Joga i ajurweda - fragment

Pozycje jogi dla konstytucji wata
Osoby typu wata są zazwyczaj drobnej budowy, z cienkimi kośćmi i smukłym
ciałem. W młodości są dość elastyczne i sprawne, ale brakuje im energii i wytrzymałości. Na starość zwykle dochodzi u nich do sztywności mięśni i stawów. Wata
kontroluje kości, a zatem osoby o tej konstytucji najczęściej chorują na artretyzm,
zwłaszcza po pięćdziesiątce. Zwykle jest im zimno, mają suchą skórę i strzelają
im stawy, mają również słabe krążenie. Osoby typu wata są nerwowe i lękliwe.
Zwykle przyjmują postawę obronną z uniesionymi ramionami i przygarbionymi
plecami. Są także podatne na skoliozę. Takie osoby koniecznie muszą ćwiczyć
asany. Prawdopodobieństwo, że bez tego będą zdrowe lub wyciszone na tyle, by
medytować, jest niskie.
Jeśli spojrzymy na różne osoby praktykujące asany, to przekonamy się, że zarówno
najlepsi, jak i najgorsi z nich są głównie konstytucji wata. Osoby typu wata, które
zachowują elastyczność dzięki temu, że przez całe życie ćwiczą, osiągają najlepsze
rezultaty (choć jeśli przesadzą z ćwiczeniami, mogą się stać zbyt elastyczne, co
prowadzi do braku równowagi). Dla osób typu wata ważne jest przede wszystkim
to, by dbały o elastyczny kręgosłup. Osoby o tej konstytucji, które zaniedbują
ciało i zbytnio skupiają się na umyśle, najczęściej mają najsłabsze wyniki w praktykowaniu jogi. U osób typu wata, które są nieco kruche, a jednocześnie bardzo
ruchliwe, występuje również najwyższe ryzyko urazów na skutek niewłaściwej
praktyki i zbyt skomplikowanych asan. Osoby te muszą ćwiczyć z rozwagą, gdyż
w przeciwnym razie ławo mogą zrobić sobie krzywdę.
Osoby typu wata muszą wykonywać asany tak, aby zmniejszyć wata, zaczynając
od właściwego nastawienia psychicznego. Nigdy nie powinny spieszyć się podczas
praktykowania asan. Zanim zaczną wykonywać asany, powinny najpierw wyciszyć
umysł i emocje oraz spowolnić i pogłębić oddech. Powinny stopniowo rozgrzać
ciało, usprawniając krążenie i rozluźniając stawy. Należy przy tym uważać, aby
wysiłek nie był nadmierny. Nie wolno wykonywać asan, zanim ciało nie będzie
na to gotowe. Osoby typu wata powinny ćwiczyć do chwili, kiedy będą lekko
spocone, a podczas ćwiczeń pić dużo płynów. Postawa spokoju i łagodności oraz
miarowe i płynne ruchy są dla nich najodpowiedniejsze.
Podczas praktyki asan osoby typu wata powinny skupić się na obszarze miednicy
i jelita grubego – głównych siedzib wata. Powinny one dążyć do uwolnienia
napięcia z bioder, kręgosłupa lędźwiowego i stawu krzyżowo-biodrowego.
Zasadniczo wybrane asany powinny być ograniczone pod względem ruchowym, aby przeciwdziałać tendencji do nadmiernej aktywności. Zbyt dużo
ruchu i rozciągania się może spowodować nadmierne naciągnięcie ścięgien
Praktyka jogi i ajurwedy
187
i osłabienie. Ponieważ wata prowadzi do sztywności, to praktyka asan powinna
mieć na celu zwiększenie ruchu i dopływu prany do zesztywniałych miejsc, ale
w sposób stopniowy i równomierny.
