Cywilizacyjny Skok Podkarpacia

Transkrypt

Cywilizacyjny Skok
Podkarpacia
Strategia Informatyzacji
Województwa Podkarpackiego
na lata 2007-2013
Projekt STRATEGIA INFORMATYZACJI WOJEWÓDZTWA PODKARPACKIEGO NA LATA 2007-2013 był
realizowany w ramach projektu STRATEGIA INFORMATYZACJI I STUDIA ROZWOJU NOWOCZESNEJ
PUBLICZNEJ INFRASTRUKTURY INFORMATYCZNEJ i współfinansowany ze środków Europejskiego
Funduszu Społecznego oraz ze środków budżetu państwa
Cywilizacyjny Skok
Podkarpacia
Strategia Informatyzacji
na lata 2007-2013
1
Rzeszów, 2007
Projekt STRATEGIA INFORMATYZACJI WOJEWÓDZTWA PODKARPACKIEGO NA LATA 2007-2013 był
realizowany w ramach projektu STRATEGIA INFORMATYZACJI I STUDIA ROZWOJU NOWOCZESNEJ
PUBLICZNEJ INFRASTRUKTURY INFORMATYCZNEJ i współfinansowany ze środków Europejskiego
Funduszu Społecznego oraz ze środków budżetu państwa
Spis treści
1. Planowanie rozwoju społeczeństwa informacyjnego w województwie podkarpackim ...................................... 5
1.1 Rozwój społeczeństwa informacyjnego w regionach UE . ............................................................................................ 7
1.2 Rozwój społeczeństwa informacyjnego w regionach słabo rozwiniętych strukturalnie.....................................19
1.3. Priorytety rozwoju społeczeństwa informacyjnego w europejskich regionach wiejskich . ...............................27
1.4 Regionalne aspekty rozwoju społeczeństwa informacyjnego w województwie podkarpackim......................37
1.5 Strategia Informatyzacji Województwa Podkarpackiego a wdrażanie polityki spójności
w regionie w latach 2007-2013 . ........................................................................................................................................47
2. Diagnoza rozwoju społeczeństwa informacyjnego w województwie podkarpackim.........................................53
2.1 Ekonomiczne aspekty e - Rozwoju Podkarpacia . ..........................................................................................................57
2.2 Przestrzenne uwarunkowania rozwoju społeczno-gopodarczego Podkarpacia ..................................................65
2.3 Społeczeństwo Podkarpacia jako użytkownik infrastruktury teleinformatycznej . ..............................................75
2.4 Uwarunkowania edukacji dla społeczeństwa informacyjnego na Podkarpaciu ...................................................87
2.5 Samorządy Podkarpacia motorem e - Rozwoju województwa ...............................................................................105
2.6 Podkarpacie na mapie polskiej gospodarki wiedzy.....................................................................................................123
2.7 Wskaźnik potencjału e - Rozwoju województwa podkarpackiego . .......................................................................141
2.8 Analiza SWOT / TOWS stanu rozwoju społeczeństwa informacyjnego w województwie podkarpackim . ..145
3. Priorytety oraz wizja i misja Strategii Informatyzacji Województwa Podkarpackiego na lata 2007-2013..........157
3.1 Podkarpacka wizja i misja rozwoju społeczeństwa informacyjnego . ....................................................................161
3.2 Priorytety rozwoju społeczeństwa informacyjnego na Podkarpaciu ....................................................................165
4. Projekty główne – strategiczne inicjatywy na rzecz rozwoju społeczeństwa informacyjnego
na Podkarpaciu . ...................................................................................................................................................................173
2
5. System wdrożenia i monitoring realizacji Strategii . ....................................................................................................189
5.1 Zarządzanie wdrażaniem Strategii Informatyzacji Województwa Podkarpackiego na lata 2007-2013..............191
5.2 Monitoring Strategii Informatyzacji Województwa Podkarpackiego na lata 2007-2013 .......................................197
Planowanie
strategiczne
to sztuka wyboru
prof. Grzegorz Gorzelak
1.
rozdział
4
Planowanie rozwoju
społeczeństwa
informacyjnego
w województwie
podkarpackim
na tle procesów programowania strategicznego w słabo
strukturalnie rozwiniętych regionach Unii Europejskiej
5
1.1
6
1.1 Rozwój społeczeństwa
informacyjnego w regionach UE
w kontekście odnowionej Strategii Lizbońskiej oraz
założeń wspólnotowej polityki spójności na lata
2007-2013
Przyjęta w roku 2000 w atmosferze ostatnich miesięcy globalnego boomu gospodarczego sektora „dotkomów”1 Strategia Lizbońska2
wyznaczyła ambitny cel na nadchodzącą dekadę: zintegrowanie systemów gospodarczych krajów członkowskich do poziomu najbardziej
konkurencyjnej i dynamicznej gospodarki opartej na wiedzy w skali
globalnej. W centrum politycznej uwagi znalazły się, z jednej strony,
rozwój społeczeństwa informacyjnego i badań służących rozwojowi,
z drugiej zaś modernizacja europejskiego modelu socjalnego poprzez
inwestowanie w kapitał ludzki i zwalczanie wykluczenia społecznego.
W domenie społeczeństwa informacyjnego Strategia Lizbońska sformułowała silnie prospołeczne priorytety: powszechności dostępu do
Internetu i usług on-line, zapewnienia kwalifikacji oraz umiejętności niezbędnych do życia i pracy w otoczeniu rozwiązań ICT3, a także
podjęcia działań zmierzających do eliminacji obszarów wykluczenia
społecznego dzięki zastosowaniu nowoczesnych rozwiązań teleinformatycznych. Formalnym ich wyrazem stał się komunikat: eEuropa2002 – Społeczeństwo Informacyjne dla Wszystkich przyjęty podczas specjalnego lizbońskiego szczytu Rady Europejskiej4. Już kilka
miesięcy później Komisja Europejska zaproponowała plan operacyjny
oraz mechanizmy wdrożenia założeń strategii eEuropa20025.
Już pierwszy raport benchmarkingowy z oceny realizacji tego planu
sformułowany w marcu 2001 roku ujawnił, iż mimo rozwoju infrastruktury teleinformatycznej i znaczącego wzrostu liczby komputerów oraz użytkowników Internetu potencjał efektywności nie został
wykorzystany. Europejczycy w niewielkim stopniu korzystali wówczas
z zaawansowanych usług dostępnych drogą elektroniczną, np. zaledwie 5% użytkowników Internetu w krajach członkowskich UE dokonywało regularnie zakupów w sklepach internetowych, zaś zaledwie
1
2
3
4
5
ang. dotcom – firma działająca w branży Internetowej, bazująca na usługach oferowanych przez serwis www. Nazwa
oznacza końcówkę nazwy domenowej w domenie komercyjnej .com poprzedzoną kropką (ang. dot).
Wnioski i decyzje Rady Europejskiej z posiedzenia z 23-24 marca 2000 roku dostępne są w serwisie: http://www.
europarl.europa.eu/summits/lis1_en.htm#
ang. Information and Communication Technologies – technologie komunikacji i informacji.
Komunikat Komisji na Specjalne Posiedzenie Rady Europejskiej w Lizbonie, eEurope2002 – Społeczeństwo
Informacyjne dla Wszystkich (eEurope2002 – an Information Society for All), 23-24 marca 2000.
Rada Unii Europejskiej, Komisja Wspólnot Europejskich, eEuropa2002 – Społeczeństwo Informacyjne dla Wszystkich.
Plan działań (eEurope2002 – an Information Society for All. Action plan), Bruksela, 14 czerwca 2000.
7
10% korzystało z usług elektronicznej administracji6. Autorzy oceny wskazywali przy tym, iż barierą w transformacji w kierunku społeczeństwa informacyjnego są głównie tradycyjne przyzwyczajenia
i zachowania kulturowe, nie zaś trudności we wdrożeniu technologii.
Plan eEUROPA2005 Rok później Komisja Europejska zaproponowała wydłużenie perspektywy realizacji planu eEuropa do roku 2005, a zatem do czasu śródokresowej ewaluacji realizacji Strategii Lizbońskiej, zatwierdzając
stosowny dokument w czerwcu 2002 roku podczas posiedzenia Rady
Europejskiej w Sewilli7.
Sformułowane w nim priorytety nie odbiegały od założeń strategii
eEuropa2002, jednak obrane cele wskazywały na postulat ukierunkowania działań rządów krajów członkowskich w przeważającej mierze na budowę infrastruktury dostępowej oraz platform świadczenia
usług drogą elektroniczną. Do roku 2005 miały one zbudować systemy nowoczesnych usług publicznych on-line w zakresie elektronicznej administracji (eGovernment), zdalnego nauczania (e - Learning)
oraz e - Zdrowia (eHealth), a także środowisko dla dynamicznego
prowadzenia biznesu on-line. Ponadto zadaniem władz publicznych
stało się upowszechnienie dostępności szerokopasmowych łączy internetowych oraz bezpiecznej infrastruktury informacyjnej – jako katalizatorów korzystania z usług.
Lata realizacji strategii eEuropa2005 (2002-2005) były czasem koncentracji działań władz regionów i krajów członkowskich UE oraz
Komisji Europejskiej na zapewnieniu podaży e-usług publicznych
(głównie elektronicznej administracji), rozbudowie zasobów treści
multimedialnych i dostępnych on-line oraz szerokopasmowego dostępu do Internetu. W prowadzonych corocznie badaniach benchmarkingowych8 sfera popytowa świadczenia tych usług nie była przedmiotem analiz i badań. Podobnie, na uboczu problematyki analitycznej,
znalazły się zagadnienia efektywności kosztowej inwestycji w elektroniczne systemy sektora publicznego oraz zakres ich oddziaływania
na rozwój gospodarczy.
E uropejski model rozwojowy społeczeństwa informacyjnego w latach 2000-2005 cechowała podaż treści
cyfrowych oraz usług on-line udostępnianych w modelu swoistych „świadczeń socjalnych ery Internetu”,
których finansowanie następowało z budżetów publicznych. Takie podejście do świadczenia e - usług,
objawiające się m.in. deficytem analiz rynku i badań konsumenckich oraz pomijaniem rachunku ekonomicznego świadczenia takich usług, stanowiło jedną z przyczyn niepowodzeń pierwszego okresu wdrażania Strategii Lizbońskiej.
Raport Koka Jak wspomniano już w dyskusjach poprzedzających rewizję celów
i priorytetów Strategii Lizbońskiej, dla oceny stanu rozwoju społeczeństwa informacyjnego bazowano na ilościowych wskaźnikach stosowanych dla benchmarkingu postępu w realizacji strategii eEuropa9. Na jakościowe aspekty oceny zwrócił uwagę dopiero tzw. raport
6
8
7
8
9
Komisja Wspólnot Europejskich, Komunikat Komisji do Rady i Parlamentu Europejskiego, eEurope2002 – Impact
and Priorities, Komunikat na wiosenny szczyt Rady Europejskiej w Sztokholmie, 22-23 marca 2001, COM (2001) 140
końcowy, s. 9.
Komunikat Komisji do Rady, Parlamentu Europejskiego, Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego oraz
Komitetu Regionów, eEuropa2005 – Społeczeństwo Informacyjne dla Wszystkich (eEurope2005 – an Information
Society for All), Bruksela, 28 maja 2002, COM (2002) 263 końcowy.
Pierwsze badanie bechmarkingowe (ilościowe) podaży usług elektronicznej administracji firma Capgemini przeprowadziła na zlecenie Komisji Europejskiej w roku 2000. W roku 2006 po raz pierwszy wprowadzono pomiar niektórych
jakościowych aspektów świadczenia e - usług.
Komisja Wspólnot Europejskich, Komunikat Komisji do Rady i Parlamentu Europejskiego, eEurope2002 – Impact and
Priorities, Komunikat na wiosenny szczyt Rady Europejskiej w Sztokholmie, 22-23 marca, COM (2001) 140 końcowy
oraz Komisja Europejska, Dyrekcja Generalna ds. Społeczeństwa Informacyjnego i Mediów, Information Society
Benchmarking Report, Bruksela 2005.
Koka10 przygotowany na zamówienie Komisji Europejskiej, a opublikowany w listopadzie 2004 roku.
Głównym wnioskiem raportu jest konieczność rewizji dotychczasowej
Strategii Lizbońskiej, tak w zakresie priorytetów, jak i mechanizmów
implementacji. Podtrzymując definicję celu strategicznego Wspólnoty
(kreowanie dynamicznej gospodarki wiedzy, konkurencyjnej wobec
USA i innych liderów globalnych), autorzy raportu wezwali państwa
członkowskie UE do refom wewnętrznych, które wyzwolą potencjał
niezbędny do sprostania wyzwaniom demograficznym11 oraz zapewnią podaż pracy dla nowych generacji Europejczyków. Mechanizmem
kreowania takiego potencjału winno stać się zapewnienie przez władze publiczne warunków do znaczącego wzrostu innowacyjności inwestycji w sektorze prywatnym, a także zwiększenie dyfuzji wiedzy
na poziomie globalnym w europejskich gospodarkach. Temu celowi
służyć ma zwiększenie wydatków na badania prorozwojowe do poziomu 3% PKB oraz stworzenie dodatkowych narzędzi wsparcia dla sektora wysokich technologii.
Dla wspomnianych celów plan eEuropa2005, koncentrujący się na linearnym rozwoju e - usług oraz infrastruktury dostępowej, okazuje
się strategią niewystarczającą. Autorzy raportu zaproponowali zatem
przygotowanie holistycznej strategii rozwoju europejskiego sektora
ICT, uwzględniającej w sposób szczególny wdrażanie systemów elektronicznej administracji zwiększających efektywność sektora prywatnego. Eksperci uważają, iż do roku 2010 kraje członkowskie zapewnić winny penetrację szerokopasmowego dostępu do Internetu na
poziomie minimum 50% populacji. Szczególne znaczenie – ze względu na zwalczanie tzw. wykluczenia cyfrowego – ma przyspieszenie
budowy sieci szerokopasmowych w obszarach wiejskich krajów Unii
Europejskiej.
Nowa Strategia i2010 Raport Koka zaproponował także zasadniczą zmianę podejścia do
priorytetów rozwoju społeczeństwa informacyjnego formułując nowy
cel strategiczny dla działań państw członkowskich na tym polu – stymulowanie wzrostu gospodarczego i kreowanie nowych możliwości w zakresie zatrudnienia poprzez inwestycje w rozwiązania ICT.
Postulat ten znalazł już wkrótce odzwierciedlenie w nowej inicjatywie i2010 – Europejskie społeczeństwo informacyjne dla wzrostu i zatrudnienia12 będącej następstwem ustaleń wiosennego szczytu Rady
Europejskiej13.
Nowa strategia opiera się na trzech zasadniczych założeniach:
• technologie informacyjne i komunikacyjne są czynnikiem silnie stymulującym wzrost gospodarczy i zatrudnienie. Odpowiadają one za
jedną czwartą wzrostu PKB i 40% wzrostu produktywności w Unii
Europejskiej
• różnice poziomów gospodarczych pomiędzy krajami uprzemysłowionymi można w dużej mierze wytłumaczyć wysokością inwestycji w technologie informacyjne i komunikacyjne, poziomem badań
10
Wim Kok i in., Facing the challenge. The Lisbon strategy for growth and employment. Report from High Level Group
chaired by Wim Kok, Bruksela 2004.
11
Por. S. Scherbov, M. Mamolo, Probablistic Population Projections for the EU-25, European Demographic Research
Papers nr 1, Vienna Institute of Demography of the Austrian Academy of Sciences, Wiedeń 2006.
12
Komisja Wspólnot Europejskich, Komunikat Komisji do Rady, Parlamentu Europejskiego, Europejskiego Komitetu
Ekonomiczno-Społecznego oraz Komitetu Regionów, i2010 – Europejskie społeczeństwo informacyjne dla wzrostu
i zatrudnienia, Bruksela, 1 czerwca 2005, COM (2005) 229 końcowy.
13
Komisja Wspólnot Europejskich, Komunikat na wiosenny szczyt Rady Europejskiej, Wspólne działania na rzecz
wzrostu gospodarczego i zatrudnienia. Nowy początek Strategii Lizbońskiej. Komunikat przewodniczącego Barosso
w porozumieniu z wiceprzewodniczącym Verheugenem, Bruksela, 2 lutego 2005, COM (2005) 24.
9
nad nimi i zakresem ich stosowania oraz stopniem konkurencyjności sektorów gospodarki związanych ze społeczeństwem informacyjnymi i mediami14
• usługi, umiejętności, media i treści związane z ICT stanowią coraz
ważniejszy element gospodarki i społeczeństwa.
W oparciu o przekonanie o silnym wpływie inwestycji w rozwiązania
ICT na wzrost gospodarczy i rozwój społeczny Komisja Europejska
zaproponowała 3 priorytety rozwoju społeczeństwa informacyjnego
w krajach UE do roku 2010:
• stworzenie jednolitej europejskiej przestrzeni informacyjnej zapewniającej warunki dla powstania otwartego i konkurencyjnego rynku wewnętrznego w zakresie rozwiązań ICT, w tym mediów
elektronicznych
• zwiększenie inwestycji w badania nad ICT oraz projekty innowacyjne w celu wspierania wzrostu gospodarczego oraz tworzenia nowych i lepszych miejsc pracy
• tworzenie warunków dla integrowania się europejskiego społeczeństwa informacyjnego, które przyczyni się do wzrostu gospodarczego i powstawania nowych miejsc pracy w sposób zgodny z zasadami zrównoważonego rozwoju w celu zapewnienia Europejczykom
lepszego poziomu usług publicznych i wyższej jakości życia15.
Tabela 1 prezentuje wnioski i rekomendacje dla władz publicznych
wynikające z przesądzeń strategii i2010 – Europejskie społeczeństwo
informacyjne dla wzrostu i zatrudnienia.
Priorytet Strategii i2010
Wniosek / Rekomendacja
Wspieranie budowy jednolitej europejskiej przestrzeni informacyjnej
1
Nowe rodzaje treści, usługi i modele biznesowe stymulują wzrost i tworzą miejsca pracy. Dla
przykładu, oczekuje się, że wartość zachodnioeuropejskich rynków treści on-line potroi się do
2008 r. (przy czym wartość segmentu tego rynku dotyczącego zawartości przeznaczonej dla
konsumentów wzrośnie dziesięciokrotnie)16. Podobnie sytuacja będzie rozwijać się w całym
sektorze, który już dziś przynosi 8% PKB w Unii Europejskiej.
2
Niezbędne jest proaktywne stanowisko polityczne, które będzie stymulować korzystne trendy
na rynku i wspierać budowę społeczeństwa wiedzy (np. przez kształcenie ustawiczne, kreatywność i innowacje), ochronę konsumentów oraz powstawanie zdrowego i bezpiecznego europejskiego społeczeństwa informacyjnego.
3
Komisja zamierza do 2007 r. przeanalizować wspólnotowe przepisy dotyczące usług z dziedziny
społeczeństwa informacyjnego i mediów oraz przedstawić propozycje zmian tam, gdzie będą
one konieczne.
4
Komisja określi i będzie wspierać ukierunkowane działania na rzecz interoperacyjności, szczególnie w zakresie zarządzania prawami cyfrowymi (2006/2007)
10
14
Usługi z dziedziny społeczeństwa informacyjnego i mediów zostały opisane w dokumencie Green Paper on convergence of the telecommunications, media and information technology sectors and the implications for regulation
towards an information society approach z 1998 r. – COM (97) 623 oraz, po uwzględnieniu dalszego rozwoju, w dokumencie Communication on the Future of European Regulatory Audiovisual Policy z 2003 r. – COM (2003) 784.
Usługi te odzwierciedlają zachodzącą obecnie konwergencję pomiędzy usługami łączności elektronicznej, usługami
z dziedziny społeczeństwa informacyjnego, usługami nadawczymi oraz powstającymi na ich podstawie usługami
dotyczącymi zawartości.
15
Por. i2010 – Europejskie społeczeństwo informacyjne dla wzrostu i zatrudnienia, s. 3.
Wzmocnienie innowacji i inwestycji w badania nad ICT
1
Technologie informacyjne i komunikacyjne (ICT) wnoszą istotny wkład we wzrost gospodarczy
i powstawanie miejsc pracy w Europie. Sektor ICT jest bardzo ważnym elementem gospodarki,
a wdrażanie i umiejętne stosowanie tych technologii to jeden z najważniejszych czynników
zwiększających produktywność i stymulujących wzrost całej gospodarki, dzięki któremu w jej
kluczowych sektorach pojawiają się innowacje.
2
Potrzebne są strategiczne badania nad ICT, które zapewnią Europie wiodącą rolę w tych dziedzinach, w których zajmuje ona uznaną, mocną pozycję (np. nanoelektronika, systemy wbudowane, łączność) oraz w nowopowstających obszarach (np. usługi sieciowe, systemy kognitywne).
3
Korzyści z ICT płyną ze stosowania tych technologii w produktach i usługach oraz z wprowadzania nowych modeli biznesowych, zmian organizacyjnych i nowych umiejętności. Dzięki ICT
przedsiębiorstwa zyskują na produktywności, ale ich problemem pozostaje brak interoperacyjności, niezawodności i bezpieczeństwa, a także trudności związane z reorganizacją i integracją
ICT w miejscu pracy oraz wysokie koszty wsparcia technicznego. Szczególnie poważne trudności z wdrażaniem ICT mają małe i średnie przedsiębiorstwa.
4
Komisja będzie zachęcać do przekładania postępu technologicznego na innowacyjne zastosowania i usługi w sektorze prywatnym i publicznym. Będzie promować podejście charakteryzujące się dużym ryzykiem i wysokim poziomem kreatywności oraz wspierać efekt skali poprzez
partnerstwa publiczno-prywatne17 skupiające know-how, zdolności i zasoby finansowe przemysłu i sektora badań wokół strategicznych priorytetów badawczych.
5
Komisja uruchomi inicjatywy z dziedziny badań i wdrożenia, których celem jest pokonanie
głównych barier wymagających rozwiązań zarówno technologicznych, jak i organizacyjnych
(2006 r.) oraz określi środki uzupełniające w celu zachęcenia podmiotów prywatnych do inwestowania w badania i innowacje w dziedzinie ICT (2006 r.)
