 1 12 1 40 1 1 80 7 14 2 3 3 2 3 2 141 3 1 2 6 6 4 6 5 3 3 3 3 2 2 2 2 1 1 1 1 1 4 2 2 4 4 6 5 6 1 2 Porady 2607 3540 Artykuły do gazet 13 7 Artykuły na stronę internetową 0 1 Audycje telewizyjne i radiowe Broszury / Ulotki 0 0 2 4330 plany działalności rolnośrodowiskowej 238 1116 plany nawozowe - PRŚ 347 978 97 479 4 16 inne usługi: np.. wypełnianie rejestrów działalności rolnośrodowiskowej 322 1 1 50 71 10 15 160 215 1 110 73 50 71 80 129 85 94 178 208 0 Szkolenia wyjazdowe 2/1/6/4 Konferencje/seminaria 0 0 11 12 Porady 185 188 Artykuły do gazet 6 5 Artykuły na stronę internetową 0 2 Audycje telewizyjne i radiowe 0 4 Broszury/ Ulotki 0 0 Opracowanie prezentacji multimedialnych 0 0 Zadania wdroŜeniowo - upowszechnieniowe:EOŚ/4 12 13 Lustracje zadań wdroŜeniowo-upowszechnieniowych 4 1 Analiza i opracowanie efektów zadań wdroŜeniowo-upowszechnieniowych 0 0 Szkolenia praktyczne Szkolenia wyjazdowe 2/2/1/4 Konferencje/seminaria 61 140 258 90 201 9 40 93 16 89 7 28 3 9 14 17 7 14 43 5 1 45 13 1 22 278 479 97 35 189 9 54 118 4 30 8 150 246 15 62 130 167 1 40 139 10 36 10 69 32 37 0 169 42 41 10 25 70 19 10 27 19 60 121 3 3 40 42 100 62 85 86 30 100 149 162 1 1 80 186 205 301 3 255 370 3 4 20 NMD NPP NEK ZWG ZEŚ ZSP ZDR-ZA ZDR-WŁ ZDR-WI ZDR-TL ZDR-RY ZDR-RP ZDR-PI ZDR-ŁU ZDR-OL ZDR-PA 351 1 169 90 277 62 160 30 65 37 9 42 4 32 2 12 43 150 275 11 2 6 21 56 9 5 2 3 17 46 13 5 9 81 90 199 12 65 37 22 27 4 17 9 51 12 19 4 1 20 2 5 1 2 10 23 23 45 27 8 3 13 68 2 2 155 341 150 213 98 55 25 54 20 30 202 10 33 37 9 19 10 4 6 24 155 64 159 60 230 22 20 56 15 53 42 1 2 5 11 5 8 67 2 1 1 9 1 1 2 2 3 33 4 4 84 10 10 5 8 2 2 1 20 20 10 11 10 10 5 5 1 2 2 7 9 30 35 85 86 6 5 2 4 2 Kursy agroturystyczne - bezpłatne 2 2 2 2 2 1 2 2 1 1 7 15 4 4 56 1 1 3 3 4 1 53 944 33 25 Artykuły na stronę internetową 1 7 Audycje telewizyjne i radiowe 0 1 Broszury / Ulotki 1 0 1 0 87 95 WGDiA / 1 10 10 43 45 6 1 84 10 1 5 3 120 90 3 2 5 5 20 1 7 7 20 90 61 6 2 2 18 24 2 2 3 3 10 10 2 2 3 3 23 3 4 0 22 7 50 50 30 32 1 1 1 2 3 3 2 1 2 30 46 120 102 20 20 3 3 2 25 38 6 1 45 41 10 18 1 1 1 1 10 13 3 2 20 35 6 14 6 15 50 51 140 189 1 2 14 11 1 1 4 1 1 2 2 28 23 28 3 3 3 0 0 1 0 8 0 0 10 1 1 9 30 26 1 8 1 0 1 1 14 6 6 1 1 2 14 2 0 0 2 2 5 1 1 2 2 2 2 2 5 0 0 2 5 5 2 2 8 10 3 3 4 1 1 1 1 2 2 8 10 3 3 3 4 3 3 3 5 5 2 2 1 1 1 1 2 2 2 2 2 2 2 2 0 6 6 6 6 1 1 5 0 0 0 0 2 2 3 1 1 2 2 2 3 2 0 0 0 0 7 7 0 0 5 2 1 1 3 3 2 2 1 1 0 2 1 1 1 1 129 3 2 1 72 2 1 45 1 1 