Dla osób typu wata dobre są pozycje siedzące, zwłaszcza te, które wzmacniają
podbrzusze i utrzymują je w bezruchu, na przykład siddhasana, padmasana (lotos) i wajrasana. Dzięki pozycjom tym można się wyciszyć, zwiększyć poczucie
osadzenia i kontrolować apana waju.
Ponieważ wata ma tendencję do tego, by gromadzić się w kręgosłupie i usztywniać go, osoby o tej konstytucji powinny dbać o giętki kręgosłup, praktykując
pozycje, w których kręgosłup wygina się w różne strony. Doskonałe są skręty
kręgosłupa, takie jak w pozycji matsjendrasana, ponieważ usuwają wata z układu
nerwowego. Skręty są jednak wskazane tylko wtedy, gdy oddech jest pełny – jeśli
jest on choćby odrobinę spłycony w wyniku częściowego zablokowania płuc,
które może nastąpić podczas skrętu, to wata rośnie w szybkim tempie.
Skłon w przód przynosi natychmiastową ulgę w przypadku nadmiaru wata
oraz wywołuje spokój i bezruch. Pozycja ta doskonale nadaje się do uwalniania
wata z pleców, gdzie gromadzi się ona w postaci sztywności i napięcia. Usuwa
także nadmiar wata z ciała poprzez stawy. Jeśli jednak nie połączy się tej pozycji
z wygięciami do tyłu, to nie uda się usunąć wata w całości.
Wygięcia do tyłu doskonale nadają się do łagodzenia wata, ale należy je wykonywać delikatnie i powoli, aby były skuteczne. Wata najczęściej powoduje kifozę
i skrzywienie barków. Jeśli pracuje się z tego rodzaju sztywnością zbyt agresywnie, to możemy spowodować ból lub uraz. Silne wygięcia do tyłu pobudzają
układ sympatyczny – reakcję walki lub ucieczki w ciele – a zatem mają działanie
„rozszerzające”. Jeśli wykonujemy je z poczuciem ugruntowania i umiarem, to
wzmacniają one u osób wata poczucie ześrodkowania i mają łagodne działanie
rozgrzewające, wzmacniające apanę i okrężnicę. Łagodne wygięcia w tył, jak
u kobry, są pod tym względem najbezpieczniejsze. Bardziej skomplikowane
wygięcia w tył można wykonywać dopiero wtedy, gdy zyskamy biegłość w tych
ćwiczeniach.
Pozycje stojące, w których kładzie się nacisk na siłę, spokój i stałość, są bardzo
zalecane dla wata – zwłaszcza te, które wyrabiają stabilność i równowagę jak
u drzewa (wrikszasana). Aby je docenić, osoby typu wata muszą jednak najpierw
osiągnąć cierpliwość i koncentrację.
Zasadniczo dla osób typu wata wskazane są łagodne ćwiczenia jogi, które ich
nie wyczerpią. Ich wysiłek powinien być umiarkowany. Po asanach wymagających ruchu osoby te powinny przez dłuższą chwilę wykonywać asany w pozycji
188
Joga i ajurweda
siedzącej. Aby utrzymać wata pod kontrolą, podczas przyjmowania tych postaw
należy praktykować pranajamę i medytację.
Po ćwiczeniu asan osoby typu wata powinny odpocząć i zrelaksować się w pozycji
martwego ciała. Nie należy kończyć ćwiczeń gwałtownie ani też pospiesznie
zaczynać czegoś, co wytrąciłoby je z równowagi. Po ćwiczeniach osoby o tej konstytucji powinny odczuwać ustabilizowanie i spokój, powinny być też rozgrzane,
a ich podbrzusze nie powinno być napięte. Ich umysł ma być spokojny, a emocje
zrównoważone i ugruntowane, pełne przestrzeni i energii do medytacji.