Integracja europejskiego społeczeństwa informacyjnego
1
ICT są stosowane coraz powszechniej i korzysta z nich coraz więcej ludzi. Nadal jednak ponad połowa mieszkańców UE czerpie z zastosowania ICT niepełne korzyści lub jest od nich
całkowicie odcięta. Wzmocnienie spójności społecznej, ekonomicznej i terytorialnej poprzez
zwiększenie dostępności produktów i usług ICT, również w regionach słabiej rozwiniętych, jest
ekonomiczną, społeczną, etyczną i polityczną koniecznością.
2
Usługi publiczne stanowią ważny element europejskiej gospodarki. Dla przykładu, na zamówienia publiczne przypada 16% PKB. Zasadnicze wyzwanie polega na tym, by uczynić te usługi
lepszymi, bardziej dostępnymi i mniej kosztownymi.
3
ICT mają duży potencjał w dziedzinie poprawy jakości życia. Mogą też przyczynić się do poprawy zdrowia obywateli dzięki nowym usługom zdrowotnym i socjalnym, których wprowadzenie
staje się możliwe właśnie dzięki ICT. W kontekście wyzwań demograficznych stojących przed
Europą, ICT mogą pomóc w zwiększeniu wydajności i efektywności publicznych systemów
ochrony zdrowia i opieki społecznej. ICT mogą również być ważnym czynnikiem wspomagającym różnorodność kulturową Europy, ponieważ dzięki nim europejskie dziedzictwo i twórczość
kulturalną można udostępnić większej liczbie osób. Technologie te są również narzędziem
wspomagającym ochronę środowiska, np. w dziedzinie monitorowania i postępowania w następstwie katastrof oraz poprzez czyste, energooszczędne i wydajne procesy produkcyjne18.
Wreszcie ICT mogą również przyczynić się do zwiększenia bezpieczeństwa transportu i uczynić
go bardziej czystym i energooszczędnym.
16
17
18
Tabela 1. Wnioski i rekomendacje dla władz publicznych wynikające ze strategii i2010
Źródło: opracowanie własne SMWI (2007)
Polityka spójności a Rok 2006 był czasem dyskusji i ostatecznych decyzji dotyczących zaStrategia Lizbońska łożeń nowej polityki spójności na lata 2007-2013. W lipcu Parlament
Europejski zatwierdził cele, zasady wydatkowania oraz budżet
Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego oraz Europejskiego
Funduszu Spójności, które stanowiły temat niemal dwuletniej debaty.
16
European Information Technology Observatory (EITO), 2005.
W tym europejskie platformy technologiczne i wspólne inicjatywy technologiczne.
18
i2010 będzie wykorzystywać te możliwości w połączeniu z planem działań na rzecz technologii dla środowiska
(ETAP).
17
11
Przedmiotem zasadniczego sporu był stopień uwzględnienia w polityce
spójności UE celów strategicznych odnowionej Strategii Lizbońskiej19.
Rezultatem tej dyskusji była zasadnicza zmiana dotychczasowego rozumienia polityki spójności jako mechanizmu redystrybucji dochodów
z regionów bogatych do zdefaworyzowanych. Podstawowego znaczenia nabrała konkurencja między regionami i w skali globalnej.
Istotnym elementem reformy polityki spójności w nowym okresie programowania jest jej bezpośrednie powiązanie z założeniami odnowionej Strategii Lizbońskiej, tj. podporządkowanie jej celów wymogowi zwiększenia konkurencyjności poprzez zapewnienie wysokiego tempa wzrostu gospodarczego
oraz tworzenie miejsc pracy. W latach 2007-2013 polityka spójności ma być filarem realizacji odnowionej
Strategii Lizbońskiej20.
Jednym ze źródeł takiego ujęcia jest tzw. raport Aho21 – prezentujący nowoczesne podejście do konkurencyjnego rozwoju państw Unii
Europejskiej w kontekście globalnym. Główny akcent dokument ten
kładzie na konieczności pilnego22 i radykalnego wzmocnienia zasobów
badań i rozwoju, zdolności firm do konkurencji globalnej oraz zdolności europejskich rynków do absorpcji innowacji. Autorzy raportu Aho
zwracają uwagę instytucji europejskich oraz państw członkowskich
UE na konieczność zaproponowania nowej wizji rozwoju uwzględniającej wyzwania społecznego modelu UE i zwiększenia produktywności pracy.
Zdaniem autorów raportu Europa, ze względu na fragmentację rynku ICT na rynki krajów członkowskich, z trudem nawiązuje kontakt
w konkurencji z globalnymi liderami rozwoju. Na stan taki wpływają z jednej strony czynniki makroekonomiczne – nieznaczny wzrost
PKB w ostatniej dekadzie oraz niewielki wzrost produktywności pracy23, z drugiej zaś czynniki socjoekonomiczne – starzejące się społeczeństwo i zmniejszanie się populacji wywołują obniżenie się kapitału
ludzkiego zdolnego do transformacji UE w kierunku gospodarki wiedzy. Gospodarki europejskie wyraźnie odstają pod względem produktywności od czołówki światowych liderów, także ze względu na słabą
zdolność do kapitalizacji innowacyjnych rozwiązań ICT oraz relatywnie niskie zapotrzebowanie branż nie - ICT na rozwiązania ICT24.
Raport Aho zawiera rekomendacje dla instytucji europejskich radykalnie odbiegające od konkluzji dotychczasowych opracowań analitycznych. Zdaniem autorów raportu w centrum uwagi władz publicznych państw członkowskich UE winien znaleźć się sektor prywatny, w tym sektor rynku ICT. Na jego
wsparciu z wykorzystaniem różnorodnych przyjaznych mu instrumentów finansowych25 koncentrować
się powinny działania rządów i władz regionalnych. Wsparcie obejmować winno tak firmy sektora MŚP,
jak i duże firmy, które mają kluczowe znaczenie dla wzrostu gospodarczego i podniesienia poziomu produktywności oraz innowacyjności.
Kluczem do zwiększenia chłonności rynków europejskich na innowacyjne rozwiązania teleinformatyczne jest interaktywna współpraca
firm z instytucjami naukowo-badawczymi. Ważnym środkiem wzmac19
W Polsce proces ten nazywa się często lizbonizacją europejskiej polityki spójności.
Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, Komentarz do aktów prawnych Wspólnot Europejskich w zakresie funduszy
strukturalnych i funduszu spójności w latach 2007-2013, Warszawa 2006, s. 8.
21
E. Aho i in., Creating an innovative Europe. Report of Independent Expert Group on R&D and Innovation appointed
following the Hampton Court Summit and chaired by Mr. Esko Aho, Bruksela 2006.
22
ang. before is not to late – zanim nie będzie za późno.
23
Por. Komisja Wspólnot Europejskich, Badania naukowe i innowacje jako inwestycje na rzecz wzrostu i zatrudnienia.
Wspólna koncepcja, Bruksela 2005.
24
Inwestycje w rozwiązania ICT w branżach nie-ICT stanowią silny czynnik wzrostu produktywności. Por. M. Piątkowski,
The potential of ICT for development and economic restructuring in the New EU Member States, Forum Ekonomiczne
– Krynica, 12 września 2004.
25
Np. venture capital, pożyczki, finansowanie klastrów przemysłowych.
20
12
niania zdolności rozwojowych sektora ICT powinny stać się inwestycje w infrastrukturę innowacji, przez którą rozumie się parki naukowe
i technologiczne, inkubatory i organizacje transferu wiedzy. Wsparcie
przemysłu teleinformatycznego następować winno poprzez system
grantów na rozwój prac badawczo-rozwojowych oraz tworzenie systemów zachęt finansowanych ze środków funduszy strukturalnych.
W wyniku analizy rynków globalnych autorzy raportu zwracają uwagę na zasadność szczególnego wsparcia przez władze publiczne przyszłościowych – z punktu widzenia rynkowego – branż rynkowych:
e - Zdrowia, transportu i logistyki, ochrony środowiska i przemysłu
wytwarzającego treści multimedialne.
Lata 2007-2013 – Wyniki badań społecznych i ekonomicznych z lat 2000-2004 dowonowa perspektywa dzące silnego związku między rozwojem technologii teleinformatyczpolityki spójności nych oraz ich zastosowania w szerokim spectrum branż przemysłowych a dynamicznym rozwojem gospodarek, wpłynęły na decyzje
przesądzające o zasadach, zakresie i mechanizmach europejskiej polityki spójności na lata 2007-2013. Rada Europejska oraz Parlament
Europejski podjęły je w lipcu 2006 r. w formie 5 rozporządzeń26.
Kilka miesięcy później, w październiku 2006 roku, Rada Europejska
przyjęła dokument, który silnie wpływać będzie na wdrażanie polityki
spójności. Dokument ten – Strategiczne wytyczne Wspólnoty dla spójności gospodarczej, społecznej i terytorialnej27, podobnie jak raport
Aho w sferze diagnostycznej, formułuje przełomowe zalecenia odnoszące się do sfery planistycznej polityki spójności na lata 2007-2013.
W kontekście przyswojenia rezultatów europejskiej debaty nad rewizją Strategii Lizbońskiej najważniejsze znaczenie dla władz publicznych państw członkowskich UE, w tym władz regionalnych, ma priorytet II Wytycznych: Wspieranie innowacyjności, przedsiębiorczości
oraz rozwoju gospodarki opartej na wiedzy poprzez wykorzystywanie
możliwości w dziedzinie badań i innowacji, w tym nowych technologii
informacyjnych i komunikacyjnych.
Wytyczne winny stanowić dla władz regionalnych dokument referencyjny o dużym znaczeniu dla prac
planistycznych oraz zarządzania wdrażaniem polityki spójności dla osiągnięcia celów odnowionej
Strategii Lizbońskiej. Ze względu na katalityczne oddziaływanie rozwoju społeczeństwa informacyjnego
na procesy gospodarki wiedzy zalecenia Wytycznych znaleźć powinny swoje odzwierciedlenie w zapisach programowych oraz instrumentarium wdrożeniowym regionalnych programów operacyjnych oraz
innowacyjnych strategii e - Rozwoju polskich województw, zatem także w treści Strategii Informatyzacji
Województwa Podkarpackiego na lata 2007-2013.
Szczegółową analizę Wytycznych w zakresie priorytetu II odnoszącą się do zakresu działalności władz lokalnych i regionalnych, przeprowadzoną przez ekspertów European Local Authorities’ Telematic
Network (ELANET) podczas warsztatu w kwietniu 2007 roku, przedstawia tabela 2.
26
Rozporządzenie główne – określa wspólne zasady, przepisy i normy wdrażania Europejskiego Funduszu Rozwoju
Regionalnego (EFRR), Europejskiego Funduszu Społecznego (EFS) oraz Funduszu Spójności; Rozporządzenie
o Europejskim Funduszu Rozwoju Regionalnego – określa jego rolę oraz definiuje sfery działania, głównie wspieranie
prywatnych i publicznych inwestycji służących zmniejszeniu dysproporcji dzielących regiony UE; Rozporządzenie
o Europejskim Funduszu Społecznym – koncentruje się na zwiększaniu zdolności dostosowawczych pracowników
i przedsiębiorstw, poprawie dostępności zatrudnienia i poszerzaniu uczestnictwa w rynku pracy, zwalczaniu dyskryminacji w dostępie do rynku pracy oraz na propagowaniu partnerstwa na rzecz reform w sferze integracji i zatrudnienia; Rozporządzenie o Funduszu Spójności – dotyczy interwencji w dziedzinie ochrony środowiska i transeuropejskich sieci transportowych; Rozporządzenie o Europejskim grupowaniu współpracy terytorialnej (EUWT) wprowadza
nowe mechanizmy współpracy transgranicznej, ponadnarodowej i międzyregionalnej łączącej władze regionalne
i lokalne.
27
Decyzja Rady Europejskiej z dnia 5 października 2006 roku w sprawie strategicznych wytycznych Wspólnoty dla
spójności, Bruksela, 11807/6/06 REV 6 (pl).
13
Domena tematyczna zalecenia
Opis zalecenia
Wspieranie inwestycji w infrastrukturę społeczeństwa informacyjnego (ICT)
Rozpowszechnianie technologii i wiedzy przy wykorzystaniu odpowiednich narzędzi promocji
1.
Zwiększenie nakładów na
badania i rozwój28
Zwiększanie absorpcji wyników prac badawczo-rozwojowych
w przedsiębiorstwach, zwłaszcza MŚP, poprzez działania zmierzające do wzrostu umiejętności i kompetencji
Wspieranie powstawania i wykorzystywania w UE większej
liczby utalentowanych pracowników naukowych o wysokich
kwalifikacjach
Zwiększanie poziomu prywatnych i państwowych inwestycji
w badania i rozwój oraz innowacje
Wspieranie partnerstwa w dziedzinie badań i rozwoju w różnych
regionach UE
Upowszechnienie foresight oraz innych metod planowania strategicznego na poziomie regionalnym, obejmujących regularny
i systematyczny dialog z zainteresowanymi stronami30
2.
Programowanie
i wdrażanie innowacyjnego
rozwoju regionów29
Zapewnienie synergii pomiędzy polityką spójności a programami ramowymi: 7. Programem Ramowym Badań i Rozwoju oraz
Programem „Konkurencyjność i Innowacje”
Podnoszenie potencjału badawczego i innowacyjnego w regionach do poziomu odpowiedniego dla udziału w transnarodowych
projektach badawczych
Zapewnienie ścisłej interakcji między wszystkimi podmiotami
realizującymi badania na rzecz rozwoju w celu wspierania powstawania „biegunów doskonałości”, koniecznych do osiągnięcia masy krytycznej31
3.
Zwiększenie i ukierunkowanie inwestycji w badania
i rozwój
Wzmacnianie wzajemnej współpracy między przedsiębiorstwami, a także współpracy pomiędzy przedsiębiorstwami a publicznymi instytucjami badawczymi/placówkami szkolnictwa wyższego, m.in. poprzez tworzenie regionalnych i ponadregionalnych klastrów doskonałości
Wspieranie działalności badawczo-rozwojowej oraz transferu
technologii (umożliwianie MŚP dostępu do usług z zakresu badań i rozwoju w instytucjach badawczych finansowanych ze
środków publicznych)
Wspieranie regionalnych inicjatyw transgranicznych i transnarodowych mających na celu wzmocnienie współpracy badawczej
oraz rozwijanie zdolności w dziedzinach priorytetowych dla polityki badawczej Wspólnoty
Wzmacnianie rozwijania zdolności w zakresie badań i rozwoju,
w tym ICT, infrastruktury badawczej oraz kapitału ludzkiego
w dziedzinach o wysokim potencjale wzrostu
Zwiększanie skuteczności i dostępności dla przedsiębiorstw oferty
regionalnej w zakresie badań i rozwoju, innowacji i edukacji, na
przykład przez tworzenie „biegunów doskonałości”, skupiających
wokół instytucji badawczo-rozwojowych przedsiębiorstwa (MŚP)
prowadzące działalność w zakresie zaawansowanych technologii lub
przez tworzenie i rozwijanie klastrów wokół dużych przedsiębiorstw
4.
14
Ułatwianie innowacji i promowanie przedsiębiorczości
Dostarczanie usług wspierających przedsiębiorstwa w celu
umożliwienia im zwiększania konkurencyjności oraz umiędzynarodowienia. Wykorzystanie synergii (transferu technologii, parków naukowych, centrów komunikacji ICT, inkubatorów i usług
powiązanych, współpracy z klastrami) powinno stać się priorytetowym celem przy świadczeniu usług dla przedsiębiorstw32
Promocja przedsiębiorczości oraz ułatwianie powstawania i rozwoju nowych przedsiębiorstw. Nacisk powinien zostać położony również na promocję powstawania spółek typu spin-off
i spin-out z instytucji badawczych lub przedsiębiorstw przy wykorzystywaniu różnorodnych technik (np. podnoszenie świadomości, przygotowanie prototypów, opieka oraz świadczenie wsparcia kierowniczego i technologicznego dla przyszłych
przedsiębiorców)
5.
6.
Promowanie społeczeństwa informacyjnego dla
wszystkich33
Poprawa dostępu do
finansowania innowacyjnych przedsięwzięć
gospodarczych
Zapewnienie wykorzystania ICT przez przedsiębiorstwa i gospodarstwa domowe oraz promowanie rozwoju przez zrównoważone wsparcie popytu i podaży na towary i usługi z zakresu
ICT, tak prywatne, jak i publiczne, a także poprzez zwiększone
inwestycje w kapitał ludzki
Zapewnienie – tam, gdzie nie zapewnia tego rynek – dostępności infrastruktury ICT i powiązanych z nią usług po przystępnych
cenach i o takim stopniu rozwoju, aby możliwe było świadczenie
koniecznych usług, w szczególności na obszarach oddalonych
i obszarach wiejskich oraz w nowych państwach członkowskich
Wspieranie instrumentów nie będących dotacjami, takich jak
pożyczki, finansowanie zabezpieczonego długu dla długów przyporządkowanych, instrumenty zamienne (dług mezaninowy)
oraz kapitał podwyższonego ryzyka (kapitał początkowy oraz
kapitał podwyższonego ryzyka)
Wspieranie dotacjami budowania i utrzymywania infrastruktury
ułatwiającej dostęp do finansowania (np. biura transferu technologii, inkubatory, sieci „aniołów biznesu”, programy gotowości
inwestycyjnej)
Opracowanie zintegrowanego podejścia, w ramach którego
wspierane będą jednocześnie innowacje, ich przełożenie na
nową działalność komercyjną oraz dostępność kapitału podwyższonego ryzyka
28 29 30 31 32 33 34 35
Tabela 2. Zalecenia Wytycznych odnoszące się do ich priorytetu II: Poprawa poziomu wiedzy i innowacyjności na rzecz wzrostu
Źródło: opracowanie własne SMWI na podstawie dyskusji podczas warsztatu ELANET (2007)
28
Zgodnie z Wytycznymi przydzielane przedsiębiorcom dotacje powinny być raczej ukierunkowane na podnoszenie
zdolności przedsiębiorstwa w zakresie badań i rozwoju oraz innowacji, niż tymczasową redukcję jego kosztów produkcji, co wiąże się z powstaniem znacznego obciążenia w przyszłości (szczególnie w sektorach tradycyjnych oraz
MŚP).
29
Zgodnie z Wytycznymi strategie regionalne winny koncentrować się na inwestycjach w badania i rozwój, innowacje,
kapitał ludzki oraz przedsiębiorczość; na zapewnianiu, że inwestycje te odpowiadają potrzebom regionów oraz że istnieje zdolność przekształcania badań w innowacyjne, atrakcyjne rynkowo towary, procesy i usługi; na zwiększeniu
technologii i wymiany wiedzy; na wspieraniu rozwoju, rozpowszechniania i wykorzystywania ICT przez przedsiębiorstwa oraz na zapewnianiu dostępu do finansowania przedsiębiorstwom skłonnym do inwestowania w towary i usługi
o istotnej wartości dodanej. Strategie takie powinny określać konkretne zasady dotyczące prowadzenia eksperymentów w celu zwiększenia zdolności interwencji w ramach polityki oraz organizacji pośredniczących do stymulowania podmiotów regionalnych i lokalnych do wprowadzania innowacji, szczególnie MŚP.
30
Zgodnie z Wytycznymi państwa członkowskie i regiony winny rozwijać spójne strategie w zakresie społeczeństwa
informacyjnego, które zapewnią spójność i integrację między poszczególnymi sektorami poprzez zrównoważenie
działań dotyczących popytu i podaży na podstawie wymogów lokalnych, udziału zainteresowanych stron i silnego
wsparcia politycznego opinii publicznej.
31
Zgodnie z Wytycznymi główną rolę w tym procesie odgrywać może bliskość geograficzna, osiągnięta przez tworzenie klastrów MŚP oraz „biegunów innowacyjności” wokół publicznych instytucji badawczych, szczególnie w mniej
rozwiniętych krajach członkowskich i regionach UE. Pozwoli to uniknąć nadmiernego przestrzennego rozproszenia
zasobów.
32
Zgodnie z Wytycznymi usługi dla przedsiębiorstw powinny być raczej świadczone przez sektor prywatny lub przez
mieszane organizacje publiczno-prywatne. Usługi te powinny być najwyższej jakości, przystępne i łatwo dostępne
oraz dostosowane do potrzeb MŚP. Poziom jakości usług powinien być ustalony i monitorowany; powinna zachodzić
spójność między podmiotami świadczącymi usługi, zapewniona np. na drodze tworzenia partnerstw publiczno-prywatnych oraz sieci tzw. punktów kompleksowej obsługi.
33
Zgodnie z Wytycznymi działania te winny koncentrować się na tworzeniu „połączeń” i obejmować poprawę usług
wspierających MŚP w dziedzinie innowacji, a szczególnym celem powinno być pobudzanie transferu technologii między instytucjami badawczymi i przedsiębiorstwami. Wymaga to również rozwijania umiejętności niezbędnych w gospodarce opartej na wiedzy oraz opracowywania zawartości poprzez dostarczanie aplikacji i usług (e - administracja,
e - biznes, e - kształcenie oraz e - Zdrowie).
34
Zgodnie z Wytycznymi działania te powinny wpływać na podnoszenie wydajności, promować otwartą i konkurencyjną gospodarkę cyfrową i społeczeństwo informacyjne (np. poprzez poprawę dostępu dla osób starszych
i niepełnosprawnych).
35
Zgodnie z Wytycznymi prywatny kapitał zakładowy i kapitał podwyższonego ryzyka oraz fundusze rotacyjne dla rozpoczynających działalność gospodarczą przedsiębiorstw innowacyjnych powinny odgrywać zasadniczą rolę jako motor przedsiębiorczości, innowacyjności i tworzenia nowych miejsce pracy. Instytucje sektora publicznego nie zawsze
bowiem są najlepiej przystosowane do podejmowania ryzyka. W obszarach, w których występują niedoskonałości
rynku, priorytetem powinno stać się stworzenie i rozwój sieci wyspecjalizowanych podmiotów oferujących kapitał
podwyższonego ryzyka oraz gwarancje bankowe. Będzie ono zasadniczo bardziej skuteczne, jeżeli udzielane przez
nie wsparcie będzie miało formę zintegrowanego pakietu, którego punktem wyjścia będzie szkolenie organizowane
przed rozpoczęciem działalności gospodarczej lub przed rozpoczęciem rozwoju.