1 12 0 0 0 0 0 0 0 0 3 20 6 22 1 16 2 30 30 30 1 30 2 40 1 49 15 16 30 2 15 19 20 0 31 20 20 1 30 30 2 2 30 31 1 1 2 4 1 1 30 41 30 2 4 1 2 1 1 0 0 3 3 1 1 2 2 2 2 2 0 0 0 2 0 0 0 0 2 2 6 6 2 2 0 0 2 2 1 3 3 1 1 1 3 3 1 1 2 2 2 2 1 1 3 3 1 1 1 1 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 0 0 0 0 0 0 2 2 2 2 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1 1 1 1 1 1 1 17 1 2 12 2 1 39 1 2 12 3 2 48 4 2 53 2 1 17 1 5 7 14 3 42 1 1 1 41 37 16 17 2 3 1 0 0 0 0 0 40 40 1 1 1 4 20 20 50 1 57 50 50 1 15 21 1 1 5 5 3 3 30 21 2 1 1 10 13 1 1 15 16 1 2 2 30 23 1 2 1 2 1 2 2 30 41 2 2 1 1 1 1 1 5 20 2 7 14 80 88 30 80 4 5 2 3 1 3 3 5 5 5 1 1 1 2 47 694 2 2 1 1 4 4 2 30 2 4 56 77 48 1 2 2 2 1 7 11 2 163 2 14 2 3 42 7 5 7 1 108 70 108 15 6 2 197 31 1 0 7 15 1 2 2 4 4 1 1 2 2 2 2 4 4 2 2 2 2 5 5 2 2 1 247 33 28 15 3 4 46 117 1 1 1 22 2 1 2 28 1 2 39 1 17 2 2 2 1 1 28 2 11 1 16 7 2 1 1 3 1 33 17 16 41 27 1 2 1 3 1 1 3 1 135 31 5 196 2 68 11 2 1 144 33 9 1 0 liczba uczestników 1 0 0 936 liczba uczestników 1 1 0 8 1 1 1 20 0 0 0 41 20 1 5 0 1 206 13 460 1 6 1 16 1 2 13 407 1 1 453 0 liczba uczestników liczba uczestników 5 82 1 4 0 liczba uczestników Konferencje/seminaria 31 2 70 4 1 1 1 5 0 0 Zadanie 4. Działania na rzecz zachowania dziedzictwa kulturowego i przyrodniczego wsi oraz tradycji kulinarnych regionu Lubelszczyzny 2/2/4 2/2/4/1 27 62 1 2 3 6 2 3 Szkolenia Kursy / warsztaty kulinarne (bezpłatne) 1 4 1 1 1 10 5 0 liczba uczestników 2/2/4/5 2 37 1 1 2 liczba uczestników 2/2/4/4 1 1 8 0 6 131 1 2 liczba uczestników Szkolenia wyjazdowe 6 6 8 2/2/2/5 4 10 Wykłady 2/2/2/6 364 327 Porady Artykuły do gazet 2/2/2/7 6 5 Artykuły na stronę internetową 2/2/2/8 0 2 Audycje telewizyjne i radiowe 2/2/2/9 0 0 2/2/2/10 1 0 Broszury / Ulotki Opracowanie prezentacji multimedialnych 2/2/2/11 2 1 Zadania wdroŜeniowo - upowszechnieniowe w tym: 2/2/2/12 29 31 2/2/2/13 7 8 5/O 2/2/2/14 8 9 6/O WGDiA / 2 2/2/2/15 5 5 NPP / 2 2/2/2/16 9 9 Lustracje zadań wdroŜeniowo-upowszechnieniowych 2/2/2/17 6 0 Analiza i opracowanie efektów zadań wdroŜeniowo-upowszechnieniowych 2/2/2/18 1 1 Zadanie 3. Wspieranie inicjatyw lokalnych mieszkańców obszarów wiejskich 2/2/3 Szkolenia 16 32 2/2/3/1 Szkolenia praktyczne 1 41 77 1 liczba uczestników Konferencje/seminaria 2 1 2 1 liczba uczestników 2/2/3/4 Wykłady 2/2/3/5 Porady 2/2/3/6 Artykuły do gazet 2/2/3/7 Artykuły na stronę internetową 2/2/3/8 Audycje telewizyjne i radiowe 2/2/3/9 Broszury / Ulotki 