Pozycje jogi dla konstytucji pitta
Osoby typu pitta mają średnią budowę ciała. Nie są ani za wysokie, ani za niskie,
ani za ciężkie, ani za lekkie. Zwykle są dobrze umięśnione i elastyczne dzięki
dobremu krążeniu i oleistej naturze pitta, która nawilża stawy. Kiedy osoby
o konstytucji pitta oddają się praktykowaniu asan, są w tym całkiem dobre. Może
im jednak brakować umiejętności do przyjmowania pewnych postaw, którymi
są obdarzone osoby typu wata o długich kościach. Jeśli będą zbyt intensywnie
ćwiczyć, ich stawy mogą zbytnio się poluzować, co stwarza problemy równie
poważne jak zesztywnienie.
Z psychologicznego punktu widzenia osoby pitta są agresywne, lubią błyszczeć
i być najlepsze w tym, co robią. Nastawienie na osiąganie sukcesów przenoszą do
praktykowania asan, gdzie nie jest ono wskazane. To może sprawić, że z technicznego punktu widzenia będą wykonywać asany prawidłowo, ale w trakcie praktyki
mogą zatracić duchowy wymiar praktyki, który jest zależny od spokoju umysłu.
Osoby typu pitta często są nadmiernie ambitne, łatwo się irytują i pobudzają.
Asany jogi należy wykorzystywać do tego, by się wyciszyć zarówno na poziomie
emocjonalnym, jak i mentalnym. Pomaga to kierować inteligencję do wewnątrz,
a wówczas można jej użyć do zrozumienia siebie.
Osoby pitta powinny wykonywać asany w sposób, które je wyciszy, odżywi,
zrelaksuje i sprawi, że poczują się rozluźnione. Do tego potrzeba spokojnego oddechu i siedzącej postawy w ciszy pomiędzy bardziej skomplikowanymi asanami
w celu rozładowania pojawiającego się stresu. Osoby te powinny uważać, aby ich
praktyka nie zmieniła się w intensywny trening, w trakcie którego wytwarza się
dodatkowy żar w ciele, co z kolei prowadzi do nadmiernego pocenia. Powinny
unikać przegrzania krwi lub głowy. Nie oznacza to, że nie mogą praktykować
intensywnie, ale powinny pilnować, aby schłodzić żar, wykonując na koniec
ćwiczenia wychładzające i wyciszające oraz wychładzającą pranajamę.
Praktyka jogi i ajurwedy
189
Zgodnie z ajurwedyjskim rozumieniem ciała właściwości słońca skupiają się
wokół pępka, miejsca ognia trawiennego, które rozgrzewa ciało. Właściwości
księżyca umiejscowione są w okolicy podniebienia miękkiego, gdzie nieustannie wydzielana jest ślina, która wychładza i nawilża. Żar słońca poruszający się
do góry w pępku osłabia funkcjonowanie księżyca w podniebieniu miękkim.
Regularne wykonywanie świecy lub pługu chroni właściwości księżyca przed
nadmiernym żarem słońca oraz schładza organizm. Takie postawy pomagają
odwrócić miejscami pozycje słońca i księżyca w ciele, co prowadzi do równowagi.
Jest to w naturalny sposób korzystne dla osób typu pitta. Pozycje, w których
skręca się kręgosłup, na przykład matsjendrasana, również doskonale chronią
właściwości księżyca, nie redukując agni, czyli siły trawienia.
Dla osób o konstytucji pitta korzystne są postawy, których celem jest uwolnienie napięcia ze środkowej części podbrzusza, jelita cienkiego i wątroby, gdzie
gromadzi się pitta. Są to pozycje łuku, kobry, łódki i ryby. Pozycje te pozwalają
wyeliminować z ciała nadmiar pitta, przede wszystkim dzięki temu, że pita spływa
w dół poprzez układ trawienny. Stanie na głowie wzmacnia pitta i nie należy go
wykonywać, chyba że wie się, jak zrównoważyć wytwarzający się żar.