15
Uzupełnieniem zaleceń wywiedzionych ze Strategicznych wytycznych Wspólnoty dla spójności gospodarczej, społecznej i terytorialnej są szczegółowe rekomendacje Dyrekcji Generalnej ds. Polityki
Regionalnej Komisji Europejskiej zawarte w przewodniku Innowacyjne
strategii i działania: wyniki 15 lat eksperymentów w regionach36 adresowane do decydentów oraz instytucji wdrażających w latach 20072013 regionalne programy operacyjne. Jako taki podręcznik stanowi dla polskich władz użyteczne źródło wiedzy o dobrych praktykach
wdrażania polityki spójności.
Zakres rekomendacji
Opis rekomendacji
1. W procesie wdrażania
strategii władze regionalnych winny otwierać się na
partnerskie współdziałanie
z sektorem prywatnym
Władze regionalne muszą zrozumieć swoją „nową rolę” i stać się
bardziej „katalizatorem” rozwoju niż ściśle wyznaczać jego kierunki.
Takie podejście upewnić ma partnerów regionalnych – szczególnie
przedsiębiorców, iż wspólnie z władzami mogą włączyć się w działania na rzecz konkurencyjności gospodarek regionalnych, zaś ośrodki badawczo-rozwojowe otworzyć na potrzeby gospodarki dzięki finansowaniu prac badawczych.
2. Projekty „eksperymentalne” powinny stanowić
niezbędny komponent
regionalnych programów
operacyjnych
Komisja Europejska rekomenduje zapisanie w regionalnych programach operacyjnych (RPO) na lata 2007-2013 komponentu
związanego z finansowaniem projektów „eksperymentalnych” oraz
stworzenie odpowiedniego sposobu zarządzania (zespół zadaniowy) i metody implementacji (wybór w konkursach ofert, krótki czas
wdrażania, ścisła ocena rezultatów).
3. Strategie innowacyjne
winny być dostosowane do
uwarunkowań społecznychgospodarczych i kulturowych regionów
Innowacyjność odnosi się do wielu branż gospodarki regionalnej
i działów sektora publicznego. Władze winny rozpoznać główne osie
rozwojowe regionów i finansować w ramach RPO projekty pobudzające innowacje w różnych dziedzinach, np. rozwoju ICT, turystyce,
świadczeniu usług publicznych. Dla wsparcia planowania należy rozwijać regionalny foresight oraz prowadzenie okresowych ewaluacji
przez władze regionalne i przez niezależnych ekspertów we współpracy z kluczowymi regionalnymi interesariuszami procesów wdrażania strategii. Istotne znaczenie mają badania nad wskaźnikami
i benchmarking regionalny.
4. Władze województwa
winny uwzględniać możliwość modyfikacji programów i działań finansowanych w ramach RPO ze
względu na potrzeby wdrażania strategii
Dobrze zarządzane implementacje strategii mają realny katalityczny wpływ na innowacyjność regionów. Osiągnięcie sukcesu możliwe będzie dzięki partnerstwom opartym na wspólnie podzielanych
celach i ryzykach. Wymaga to tego, aby programy finansowane
w ramach RPO mogły być przedmiotem zmian i adaptacji w trakcie
okresu wdrożenia. Takie podejście ma obecnie zdecydowanie większe znaczenie niż w przeszłości.
5. Strategie winny powstawać w realnym partnerstwie z interesariuszami
regionalnymi
Współpraca i partnerstwo z „aktorami regionalnymi” zapewnić ma
właściwe określanie potrzeb oraz zaangażowanie potencjalnych interesariuszy w proces wdrażania strategii. Partnerstwa pozwalają
na wytypowanie jasnych celów i zapobiegają wyznaczaniu zbyt szerokiego spectrum kierunków działań, niepowiązanych realistycznie
z możliwościami finansowania, jakie wynikają z RPO.
6. Realizacja strategii z sukcesem wymaga zdecydowanego przywództwa
Komitet kierujący wdrożeniem strategii powinien grupować osoby
wpływowe, zainteresowane sukcesem wdrażania strategii. Należy
poważnie rozważyć możliwość współkierowania implementacją strategii przez silnego regionalnego partnera z sektora prywatnego.
Strategia winna być operacyjnie zarządzana przez wyspecjalizowany podmiot – władze publiczne nie mają na ogół odpowiednich
kompetencji i warunków organizacyjno-prawnych do wdrażania tak
wielowątkowych procesów. Komitet wdrażający strategię nie powinien być większy niż 20 osób, zaś w kwestiach szczegółowych
należy powoływać grupy robocze o jasno określonym mandacie do
działania.
16
36
Por. Komisja Europejska, Dyrekcja Generalna ds. Polityki Regionalnej, Guide Innovative strategies and actions:
Results from 15 Years of Regional Experimentation, Bruksela 2006.
7. Komunikacja i informacja
stanowi istotny element
wdrażania strategii
Komunikacja na poziomie regionalnym i prowadzenie przemyślanych akcji informacyjnych służy: podnoszeniu świadomości mieszkańców (podatników), aktywizowaniu interesariuszy regionalnych
oraz przyciąganiu uwagi firm (kapitał prywatny) oraz wysokokwalifikowanych specjalistów. Działania te powinny być prowadzone przez
wyspecjalizowane podmioty – profesjonalne instytucje.
8. Bieżąca ewaluacja strategii zapewnia zdolność do
jej modyfikowania trakcie
wdrożenia
Monitoring realizacji strategii umożliwia okresowe oceny jej wdrożenia, a w ich rezultacie możliwość modyfikowania, a nawet zmiany jej
celów dla osiągnięcia wysokich wskaźników oddziaływania. Ważna
jest pomoc w ewaluacji doświadczonych ekspertów zewnętrznych,
także z innych krajów członkowskich UE. Konsultacje z ekspertami
zewnętrznymi mają szczególne znaczenie w ewaluacji projektów
„eksperymentalnych” – eksperci ci zatem winni posiadać doświadczenie w realizacji/ocenie podobnych przedsięwzięć.
9. Wykorzystanie dobrych
praktyk z innych regionów
silnie wzmacnia efekty
strategii
Dobre praktyki projektów „eksperymentalnych” z innych regionów
oraz branż mogą stanowić silny impuls do rozwoju wartościowych
projektów o silnej wartości dodanej w zakresie innowacyjności. RPO
powinny zawierać komponenty umożliwiające finansowanie poznawania i studiowania dobrych praktyk w innych krajach członkowskich UE poprzez tworzenie partnerstw i sieci międzyregionalnych,
wizyty studyjne, uczestnictwo w europejskiej wymianie wiedzy
(konferencje, warsztaty).
Tabela 3. Rekomendacje DG ds. Polityki Regionalnej zawarte w Przewodniku: Innowacyjne strategie i działania: wyniki 15 lat eksperymentów w regionach
17
1.2
18
1.2 Rozwój społeczeństwa
informacyjnego w regionach
słabo rozwiniętych strukturalnie
a metodyka RISI
Programowanie rozwoju społeczeństwa informacyjnego na poziomie
regionalnym wywodzi się z praktyki strategicznych działań władz słabo rozwiniętych regionów państw członkowskich Unii Europejskiej zapoczątkowanej w pierwszej połowie lat dziewięćdziesiątych XX wieku.
W latach 1994-1999 na finansowanie europejskiej polityki spójności37, a zatem na wspieranie zrównoważonego rozwoju regionów słabo rozwiniętych strukturalnie, przeznaczono po raz pierwszy aż jedną
trzecią budżetu wspólnotowego38. Wzmocnieniu mechanizmów kohezyjnych towarzyszyło wówczas równoczesne wprowadzenie do debaty europejskiej i zadań Komisji Europejskiej zagadnień rozwoju społeczeństwa informacyjnego39. Ścisła korelacja tych dwóch procesów
warta jest podkreślenia.
Już wkrótce potem, z końcem 1994 roku Komisja Europejska podzieliła przekonanie grupy ekspertów – autorów tzw. Raportu Bangemanna
o silnie pozytywnym wpływie inwestycji w infrastrukturę teleinformatyczną oraz rozwój kompetencji cywilizacyjnych w regionach na ich
dynamiką rozwojową i wzrost konkurencyjności. Podjęto wówczas decyzje o uruchomieniu inicjatywy IRISI40 (1994-1995), której następstwem we latach 1996-1998 stał się projekt RISI41. Zasadniczym celem tego ostatniego było opracowanie regionalnych strategii rozwoju
społeczeństwa informacyjnego oraz europejskiej metodyki planowania strategicznego na poziomie jednostek statystycznych NUTS 242.
37
Traktat z Mastricht (ang. Treaty on European Union) przyjęty w lutym 1992 roku uznał politykę spójności jako jeden
z trzech zasadniczych celów Unii Europejskiej obok zapewnienia unii monetarnej i wspólnego rynku. Traktat postanowił także o powołaniu Funduszu Spójności.
38
Decyzję o alokowaniu 200 mld ECU podjęto podczas posiedzenia Rady Europejskiej w Edynburgu w grudniu 1993
roku.
39
Por. tzw. Raport Bangemanna, Europe and the global information society, Bruksela 1994.
40
Projekt ten zrealizowało 6 regionów: Środkowa Macedonia (Grecja), Nord - Pas de Calais (Francja), północno-zachodnia Anglia (Wlk. Brytania), Piemont (Włochy), Saksonia (Niemcy) oraz Walencja (Hiszpania). Jego zasadniczym
celem było promowanie współpracy międzyregionalnej, kreowanie partnerstw dla innowacji, podnoszenie świadomości partnerów i wymiana doświadczeń w zakresie tworzenia planów operacyjnych rozwoju społeczeństwa informacyjnego w regionach, powiązanych z ich generalnymi strategiami rozwoju.
41
Regionalna Inicjatywa na rzecz Społeczeństwa Informacyjnego (RISI) obejmowała wspólne działania 22 regionów
europejskich.
42
Nomenklatura Jednostek Terytorialnych do Celów Statystycznych (Nomenclature des Unités Territoriales pour des
besoins Statiques - NUTS) stanowi jednolitą w skali Unii Europejskiej kategoryzację jednostek podziału terytorialnego państw członkowskich. Pojęciu regionu w rozumieniu polityki strukturalnej odpowiada poziom NUTS 1 ( w Polsce
– w wyniku decyzji Rządu RP – jednoznaczny z pojęciem województwa).
19
Metodyka43 ta znalazła swoje odzwierciedlenie w Przewodniku: Jak
rozwijać Regionalne Inicjatywy Społeczeństwa Informacyjnego?44,
który stale uzupełniany i aktualizowany stanowi do dziś podstawowy
punkt odniesienia dla prac planistycznych władz publicznych na tym
polu45.
Podejście RISI wprowadza nowe rozumienie strategii rozwoju społeczeństwa informacyjnego nie tyle
jako dokumentu stanowiącego wyraz jednorazowego konsensusu władz regionu, lecz jako oddolnego
procesu integrującego różnorodnych interesariuszy e - Rozwoju46 wokół wspólnych celów strategicznych
oraz projektów realizowanych w modelach partnerskich.
Strategie przygotowane z uwzględnieniem metodyki RISI są dokumentami praktycznymi i operacyjnymi, wiążącymi procesy e - Rozwoju
z generalnym kontekstem strategicznym regionu oraz systemami
wdrażania polityki spójności47. W słabo rozwiniętych strukturalnie 48,
częstokroć wiejskich regionach RISI strategie rozwoju społeczeństwa
informacyjnego stawały się mechanizmem innowacyjnej zmiany i narzędziem budowania potencjału cywilizacyjnego właściwego gospodarce opartej na wiedzy. Filarami skuteczności podejścia są:
• określenie synergicznie powiązanych projektów głównych strategii wraz z mapą drogową ich realizacji w okresie powiązanym z podażą środków funduszy strukturalnych
• zapewnienie finansowania realizacji strategii z różnych źródeł, głównie jednak poprzez środki finansowe zagwarantowane
w Regionalnych Programach Operacyjnych (fundusze strukturalne
UE)
• zapewnienie koordynacji realizacji strategii i wdrażania jej
projektów głównych poprzez powołanie Komitetów Sterujących oraz
jednostki zarządzającej, a także poprzez utworzenie i zapewnienie
warunków do rozwoju sieci interesariuszy społeczeństwa informacyjnego w regionie
• monitoring, benchmarking i okresowe rewizje realizacji strategii, które zapewniają otwarty charakter procesu, podnoszą efektywność inwestycji ze środków publicznych oraz ukierunkowują
realizowane projekty na zmieniające się w czasie potrzeby i oczekiwania mieszkańców.
Proces formułowania i realizacji strategii w metodyce RISI przedstawia rysunek 1.
43
20
Metodyka RISI oraz rys historyczny jej upowszechnienia w regionach Unii Europejskiej zostały szczegółowo opisane
w pracy K. Głomba Wprowadzenie do zagadnienia programowania e - Rozwoju w regionach europejskich, Tarnów
2006.
44
Polskie wydanie poprawione Przewodnika ukazało się w lipcu 2006 roku w Tarnowie nakładem Stowarzyszenia
„Miasta w Internecie” (http://www.mwi.pl).
45
W Polsce po raz pierwszy zastosowano ją w pracach nad Strategią e - Rozwoju Województwa Mazowieckiego na lata
2007-2013, przyjętą przez Sejmik Województwa we wrześniu 2006 roku.
46
Przez e - Rozwój autorzy Strategii rozumieją rozwój gospodarczy bazujący na inwestycjach w edukację cywilizacyjną i infrastrukturę teleinformatyczną. e - Rozwój oznacza kreowanie wzrostu PKB za pomocą inwestycji sektora
publicznego i prywatnego w rozwiązania oparte na ICT oraz tworzenie warunków dla nowoczesnej edukacji niezbędnej dla gospodarki opartej na wiedzy. Zagadnienia e - Rozwoju obejmują także reformę administracji publicznej
z wykorzystaniem narzędzi ICT zapewniających komunikację elektroniczną, zwiększenie efektywności zarządzania
i podejmowania decyzji administracyjnych oraz sprawną zdalną obsługę mieszkańców.
47
W Polsce takim kontekstem będą: strategie rozwoju województw do roku 2020 i Regionalne Programy Operacyjne
na lata 2007-2013 stanowiące komponenty Narodowych Strategicznych Ram Odniesienia na lata 2007-2013.
48
ang. less developer regions. Termin ten odpowiada pojęciu „regionu zapóźnionego w rozwoju” stanowiącego podmiot polityki strukturalnej w zakresie tzw. celu pierwszego. Podstawowym kryterium udzielania pomocy UE w ramach tego celu jest posiadanie przez region dochodu PKB na mieszkańca poniżej 75% średniej w UE; dodatkowo tym
celem zostały objęte tereny słabo zaludnione (poniżej 8 mieszk./1km2) oraz obszary ultraperyferyjne (najbardziej
oddalone).
Sieciowość i partnerstwo
Options
paper
Benchmarking
Inwentaryzacja
początkowa
Sieciowość
Budowa
partnerstwa
Rozwój strategii
Analiza
SWOT
Dokument Plan
Działań
strategiczny
Rozwój projektu
Mainstreaming
Monitoring
i ewaluacja
Definicja strategii
Nowy
dokument
strategiczny
Implementacja
strategii
Nowy
Plan
Działań
Kontrola strategii
Debata publiczna
Podnoszenie świadomości
Rysunek 1. Linearny model formułowania i wdrażania regionalnych strategii rozwoju społeczeństwa informacyjnego
Źródło: Podręcznik: Jak rozwijać Regionalne Inicjatyw Społeczeństwa Informacyjnego?,
Tarnów 2007
Zaprezentowany model wdrażania opracowania i realizacji strategii
RISI odzwierciedla właściwie równolegle postępujące procesy cząstkowe towarzyszące głównemu nurtowi prac nad strategią, na który
składają się:
• stworzenie zaplecza analitycznego (benchmarking, analiza
SWOT, inwentaryzacja początkowa, przygotowanie dokumentu wyjściowego49 )
• rozwój strategii (stworzenie regionalnej sieci interesariuszy oraz
zawiązywanie partnerstw celowych i projektowych)
• zdefiniowanie strategii (opracowanie dokumentu oraz planu
wdrożenia strategii)
• wdrożenie strategii (ukierunkowanie indywidualnych inicjatyw
w regionie do postaci projektów głównych oraz ich realizacja, a także okresowy monitoring i ewaluacja)
• kontrola i rewizja strategii (pozyskanie wiedzy z monitoringu
i ewaluacji wdrażania strategii, uwzględnienie czynników egzogenicznych wpływających na jej kształt oraz opracowanie nowego
dokumentu).
Głównemu nurtowi realizacji strategii towarzyszą stale procesy zakorzeniania jej w społeczności regionalnej poprzez inicjowanie i ukierunkowanie na problem rozwoju społeczeństwa informacyjnego regionalnej debaty publicznej oraz działania na rzecz podnoszenia
świadomości cywilizacyjnej i innowacyjnej mieszkańców.
Linearny model realizacji strategii, chociaż definiuje wyraźnie punkt
wyjścia (faza analityczna) oraz jej efekt końcowy (faza wdrożenia),
nie oddaje cyklicznej natury procesu RISI, która sprawia, iż w regionach zaawansowanych w zarządzaniu e - Rozwojem jego faza analityczna jest tożsama z formułowaniem zrębów kolejnego dokumentu strategicznego. Zamknięty cykl realizacji strategii w modelu RISI
umożliwia nie tylko jej aktualizację, ale dzięki debacie publicznej,
udziałowi różnorodnych interesariuszy rozwoju społeczeństwa infor49
ang. options paper.
21
macyjnego, foresightowi technologicznemu oraz operacyjnej koordynacji zapewnia wiarygodną bazę faktograficzną, wysoką jakość prac
analitycznych oraz skuteczną koordynację e - Rozwoju z innymi politykami wdrażanymi w regionie.
Z doświadczeń wdrażania strategii rozwoju społeczeństwa informacyjnego w modelu RISI oraz z refleksji badawczej w regionach Unii
Europejskiej aktywnych na polu europejskiej debaty na temat rozwoju społeczeństwa informacyjnego50 wywieść można następujące rekomendacje dla władz województwa podkarpackiego dla skutecznego
zarządzania procesem implementacji strategii e-Rozwoju.
Zarządzanie realizacją
strategii
Sposób realizacji
Regionalny Program Operacyjny (lub jego uszczegółowienie) zawierać winien zapisy zgodne z przesądzeniami Strategii odnośnie
priorytetów działań w latach 2007-2013 oraz projektów głównych,
tak w aspekcie ich zakresu, jak i procedur pozyskania projektów
oraz finansowania. Spójność zapisów obu dokumentów jest podstawowym warunkiem skuteczności wdrożenia Strategii.
Narzędziami koordynacji wdrażania Strategii winny być:
Zapewnienie koordynacji i spójności realizacji
Strategii Informatyzacji
Województwa
Podkarpackiego na lata
2007-2013 z wdrażaniem
Regionalnego Programu
Operacyjnego
• Komitet Sterujący, na czele którego winien stanąć przedstawiciel
Zarządu Województwa bezpośrednio zarządzający problematyką
rozwoju społeczeństwa informacyjnego, posiadający jednocześnie wiedzę o innych politykach wdrażanych równolegle w województwie (np. polityka edukacyjna, rozwój obszarów wiejskich,
polityka badań i rozwoju). Doświadczenia europejskie odnoszące się do zakresu i zasad pracy Komitetu opisano w rozdziale II
Przewodnika: Jak rozwijać Regionalne Inicjatywy Społeczeństwa
Informacyjnego? zgodnie z metodyką RISI
• odpowiednia struktura Urzędu Marszałkowskiego (departament
lub wydział) odpowiedzialna za koordynację działań władz województwa, zapewnienie odpowiednich alokacji w budżetach województwa w latach 2007-2013 (Wieloletni Plan Inwestycyjny) oraz
za monitoring wdrażania Strategii.
W szczególności w ramach Urzędu Marszałkowskiego zapewnić należy wewnętrzną horyzontalną koordynację ogłaszania i rozstrzygania
naborów projektów na rzecz rozwoju społeczeństwa informacyjnego
zgodnie z zakresem zdefiniowanym w opisach projektów głównych
Strategii oraz harmonogramem jej wdrożenia.
Urząd – poprzez powołanie zespołu ekspertów zewnętrznych oraz
udział pracowników odpowiedzialnych za wdrażanie Strategii w panelach oceniających wnioski projektowe – wyrażać winien swoją ocenę zasadności wydatkowania środków RPO Województwa
Podkarpackiego na projekty zgłaszane przez beneficjentów regionalnych i mieć w tej sprawie głos przesądzający.
22
50
Regiony uczestniczące w RISI oraz IRISI powołały w 1998 roku Europejskie Regionalne Stowarzyszenie
Społeczeństwa Informacyjnego, którego działalność ukierunkowana jest na budowanie platform współpracy między regionami w dziedzinie społeczeństwa informacyjnego. Obecnie członkami ERIS@ jest 45 regionów (w tym
Małopolska oraz województwo kujawsko-pomorskie) oraz firma Microsoft. Regiony ERIS@ uczestniczyły do lipca
2007 roku w projektach IANIS oraz IANIS+, katalizujących europejską debatę wokół najważniejszych problemów
e - Rozwoju (por. http:///www.ianis.net). Inną siecią tematyczną koncentrującą swe działania wokół problemów innowacji regionalnych jest ERIK (http://www.eriknetwork.net). Zagadnieniami społeczeństwa informacyjnego w regionach zajmują się także European Regions Network for the Application of Communications Technology http://www.
ernact.net/About/Default.aspx) oraz TeleRegions http://www.teleregionsnetwork.org/page.asp?n=home).
Informacja, doradztwo,
szkolenia, edukacja
Sposób realizacji
Oczekując na przygotowanie przez interesariuszy rozwoju społeczeństwa informacyjnego propozycji projektów o wysokiej wartości
merytorycznej – spójnych ze Strategią – władze województwa zapewnić winny w okresie 2008-2011 bieżący dostęp podmiotów regionalnych do: informacji na temat Strategii, doradztwa w przygotowaniu projektów o odpowiedniej skali i zakresie oraz do szkoleń,
programów edukacyjnych, dostępu do wiedzy o dobrych praktykach
europejskich.
Stworzenie regionalnej sieci
partnerstwa na rzecz rozwoju społeczeństwa informacyjnego, a także dziedzinowego centrum kompetencji
Realizacja tego zadania nastąpić winna poprzez sfinansowanie projektu szkoleniowo-doradczego finansowanego ze środków regionalnego komponentu Programu Operacyjnego „Kapitał Ludzki”.