2/2/3/10 Opracowanie prezentacji multimedialnych 2/2/3/11 Zadania wdroŜeniowo - upowszechnieniowe: WGDiA / 7 2/2/3/12 Lustracje zadań wdroŜeniowo-upowszechnieniowych 2/2/3/13 Analiza i opracowanie efektów zadań wdroŜeniowo-upowszechnieniowych 2/2/3/14 Działania: Leader Opracowania 2/2/3/15 Współpraca 2 33 1 1 liczba uczestników Szkolenia wyjazdowe 2 2 1 1 liczba uczestników Szkolenia wyjazdowe 1 16 35 Zadanie 2. Wspieranie przetwórstwa w tym przetwórstwa na poziomie gospodarstwa i sprzedaŜy bezpośredniej 2/2/2 4 4 1 1 1 2/2/2/1 Szkolenia Konferencje/seminaria 1 11 1 137 35 908 2/2/2/4 1 20 50 4 Porady 2/2/2/3 1 3 2 Wykłady Szkolenia praktyczne 4 87 1 Artykuły do gazet Opracowanie prezentacji multimedialnych 18 112 Zadania wdroŜeniowo-upowszechnieniowe w tym: 2/2/4/3 18 3 2/2/1/15 WGDiA / 3 2/2/1/16 WGDiA / 4 2/2/1/17 NPP / 1 2/2/1/18 NPP / 3 2/2/1/19 Lustracje zadań wdroŜeniowo-upowszechnieniowych 2/2/1/20 Analiza i opracowanie efektów zadań wdroŜeniowo-upowszechnieniowych 2/2/1/21 Premie na rozpoczęcie działalności pozarolniczej 2/2/1/22 Premie na rozpoczęcie działalności pozarolniczej-wniosek o płatność 2/2/1/23 Opracowania Rozwój przedsiebiorczości-Rozwój usług rolniczych 2/2/1/24 Rozwój przedsiebiorczości-Rozwój usług rolniczych-wniosek o płatność 2/2/1/25 RóŜnicowanie-wniosek o płatność 2/2/1/26 Mikroprzedsiębiorstwa - wniosek o płatność 2/2/1/27 Kursy agroturystyczne - płatne 2/2/4/2 192 11 2 liczba uczestników 2/2/3/3 ZDR-ŁE 53 60 liczba uczestników 2/2/3/2 68 11 454 4 liczba uczestników 2/2/2/2 60 Program 2. Wspieranie rozwoju przedsiębiorczości i aktywizacja mieszkańców obszarów wiejskich 2/2/1/3 2/2/1/13 2/2/1/14 101 0 liczba uczestników 2/2/1/6 2/2/1/7 2/2/1/8 2/2/1/9 2/2/1/10 2/2/1/11 2/2/1/12 90 0 Wykłady liczba uczestników 2/2/1/5 163 1 15 Zadanie 1. Propagowanie i pomoc w rozwijaniu pozarolniczych form aktywności gospodarczej, mieszkańców obszarów wiejskich 2/2/1 32 24 6 2 1 2/2/1/1 Szkolenia 2/2/1/2 125 0 0 liczba uczestników 2/2 1 0 liczba uczestników 2/1/6/5 2/1/6/6 2/1/6/7 2/1/6/8 2/1/6/9 2/1/6/10 2/1/6/11 2/1/6/12 2/1/6/13 2/1/6/14 157 2 0 liczba uczestników 2/1/6/3 150 1 128 liczba uczestników Szkolenia praktyczne 109 1 2/1/6 Zadanie 6. Wspieranie wykorzystania surowców rolniczych w pozyskiwaniu odnawialnych źródeł energii 2/1/6/1 Szkolenia 8 7 2/1/6/2 50 ZDR-LU ZDR-KR ZDR-KS ZDR-KO ZDR-JL ZDR-HR ZDR-EL ZDR-CH ZDR-BY ZDR-BI 230 0 1719 aktualizacje planów działalności rolnośrodowiskowej 16 