Skłony w przód są zasadniczo zalecane dla pitta, ponieważ energetyzują środek
podbrzusza, a jeśli wykonuje się je łagodnie, to mają działanie wychładzające
i uziemiające. Wygięcia do tyłu są raczej rozgrzewające, a zatem powinno się
je ćwiczyć z umiarem, a po nich przejść do pozycji wychładzających. Skręty
w pozycji siedzącej pomagają oczyścić wątrobę poprzez odtrucie pitta. Osoby
o konstytucji pitta powinny po zakończeniu praktyk asan czuć chłód, zadowolenie i spokój oraz brak napięcia pośrodku podbrzusza. Umysł ich powinien być
spokojny i zrelaksowany, a emocje wyciszone, pozbawione rozdrażnienia lub
chęci do rywalizacji. Osoby te powinny odczuwać nastrój sprzyjający medytacji,
być lekko rozproszone i łagodnie nastawione do otoczenia.
Pozycje jogi dla konstytucji kapha
Osoby typu kapha mają krępą budowę i z łatwością przybierają na wadze. Na
ogół są niższego wzrostu, ale bywają też wysocy. Ich kościec jest jednak zawsze
gruby, o krótkich kościach i słabej elastyczności. Z tego powodu typ kapha nie
powinien zmuszać się do takich pozycji jak lotos, gdyż są one niewłaściwe dla
ich stawów, a ich wykonywanie mogłoby wyrządzić im krzywdę. Osoby kapha
nie powinny sobie wyobrażać, że są wysokimi, smukłymi joginami. To nie ich
budowa, nie zdołają więc utrzymać takiej sylwetki, nawet jeśli uda im się to
osiągnąć na chwilę.
190
Joga i ajurweda
Kobiety o konstytucji kapha w młodości mogą być szczupłe, ale gdy się starzeją,
z łatwością przybierają na wadze, zwłaszcza po urodzeniu dziecka. To często
przeszkadza im i sprawia, że starają się schudnąć – w tym także ćwiczą jogę – ale
rzadko im się to udaje. Muszą nauczyć się akceptować swoją sylwetkę i nie zmuszać ciała, by nabrało kształtu, który nie jest naturalny dla typu kapha. Osoby te
muszą jednocześnie starać się, by unikać nadwagi, ale i nie głodzić się.
Nadwaga u osób kapha powoduje odkładanie się tłuszczu, przede wszystkim
w żołądku i na udach. To sprawia, że środek ciężkości obniża się, a w konsekwencji
pojawia się przygarbienie i inne wady postawy. Dosza kapha prowadzi także do
tworzenia się śluzu w obszarze klatki piersiowej, który następnie przemieszcza
się do innych miejsc w ciele, zwłaszcza ku dołowi. Śluz blokuje przepływ przez
kanały, ponieważ jest wilgotny i ciężki. Zwiększa też ilość tłuszczu w okolicach
stawów i na powierzchni ciała. W stawach odkłada się w postaci nadmiernego
występowania maziówki. Zbyt duża ilość kapha powoduje puchnięcie gruczołów
oraz występowanie łagodnych cyst i ostróg na kościach. U wielu osób o tej konstytucji rozwija się artretyzm, będący wynikiem nadwagi oraz słabego krążenia.
Osoby o konstytucji kapha zazwyczaj prowadzą siedzący tryb życia i rzadko są
aktywne, zwłaszcza gdy okres dzieciństwa zakończy się, chyba że się je do tego
nakłoni lub zmobilizuje. Dla nich są wskazane aktywne ćwiczenia pobudzające
metabolizm i krążenie. Jednakże osoby kapha powinny zwiększać liczbę ćwiczeń
w sposób powolny i stopniowy, zwłaszcza jeśli mają dużą nadwagę. Jako kapha
osoby te są podatne na choroby serca i wysoki poziom cholesterolu, muszą więc
zadbać o to, aby nie przeciążać serca podczas ćwiczeń.