W wyniku realizacji projektu powstać winny:
• sieci podmiotów i osób fizycznych zainteresowanych rozwojem
społeczeństwa informacyjnego na Podkarpaciu – sieć umożliwi
efektywną komunikację między partnerami drogą elektroniczną,
wymianę informacji i będzie czynnikiem pobudzającym współdziałanie w ramach projektów
• regionalne centrum kompetencji w zakresie e - Rozwoju, wyspecjalizowanym w zawiązywaniu i koordynacji partnerstw projektowych oraz transferze wiedzy dziedzinowej do regionu. Głównymi
beneficjentami projektu powinni stać się: pracownicy sektora publicznego, MSPO oraz organizacji pozarządowych.
Wobec zdiagnozowanego w badaniach społecznych relatywnie niskiego popytu na usługi świadczone drogą elektroniczną w Polsce51
wynikającego głównie z deficytu kompetencji klientów (w przypadku usług publicznych – mieszkańców, obywateli) istotne znaczenie
dla skutecznej realizacji Strategii w latach 2007-2013 będą miały
opracowanie i realizacja:
• programu powszechnej edukacji dla społeczeństwa wiedzy
wzmacniającego potencjał wiedzy i umiejętności użytkowników
infrastruktury społeczeństwa informacyjnego
Realizacja programów szkoleniowych i podnoszących
poziom wiedzy na temat
społeczeństwa informacyjnego następować winna
z uwzględnieniem zakresu
i harmonogramu wdrożeń
regionalnych projektów
infrastrukturalnych
• programu specjalistycznych szkoleń i kursów dla pracowników
sektora publicznego (administracja, oświata, opieka zdrowotna) wzmacniający potencjał osób świadczących usługi publiczne drogą elektroniczną oraz wykorzystujących rozwiązania ICT
w pracy52
• programu transferu wiedzy dziedzinowej z wiodących regionów
państw członkowskich UE do interesariuszy rozwoju społeczeństwa informacyjnego w województwie podkarpackim (samorządów lokalnych, MŚP, firm sektora ICT, uczelni i podmiotów
sektora badawczo-rozwojowego) zainteresowanych przygotowaniem i realizacją projektów na rzecz rozwoju społeczeństwa
informacyjnego.
Tematyka oraz harmonogram realizacji programu szkoleń i kursów
dla pracowników sektora publicznego odpowiadać powinny na zapotrzebowanie na nową wiedzę i kompetencje wynikające z wdrażania projektów Strategii oraz oczekiwania rynku pracy.
W trakcie realizacji programów i projektów szkoleniowych należy
zwrócić szczególną uwagę na zapewnienie spójności tematycznej
oraz korelacji harmonogramów między wdrożeniami projektów infrastrukturalnych a projektami kształtującymi świadomość mieszkańców, szkoleniowo-edukacyjnymi i działaniami z zakresu transferu dobrych praktyk.
Projekty te będą finansowane głównie ze środków komponentu regionalnego Programu Operacyjnego „Kapitał Ludzki”.
23
Wdrożenie i doskonalenie mechanizmów
okresowej ewaluacji
i monitoringu realizacji
Województwa
Podkarpackiego
Monitoring i ewaluacja postępów w realizacji Strategii jest równoważnym z innymi elementami procesu komponentem jej implementacji. Dla zapewnienia skuteczności działań władz województwa w tym zakresie winna być realizowana zgodnie z europejskim
state-of-the-art.
Należy dążyć do wypracowania wspólnie z ekspertami dziedzinowymi oraz środowiskiem naukowym regionu regionalnej metodyki
benchmarkingu Strategii, uwzględniającego specyfikę województwa
(dominujące obszary wiejskie i niską gęstość zaludnienia). Oparcie
benchmarkingu na kryteriach jakościowych (obok istniejących
w polskiej praktyce kryteriów ilościowych) stanie się możliwe dzięki
uwzględnieniu doświadczeń europejskich projektów badawczych53.
Ewaluację realizacji Strategii należy skorelować z monitoringiem
wdrażania Regionalnego Programu Operacyjnego, co umożliwi analizę wpływu inwestycji w projekty społeczeństwa informacyjnego na
rozwój społeczno-gospodarczy regionu.
Konsekwentne budowanie
regionalnego e - potencjału54 , wyspecjalizowanych zasobów ludzkich, partnerstwa
między sektorem publicznym, prywatnym i badawczo-rozwojowym, wyników
badań nad społeczeństwem
informacyjnym w obszarach
wiejskich oraz nowoczesnych narzędzi zarządzania
rozwojem społeczeństwa
informacyjnego
Wobec deficytu krajowych badań na tym polu należy utworzyć wielodyscyplinarny ośrodek badań naukowych nad rozwojem społeczeństwa informacyjnego odpowiadający na wzywania rozwojowe
Podkarpacia, obejmujący swoimi pracami badania społeczne, ekonomiczne i techniczne e - Rozwoju w obszarach wiejskich oraz badania nad e - Integracją55.
Ośrodek powstać może w wyniku współpracy sektora ICT z uczelniami wyższymi Rzeszowa i odgrywać rolę inkubatora projektów
naukowo-badawczych realizowanych m.in. w ramach konsorcjów
europejskich 7. Programu Ramowego.
51 52 53 54 55
Tabela 4. Rekomendacje dla władz województwa podkarpackiego w zakresie zarządzania procesem implementacji Strategii Informatyzacji na lata 2007-2013.
51
24
Por. Projekt e-USER (http://www.euser-eu.org/SearchSpecial.asp?IDFocus0=18&CountryID=*&MenuID=111),
Dominik Batorski, Diagnoza Społeczna 2007, Uniwersytet Warszawski, Warszawa 2007, http://konferencja2007.
mwi.pl/fileadmin/files/mwi/11_KMWI/prezentacje/czwartek/010_Dominik_Batorski.pdf; Społeczeństwo
Informacyjne: wykorzystanie technologii informacyjno-komunikacyjnych w przedsiębiorstwach i gospodarstwach
domowych w roku 2006, Główny Urząd Statystyczny, Warszawa 2007, http://www.stat.gov.pl/cps/rde/xbcr/gus/
PUBL_wykorzystanie_technologii_ITC_2006_notatka.pdf
52
ang. ICT – Information and Communication Technologies – technologie informacyjne i komunikacyjne
(teleinformatyczne).
53
Por. Projekt UNDERSTAND – European Regions UNDER way towards STANDard indicators for benchmarking information society http://www.understand-eu.net/, projekt REGIONAL – IST http://www.uoc.edu/in3/regional/
54
ang. Regional eCapacity Building.
55
ang. e - Inclusion.
25
1.3
26
1.3. Priorytety rozwoju społeczeństwa
informacyjnego w europejskich
regionach wiejskich56
w kontekście województwa podkarpackiego
56
Po rozszerzeniu Unii Europejskiej do postaci wspólnoty 27 państw
obszary wiejskie obejmują blisko 92% terytorium państw UE, a zamieszkuje je co drugi Europejczyk 57. Regiony te wytwarzają 45%
wartości dodanej brutto w UE i zapewniają 53% zatrudnienia, lecz
zwykle są zacofane w stosunku do obszarów nie-wiejskich pod względem szeregu wskaźników społeczno-ekonomicznych, w tym wskaźników strukturalnych58. Ich rozwój jest strategicznym celem Wspólnej
Polityki Rolnej Unii Europejskiej. Polityka rozwoju obszarów wiejskich w latach 2007-2013 koncentruje się wokół 4 osi:
• poprawy konkurencyjności sektora rolnego i leśnego
• poprawy środowiska naturalnego i terenów wiejskich
• jakości życia w obszarach wiejskich i różnicowaniu gospodarki
wiejskiej
• programu LEADER.
W innym ujęciu obecna strategia rozwoju obszarów wiejskich koncentruje się zatem na stymulacji i wspieraniu postępu w poprawie
jakości życia oraz zwiększeniu środków do życia populacji mieszkańców wsi59.
Zapewnienie powszechnego dostępu do usług i zasobów Internetu
oraz podnoszenie umiejętności mieszkańców wsi są elementami
trzeciego priorytetu wspólnotowej polityki rozwoju obszarów wiejskich w nadchodzących latach. Wdrażanie i rozprzestrzenianie ICT
ma na obszarach wiejskich zasadnicze znaczenie dla zróżnicowania,
jak również dla rozwoju lokalnego, zapewnienia miejscowych usług
i promowania e - Integracji. Efekt skali można osiągnąć poprzez inicjatywy z dziedziny ICT w danej miejscowości łączące zastosowa56
Obszar wiejski w terminologii instytucji europejskich to obszar o gęstości zaludnienia mniejszej niż 100 mieszkańców na kilometr kwadratowy.
57
Decyzja Rady Europejskiej z dnia 20 lutego 2006 r. w sprawie strategicznych wytycznych Wspólnoty dla rozwoju
obszarów wiejskich (okres programowania 2007-2013) [2006/144/WE]
58
Tamże, s. 3; Na obszarach wiejskich dochód na mieszkańca jest o około jedną trzecią mniejszy, a wskaźniki aktywności zawodowej kobiet są niższe, sektor usług jest mniej rozwinięty, poziom wykształcenia jest zwykle niższy
i mniejszy odsetek gospodarstw domowych ma dostęp szerokopasmowy do Internetu […] Brak szans zawodowych, kontaktów i infrastruktury szkoleniowej dotyka szczególnie kobiety i młodych ludzi w oddalonych obszarach
wiejskich.
59
Projekt AMI@Netfood, European ICT Strategic Research Agenda for Agri-Food and Rural Development. A vision for
2015, październik 2006, s. 10.
27
nie sprzętu ICT, tworzenie sieci i e - umiejętności poprzez struktury
wspólnotowe.
Takie inicjatywy mogą w dużej mierze ułatwić wdrażanie informatyki w miejscowych gospodarstwach wiejskich i rozwój e - Biznesu
i e - handlu. Trzeba w pełni wykorzystać możliwości stwarzane przez
Internet i łączność szerokopasmową, wspierane – przykładowo – ze
strony programów regionalnych w ramach funduszy strukturalnych,
aby przezwyciężyć utrudnienia wynikające z lokalizacji60 – czytamy
w strategicznych wytycznych Rady Europejskiej odnoszących się do
rozwoju obszarów wiejskich w latach 2007-2013.
Rozwiązania teleinformatyczne pozwalają na pokonanie najpoważniejszych barier dzielących obszary wiejskie od zurbanizowanych:
• bariery odległości – skutkującą zwiększonymi kosztami transportu i prowadzenia działalności gospodarczej oraz jakości życia.
Mieszkańcy wsi mają ograniczony dostęp do centrów handlowych,
kulturalnych i administracyjnych oraz infrastruktury edukacyjnej,
a także usług zdrowotnych. Niska gęstość zaludnienia powoduje
ograniczenia w dostępie do komunikacji publicznej i zwiększonym
czasie oczekiwania na usługi
• bariery ekonomicznej – w dostępie mieszkańców wsi do rynków
pracy i prowadzenie biznesu (dostawców, klientów, infrastruktury). Wzrastają koszty prowadzenia działalności gospodarczej z wykorzystaniem nielokalnych materiałów. Do podniesienia kosztów
produktów i usług przyczynia się także konieczność ich „eksportu”
poza obszary wiejskiej, gdzie rynki zbytu są ograniczone. Bariery
te można pokonać poprzez zastosowanie kombinacji działań: podnoszących świadomość specyfiki terenów wiejskich, wdrożenia systemów e - transakcji (e - handel, e - banking, e - logistyka) i przez
zwiększoną produkcję specjalnych produktów regionalnych i lokalnych oraz rozwój turystyki
• bariery informacyjnej – atrakcyjność rekreacyjna, historyczna
i kulturowa wielu terenów wiejskich oraz ich lokalne produkty i specjalności turystyczne nie są znane mieszkańcom miast. ICT stanowi
znakomitą odpowiedź na ten problem zapewniając bilateralny kontakt i możliwość prezentacji wszechstronnej informacji, zarówno
w postaci tradycyjnych serwisów internetowych, jak i multimediów
oraz informacji dźwiękowych. Zapewnienie informacji w formie odpowiedniej do zapotrzebowania odbiorców silnie wpływa na zwiększone zainteresowanie przyjazdami turystycznymi oraz inwestowaniem w nieruchomości
• bariery społecznej – mieszkańców wsi w dostępie do usług informacyjnych, edukacyjnych, zdrowotnych i socjalnych. Warunkiem
wstępnym pokonania tej bariery jest objęcie społeczności wiejskich
szkoleniami i kursami podnoszącymi kwalifikacje oraz umiejętności
życia i pracy w otoczeniu rozwiązań ICT61.
28
ICT jako takie stanowią jeden z najsilniejszych mechanizmów stymulacji nowych, odmiejscowionych kierunków i domen aktywności gospodarczej na wsi oraz motor przemian społecznych z tradycyjnego modelu monokultury rolniczej do wielozawodowej społeczności
o zróżnicowanych kompetencjach, wiedzy i umiejętnościach.
60
61
Tamże, s. 8.
Projekt Rur@l Wins, The roadmap for rural ICT , Limerick, marzec 2003, s. 16.
Społeczeństwo wiedzy Rozwój społeczeństwa informacyjnego w obszarach wiejskich powow regionach wiejskich
duje, iż możliwości wdrażania innowacyjnych produktów i usług, rozwiązań ICT i transfer wiedzy stają się tak samo istotne, a nawet ważniejsze niż uwarunkowania geograficzne lub infrastruktura techniczna
regionu. Dla osiągnięcia długofalowej zmiany kulturowej władze winny budować regionalne kompetencje i potencjał realizacyjny dla rozwoju gospodarczego i społecznego.
Zróżnicowane funkcjonalnie rozwiązania ICT oraz sieci teleinformatyczne zapewniające szerokopasmowy dostęp do Internetu, interaktywność przedsiębiorców i „liderów zmiany kulturowej’” są obecnie
podstawowymi narzędziami na tym polu stanowiącymi infrastrukturę
procesów innowacyjnych w regionach. Pozwalają one także na pokonanie podstawowej przeszkody w rozwoju regionów europejskich, deficytu umiejętności i wykwalifikowanej kadry poprzez realizację programów permanentnej edukacji i przyswojenia nowych technologii.
Odpowiedzią na konieczność zwiększania potencjału wysokokwalifikowanej kadry i pozyskania specjalistycznej wiedzy w regionach winny
być inwestycje w szkolenia i edukację. Wymaga to zdynamizowania
i ustanowienia na nowych zasadach współpracy między uniwersytetami, instytucjami transferu wiedzy oraz sektorem firm szkoleniowych w celu zapewnienia powszechnego dostępu do systemu podnoszenia wiedzy i umiejętności mieszkańcom obszarów wiejskich62.
Z diagnozą wysokiego zapotrzebowania na wiedzę i kwalifikacje korespondują rekomendacje OECD odnośnie rozwoju społeczeństwa informacyjnego w regionach wiejskich:
• infrastruktura teleinformatyczna – należy wdrażać projekty zapewniające szerokopasmowy dostęp do Internetu w modelach partnerstwa publiczno-prywatnego
• wdrażanie projektów ICT – projekty powinny odnosić się do
społecznych i lokalnych uwarunkowań oraz potrzeb, nie zaś wynikać z mody na technologie ICT
• monitoring i pomiar oddziaływania ICT w obszarach wiejskich – należy opracować w skali europejskiej wskaźniki wyłaniania dobrych praktyk takich projektów
• publiczne punkty dostępu do Internetu – służyć winny przede
wszystkim wspieraniu aktywności biznesowych w lokalnych społecznościach i szkoleniom wybranych grup docelowych
• dostęp do usług świadczonych on-line – najważniejsze są usługi zdalnego nauczania i telemedycyny, mniej usługi publiczne elektronicznej administracji
• zarządzanie na poziomie lokalnym/regionalnym – pracownicy
i decydenci w samorządach lokalnych powinni podnosić swoje kwalifikacje oraz zdobywać nowe zasoby wiedzy
• absorpcja rozwiązań ICT przez MŚP – s
zkolenia, kursy i programy edukacyjne winny uwzględniać specyficzne aspekty wdrożenia
teleinformatyki w środowisku wiejskim63.
Pola zastosowań ICT Zastosowanie ICT dla nadania nowej dynamiki rozwojowi obszarów
w obszarach wiejskich wiejskich wymaga opracowania aplikacji dostosowanych do potrzeb
mieszkańców wsi, tak w aspekcie funkcjonalnym, jak i powiązanym
62
63
Tamże, s. 17.
Organisation for Economic Co-operation, Information and Communication Technologies and Rural Development,
OECD – Studies on Territorial Economy, czerwiec 2001.
29
z podnoszeniem poziomu świadomości i wiedzy na temat zastosowań
teleinformatyki w życiu codziennym i pracy.
Szczegółowe badania przeprowadzone w ramach projektu AMI@
Netfood64 pozwoliły na wytypowanie strategicznych domen zastosowań rozwiązań ICT w obszarach wiejskich:
• zwiększenie poziomu zaangażowania konsumentów w łańcuch produkcji i dostawy żywności
• zwiększenie potencjału współpracy i przedsiębiorczości podmiotów
oraz mieszkańców obszarów wiejskich przez podnoszenie poziomu
umiejętności korzystania z ICT
• wspieranie sektora wiejskiego poprzez rozwój i wdrażanie nowych
i innowacyjnych rozwiązań ICT
• stworzenie nowych modeli biznesowych z wykorzystaniem innowacji technologicznych
• stworzenie bardziej atrakcyjnych warunków życia i miejsc pracy
szczególnie dla mieszkańców wsi w celu utrzymania populacji w obszarach wiejskich65.
Pola wykorzystania rozwiązań teleinformatycznych w obszarach wiejskich prezentuje rysunek 2.
Podstawowe
usługi
publiczne
Nowe
możliwości
biznesowe
Społeczeństwo
Informacyjne
Bezpieczeństwo
żywności
w obszarach
wiejskich
Europy
Edukacja
i szkolenia
e-Biznes
Rysunek 2. Obszary wykorzystania ICT w obszarach wiejskich
Źródło: Information society as key enabler for rural development and integration
66
(2001)
30
64
Por. s. 23 niniejszego opracowania.
Projekt AMI@Netfood, European ICT Strategic Research Agenda for Agri-Food and Rural Development. A vision for
2015, październik 2006, s. 8.
66
Komisja Europejska, Dyrekcja Generalna ds. Społeczeństwa Informacyjnego i Mediów, Information society as key
enabler for rural development and integration, Draft document, Bruksela, 26 października 2001.
65
Rozwiązania ICT służące rozwojowi wsi prezentuje z kolei tabela 5.
Szerokopasmowy
dostęp do
Internetu
Wysokiej przepływności łącza dostępowe do Internetu są warunkiem wyjściowym dla skutecznego wykorzystania aplikacji e - Biznesu, elektronicznej administracji, e - Zdrowia i multimediów służących podniesieniu jakości życia
na wsi oraz zwiększeniu podaży pracy. Szerokopasmowy dostęp do Internetu
ma kluczowe znaczenie dla rozwiązywania podstawowego problemu obszarów
wiejskich – redukcji dystansu wsi od ośrodków miejskich i rozproszonych osad
od lokalnych centrów administracyjno-gospodarczych.
Aplikacje zwiększające kreatywność lokalnych grup i umożliwiające mieszkańcom wsi tworzenie lokalnych „społeczności wirtualnych” opierających swoje
więzi na wspólnocie praktycznych zainteresowań i działań biznesowych.
Usługi elektronicznej administracji – zdalna obsługa indywidualnych spraw mieszkańców wsi w urzędach z wykorzystaniem podpisu elektronicznego.
Nowoczesne usługi publiczne
e - Integracja
Bezpieczeństwo
żywności
e - Biznes
Aplikacje usług
świadczonych
on-line
Dostęp do zasobów kultury: treści, multimediów, wirtualnych muzeów i galerii, transmisji wydarzeń – w celu
minimalizowania negatywnego oddziaływania oddalenia
wsi od centrów kulturalnych.
Usługi e - Zdrowia – zarówno telemedyczne, podnoszące jakość opieki zdrowotnej na miejscu, ograniczające
wpływ oddalenia wsi od ośrodków o wysokim poziomie
świadczenia usług medycznych, jak i informacyjne: zapewniające dostęp do informacji zdrowotnej, wskazówek
profilaktycznych, porad on-line, kontaktu ze specjalistą
drogą elektroniczną.
Aplikacje biznesowe umożliwiające zarządzanie łańcuchem dostaw żywności
od momentu wytworzenia do spożycia oraz śledzenie bezpieczeństwa poszczególnych etapów produkcyjnych i logistycznych. Efektem ich wdrożenia jest
podniesienie satysfakcji konsumentów dzięki zapewnieniu wysokiej jakości
produktów bardziej dostosowanych do potrzeb indywidualnego odbiorcy.
Aplikacje podnoszące jakość procesów biznesowych oraz efektywność zarządzania nimi, szczególnie w wielkopowierzchniowych gospodarstwach rolnych,
mikroprzedsiębiorstwach handlowych i MŚP. Przyczyniają się one do wzrostu
konkurencyjności. Nowe innowacyjne modele biznesowe w rolnictwie i przetwórstwie rolnym są obecnie przedmiotem badań.
Aplikacje zwiększające efektywność komunikacji i interakcji między producentami żywności, pośrednikami oraz odbiorcami produktów w miastach (rynkami
zbytu), a także podnoszące jakość sprzedaży produktów wiejskich w miastach.
Nowe możliwości
biznesowe
Aplikacje wspomagające prowadzenie działalności gospodarczej różnych rodzajów poza obszarami metropolitalnymi.
Delokalizacja
usług biznesowych
Model działania call centres zlokalizowanych w oddalonych miejscach ze względu na niższe koszty operacyjne może być zastosowany w innych procesach
biznesowych. Możliwość świadczenia telepracy jest jednym z ważnych argumentów przeciwko podejmowaniu decyzji o emigracji z obszarów wiejskich i za
osiedlaniem się na wsi.
Telepraca
i turystyka
Aplikacje wspomagające świadczenie usług turystycznych mogą być źródłem
istotnego zwiększenia przychodów z tej działalności na wsi.