1 2 wniosek o płatność rolnośrodowiskową Opracowanie prezentacji multimedialnych ZDR-BP ZDR-BE Razem LODR Działania 2/1/5/6 2/1/5/7 2/1/5/8 2/1/5/9 2/1/5/10 2/1/5/11 2/1/5/12 2/1/5/13 2/1/5/14 Opracowania 2/1/5/15 2/1/5/16 1 1 22 1 1 1 15 11 2 2 29 2 4 74 1 1 20 Wykłady 38 150 3 8 3 Porady 673 650 40 8 10 3 Artykuły do gazet 34 47 1 10 15 10 Artykuły na stronę internetową 0 1 Audycje telewizyjne i radiowe 0 1 Broszury / Ulotki 0 0 Opracowanie prezentacji multimedialnych 1 1 1 1 16 1 1 7 4 17 3 3 1 3 2 1 2 4 7 2 3 2 1 20 20 40 65 50 50 10 17 50 43 40 51 90 72 10 15 60 62 30 47 40 16 1 2 3 2 1 1 2 2 1 1 2 2 3 2 1 1 1 2 1 1 1 3 40 43 3 2 1 1 1 2 1 1 4 46 3 16 100 91 40 45 2 1 3 10 1 1 0 0 57 57 3 3 2 2 28 28 2 2 2 2 WGDiA / 6 29 29 1 1 3 3 Lustracje zadań wdroŜeniowo-upowszechnieniowych 10 11 10 7 Analiza i opracowanie efektów zadań wdroŜeniowo-upowszechnieniowych 2 1 2 1 Priorytet 3. Promowanie nowoczesnych myśli technologicznych i doradztwa 3/1 Program 1. Upowszechnianie i wdraŜanie wiedzy rolniczej NMD 1 WGDiA / 5 3 7 2 1 Zadania wdroŜeniowo - upowszechnieniowe w tym: Kursy / warsztaty kulinarne - płatne NPP NEK ZWG ZEŚ ZSP ZDR-ZA ZDR-WŁ ZDR-WI ZDR-TL ZDR-RY ZDR-RP ZDR-PI ZDR-PA ZDR-OL ZDR-ŁU ZDR-ŁE ZDR-LU ZDR-KR ZDR-KS ZDR-KO ZDR-JL ZDR-HR ZDR-EL ZDR-CH ZDR-BY ZDR-BI ZDR-BP ZDR-BE Razem LODR Działania 2/2/4/6 2/2/4/7 2/2/4/8 2/2/4/9 2/2/4/10 2/2/4/11 2/2/4/12 2/2/4/13 2/2/4/14 2/2/4/15 2/2/4/16 2/2/4/17 2/2/4/18 0 0 4 4 8 8 2 2 6 6 2 2 2 2 0 0 2 2 2 2 1 1 1 1 0 0 4 4 2 2 2 2 2 2 4 4 2 2 4 4 2 2 2 2 4 4 3 1 1 1 1 1 1 4 4 2 3 2 3 2 3 2 0 0 2 1 2 1 0 0 2 2 2 2 2 2 2 2 1 1 4 4 1 1 3 3 1 1 0 0 0 0 4 1 4 0 0 0 0 0 1 4 3/1/1 Zadanie 1. Upowszechnianie i wdraŜanie wiedzy rolniczej w ramach prac prowadzonych na obiektach dydaktyczno-wdroŜeniowych LODR Szkolenia 3/1/1/1 0 0 0 liczba uczestników 3/1/1/2 Szkolenia dla dzieci i młodzieŜy 11 liczba uczestników 3/1/1/3 Warsztaty 4 Prezentacje doświadczeń w obiektach 4 5 7 2 3 Audycje telewizyjne i radiowe 0 1 Ulotki 0 1 Opracowanie prezentacji multimedialnych 0 1 12 23 7 7 4 14 2 4 1 1 2 1 3 3 2 3 2 3 87 1 1 2 1 1 1 1 2 1 3 1 2 1 1 3 1 1 1 1 1 1 1 1 2 1 2 3 3 3 1 3 2 1 1 1 2 1 1 1 1 1 2 1 2 3 1 1 1 1 1 1 2 12 117 1 3 52 1 6 1 702 1 2 11 3 2 2 1 2 2 97 28 2 4 Artykuły do gazet 13 16 Artykuły na stronę internetową 2 3 Audycje telewizyjne i radiowe 0 1 Opracowanie prezentacji multimedialnych 4 3 4 41 1 1 163 liczba uczestników 3/1/3/3 3/1/3/4 3/1/3/5 3/1/3/6 9 124 1 42 1 19 544 