Dosza kapha jest jak zamarznięta rzeka. Jej ruch powstrzymuje zimno. Jeśli za
pomocą ćwiczeń i głębokich oddechów rozgrzejemy ją, to lód zaczyna topnieć.
Następnie łamie się i jako kra spływa w dół rzeki. Taka kapha – kiedy już opuści
miejsca, w których się kumulowała – może wszędzie spowodować problemy, jeśli
wypływa zbyt intensywnie.
Dla osób typu kapha bardzo korzystne są ćwiczenia, które powodują pocenie
się, nawet obfite, i sprawiają, że osoba ta przekracza granice tego, co uważa za
kres swoich możliwości (chyba że ma ogromną nadwagę – w takim wypadku
jest wymagana ostrożność). Na ogół osoby o tej konstytucji należy namawiać do
bardziej energicznych ćwiczeń i uczyć je podejmowania wyzwań.
Asany w pozycji siedzącej – jak każdy stan ograniczonego ruchu – nasila kapha.
Osoby tego typu łatwo się męczą lub popadają w rozmarzenie, kiedy tkwią w pozycji siedzącej. Aby odnieść korzyści z postaw siedzących, które są niezbędne
podczas medytacji, osoby typu kapha muszą praktykować pranajamę o działaniu
rozgrzewającym.
Praktyka jogi i ajurwedy
191
Asany wymagające ruchu, takie jak powitanie słońca ze swoją nieustającą
aktywnością, pobudzają osoby o konstytucji kapha. Pozycje stojące są na ogół
dobre dla tego typu osób, zwłaszcza gdy połączy się je z ruchem i rozciąganiem. Wirabhadrasana i jej odmiany są także wskazane, przede wszystkim
te, których celem jest rozluźnienie klatki piersiowej – miejsca, gdzie w ciele
zbiera się kapha. Wygięcia do tyłu są zasadniczo korzystne dla osób kapha,
ponieważ odblokowują klatkę piersiową i poprawiają dopływ krwi do głowy,
w której może łatwo dojść do gromadzenia się śluzu blokującego zmysły i przytępiającego umysł. Skłony w przód, które powodują ściśnięcie mięśni klatki
piersiowej, nie są dla nich dobre, chyba że osoby te odczuwają silne napięcie
emocjonalne i szukają sposobu, by choć na chwilę się uspokoić.
Osoby typu kapha zazwyczaj mają powolne trawienie i metabolizm. Aby
pobudzić ich zdolność trawienia, odpowiednie są ćwiczenia (na przykład
nauli), które oddziałują na obszar pępka (siedzibę agni). Pozycja łuku jest
jedną z najkorzystniejszych asan jogi dla osób kapha właśnie ze wspomnianego powodu. Aby zapobiegać stagnacji i brakowi ruchu u kapha, właściwe
pozycje należy łączyć z pranajamą. Pobudza to krążenie zarówno w ciele, jak
i umyśle, co pozwala nadać życiu pozytywny kierunek. Pozycja pługu także
działa bardzo korzystnie, gdyż wpływa na poszerzenie płuc.
Osoby typu kapha powinny po zakończeniu ćwiczeń czuć się ożywione,
rozgrzane i lekkie, powinny odczuwać poprawę krążenia oraz rozluźnienie
klatki piersiowej i płuc. Umysł i zmysły powinny być wyostrzone i czyste,
a praktykujący powinien uwolnić się od ociężałości emocjonalnej, zapomnieć
o niej.
Asany odpowiednie dla poszczególnych dosz
Poniżej podane są asany zasadniczo zalecane dla poszczególnych dosz, ale
ponownie należy podkreślić, że trzeba wziąć pod uwagę indywidualne kwestie
dotyczące budowy i kondycji ciała, które są ważniejsze niż kierowanie się doszami
w doborze asan.
Wata
Kluczowe słowa w odniesieniu do praktyki:
spokojna, powolna, stabilna, ugruntowana, wzmacniająca, konsekwentna.
192
Joga i ajurweda