Edukacja
i szkolenia
Aplikacje wspierające dostęp do treści edukacyjnych, multimediów, materiałów
metodycznych dla uczniów objętych systemem oświaty oraz osób podnoszących swoje kwalifikacje i umiejętności. Elektroniczne platformy wsparcia procesu dydaktycznego – wirtualni doradcy zawodowi dla nauczycieli.
Aplikacje wspierające koordynację oraz organizację szkoleń i kursów w publicznych punktach dostępu do Internetu organizowanych na wsi. Strategicznym
zadaniem jest upowszechnienie podstawowych umiejętności cywilizacyjnych
(związanych z życiem i pracą w otoczeniu rozwiązań ICT) wśród mieszkańców
wsi.
Tabela 5. Rozwiązania ICT wykorzystywane w obszarach wiejskich
Źródło: opracowanie własne SMWI (2007) na podstawie m.in. Information society as key enabler
for rural development and integration
31
Zdaniem ekspertów Komisji Europejskiej – a pośród nich autorów dokumentu Information society as key
enabler for rural development and integration – Internet oraz pokrewne technologie są kluczem do rozwoju społeczności wiejskich w niedalekiej przyszłości. Obszary wiejskie stanowią rezerwuar niewykorzystanego dotąd potencjału przedsiębiorczości. Aby go uruchomić trzeba jednakże sprostać wyzwaniom
towarzyszącym wdrażaniu ICT na wsi, takim jak: niska świadomości mieszkańców i przedsiębiorców, potrzeby przeprowadzenie wstępnych badań, zapewnienie dostępu do Internetu, przyswajanie rozwiązań
ICT na co dzień, polityka gospodarowania widmem radiowym oraz niszowość aplikacji ICT (deficytu aplikacji o dużym wpływie na e - Rozwój wsi).
Wykluczenie cyfrowe Zamieszkiwanie w obszarach wiejskich jest czynnikiem zagrożenia
obszarów wiejskich
tzw. wykluczeniem cyfrowym obok przynależności do innych grup zagrożenia ze względu na płeć, względy etniczne, niepełnosprawność,
wiek oraz poziom dochodów osobistych. Z badań Bridge.org – organizacji zajmującej się promocją skutecznego zastosowania technologii komunikacji i informacji dla poprawy jakości edukacji, opieki zdrowotnej i zrównoważonego rozwoju67 – wynika, że zapewnienie
realnego dostępu mieszkańców wsi do nowych rozwiązań teleinformatycznych wymaga spełnienia wielu różnorodnych warunków i nie
ogranicza się do udostępnienia odpowiedniej infrastruktury ICT np.
szerokopasmowego dostępu w telecentrach68. Wiele inicjatyw tego
typu koncentrując się na dostarczeniu infrastruktury zaniedbuje inne
ważne czynniki sukcesu powiązane z lokalną gospodarką i lokalnymi
treściami oraz usługami on-line.
Zdaniem autorów raportu Spanning the digital divide. Understanding
and tackling the issues władze wdrażające projekty zwalczające wykluczenie cyfrowe dla zapewnienia zrównoważonego rozwoju powinny
stosować w swych działaniach podejście holistyczne i kierować się lokalnymi przesłankami.
Dostarczenie rozwiązań technologicznych jest kwestią krytyczną, ale
dostęp to znacznie więcej niż tylko fizyczny akces. Sieć i komputer są
niewystarczające, jeśli technologie są wykorzystywane nieefektywnie,
a także, jeśli ludzie nie mogą sobie na pozwolić na korzystanie z nich
lub nie rozumieją, jak z nich skorzystać. Taka sytuacja prowadzi na
ogół do ograniczenia i zawężenia zastosowań teleinformatyki w codziennej pracy i życiu, a to – koniec końców – do nieopłacalności korzystania z infrastruktury w odniesieniu do lokalnej gospodarki69.
Na proponowane podejście składa się wiele czynników związanych
z odpowiedziami na poniższe pytania:
Czynnik sukcesu przeciwdziałania
wykluczeniu cyfrowemu
Fizyczny dostęp
– inwestycja w infrastrukturę
Pytanie/kwestia
Czy rozwiązania technologiczne są dostępne fizycznie
dla mieszkańców?
Odpowiednie rozwiązania technologiczne
Jakie rozwiązania ICT są naprawdę odpowiednie w warunkach lokalnych? Jak i dlaczego chcą z nich korzystać mieszkańcy?
Dostępność kosztowa
Czy mieszkańcy mogą sobie pozwolić na poniesienie
kosztów użytkowania ICT?
Potencjał wiedzy i umiejętności
Czy ludzie wiedzą, jak korzystać z rozwiązań ICT
i mają stosowne umiejętności praktyczne?
32
67
68
69
http://www.bridge.org
Bridges.org, Spanning the digital divide. Understanding and tackling the issues, Waszyngton 2001.
Tamże, s. 5.
Odpowiednie zasoby
Czy treści i usługi dostępne on-line uwzględniają potrzeby lokalnych społeczności, czy są udostępniane
w języku, którym posługują się mieszkańcy?
Czynniki społeczno-kulturowe
Czy mieszkańcy mają ograniczony dostęp do korzystania z rozwiązań ICT ze względu na płeć, rasę lub
inny czynnik społeczny i kulturowy?
Zaufanie
Czy ludzie mają zaufanie do korzystania z rozwiązań
ICT, na przykład pod względem ochrony danych osobowych, bezpieczeństwa i przestępstw w sieci?
Otoczenie prawno-regulacyjne
Jak otoczenie prawno-regulacyjne wpływa na korzystanie z ICT i jakie zmiany są konieczne, aby je
wzmocnić?
Lokalne środowisko gospodarcze
Czy istnieją lokalne inicjatywy gospodarcze, które
zapewnić mogą samofinansowanie się przedsięwzięć
udostępniających treści Internetu i usług on-line?
Środowisko makroekonomiczne
Czy państwowa polityka gospodarcza wspiera upowszechnienie dostępu do rozwiązań ICT, na przykład
w zakresie dostępu do informacji publicznej, przejrzystości działań polityków, deregulacji rynku teleinformatycznego, inwestycji i kwestii świadczenia
telepracy?
Wola polityczna
Czy istnieje wola polityczna władz, aby uczynić to, co
jest potrzebne dla umożliwienia powszechnego korzystania z rozwiązań ICT?
Tabela 6. Czynniki sukcesu projektów przeciwdziałania wykluczeniu cyfrowemu
Źródło: Spanning the digital divide. Understanding and tackling the issues, 2001
Aby skutecznie przeciwdziałać powiększaniu się dystansu cywilizacyjnego mieszkańców wsi i miast konieczne są działania wykraczające poza jednorazowe pojedyncze inicjatywy koordynowane na poziomie regionalnym, realizowane jednak z uwzględnieniem potrzeb
i uwarunkowań społeczności lokalnych. Rodzi się konieczność partnerstwa i budowania potencjału koniecznego do sprostania złożonym
wyzwaniom.
Warunkiem koniecznym powodzenia programu modernizacji obszarów wiejskich Podkarpacia, planowanego do realizacji w latach 2007-2013 z wykorzystaniem środków polityki strukturalnej, jest nadanie
procesom e - Rozwoju wsi podkarpackiej wysokiego priorytetu politycznego, zagwarantowanie odpowiednich środków na projekty infrastrukturalne i edukacyjne oraz stworzenie odpowiedniego potencjału instytucjonalnego.
Badania nad Problematyka rozwoju społeczeństwa informacyjnego w obszarach
zastosowaniem ICT
w obszarach wiejskich
wiejskich stanowiła w ostatnich latach przedmiot różnorodnych badań, realizowanych w ramach projektów 5. i 6. Programu Ramowego
UE. Badania te ukierunkowane były na pozyskanie wiedzy i opracowanie produktów (aplikacji) wspomagających wdrażanie ICT w środowisku wiejskim.
33
Zestawienie najważniejszych projektów badawczych 5. i 6. Programu
Ramowego UE odnoszących się do zastosowań ICT w obszarach wiejskich prezentuje tabela 7.
Tematyka
badawcza
Nazwa projektu
Rezultaty projektu
Rural@WINS
Roadmap for ICT Solutions for Rural Areas and Maritime Regions
Strategiczna „mapa drogowa” dla działań władz publicznych w regionach realizujących polityki rozwoju społeczeństwa informacyjnego w obszarach wiejskich
http://www.ruralwins.org/
AFORO
Agrifood Roadmap for ICT impementation
Strategiczna „mapa drogowa” w zakresie wdrażania w perspektywie 5-10 lat rozwiązań ICT w przemyśle przetwórstwa rolno-spożywczego
Strategiczne
aspekty wdrożeń
ICT w obszarach
wiejskich
http://www.aforo.net/
AMI@NETFOOD
Opracowanie długoterminowej (do 2015 roku) wizji rozwoju i zastosowań technologii
ICT w przemyśle przetwórstwa rolniczego oraz w domenie rozwoju obszarów wiejskich
http://www.ami-netfood.com/
C@R
Collaboration@rural: a collaborative platform for working and living in rural areas
Wsparcie dla wdrożenia Collaborative Working Environments (CWE) jako kluczowego mechanizmu stymulującego rozwój obszarów wiejskich. Opracowanie koncepcji Wiejskich Living Labs
http://www.c-rural.eu/
e-FLORA
Common Open Market Service for Large Scale e-Commerce Transactions in the
Floricultural Sector
Wdrożenie systemu informatycznego dla wsparcia procesów biznesowych między
hodowcami kwiatów a sprzedawcami w formule e-handlu
http://www.exodus.gr/e-flora/
Mediat – SME
Opracowanie metodyki i narzędzi wspierających skuteczne wdrożenie e-Biznesu
w tradycyjnych rolniczych MŚP oraz stworzenie biblioteki komponentów oprogramowania wspomagającego prowadzenie produkcji rolnej (do komunikacji, programowania pracy w środowisku elektronicznym, negocjowania kontraktów on-line)
Zastosowania
ICT w branżach
przemysłu rolnospożywczego
http://www.cbt.es/mediat-sme/Introduction.htm
FAIRWIS
Trade Fair Web - based Information Services
System wspierania organizacji targów rolniczych dostępnych on-line dla wystawców, operatorów i wizytujących, umożliwiający prezentację ofert MSP bez konieczności ponoszenia dużych nakładów finansowych
http://www.darmstadt.gmd.de/delite/Projects/FAIRWIS/
Virtual Winery
System promocji i bezpiecznej sprzedaży on-line wina Rioja z wykorzystaniem nowoczesnych narzędzi zarządzania wiedzą i prezentacji multimedialnej
34
http://www.finca-allende.com/virtualwinery/index.htm
DISTRICT
Developing and improving consumer - supplier relationship in traditional commerce using information and communication technologies
Zestaw narzędzi informatycznych (oprogramowania) umożliwiających detalicznym
sprzedawcom żywności konkurowanie na rynku handlu elektronicznego. Umożliwia
personalizację zamówień, zarządzanie zamówieniami on-line, a także zawiera moduły wspomagania zarządzania mikroprzedsiębiorstwem
http://www.brunel.ac.uk/depts/math/research/com/maprog/District/district.htm
MyGROCER
Mobile Shopping of Electronically Referenced Products
System świadczenia e-usług typu B2C z wykorzystaniem rozwiązań i urządzeń mobilnych zapewniających pełną interaktywność, personalizację i automatyzację uzupełnienia zapasów domowych detalicznych produktów spożywczych. System stanowi
przykład infrastruktury ICT dla supermarketów i „inteligentnych domów”, ułatwiając
spersonalizowany kontakt między sprzedawcami detalicznymi a konsumentami
SMARTISAN
Smart Artisants
Zintegrowany system rozwiązań webowych bazujących na XML umożliwiających
prowadzenie biznesu w modelu handlu elektronicznego, zapewniający synchronizację dostaw produktów z potrzebami sprzedawców detalicznych i hurtowych
http://www.alfamicro.pt/frontend/project.aspx?id=1
eFRUITRACE
Platforma informatyczna gromadząca dane z przemysłu owocowo-warzywnego w celu
śledzenia na każdym etapie łańcucha produkcji i komercjalizacji produktu aż do przekazania go do ostatecznego klienta w celu zapewnienia bezpieczeństwa i wysokiej jakości
Zapewnienie
bezpiecznej żywności wysokiej
jakości
http://www.efruitrace.com/
GOODFOOD
Nowa generacja metod oraz narzędzi analitycznych bazujących na ICT (mikro- i nanotechnologie) śledzących drogę żywności od rolnika do supermarketu i skoncentrowanych na diagnostyce w najważniejszych etapach łańcucha wartości żywności:
surowych produktach, poprawie ich obróbki u producenta, monitoringu przechowywania i przewozu oraz kontroli bezpieczeństwa i jakości końcowych produktów
http://www.goodfood-project.org/
CAPANINA
Opracowanie innowacyjnej niskokosztowej technologii dostarczania szerokopasmowego dostępu do Internetu dla obszarów wiejskich, do niewielkich biur i użytkowników domowych o przepływności 120Mbit/s z wykorzystaniem urządzeń stratosferycznych (m.in. balonów)
Pokonywanie
„przepaści
cyfrowej”
http://www.capanina.org/
BEACON
Brazilian -European Consortium for DTT Services
Opracowanie innowacyjnej technologii oraz metodyki zdalnego nauczania poprzez
wykorzystanie platformy interaktywnej telewizji cyfrowej do zwalczania wykluczenia społecznego
http://www.beacon-dtt.com/en/index.php
Tabela 7. Projekty badawcze związane z zastosowaniem rozwiązań ICT w obszarach wiejskich
Zgodnie z Wytycznymi dla polityki spójności władze publiczne winny zadbać, aby projekty na rzecz społeczeństwa informacyjnego w regionie odznaczały się wysoką innowacyjnością i były polem pilotażowych eksperymentów. Władze i instytucje Podkarpacia powinny inicjować i wspierać udział w projektach
7. Programu Ramowego podmiotów związanych z regionem.
35
1.4
36
1.4 Regionalne aspekty rozwoju
społeczeństwa informacyjnego
w województwie podkarpackim
na tle procesów informatyzacji kraju
w latach 2004-2006
Programowanie, a w konsekwencji wdrażanie planów (strategii) rozwoju społeczeństwa informacyjnego w Polsce na poziomie wojewódzkim jest procesem młodym i wciąż słabo zakorzenionym w praktyce implementacji polityk rozwoju regionów. Impulsem dla uczynienia
pierwszych kroków70 na tym polu okazał się akces Polski do Unii
Europejskiej i udostępnienie środków funduszy strukturalnych na realizację projektów na rzecz rozwoju społeczeństwa informacyjnego.
Przekonanie władz województw o zasadności opracowania dziedzinowych dokumentów programowych i posiadania narzędzi koordynacji
działań na rzecz e - Rozwoju regionu nie było wszakże zjawiskiem powszechnym71. W większości województw władze wydawały się ignorować rekomendacje Komisji Europejskiej zawarte w Przewodniku
w sprawie kryteriów i warunków wdrażania funduszy strukturalnych w ramach wsparcia komunikacji elektronicznej72, które silnie
wiązały wydatkowanie środków polityki spójności z opracowaniem
regionalnej strategii rozwoju społeczeństwa informacyjnego oraz
unikaniem wspierania projektów odosobnionych, nieposiadających
odpowiedniej masy krytycznej dla stymulowania rozwoju na poziomie
regionalnym73.
70
Jako pierwszy Program Informatyzacja Województwa Małopolskiego na lata 2004-2006 przyjął 31 maja 2004 roku
Sejmik Województwa Małopolskiego. Strategie rozwoju społeczeństwa informacyjnego opracowano także w województwach: wielkopolskim (2004), warmińsko-mazurskim (2004), lubelskim (2004) oraz podkarpackim (2005).
71
Z badań przeprowadzonych w okresie od kwietnia do czerwca 2007 roku przez SMWI na potrzeby IV raportu z realizacji działania 1.5 Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego „infrastruktura społeczeństwa
informacyjnego” wynika, iż w większości regionów urzędy marszałkowskie nie prowadziły działań koordynujących
w fazie wdrożeniowej projektów finansowanych z tego źródła, nie utrzymywały kontaktu z beneficjentami projektów, nie posiadały wiedzy o postępach w realizacji tych projektów i nie podejmowały przedsięwzięć zmierzających
do zapewnienia w regionie spójności funkcjonalnej interoperacyjności systemów teleinformatycznych powstających
w ramach projektów działania 1.5 ZPORR. Co ciekawe, zjawisko to dotyczyło nie tylko województw, które nie opracowały dokumentu strategicznego, ale także części regionów posiadających komórki organizacyjne urzędów marszałkowskich odpowiedzialne za rozwój społeczeństwa informacyjnego.
72
Komisja Europejska, Dokument roboczy, Przewodnik w sprawie kryteriów i warunków wdrażania funduszy strukturalnych w ramach wsparcia komunikacji elektronicznej, Bruksela, 28 lipca 2003, SEC(2003)895.
73
Tamże, s. 9; Wsparcie z EFRR powinno zostać zdeterminowane strategią rozwoju społeczeństwa informacyjnego
w regionie. Co więcej, projekty infrastrukturalne muszą być zgodne z celami regionalnego rozwoju gospodarczego, tj.
wzrostu gospodarczego, konkurencyjności regionu, tak samo, jak równowagi działań gospodarczych. Odosobnione
projekty nie powinny otrzymywać wsparcia. Powinny być one ponadto skorelowane z innymi działaniami zorientowanymi na rozwój nowych aplikacji i usług.
37
Przyczyną takiego stan rzeczy był na ogół deficyt wiedzy dziedzinowej cechujący wojewódzkie gremia decyzyjne oraz brak jednoznacznego stanowiska Ministerstwa Rozwoju Regionalnego w tym zakresie.
Wdrażanie działania Głównym narzędziem finansowania projektów teleinformatycz1.5 ZPORR w latach nych w regionach w latach 2004-200674 było tzw. działanie 1.5
2004-2006 Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego75.
Dzięki jego środkom zarządy województw zaakceptowały do czerwca
2007 roku 221 projektów o łącznym budżecie 550,34 mln zł76.
Blisko jedną trzecią (32%) środków alokowanych w działaniu 1.5
ZPORR pozyskały urzędy marszałkowskie, ponad jedną piątą (23%)
– urzędy miast, zaś jedną czwartą inne podmioty publiczne (głównie
komendy policji i spółki publiczne powołane do zarządzania siecią teleinformatyczną tworzoną w ramach projektu). Zaledwie 4% środków przypadło bezpośrednio na przedsięwzięcia koordynowane przez
urzędy gmin wiejskich. Podział budżetu działania 1.5 ZPORR na projekty poszczególnych grup beneficjentów (liderów) projektów prezentuje tabela 8.
Beneficjenci/liderzy
projektów
Urzędy marszałkowskie
Liczba projektów
Wartość projektów
[mln zł]
15
180,04
6
21,19
Urzędy miejskie
55
127,72
Urzędy gminy
58
22,99
Starostwa powiatowe
35
31,03
Jednostki edukacyjne
22
32,46
Inne
30
134,91
221
550,34
Urzędy wojewódzkie
Ogółem
Tabela 8. Podział budżetu działania 1.5 ZPORR na projekty grup beneficjentów
Źródło: IV raport SMWI z wdrażania działania 1.5 ZPORR (2007)
Projekty o skrajnie niskich (do 0,2 mln zł), bardzo niskich (do 0,5 mln
zł) i niskich (do 1 mln zł) budżetach stanowiły odpowiednio 15, 26
i 22% wszystkich przedsięwzięć na rzecz rozwoju infrastruktury społeczeństwa informacyjnego sfinansowanych ze ZPORR77. Z kolei na
projekty o wysokim budżecie (powyżej 10 mln zł) przeznaczono zaledwie 5% alokacji. Podział całości alokacji działania 1.5 ZPORR na projekty w przedziałach budżetowych prezentuje rysunek 3.
38
74
Większość projektów działania 1.5 ZPORR znajdowała się w połowie 2007 roku w fazie realizacji.
Program został przyjęty rozporządzeniem Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 1 lipca 2004 roku i był wielokrotnie
modyfikowany w trybie zmian tego rozporządzenia.
76
Cytowane w rozdziale dane statystyczne pochodzą z IV raportu SMWI przygotowanego na zlecenie MSWiA Stan wdrażania polityki
strukturalnej w zakresie budowy infrastruktury społeczeństwa informacyjnego w województwach (działanie 1.5 ZPORR), Tarnów,
wrzesień 2007.
77
Akceptacja przez zarządy województw projektów o tak niskich budżetach i nikłym oddziaływaniu na rozwój regionalny budzi istotne wątpliwości jako niezgodna z istotą polityki strukturalnej oraz wspomnianymi Wytycznymi Komisji
Europejskiej.
75
Projekty w przedziałach budżetowych (dane w milionach zł)
5%
6%
15%
5%
0,00 - 0,2
0,21 - 0,5
0,51 - 1,0
21%
1,01 - 3,0
26%
3,10 - 5,0
5,00 - 10,0
pow. 10
22%
Rysunek 3. Projekty działania 1.5 ZPORR w przedziałach budżetowych
Z punktu widzenia funkcjonalnego pośród projektów działania 1.5
ZPORR przeważają przedsięwzięcia infrastrukturalne oraz związane
z informatyzacją urzędów administracji samorządowej. Najczęściej
wdrażanymi aplikacjami są systemy elektronicznego obiegu dokumentów i usług dla ludności świadczonych drogą elektroniczną. Co
ciekawe, 27 beneficjentów projektów zadeklarowało w badaniu wdrożenie w administracji podpisu elektronicznego mimo braku podstaw
prawnych dla realizacji takiego zadania. Popularnością cieszyły się
także inwestycje w punkty publicznego dostępu do Internetu (telecentra). Duża grupa projektów o niewielkich budżetach wdrażanie
systemów elektronicznej administracji uznawała za pierwszy etap
procesu rozwoju społeczeństwa informacyjnego w jednostce samorządu terytorialnego. Liczbę projektów w poszczególnych grupach
funkcjonalnych przedstawia rysunek 4.
inne
17
systemy dla kultury
8
e-usługi dla przedsiębiorców
26
8
e-Zdrowie
50
e-usługi dla ludności
punkty dostępu do Internetu
55
obieg dokumentów
72
podpis elektroniczny
27
systemy zarządzania edukacją
7
39
14
systemy zarządzania
91
infrastruktura
0
10
20
30
40
50
60
70
80
90
Rysunek 4. Projekty działania 1.5 ZPORR w Polsce w grupach funkcjonalnych
100
W województwie podkarpackim Zarząd Województwa zaakceptował
do realizacji 23 projekty działania 1.5 ZPORR. Każdy z nich został
zrealizowany lub znajduje się w fazie realizacji na podstawie umów
zawartych przez beneficjentów projektów z Wojewodą Podkarpackim.