2 97 1102 liczba uczestników Olimpiady 8 4 3/1/3 Zadanie 3. Organizacja konkursów, olimpiad wiedzy rolniczej i ekologicznej Konkursy 3/1/3/1 10 20 3/1/3/2 3 94 12 Artykuły do gazet Artykuł na stronę internetową 3/1/2 Zadanie 2. Organizacja Wystaw, targów i festynów 3/1/2/1 Imprezy wystawienniczo-targowe 3/1/2/2 Artykuły do gazet Artykuły na stronę internetową 3/1/2/3 Audycje telewizyjne i radiowe 3/1/2/4 3/1/2/5 Opracowanie prezentacji multimedialnych 3 211 liczba uczestników 3/1/1/5 3/1/1/6 3/1/1/7 3/1/1/8 3/1/1/9 8 307 2 97 liczba uczestników 3/1/1/4 30 945 163 1 2 1 1 1 2 1 3 1 1 7 8 1 1 1 2 2 1 1 2 2 Program 2. Wspólpraca z organizacjami okołorolniczymi Zadanie 1. Współpraca z organizacjami samorządowymi, instytucjami, szkołami i firmami rolniczymi 3/2 3/2/1 3/2/1/1 3/2/1/2 3/2/1/3 3/2/1/4 3/2/1/5 3/2/1/6 3/2/1/7 Promocja działalności LODR na doŜynkach gminnych, powiatowych, wojewódzkich, prezydenckich 11 6 100 162 10 2 2 Udział w komisjach klęskowych 15 206 5 1 11 Udział w komisjach konkursowych 24 87 6 2 7 1 2 Udział w posiedzeniach rad gmin, miast, powiatów, itp. 320 379 6 11 15 26 27 Opracowanie prezentacji multimedialnych 2 6 Inne 6 234 4/1 Szkolenia wewnętrzne dla doradców 67 114 4/2 4/3 4/4 4/5 Wykłady na szkoleniach wewnętrznych dla doradców 54 77 2 1 InstruktaŜ dla doradców 375 761 8 31 Prenumerata roczna 5840 5117 495 272 Prenumerata półroczna 158 359 4 256 382 Udział w targach, wystawach (przygotowanie stoiska LODR) 1 7 17 6 8 6 12 16 23 2 5 7 6 4 14 2 2 2 8 12 18 17 28 14 5 15 18 6 2 3 8 3 3 15 7 1 7 5 6 10 9 1 1 2 2 2 1 3 20 6 1 17 7 14 18 2 1 12 10 1 3 1 7 12 10 18 9 12 3 1 20 4 2 3 3 30 20 34 1 1 3 11 21 19 12 5 1 2 9 13 13 26 30 13 17 8 12 25 8 10 6 9 11 1 1 8 13 18 29 7 13 14 14 14 12 1 8 41 12 4 28 4 20 5 6 7 4 11 21 25 7 5 7 7 7 2 1 18 4 11 10 3 6 4 5 20 30 11 25 3 5 4 7 26 12 3 8 8 1 19 1 14 1 7 1 3 8 31 9 6 8 55 45 8 37 9 5 7 7 1 1 15 32 17 11 18 1 3 5 9 10 18 7 1 1 2 4 4 8 21 3 5 4 11 30 39 1 4 2 1 15 1 15 49 23 1 3 1 Działalność wewnętrzna 2 2519 liczba uczestników 2 2 12 90 119 39 1 1 33 36 335 350 1 180 81 9 510 429 15 120 149 1 270 155 240 183 29 210 198 4 1 2 2 32 360 2 2 14 294 189 195 1 32 40 3 2 13 360 352 5 150 204 3 4 1 21 240 296 10 120 242 1 210 60 120 222 1 1 5 4 165 167 15 15 90 147 2 1 2 7 270 229 2 2 5 11 89 2 6 2 1 2 1 270 233 90 53 735 425 4 90 93 15 49 3 8 14 3 352 4 145 192 2 879 13 10 4 13 2 10 27 25 2 11 18 20 95 31 22 302 591 1 3 1 3 7 32 11 26 6 3 1 7 4 402 198 7