Informacje o wszystkich projektach infrastruktury społeczeństwa informacyjnego dofinansowanych w ramach ZPORR w 16 polskich regionach przedstawia tabela 9.
Liczba projektów
Województwo
dolnośląskie
Zaakceptowana przez
Zarządy Województw
Wartość podpisanych umów
Zakontraktowana z
wojewodami
[mln zł]
10
10
27,48
6
6
85,49
lubelskie
56
56
36,25
lubuskie
19
11
14,66
łódzkie
14
14
44,73
9
9
45,49
19
19
50,84
1
1
14,86
23
23
28,4
3
3
29,91
pomorskie
20
20
29,14
śląskie
10
10
48,33
świętokrzyskie
3
3
19,96
warmińsko-mazurskie
9
9
34,47
wielkopolskie
3
3
11,77
16
15
26,04
221
212
547,82
kujawsko-pomorskie
małopolskie
mazowieckie
opolskie
podkarpackie
podlaskie
zachodniopomorskie
Suma
Tabela 9. Projekty działania 1.5 ZPORR w regionach
Projekty na rzecz rozwoju społeczeństwa informacyjnego w województwie podkarpackim dofinansowywane w latach 2004-2006 ze
środków działania 1.5. ZPORR pozyskane zostały w dwóch konkursach w czerwcu 2004 roku i grudniu 2005 roku. Zarząd Województwa
Podkarpackiego zaakceptował w sumie 23 spośród 68 zgłoszonych
wniosków projektowych (blisko jedną trzecią).
40
Przy 16 projektach o budżetach poniżej 1 mln zł, średni budżet projektu działania 1.5 ZPORR na Podkarpaciu wyniósł 1,23 mln zł, na co
wpłynęło głównie finansowanie projektu Budowa regionalnej sieci szerokopasmowej Aglomeracji Rzeszowskiej ResMAN w wysokości 8,79
mln zł. Zaledwie 3 projekty posiadały budżet powyżej 2 mln zł. Żaden
z budżetów projektów nie przekroczył 10 mln zł.
Wdrażanie polityki strukturalnej w zakresie budowy infrastruktury społeczeństwa informacyjnego w województwie podkarpackim
w latach 2004-2006 cechowało duże rozproszenie środków na projekty o niewielkich budżetach, nie posiadające istotnego wpływu na
e - Rozwój regionu. Projekty realizowane były w większości przez pojedyncze jednostki samorządu terytorialnego lub podmioty publiczne,
co uniemożliwiło czerpanie doświadczeń ze współpracy w wspólnej
realizacji złożonych przedsięwzięć przez grupy beneficjentów w ramach partnerstw projektowych. Niskie budżety projektów nie wskazują na możliwość wdrożenia w ich ramach nowoczesnych rozwiązań
technologicznych o innowacyjnym charakterze.
W latach 2007-2013 władze regionu winny zadbać o zapewnienie mechanizmów koordynacji podaży
projektów przez interesariuszy regionalnych na rzecz społeczeństwa informacyjnego oraz stworzyć instytucjonalne warunki dla skutecznego zarządzania e - Rozwojem województwa. Władze wojewódzkie
powinny inicjować i koordynować realizację najważniejszych projektów teleinformatycznych, budując
konsorcja projektowe o regionalnym charakterze.
Szczegółowe informacje o projektach działania 1.5 ZPORR w województwie podkarpackim prezentuje tabela 10.
Województwo podkarpackie
Konkurs
w 2004 r.
w 2005 r.
Data ogłoszenia
3 czerwca
21 października
Data zamknięcia
30 czerwca
5 grudnia
15
53
Wartość zgłoszonych projektów (mln zł)
19,89
45,31
Liczba projektów zakceptowanych przez Zarząd
Województwa
9
14
Wartość projektów zaakceptowanych przez
Zarząd Województwa (mln
zł)
15,98
12,48
Projekty zaakceptowane przez Zarząd
Województwa do realizacji
Liczba wszystkich zaakceptowanych projektów
Wartość wszystkich zaakceptowanych projektów (mln zł)
23
28,46
Liczba zgłoszonych
projektów
1.
Budowa regionalnej sieci szerokopasmowej Aglomeracji Rzeszowskiej ResMAN etap I
8,79 mln zł
2.
Rozbudowa portalu Wrót Podkarpackich i jego integracja z systemem elektronicznego obiegu dokumentów
2,88 mln zł
3.
Rzeszowska
Komputerowa
2,52 mln zł
4.
Utworzenie systemu informacji geograficznej GIS
dla Miasta Tarnobrzega
0,37 mln zł
5.
e - Lubaczów – System Informacji Elektronicznej
0,30 mln zł
6.
Budowa społeczeństwa informacyjnego Gminy Czudec
0,20 mln zł
7.
Modernizacja infrastruktury informatycznej Urzędu
Gminy w Baranowie Sandomierskim
0,16 mln zł
8.
Elektroniczny obieg dokumentów oraz system usług
publicznych on-line dla ludności Gminy Raniżów
0,10 mln zł
Miejska
Bezprzewodowa
Sieć
41
Elektronizacja obiegu dokumentów w ramach usługi e - Urząd w Starostwie Powiatowym w Łańcucie
Etap I
0,66 mln zł
10.
e - Urząd wraz z miejscami Publicznego Dostępu do
Internetu dla mieszkańców Gminy Dębica
0,27 mln zł
11.
Wspomaganie zarządzania gminą Oleszyce
0,49 mln zł
12.
Elektroniczna gmina Boguchwała - krok w kierunku społeczeństwa informacyjnego na obszarach
wiejskich
0,63 mln zł
13.
Budowa szerokopasmowej regionalnej sieci internetowej w Krośnie i w powiecie krośnieńskim
3,19 mln zł
14.
Elektroniczny obieg dokumentów oraz bezpłatny
Internet w technologii WiMax dla mieszkańców
powiatu lubaczowskiego
0,44 mln zł
15.
Budowa Społeczeństwa Informacyjnego w Gminie
Miasto Jasło
1,62 mln zł
16.
Tworzenie punktów PIAP na terenie Gminy
Jarosław. Elektronizacja obiegu dokumentów
w Urzędzie Gminy
1,18 mln zł
17.
e - Zagórz – internetowa ekspansja – budowa
szerokopasmowej sieci telekomunikacyjnej i publicznych punktów dostępu do Internetu na terenie Gminy Zagórz
0,89 mln zł
18.
Budowa społeczeństwa informacyjnego gminy
Radomyśl Wielki
0,20 mln zł
19.
Rozwój komunikacji elektronicznej dla mieszkańców Miasta, Gminy i Powiatu Nisko
0,77 mln zł
20.
Informat yzacja us ług public znych w Powiecie
Przemyskim
0,42 mln zł
21.
e - Urząd. Infrastruktura społeczeństwa informacyjnego w Powiecie Ropczycko-Sędziszowskim
0,25 mln zł
22.
Budowa Centrum Informacyjnego Politechniki
Rzeszowskiej
1,53 mln zł
23.
Rozbudowa infrastruktury informatycznej Państwowej
Wyższej Szkoły Zawodowej w Jarosławiu
0,60 mln zł
9.
Tabela 10. Projekty działania 1.5 ZPORR w województwie podkarpackim
Źródło: III raport SMWI na temat wdrażania działania 1.5. ZPORR w regionach (2006)78
42
Analiza wyników badania przeprowadzonego na potrzeby IV raportu z realizacji działania 1.5 ZPORR wskazuje na wiele zjawisk niekorzystnie wpływających na efektywność, innowacyjność oraz terminowość wdrożeń projektów, pośród których najważniejsze to:
• opóźnienia w realizacji projektów wynikające ze zbyt późnego podpisania umowy z wojewodami w stosunku do założeń harmonogramu (56% projektów), zbyt napiętego harmonogramu (32%) oraz
z konieczności dokonania zmian w założeniach projektu na skutek
zbyt ogólnej dokumentacji początkowej (21%)
• deficyt doświadczeń z wdrażaniem projektów teleinformatycznych
(24% projektów), niedobór kadr przypisanych do realizacji w budżecie (29%), niedobór kadr w trakcie realizacji (21%) oraz brak
konsultanta (21%)
• brak środków w budżecie projektu na szkolenia dla osób obsługujących w przyszłości systemy informatyczne zrealizowane w ramach
projektu (38%)
78
Stowarzyszenie „Miasta w Internecie” (na zlecenie MSWiA), Stan wdrażania polityki strukturalnej w zakresie budowy infrastruktury społeczeństwa informacyjnego w województwach w latach 2004-2006 (działanie 1.5 ZPORR),
Warszawa - Tarnów, wrzesień 2006.
• trudności w sformułowaniu SIWZ i przeprowadzeniu zmówienia publicznego (32%)
• utrudnienia w realizacji projektu wynikające ze zbyt późnego przekazywania środków (rozliczenia) przez urzędy wojewódzkie (38%)79.
Program Program informatyzacji województwa podkarpackiego na lata 2004200680 został opracowany w 2005 roku i stanowić miał podstawę do
podejmowania decyzji władz regionu w zakresie realizacji projektów
podkarpackiego na na rzecz rozwoju społeczeństwa informacyjnego finansowanych ze
lata 2004-2006 środków ZPORR.
informatyzacji
województwa
Program nie precyzował efektów oczekiwanych w wyniku realizacji
proponowanych w nim przedsięwzięć (misji i wizji), jednakże formułował 5 priorytetów e - Rozwoju województwa spójnych – zdaniem jego
autorów – z politykami resortów nauki i informatyzacji oraz infrastruktury, a także ze Strategią Rozwoju Województwa Podkarpackiego
na lata 2000-2006. Przedstawiono je w tabeli 11.
Priorytet I
Rozwój usług publicznych na platformie elektronicznej
Dla obywateli i firm
Świadczenie usług publicznych on-line przez administrację samorządową
• pełna inwentaryzacja podstawowej infrastruktury informatycznej (sprzętowej
i programowej)
Cel 1
• integracja portalu Wrota Podkarpackie z systemami jednostek samorządu terytorialnego i jednostkami zależnymi i podległymi
• wdrożenie w administracji podpisu elektronicznego
• mobilizacja przedstawicieli administracji terenowej do modernizacji infrastruktury
informatycznej w kierunku bardziej dostępnej dla interesantów (indywidualnych
i instytucjonalnych)
Tworzenie Publicznych Punktów Dostępu do Internetu (PIAP)
Cel 2
Priorytet II
Cel 1
Priorytet III
Cel 1
Priorytet IV
79
• zrównoważona przestrzennie rozbudowa podstawowej infrastruktury powszechnego
dostępu do Internetu i usług świadczonych on-line w regionie
Wsparcie współpracy między sektorem naukowo-badawczym
a sektorem ICT
Integracja operacyjna Podkarpackiego Parku Naukowo-Technologicznego z jednostkami naukowo-badawczymi i instytucjami kształcenia wyższego
Rozwój szerokopasmowego dostępu do Internetu
Poprawa dostępu do Internetu poprzez rozwój i modernizację infrastruktury
teleinformatycznej
Powszechna edukacja informatyczna
IV raport SMWI na zlecenie MSWiA Stan wdrażania polityki strukturalnej w zakresie budowy infrastruktury społeczeństwa informacyjnego w województwach (działanie 1.5 ZPORR), Tarnów, wrzesień 2007.
80
Urząd Marszałkowski Województwa Podkarpackiego, Program Informatyzacji Województwa Podkarpackiego na lata
2004-2006, Rzeszów 2005.
43
Cel 1
Komputeryzacja bibliotek i regionalnych ośrodków kultury
Cel 2
Stworzenie zaplecza informatycznego dla nieodpłatnego nauczania na odległość
(e - Learning)
Cel 3
Stworzenie oferty usług szkoleniowych w zakresie informatyki dla eliminacji tzw.
wykluczenia cyfrowego obywateli
Priorytet V
Rozwój zasobów informacyjnych w regionie – tworzenie regionalnych
baz danych
Cel 1
Stworzenie Regionalnej bazy Biuletynu Informacji Publicznej
Cel 2
Stworzenie Podkarpackiej Sieci Telemedycznej
Cel 3
Stworzenie elektronicznej oferty usług turystyczno-kulturalnych województwa
podkarpackiego
Tabela 11. Priorytety i cele Programu Informatyzacji Województwa Podkarpackiego
na lata 2004-2006
Źródło: opracowanie własne SMWI na podstawie Programu (2007)
Program cechowała wewnętrzna niespójność ograniczająca możliwość jego efektywnej realizacji w założonym czasie. Proponując
szeroki zakres priorytetów rozwoju społeczeństwa informacyjnego,
dokument zakładał bowiem realizację ograniczonej grupy odosobnionych projektów lokalnych finansowanych wyłącznie ze środków
Zintegrowanego Programu Rozwoju Regionalnego, takich jak:
• zapewnienie szerokopasmowego dostępu do Internetu (Rzeszów)
• komputeryzacja bibliotek i regionalnych ośrodków kultury (Dębica,
Ropczyce, Bojanów, Białobrzegi, Tarnobrzeg, Markowa, Dębica,
Stary Dzików)
• tworzenie publicznych punktów dostępu do Internetu (Baranów
Sandomierski, Niebylec, Strzyżów, Grodzisko Dolne, Jasienica Rosielna)
• multimedialne regionalne centrum edukacyjne (powiat mielecki)
• upowszechnienie technik społeczeństwa informacyjnego w placówkach edukacyjnych (powiat rzeszowski, Białobrzegi, prywatne szkoły wyższe w Rzeszowie, Ropczycach i Mielcu)
• sieć teleinformatyczna wspomagająca prace badawczo-rozwojowe
(Rzeszów).
44
Jedynym projektem o charakterze regionalnym proponowanym
w Programie był regionalny portal Wrota Podkarpackie o znacznym
zakresie funkcjonalności, którego nie zrealizowano w pełni w ramach
wdrożenia finansowanego w latach 2005-2007 ze środków działania
1.5 ZPORR.
Program, chociaż po raz pierwszy formułował potrzebę koordynacji
polityki rozwoju społeczeństwa informacyjnego przez samorząd województwa podkarpackiego, nie definiował prawno-instytucjonalnych
mechanizmów jej zakorzenienia w regionie oraz wskaźników i narzędzi monitoringu. Do braków metodycznych dokumentu zaliczyć należy
także stymulowanie powstawania odosobnionych inicjatyw projektowych skutkujące ich nadmiernym rozproszeniem i niską efektywnością z punktu widzenia regionalnych priorytetów rozwojowych, a także słabe powiązanie priorytetów programu z celami Strategii Rozwoju
45
81
Sejmik Województwa Podkarpackiego, Strategia Rozwoju Województwa Podkarpackiego na lata 2000-2006.
Aktualizacja na lata 2004-2006, Rzeszów, 26 kwietnia 2004. Celem ogólnym Strategii było przyspieszenie rozwoju
i strukturalnego dostosowania regionu oraz poprawa poziomu życia jego mieszkańców. Dla wspierania tak zarysowanego celu Program Informatyzacji Województwa Podkarpackiego na lata 2004-2006 przewidywał zbyt ograniczone
środki finansowe oraz formułował priorytety w ograniczonym zakresie odzwierciedlające rzeczywiste potrzeby rozwojowe regionu możliwe do realizacji z wykorzystaniem ICT (np. w Programie nie uwzględniono projektów o skali regionalnej odnoszących się do specyficznych potrzeb cywilizacyjnych mieszkańców obszarów wiejskich województwa
oraz projektów stymulujących przedsiębiorczość.
1.5
46
1.5 Strategia Informatyzacji
a wdrażanie polityki spójności w regionie w latach
2007-2013
poziom regionalny
poziom krajowy
poziom UE
Strategia Rozwoju Społeczeństwa Informacyjnego w Województwie
Podkarpackim na lata 2007-2013 z punktu widzenia metodyki programowania rozwoju regionalnego jest dokumentem o charakterze programu operacyjnego82 odnoszącego się do horyzontalnego obszaru
zagadnień związanych z wykorzystaniem rozwiązań teleinformatycznych jako narzędzi symulujących rozwój województwa. Jej sektorowym odpowiednikiem w kontekście europejskim jest dokument i2010
– Europejskie społeczeństwo informacyjne dla wzrostu i zatrudnienia83, zaś w Polsce: Strategia rozwoju społeczeństwa informacyjnego
w Polsce na lata 2007-201384.
Strategia i2010
- Europejskie Społeczeństwo Informacyjne
dla Wzrostu i Zatrudnienia
Strategia
Rozwoju Kraju
do roku 2020
Narodowa
Strategia Spójności
na lata 2007-2013
Strategia
Informatyzacji
na lata 2007-2013
Wieloletnie ramy finansowe
Unii Europejskiej
na lata 2007-2013
Plan
Informatyzacji Państwa
na lata 2007-2013
Strategia Rozwoju
Społeczeństwa
Informacyjnego
na lata 2007-2013
Program Operacyjny
„Kapitał ludzki”
(część regionalna)
Program Operacyjny
„Rozwój Polski
Wschodniej”
Regionalny Program
Operacyjny
na lata 2007-2013
Rysunek 5. Europejski i krajowy kontekst planistyczny Strategii Informatyzacji Województwa
Podkarpackiego na lata 2007-2013
82
Por. Ustawa o zasadach prowadzenia polityki rozwoju z 11 grudnia 2006 r. (Dz.U.06. nr 227, poz. 1658).
Komitetu Regionów, i2010 – Europejskie społeczeństwo informacyjne na rzecz wzrostu i zatrudnienia, Bruksela,
1 czerwca 2005, COM (2005) 229 końcowy.
84
W okresie opracowywania niniejszego (IV-VIII 2007 r.) dokumentu trwały prace nad Strategią Rozwoju Społeczeństwa
Informacyjnego w Polsce na lata 2007-2013 prowadzone przez Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji.
83
47
Postulat kształtowania społeczeństwa informacyjnego znalazł silne
wsparcie w misji Strategii Rozwoju Województwa Podkarpackiego na
lata 2007-202085 stanowiąc jeden z jej trzech wzmacniających się synergicznie filarów, obok podnoszenia konkurencyjności regionu oraz
skracania dystansu cywilizacyjnego86. Wykorzystanie rozwiązań teleinformatycznych w różnych branżach i sektorach regionu oraz wdrażanie kultury innowacyjności w regionie, a także wzmocnienie potencjału instytucjonalnego stanowią warunek konieczny realizacji wizji
Strategii, sformułowanej w sposób następujący:
Województwo podkarpackie powinno stać się obszarem zrównoważonego rozwoju, integrującym cele społeczne, ekologiczne i gospodarcze oraz zapewniającym możliwości realizacji potrzeb społeczeństwa
i osiąganie wysokiego standardu życia 87.
Jednocześnie dostęp on-line do usług i treści Internetu oraz komunikacja elektroniczna stanowią środowisko i instrumentarium techniczne dla powodzenia procesów równoważących różnice rozwojowe oraz
zapewniają poprawę jakości życia mieszkańców terenów wiejskich.
Podstawowym narzędziem realizacji Strategii w krótkoterminowej
perspektywie lat 2007-2013 jest Regionalny Program Operacyjny
Województwa Podkarpackiego88. Całkowita wartość alokacji na projekty na rzecz rozwoju społeczeństwa informacyjnego w omawianym
programie operacyjnym wynosi: 94 804 434,00 Euro. Problematyka
społeczeństwa informacyjnego stanowi komponent dwóch różnych
osi priorytetowych RPO: „Konkurencyjna i innowacyjna gospodarka”
oraz „Społeczeństwo informacyjne”.
Oś priorytetowa III
Oś priorytetowa I
Społeczeństwo informacyjne
Konkurencyjna i innowacyjna
gospodarka
Cel nadrzędny
Cel szczegółowy
Stworzenie warunków do rozwoju społeczeństwa informacyjnego w regionie
Wsparcie dla rozwoju przedsiębiorstw
poprzez zwiększenie dostępności do zewnętrznych źródeł finansowania
Działania w ramach celu nadrzędnego
Działania w ramach celu szczegółowego
• upowszechnienie dostępu do publicznej infrastruktury telekomunikacyjnej i usług teleinformatycznych,
w tym infrastruktury szerokopasmowej
• rozbudowa i wzmocnienie istniejących oraz
stworzenie nowych instrumentów zapewniających dostęp do kapitału jako narzędzie rozwoju i powstawania nowych przedsiębiorstw,
zwłaszcza małych i średnich
• poprawa dostępu do Internetu oraz nowoczesnych
technologii teleinformatycznych i komunikacyjnych,
w tym z zakresu bezpieczeństwa publicznego, administracji, opieki medycznej, edukacji i kultury
Spodziewane rodzaje projektów
• szkieletowe lokalne i regionalne sieci
szerokopasmowe
• lokalne lub regionalne sieci teleinformatyczne
przy wykorzystaniu nowoczesnych technologii satelitarnych lub radiowych
48
85
• finansowanie dostępu przedsiębiorstw do nowoczesnych technologii
Spodziewane rodzaje projektów
• bezpośrednie dotacje inwestycyjne w zakresie podnoszenia konkurencyjności mikro, małych i średnich przedsiębiorstw na inwestycje
z zakresu informatyzacji, a także zastosowania i wykorzystania technologii gospodarki
Sejmik Województwa Podkarpackiego, Strategia Rozwoju Województwa Podkarpackiego na lata 2007-2020, Rzeszów,
20 października 2006, s. 82.
86
Do synergicznego oddziaływania pomiędzy działaniami na rzecz wzrostu gospodarczego w regionie, podnoszenia
jakości życia mieszkańców i upowszechnienia umiejętności cywilizacyjnych oraz rozwoju społeczeństwa informacyjnego odwołuje się często stosowane w niniejszym opracowaniu pojęcie e - Rozwoju regionalnego.
87
20 października 2006, s. 84.
88
W okresie opracowania Strategii RPO znajdował się w fazie negocjacji z Komisją Europejską.
• centra zarządzania sieciami teleinformatycznymi
• publiczne punkty dostępu do Internetu
elektronicznej oraz technologii informacji
i komunikacji (ICT)
• platformy elektroniczne na poziomie lokalnym
i regionalnym
• geograficzne Systemy Informacji Przestrzennej
na poziomie lokalnym i regionalnym
• e - usługi publiczne na poziomie lokalnym i regionalnym (e - edukacja, e - Zdrowie)
• e - usługi w administracji publicznej (np.
elektroniczny obieg dokumentów, podpis
elektroniczny).
Główne grupy beneficjentów osi
priorytetowej
Główne grupy beneficjentów osi
priorytetowej
Jednostki samorządu terytorialnego, ich związki i stowarzyszenia; jednostki sektora finansów publicznych posiadające osobowość prawną,
Państwowe Gospodarstwo Leśne Lasy Państwowe
i jego jednostki organizacyjne, szkoły wyższe, organizacje pozarządowe, zakłady opieki zdrowotnej
działające w publicznym systemie ochrony zdrowia,
osoby prawne i fizyczne będące organami prowadzącymi szkoły i placówki, kościoły i związki wyznaniowe oraz osoby prawne kościołów i związków
wyznaniowych, partnerzy społeczni i gospodarczy,
przedsiębiorcy89.
Przedsiębiorcy, instytucje otoczenia biznesu,
szkoły wyższe, jednostki naukowe, organizacje pozarządowe jednostki sektora finansów
publicznych posiadające osobowość prawną; jednostki samorządu terytorialnego, ich
związki i stowarzyszenia; jednostki organizacyjne jednostek samorządu terytorialnego
posiadające osobowość prawną, partnerzy
społeczni i gospodarczy.
Wartość alokacji
Kategoria
interwencji
67 987 570 Euro
10, 11, 13
Wartość alokacji
Kategoria
interwencji
26 816 864 Euro
14,15
89
Tabela 12. Zagadnienia społeczeństwa informacyjnego w Regionalnym Programie Operacyjnym
Województwa Podkarpackiego na lata 2007-2013
Źródło: opracowanie własne SMWI na podstawie RPO Województwa Podkarpackiego (2007)
W podziale na kategorie interwencji RPO alokacji dokonano w sposób
następujący:
Kategorie
interwencji
Kwota
[Euro]
Opis kategorii interwencji
10
Usługi i aplikacje dla obywateli (e - Zdrowie, e - administracja,
e - edukacja, e - Integracja itp.)
11
Technologie informacyjne i telekomunikacyjne (dostęp, bezpieczeństwo, interoperacyjność, zapobieganie zagrożeniom,
badania, innowacje, treści cyfrowe itp.)
13
Infrastruktura telekomunikacyjna (w tym sieci
szerokopasmowe)
46 911 424
14
Usługi i aplikacje dla MŚP (e - handel, kształcenie i szkolenie,
tworzenie sieci itp.)
18 436 594
15
Inne działania mające na celu poprawę dostępu MŚP do TIK
i ich wydajne wykorzystanie
RAZEM
8 158 508
12 917 638
8 380 270
94 804 434
Tabela 13. Alokacje na projekty społeczeństwa informacyjnego w Regionalnym Programie
Operacyjnym województwa podkarpackiego na lata 2007-2013 w podziale na kategorie interwencji
Źródło: opracowanie własne SMWI na podstawie RPO Województwa Podkarpackiego (2007)
89
Dotyczy wyłącznie przedsiębiorców – zarządców lotnisk, podmiotów wykonujących zadania użyteczności publicznej
na zlecenie jednostek samorządu terytorialnego/związku komunalnego.
49
finansowania projektów na rzecz społeczeństwa informaKoordynacja Lokalizacja
Osie priorytetowe
wdrażania Strategii
cyjnego
priorytetowych RPO oraz części regionalnej
5
3
1 2w dwóch
4 osiach
Programu Operacyjnego „Kapitał ludzki” 90 powoduje konieczność zapewnienia koordynacji działań dla osiągnięcia spójności działań i korelacji czasowej między tworzoną infrastrukturą oraz uzyskaniem
przez mieszkańców Podkarpacia wiedzy i umiejętności koniecznych
do korzystania z usług i zasobów dostępnych drogą elektroniczną
w sieci Internet.
SI
Taki typ rozproszenia
jest charakterystyczny dla „modelu wyspoweModel 4
go” osadzenia problematyki rozwoju społeczeństwa informacyjnego
w programach regionalnych znanego z doświadczeń wiodących regionów Unii Europejskiejs91. Odpowiada on modelowi 3 prezentowanemu na rysunku 6.
1
Osie priorytetowe
5
3
4
2
1
Osie priorytetowe
5
3
4
2
1
Osie priorytetowe
5
3
4
2
SI
SI
Model 1
Model 2
Model 3
Rysunek 6. Modele powiązania rozwoju społeczeństwa informacyjnego
z priorytetami programów regionalnych
Źródło: Przewodnik: Jak rozwijać Regionalne Inicjatywy Społeczeństwa Informacyjnego? (2006)
Doświadczenia te wskazują, iż rozproszony sposób finansowania projektów społeczeństwa informacyjnego poprzez wykorzystanie wielu
źródeł (programów operacyjnych i ich priorytetów) charakteryzuje
regiony, w których zakorzenienie problematyki rozwoju społeczeństwa informacyjnego w strategicznych planach władz publicznych jest
stosunkowo płytkie, a działania w kierunku przyznania im wyższego
priorytetu trwają od relatywnie krótkiego czasu lub tam, gdzie autonomia i kompetencje regionalne są ograniczone92.
Wobec przyjętego „wyspowego modelu” finansowania projektów na rzecz rozwoju społeczeństwa informacyjnego ważnym zadaniem władz województwa podkarpackiego jest opracowanie i wdrożenie we wstępnej fazie efektywnego modelu zarządzania realizacją
Strategii, obejmującego zarówno wzmocnienie instytucjonalne procesu, jak i zapewnienie
mechanizmów prawnych oraz organizacyjnych współpracy partnerów regionalnych.
50
90
Projekty „miękkie” – edukacji dla społeczeństwa informacyjnego i zwalczania wykluczenia cyfrowego.
Por. rozdział 6. Przewodnika: Jak rozwijać Regionalne Inicjatywy Społeczeństwa Informacyjnego?, Tarnów 2006.
92
Autorzy Przewodnika… zwracają ponadto uwagę na fakt, iż: Mimo, że tego typu model [wyspowy] może
być łatwiej osiągalny i łatwiejszy w zarządzaniu, jego wdrożenie niesie ryzyko słabej koordynacji jego działań
z działaniami podejmowanymi w ramach innych osi RPO. Co więcej, zasoby powiązane z osią społeczeństwa informacyjnego mogą nie być wystarczające dla budowania wartościowych rezultatów. Pomimo tych wad wybór tego właśnie
modelu może okazać się interesujący dla wielu RISI. Posiada on bowiem istotną zaletę, gdyż działania na rzecz społeczeństwa informacyjnego skupiają się na pojedynczej osi strategicznej, co ułatwia ocenę ich oddziaływania.
91
51
rozdział
52
2.
Diagnoza rozwoju
53
Zakres diagnozy Wieloaspektowa i pogłębiona diagnoza stanu rozwoju regionu stano-
wi klucz do właściwego określenia produktów strategii – wizji i misji
e - Rozwoju województwa podkarpackiego, priorytetów oraz projektów głównych. Co więcej, pozwala zidentyfikować głównych „aktorów”
rozwoju społeczeństwa informacyjnego w województwie, ustalić stan
kapitału ludzkiego oraz potencjału instytucjonalnego regionu, ich
brak, fragmentację lub powielanie się. Ponadto wiedza o istniejącej
infrastrukturze teleinformatycznej i prowadzonych przedsięwzięciach
znacznie przyspiesza przygotowanie listy spójnych inicjatyw planowanych do realizacji w założonym horyzoncie czasowym93.
Dlatego też diagnoza punktu wyjścia do określenia wspomnianych
produktów Strategii Informatyzacji Województwa Podkarpackiego
na lata 2007-2013 przeprowadzona została z trzech perspektyw
identyfikujących:
• główne wektory rozwoju/niedorozwoju województwa –
w przypadku których zastosowanie efektywnych narzędzi teleinformatycznych może mierzalnie wpłynąć na wzmocnienie/osłabienie
skali procesów
• zróżnicowanie endogennych uwarunkowań e - Rozwoju –
w celu wyróżnienia na terytorium województwa obszarów o odmiennych warunkach społeczno-gospodarczych z punktu widzenia stymulowania rozwoju społeczeństwa informacyjnego. Zróżnicowanie
to może być podstawą do specyficznych działań adresowanych do
przedsiębiorców i mieszkańców
• potencjał regionalnych i zewnętrznych organizacji stymulujących e - Rozwój – co pozwolić może na określenie oraz wybór
mechanizmów i narzędzi pobudzających rozwój społeczeństwa informacyjnego w regionie.
54
Cennego i zróżnicowanego materiału faktograficznego dla wyżej zarysowanego zakresu diagnozy dostarcza Strategia Rozwoju
Województwa Podkarpackiego do roku 202094 i Regionalny Program
93.
ERIS@, Przewodnik: Jak rozwijać Regionalne Inicjatywy Społeczeństwa Informacyjnego?, wydanie polskie poprawione, Stowarzyszenie „Miasta w Internecie”, Tarnów 2006, s. 22.
94
Sejmik Województwa Podkarpackiego, Strategia Rozwoju Województwa Podkarpackiego na lata 2007-2020, część I:
Diagnoza prospektywna, Rzeszów 2006, s. 7-76.
Operacyjny Województwa Podkarpackiego na lata 2007-2013 95 oraz –
do pewnego stopnia – Regionalna Strategia Innowacji Województwa
Podkarpackiego na lata 2005-201396 .
Efektem prac diagnostycznych niniejszego dokumentu, stanowiącego
dziedzinowy program regionalny, nie będzie zatem powielanie istniejących zasobów ustaleń statystycznych oraz wniosków wynikających
z podejścia właściwego dla tych opracowań. W rozdziale II skoncentrowano się na prezentacji danych ilościowych i jakościowych, analiz
oraz uzupełniających informacji odnoszących się do rozwoju społeczeństwa informacyjnego Podkarpacia, uwypuklając aspekty istotne
i pomijając zagadnienia słabiej powiązane, a znane już z innych opracowań strategicznych dostępnych w domenie publicznej.
Szczególnie wartościowych danych dostarczyło ponadto badanie ankietowe przeprowadzone w okresie od maja do lipca 2007 roku pośród samorządów lokalnych województwa podkarpackiego, w którym
uzyskano odpowiedzi od 100% gmin i powiatów regionu. Dokonano w
nim inwentaryzacji infrastruktury teleinformatycznej urzędów administracji lokalnej, uzyskano dane dotyczące planów inwestycyjnych
samorządów w zakresie realizacji projektów społeczeństwa informacyjnego, a także kadr informatycznych urzędów gmin i starostw.
55
95
Województwo Podkarpackie, Regionalny Program Operacyjny Województwa Podkarpackiego na lata 2007-2013,
Diagnoza sytuacji społeczno-gospodarczej, projekt z dnia 13 lipca 2007, s. 5-39.
96
Zarząd Województwa Podkarpackiego, Regionalna Strategia Innowacji Województwa Podkarpackiego na lata 20052013, część I: Diagnoza stanu, Rzeszów 2004, s. 17-39.
2.1
56
2.1 Ekonomiczne aspekty
e - Rozwoju Podkarpacia
Niski PKB na Województwo podkarpackie należy do regionów europejskich o najPodkarpaciu znajduje niższych wskaźnikach rozwoju gospodarczego.
potwierdzenie w niskim
poziomie e - Rozwoju
Jeszcze w roku 2003 wartość PKB przypadająca na mieszkańca Podkarpacia była – obok wskaźnika województwa lubelskiego – najniższa w UE i wynosiła 33,2% średniej spośród 25 krajów Unii97. W roku
2004 region zajmował w UE dwunaste miejsce od końca stawki ze
wskaźnikiem 35,4% średniej PKB na głowę mieszkańca w UE (gorsze
wartości osiągnęły tylko regiony Rumunii i Bułgarii oraz województwo lubelskie)98. W latach 1998-2002 udział województwa w krajowym PKB zmniejszył się z 4,2 do 3,9% na skutek mniejszej od średniej krajowej dynamiki wzrostu gospodarczego99.
Wartość regionalnego PKB w roku 2004 wyniosła 35 415 mln zł, zaś
wskaźnika PKB/głowę mieszkańca: 16 886 zł100, co daje wartość niespełna o 1% większą niż w sąsiadującym z nim województwem lubelskim oraz o 19% mniejszą niż w województwie małopolskim101.
Analizy makroekonomiczne podjęte w ramach projektu ESPON 1.2.3
- Identyfikacja przestrzennych aspektów społeczeństwa informacyjnego102 wskazują na silne związki pomiędzy wskaźnikiem PKB na
głowę mieszkańca w regionie a opracowanym w ramach prac badawczych projektu wskaźnikiem rozwoju społeczeństwa informacyjnego. Mniejsze zróżnicowanie PKB/mieszkańca między regionami UE znajduje potwierdzenie w mniejszych różnicach pod względem
e - Rozwoju. Także niektóre inne wskaźniki społeczne i gospodarcze
wykazują tak wysoki stopień korelacji (tabela 14).
97
Eurostat, GDP per inhabitant in 2003 ranged from 33% of the EU25 average in Lubelskie to 278% in Inner London,
Luxemburg 2006.
98.
Eurostat News Release, 23/2007, 19 lutego 2007.
99
20 października 2006, część I: Diagnoza prospektywna, s. 13.
100
Co stanowi 78% średniej krajowej PKB/głowę mieszkańca w Polsce w 2004 r.
101
Główny Urząd Statystyczny, Mały rocznik statystyczny Polski - rok 2007, Warszawa, lipiec 2007.
102
Projekt ESPON 1.2.3 – Identyfikacja przestrzennych aspektów społeczeństwa informacyjnego, Raport końcowy, maj
2006, http://www.espon.eu/mmp/online/website/content/projects/259/654/file_1222/2.ir_1.2.3-full.pdf
57
Wskaźniki rozwoju gospodarczego
i konkurencyjności
Spójność społeczna
PKB na głowę
mieszkańca
w 2004 r.
Wydajność
pracy
w 2004 r.
Wskaźnik
zatrudnienia
w 2004 r.
Nierówność
w redystrybucji
dochodu
w 2004 r.
Wskaźnik
zagrożenia
ubóstwem
w 2003 r.
0, 77
0,73
0,85
0,26
0,80103
103
Tabela 14. Stopień korelacji między wskaźnikami społeczno-gospodarczymi a wskaźnikiem PKB/
mieszkańca na poziomie NUTS 2
Źródło: Projekt ESPON 1.2.3 (2006)
Lokalizację województwa podkarpackiego wśród regionów UE o niskim PKB, a zarazem niskim poziomie rozwoju społeczeństwa informacyjnego ukazuje rysunek 7.
niski poziom SI - niski PKB
wysoki poziom SI - niski PKB
niski poziom SI - średni PKB
wysoki poziom SI - średni PKB
niski poziom SI - wysoki PKB
wysoki poziom SI - wysoki PKB
Rysunek 7. Korelacja między rozwojem społeczeństwa informacyjnego a poziomem PKB wytwarzanego w regionach
Źródło: Raport końcowy projektu ESPON 1.2.3 (2006)
58
Opracowany w ramach wspomnianego projektu ESPON 1.2.3 indeks
rozwoju społeczeństwa informacyjnego na poziomie jednostek NUTS
2 lokuje województwo podkarpackie w grupie regionów o bardzo niskich wartościach wskaźnika (rysunek 8).
103
Im wyższy wskaźnik, tym niższy poziom zagrożenia ubóstwem.
bardzo niski
niski
umiarkowanie niski
umiarkowanie wysoki
wysoki
bardzo wysoki
Rysunek 8. Indeks rozwoju społeczeństwa informacyjnego RSPON 1.2.3 (2006)
Źródło: Raport końcowy projektu ESPON 1.2.3 (2006)
Wskaźnik ten ma charakter syntetyczny (złożony) i obrazuje:
• poziom zdolności regionów do e - Rozwoju (zasoby, umiejętności,
zastosowanie ICT)
• poziom wzrostu społeczeństwa informacyjnego (w gospodarstwach domowych, firmach)
• poziom oddziaływania społeczeństwa informacyjnego na gospodarkę (innowacje, miejsca pracy).
Poza Podkarpaciem do regionów o bardzo niskim poziomie rozwoju
społeczeństwa informacyjnego zaliczono ponadto województwa: lubelskie, małopolskie, opolskie, lubuskie, zachodniopomorskie, kujawskopomorskie, łódzkie, warmińsko-mazurskie, podlaskie i świętokrzyskie.
Do kolejnej kategorii regionów o niskim poziomie rozwoju należą: śląskie, dolnośląskie, wielkopolskie, mazowieckie oraz pomorskie. Żadne
z polskich województw nie osiągnęło wyższej niż niski wartości indeksu ESPON 1.2.3.
Inwestycje w ICT bardziej niż w inne branże dynamizują wzrost PKB na mieszkańca w regionie –
zależność tę należy spożytkować dla stymulowania wzrostu gospodarczego Podkarpacia w latach
2007-2013. Inwestycje w ICT silnie
Przekonanie o silnym wpływie inwestycji w rozwiązania technologii teleinformatycznych na wzrost gospodarczy i zatrudnienie legło u podproduktywności i PKB
w regionach staw decyzji o rewizji Strategii Lizbońskiej w 2005 roku i nowej strategicznej inicjatywie Unii Europejskiej i2010 – Europejskie społeczeństwo informacyjne dla wzrostu i zatrudnienia104.
wpływają na wzrost
104
Komitetu Regionów, i2010 – Europejskie społeczeństwo informacyjne na rzecz wzrostu i zatrudnienia, Bruksela,
1 czerwca 2005, COM (2005) 229 końcowy.
59
Zdaniem Komisji Europejskiej inwestycje te odpowiadają za jedną czwartą wzrostu PKB i 40% wzrostu produktywności w Unii
Europejskiej. Ponadto Komisja zwróciła uwagę na fakt, iż różnice wyników gospodarczych pomiędzy krajami uprzemysłowionymi można
w dużej mierze wytłumaczyć wysokością inwestycji w technologie informacyjne i komunikacyjne, poziomem badań nad nimi i zakresem
ich stosowania oraz stopniem konkurencyjności sektorów gospodarki
związanych ze społeczeństwem informacyjnymi i mediami. W drugim
raporcie z realizacji Strategii Lizbońskiej opublikowanym w kwietniu
2007 roku podkreślono, iż 50% wzrostu gospodarczego 25 krajów
Unii Europejskiej przypada na sektor ICT105.
Inwestycje w rozwiązania technologii komunikacji i informacji mają
nieproporcjonalnie duży wpływ – w porównaniu z innymi współczesnymi wysokimi technologiami – na wzrost produktywności innych
sektorów gospodarki porównywalny z impulsem, jaki wywołało dla
gospodarki upowszechnienie napędu parowego i elektryczności106.
Poprawa produktywności w krajach Unii Europejskiej jest zatem możliwa nie tyle dzięki zwiększeniu produkcji sektora ICT, lecz głównie
dzięki bardziej skutecznemu użyciu ICT w innych branżach, także tradycyjnych107, a szczególnie w usługach108. Dowodzą tego wyniki badań nad wzrostem PKB w grupie krajów Europy Środkowo-Wschodniej
przedstawione na rysunku 9109.
100%
90%
80%
70%
60%
50%
40%
30%
20%
10%
0%
EU -15
USA
Sektor produkcji ICT
Czechy
Wegry
Sektor użytkujcy ICT
Polska
Słowacja
Sektor nieużytkujcy ICT
Rysunek 9. Udział w PKB sektora produkującego ICT, użytkującego ICT i nieużytkującego ICT
w wybranych krajach Europy Środkowo-Wschodniej, UE15 i USA w roku 2002
Źródło: B. van Ark, M. Piątkowski (2004)
Dodatkowym czynnikiem wzrostu produktywności pracy jest dostęp
do usług i treści Internetu – technologii ogólnego zastosowania XX
wieku110 – która poprzez sieci teleinformatyczne oraz bezprzewodowe
60
105
Por. http://www.europa.eu/rapid/pressReleasesAction.do?reference=IP/07/453&format=HTML&aged=0&language=EN&guiLanguage=en
106
Ministerstwo Handlu i Przemysłu (DTI), INDEPEN, i2010 – Responding to the challenge, Londyn 2005, s. 5.
107
Tamże, s. 6.
108
M. Piątkowski, Rola ICT w rozwoju polskiej gospodarki i społeczeństwa informacyjnego, prezentacja w MNiI 26 kwietnia 2005 r., Międzynarodowy Fundusz Walutowy i Centrum Badawcze TIGER.
109
M. Piątkowski, The Impact of ICT on Growth in Transition Economies, TIGER Working Paper Series, nr 59, Warszawa
2004.
110
Przez technologie ogólnego zastosowania (ang. general purpose technologies) rozumie się technologie, których
zastosowanie wywołało przełom w skali gospodarki światowej, takie jak wprowadzenie napędu parowego lub upo-
rozwiązania radiowe, a także satelitarne zapewnia wymianę i transfer wiedzy oraz bezpośrednią i szybką komunikację w całym cyklu
biznesowym.
Według B. van Arka i M. Piątkowskiego w latach 1993-2001 branże
korzystające z rozwiązań teleinformatycznych dla poprawy zarządzania i produkcji rozwijały się znacznie szybciej niż branże stroniące od
inwestycji w ICT111. Stan ten prezentuje tabela 15.
UE-15
USA
Czechy
Węgry
Polska
Słowacja
1995-2001
1995-2001
1993-2001
1993-2001
1993-2001
1993-2001
Cała
gospodarka
1,3
2,2
2,8
2,4
3,3
2,5
Branże produkujące ICT
7,2
9,6
13,0
7,8
5,8
8,5
11,9
23,0
15,4
7,5
8,1
7,1
Usługi
5,5
1,8
12,9
8,6
4,6
9,2
Branże użytkujące ICT
1,6
4,6
4,4
1,0
4,8
1,8
Przemysł
1,6
0,1
9,2
7,1
12,0
7,1
Usługi
1,5
5,4
2,3
-0,6
2,3
-1,1
Branże nieużytkujące ICT
0,6
-0,2
1,3
2,3
2,4
2,4
Przemysł
1,3
0,2
5,3
2,6
4,6
3,4
Usługi
0,2
-0,2
-1,5
2,1
1,9
4,1
Inne
1,9
0,7
2,3
2,6
1,3
-1,8
Przemysł
Tabela 15. Wzrost wydajności przemysłu i usług w latach 1993-2001
Źródło: B. van Ark, M. Piątkowski (2004)
W latach 2007-2013 motorem wzrostu gospodarczego Podkarpacia może stać się nie tyle rozwój firm sektora ICT, ile wykorzystanie w skali masowej rozwiązań teleinformatycznych w działaniach firm branż usługowych i pozarolniczych rozwijanych na wsi (np. turystyki) oraz procesach produkcyjnych podsystemu
gospodarki żywnościowej112 (nowoczesne rolnictwo, branże środków produkcji dla rolnictwa i przemysłu
spożywczego, usługi dla sektora żywnościowego, obrót produktami rolnymi).
Uwarunkowania Inwestycje w rozwiązania ICT są głównym czynnikiem wzrostu produktywności, jednakże natura tego procesu jest złożona. Raport
Economist Intelligence Unit (EIU) z kwietnia 2004 roku po raz pierwICT szy zaprezentował wyniki szczegółowych badań w tym zakresie, konkludując, iż:
wzrostu
produktywności dzięki
• wzrost produktywności następuje wówczas, gdy zostanie przekroczony minimalny próg rozwoju technologii ICT w organizacji (państwie, regionie). Penetracja rozwiązań ICT oraz poziom kowszechnienie elektryczności.
B. van Ark, M. Piątkowski, Productivity, Innovation and ICT in Old and New Europe, Research Memorandum GD-69,
Groningen Growth and Development Centre, marzec 2004.
112
Podkarpacka wieś i rolnictwo są jednym z ośmiu strategicznych obszarów interwencji władz województwa w najbliższych latach. Zgodnie z obowiązującą Strategią Rozwoju Województwa Podkarpackiego będą one podejmować działania na rzecz ukształtowania podsystemu gospodarki żywnościowej, a także pozarolniczych funkcji gospodarczych.
111
61
rzystania z teleinformatyki muszą osiągnąć masę krytyczną zanim
uruchomiony zostanie proces silnej stymulacji zwiększania produktywności dzięki ICT
• występuje znaczne przesunięcie czasowe (opóźnienie w czasie)
pomiędzy okresem inwestycji a zwrotu z nich, równoważne z czasem, który organizacja musi poświęcić na zasymilowanie i przystosowanie się do wykorzystania nowych technologii. W okresie
tym wdrożenie rozwiązań ICT może nawet zmniejszyć wzrost produktywności. Oznacza to, iż zarówno dla sektora publicznego, jak
i prywatnego zastosowanie ICT nie jest panaceum na problemy
rozwojowe
• edukacja i środowisko biznesowe są kluczowymi dla wdrożenia i uruchomienia działania rozwiązań ICT. Implementacja tych
ostatnich na poziomie technicznym jest dalece niewystarczająca.
Uczynienie ICT w pełni funkcjonalnymi i użytecznymi jest możliwe tylko w przypadku podniesienia poziomu wiedzy i umiejętności, orientowania się na innowacyjne rozwiązania i wyniki badań.
Regiony, które silnie rozwijają infrastrukturę ICT, a jednocześnie stawiają na edukację dla społeczeństwa informacyjnego zaliczają się do najbardziej konkurencyjnych i szybciej rozwijają się
gospodarczo113.
Inwestując w projekty teleinformatyczne na Podkarpaciu trzeba liczyć się z faktem, iż wobec bardzo niskiego poziomu rozwoju gospodarczego efekty tego procesu związane ze wzrostem produktywności
i PKB wystąpią raczej w latach 2012-2015 niż wcześniej, i to tylko wtedy, gdy dzięki powszechnym procesom podnoszenia wiedzy i umiejętności osiągnięta zostanie masa krytyczna aktywnych użytkowników
systemów ICT.
62
113
IDAbc Government Observatory, Background Research Paper, The impact of e-Government on competitiveness,
growth and jobs, Bruksela 2005.
63
2.2
64
2.2 Przestrzenne uwarunkowania
rozwoju społeczno-gopodarczego
Podkarpacia
Silne zróżnicowanie Powierzchnia województwa podkarpackiego wynosi 17 846 km2, czyli
fizjogeograficzne
regionu
5,7% całkowitej powierzchni Polski i należy do grupy regionów o najniższych wskaźnikach rozwojowych, tworzących razem tzw. Ścianę
Wschodnią kraju.
Region cechuje duże zróżnicowanie warunków fizjogeograficznych
charakteryzujących dwa główne regiony przyrodnicze: Północne
Podkarpacie i Zewnętrzne Karpaty Zachodnie (na terenie województwa wyróżnia się jeszcze niewielki skrawek tzw. Wschodniego
Podkarpacia)114. Na rozwój społeczny i gospodarczy województwa
bezpośrednio wpływa ukształtowanie terenu – znaczną część regionu
obejmują bowiem obszary podgórskie i górskie – oraz wysoki stopień
zalesienia (35,9% powierzchni).
Dominacja ludności Bezpośrednim rezultatem historycznie uwarunkowanej sieci osadniwiejskiej
czej jest najniższy w Polsce w regionie podkarpackim odsetek ludności zamieszkującej obszary miejskie – 40,5%115, przy relatywnie
wysokiej liczbie mieszkańców – 2 097,6 tys.116. Jednakże średnia gęstość zaludnienia – 118 mieszkańców/km2 – jest zbliżona do krajowej
(122 mieszkańców/km2), co odróżnia Podkarpacie od innych regionów
wschodniej Polski. W szczególnie górzystym i zalesionym (68,8% powierzchni) powiecie bieszczadzkim gęstość zaludnienia osiąga najniższe wartości w regionie 26 mieszkańców/km2.
Aż 45,2% ogólnej powierzchni województwa zajmują grunty orne117.
Rolnictwo regionu charakteryzuje się występowaniem grupy skumulowanych negatywnych cech rozwojowych związanych ze strukturą
zasobów ziemi, rozdrobnieniem własności i niską produktywnością.
Wieś podkarpacką cechuje znaczne przeludnienie. W gospodarstwach
rolnych zamieszkuje bowiem 64,5% ogółu ludności wiejskiej118.
Średnie zatrudnienie w rolnictwie wynosi ponad 47% (wobec 27%
w kraju). Dominują małe gospodarstwa rolne o średniej powierzchni
114
J. Kondracki, Geografia regionalna Polski, Warszawa 2002.
Główny Urząd Statystyczny, Mały rocznik statystyczny Polski - rok 2007, Warszawa, lipiec 2007.
116
Tamże.
117
A. Kotala, E. Kopera, Próba oceny wykorzystania środków przedakcesyjnych w rozwoju rolnictwa i obszarów wiejskich Podkarpacia, w: M. Wójcie - Augustyniak (red.), Absorpcja unijnych środków finansowych wspierających rozwój
obszarów wiejskich, Siedlce 2004, s. 38-47.
118.
Tamże, s. 2.
115
65
3,5 ha (średnia w kraju – 7,0 ha), które uniemożliwiają utrzymanie się
rolników tylko z pracy na swoim gospodarstwie rolnym oraz efektywne gospodarowanie119. Największa grupa gospodarstw rolnych (38%)
nie przekracza 2 ha powierzchni, a powyżej 15 ha ma zaledwie 1%
gospodarstw. Sytuację tę pogarsza dodatkowo bardzo niska mobilność mieszkańców województwa.
Mieszkańcy województwa podkarpackiego w skali kraju są jednymi
z mniej mobilnych120. Ludność mobilna stanowiła 31,5%, czyli nieco
ponad 3 osoby na 10 zamieszkały na stałe w innym miejscu Polski lub
wyjechały z domu rodzinnego na okres dłuższy niż 1 rok. W kraju odsetek ludności mobilnej wyniósł 39,2%. Pośród osób wyjeżdżających
w ostatnich dwóch latach większość stanowiły osoby młode i uzdolnione, czego rezultatem jest negatywny w skutkach dla gospodarki
regionu odpływ znaczącego potencjału ludzkiego do ośrodków metropolitalnych121 oraz zagranicę.
Wysoka liczba mieszkańców wsi w połączeniu ze szczególnie wysokim
bezrobociem (62,6% ogółu bezrobotnych w regionie)122, niską mobilnością, rozdrobnioną strukturą na ogół małych gospodarstw rolnych
oraz dużą liczbą osób w nich pracujących są pierwszorzędnymi problemami gospodarki rolnej Podkarpacia. Kwestią kluczową jest także
wysoki odsetek gospodarstw prowadzonych przez emerytów i rencistów, a także generalnie niski poziom wykształcenia rolników123.
Zróżnicowanie fizjogeograficzne, gęstości zaludnienia oraz potencjał infrastruktury publicznej w powiatach Podkarpacia sprawia, iż koniecznym staje się zastosowanie różnorodnych modeli organizacyjnych oraz rozwiązań technologicznych dla zapewnienia mieszkańcom szerokopasmowego dostępu do
Internetu. Podkarpacie jako Większość terytorium województwa podkarpackiego spełnia kryteria
„region oddalony” definicji tzw. regionu oddalonego124 opracowanej w ramach europejw europejskiej typologii
skiego projektu RUR@L WINS, którego celem było stworzenie mapy
RUR@L WINS drogowej rozwoju wiejskich regionów Unii Europejskiej bazującego
na wykorzystaniu rozwiązań teleinformatycznych125.
Obszary te cechuje niska gęstość zaludnienia, często bardzo niskie
dochody per capita, średni wysoki wiek mieszkańców oraz przewaga
aktywności rolniczej126, a także silna przewaga sektora pierwszorzędowego127 w gospodarce, ograniczony dostęp jego mieszkańców do
119
66
20 października 2006, część I: Diagnoza prospektywna, s. 9-10.
120
Tamże, s. 47.
121
G. Gorzelak, Strategiczne kierunki rozwoju Polski Wschodniej – ekspertyza dla potrzeb opracowania Strategii rozwoju społeczno - gospodarczego Polski Wschodniej do 2020 r., Warszawa 2006.
122
W raporcie Urzędu Statystyczny w Rzeszowie, Informacja o stanie i strukturze bezrobocia w województwie podkarpackim w kwietniu 2007 r. stwierdzono, iż w końcu kwietnia 2007 r. 83 791 bezrobotnych (w marcu 89 133 osób)
zamieszkiwało tereny wiejskie. Stanowili oni 62,6% ogółu bezrobotnych.
123
J. Bański, Rolnicze obszary problemowe w polsko-ukraińskiej strefie przygranicznej, w: B. Górz (red.), Szanse rozwoju rolnictwa i obszarów wiejskich ze szczególnym uwzględnieniem pogranicza polsko-ukraińskiego, Zakład Geografii
Ekonomicznej Uniwersytetu M. Skłodowskiej-Curie, Komisja Geografii Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej PTG,
Lublin 2000, s. 17-25.
124
Przeciwieństwem „regionu oddalonego” jest „region zintegrowany”, który cechuje się wzrostem ludności, zatrudnieniem głównie w branżach sektora drugo- i trzeciorzędnego, choć także w rolnictwie wielkoobszarowym. Regiony
te na ogół znajdują się pod presją przemian w zakresie kulturowym, środowiskowym i społecznym oraz procesów
zmierzających do urbanizacji.
125
http://www.ruralwins.org/
126
Projekt RUR@L WINS, IST-2001-39107, Deliverable D5.3: Roadmap for ICT solutions for rural areas and maritime
regions, Limerick 2003.
127
Przez sektor pierwszorzędowy rozumie się przemysł rolniczy (rolnictwo, w tym wielkoobszarowe, produkcję żywności i materiału siewnego oraz sadzonek, produkcję chemikaliów i nawozów sztucznych, maszyn rolniczych oraz
sprzedaż hurtową produktów i przetworów rolnych), leśnictwo, rybołówstwo oraz wydobycie surowców. Przez sektor
usług i transportu publicznego wynikający np. ze zróżnicowanej rzeźby gór lub pogórza.
Zdaniem autorów mapy drogowej128 e - Rozwoju wiejskich „regionów oddalonych” Unii Europejskiej najlepszą metodą zagwarantowania szerokopasmowego dostępu do Internetu jest wykorzystanie łączy satelitarnych/radiowych129 do połączenia szkieletem punktów dostępowych, a następnie wykorzystanie
technologii WLAN dla zapewnienia łączy dla odbiorców indywidualnych. Kluczowe jest wsparcie finansowego tych inwestycji ze środków publicznych. Budowa infrastruktury ICT (informatyzacja) na tych
obszarach – ze względu na wysokie nakłady – winna być zatem częścią szerszej regionalnej strategii
rozwoju130.
Wizję rozwoju ICT w obszarach wiejskich Unii Europejskiej zaprezentowaną przez ekspertów projektu RUR@L WINS ukazuje tabela 16.
Oś
Obszary miejskie
Obszary
zintegrowane
Obszary
pośrednie
Obszary
oddalone
Analogicznie
Analogicznie
Analogicznie
• 20 Mb/s na łączach
stałych
WIZJA
- POLITYKA
• 5 Mb/s na łączach
mobilnych – osiągalne technicznie
i dostępne cenowo
POZIOM
ŚWIADOMOŚCI
Średni
Średni
Niski
Bardzo niski
TECHNOLOGIE
INFRASTRUKTURA
W dużym stopniu
osiągalny
W dużym stopniu osiągalny
Osiągalny
w niektórych
częściach
regionu
Bardzo ograniczona
dostępność
USŁUGI
APLIKACJE
Większość głównych usług
dostępne
Większość
głównych usług
dostępne
Dostępność
tylko w niektórych częściach
regionu
Bardzo niski poziom korzystania
Tabela 16. Wizja rozwoju ICT w obszarach wiejskich Unii Europejskiej
Źródło: RUR@L WINS (2003)
Eksperci RUR@L WINS analizując doświadczenia kilkudziesięciu regionów UE stwierdzili, iż najbardziej
uzasadnionymi ekonomicznie oraz stymulującymi rozwój inwestycjami w ICT są platformy i aplikacje:
wspierające upowszechnianie telepracy, podnoszące jakość usług zdrowotnych, poprawiające jakość zarządzania placówkami służby zdrowia (e - Zdrowie), upowszechniające dostęp do edukacji (e - Learning)
i multimedialnych zasobów wiedzy oraz branży turystycznej (rezerwacje, promocja, zdalna obsługa).
Zwraca uwagę możliwość wykorzystania rozwiązań ICT do zachowania
dziedzictwa kulturowego dzięki możliwości prezentacji multimedialnych treści w serwisach regionalnych i lokalnych, a także utrwalenia
swoistości językowych oraz gwarowych w audycjach radiowych i telewizyjnych dostępnych w sieci.
Niski poziom życia Słaba przedsiębiorczość, niski stopień telefonizacji, niewielkie dochody
mieszkańców
per capita przy niskich płacach brutto oraz słabej aktywności budow-
Podkarpacia lanej powodują, iż ponad dwie trzecie powiatów Podkarpacia wykazuje
drugorzędowy – wytwarzanie i konstruowanie gotowych produktów przemysłowych (np. samolotów, samochodów,
chemikaliów, ubrań, wyrobów elektrycznych, telekomunikacyjnych, etc). Sektor trzeciorzędowy to sektor usług.
128
Projekt RUR@L WINS, IST-2001-39107, Deliverable D5.3: Roadmap for ICT solutions for rural areas ands maritime
regions, Limerick 2003, s. 31.
129
Autorzy raportu projektu RUR@L WINS nie wykluczają inwestycji w światłowody, lecz uważają je za działania o stosunkowo wysokim ryzyku biznesowym oraz lokalnym – tam, gdzie studia wykonalności uzasadnią racjonalność podejmowania takich przedsięwzięć ze względu na agregację niezbędnego popytu.
130
Korzystając z dobrych praktyk i wartościowych doświadczeń regionów UE oraz uruchamiając niewykorzystany potencjał regionu, władze publiczne winny zakorzenić informatyzację w szerszym programie wielosektorowego rozwoju
województwa.
67
niższą od przeciętnej krajowej wartość tzw. indeksu życia131. Ponadto,
chociaż na jego terenie zamieszkuje 5,5% populacji Polski, udział województwa w krajowym PKB wynosi tylko 3,9%, co wskazuje na wysoki poziom niedoboru potencjału gospodarczego132.
Największą dynamiką wzrostu poziomu życia w województwie cechowały się w ostatnich latach powiaty mielecki i stalowowolski, a także
przemyski i jarosławski, najniższą – generalnie powiaty z dużą liczbą
gmin wiejskich. Szybciej rozwijały się też gminy podmiejskie w okolicach Rzeszowa, Stalowej Woli, Krosna i Przemyśla, co jest związane
z dostępnością komunikacyjną, a także usług i urządzeń infrastruktury społecznej133, w tym szkolnictwa ponadpodstawowego134. Wzrost
poziomu życia gmin Podkarpacia w latach 1990-2000 był silnie powiązany z dostępnością komunikacyjną – położeniem w pobliżu drogi
międzynarodowej E-40 oraz linii kolejowej Kraków - Przemyśl.
Najniższe przeciętne wskaźniki rozwoju zanotowano w: byłym województwie przemyskim bez gmin Horyniec i Cieszanów, pasie gmin
północno-zachodnich od okolic Niska do Jasła oraz grupie gmin w okolicach Sieniawy oraz gminach bieszczadzkich.
Poziom życia w gminach województwa podkarpackiego w 2000 roku
prezentuje rysunek 10.
Rysunek 10. Poziom życia mieszkańców Podkarpacia w 2000 roku
Źródło: A. Sobala - Gwosdz (2004)
Znaczącą część obszarów we wschodniej części województwa, ze względu na ich peryferyjność i niskotowarowe rolnictwo, cechuje zjawisko
opisane przez G. Gorzelaka jako negatywna kontynuacja135. Jego przejawem jest m.in. brak zdolności do zgromadzenia kapitału inwestycyjnego na podejmowanie własnej działalności gospodarczej oraz likwidacja lub znaczące ograniczenia usług transportu publicznego136.
131
68
A. Sobala - Gwosdz, Zmiany poziomu życia w gminach wiejskich województwa podkarpackiego w okresie transformacji, w: M. Paszkowski (red.), Efectiveness geografical space quality of life, Prace geograficzne IGiGP, 114/2004.
132
133
Tamże, s. 8.
134
R. Guzik, Access to education and the knowledge based economy in Poland: the regional perspective, Annual AngloPolish Colloquium “The knowledge based economy in Central and East European Countries: Exploring the new policy
and research agenda”, Londyn, 28 - 29 kwietnia 2003.
135
G. Gorzelak, Dynamics and factors of local success in Poland, CASE, Warszawa 1999.
136
A. Sobala - Gwosdz, Zmiany poziomu życia w gminach wiejskich województwa podkarpackiego w okresie transformacji,
w: M. Paszkowski (red.), Efectiveness geografical space quality of life, Prace geograficzne IGiGP, 114/2004, s. 9.
Zdaniem Agnieszki Sobali - Gwosdz137 w województwie podkarpackim
w latach 1990-2000 różnice poziomu życia między gminami miejskimi i wiejskimi nieznacznie się zmniejszyły, wzrastają jednak różnice
przestrzenne pomiędzy gminami podmiejskimi a peryferyjnymi.
Na Podkarpaciu w sposób widoczny manifestuje się obecność stanowiącej znaczący odsetek mieszkańców wsi grupy społecznej kojarzonej z bezrobociem lub utrzymywaniem rodziny z prowadzenia małoobszarowych gospodarstw rolnych, niskimi przychodami i dochodami na głowę, niskim poziomem wykształcenia i umiejętności cywilizacyjnych, utrudnionym dostępem do infrastruktury publicznej oraz
małą mobilnością. Grupa ta objęta wykluczeniem informacyjnym winna być adresatem specyficznych
działań na rzecz podnoszenia kompetencji cywilizacyjnych oraz udostępnienia publicznej lub/i niskokosztowej infrastruktury dostępu do treści i usług Internetu.
Rozkład geograficzny Z końcem maja 2007 roku stopa bezrobocia zarejestrowanego w woi charakter bezrobocia
jewództwie podkarpackim wynosiła 14,6%, co lokowało region na
11 miejscu w kraju między dolnośląskim (14,1%) a świętokrzyskim
(15.9%). Oznacza to grupę blisko 139 tysięcy bezrobotnych, spośród
których 56,8% stanowią kobiety.
Najniższa stopa bezrobocia została zarejestrowana w miastach (powiatach grodzkich): Krośnie (6,5%) i Rzeszowie (8,1%) oraz powiatach
ziemskich: mieleckim (11,6%) i stalowowolskim (12,4%). Najwyższa –
w powiatach ziemskich: bieszczadzkim (24,9%), brzozowskim (24,8%)
i leskim (24,3%). Ponad dwudziestoprocentowe bezrobocie cechowało także powiat strzyżowski (23,5%), przemyski (20,9%), niżański
(20,5%) oraz lubaczowski (20,3%). Przestrzenny rozkład poziomu
bezrobocia w regionie obrazuje rysunek 11.
69
Rysunek 11. Stopa bezrobocia zarejestrowanego w powiatach regionu podkarpackiego
w maju 2007 r.
Źródło: Urząd Statystyczny w Rzeszowie, Informacja o stanie i strukturze bezrobocia w IV 2007 r.
137
Tamże.
W regionie zarysowuje się zatem widoczna dychotomia między
obszarami:
• relatywnie niskiej stopy bezrobocia – o dużej dynamice rozwoju przemysłu i wzrostu gospodarczego: powiaty stalowowolski,
mielecki i tarnobrzeski oraz miasto Rzeszów i Krosno
• wysokiej stopy bezrobocia – o słabej dynamice rozwoju opartego
głównie na rolnictwie i turystyce: powiaty południowo-wschodniej
części regionu.
Podział ten stale się pogłębia ze względu na niską produktywność dominującej w obszarze południowo-wschodnim branży turystycznej
oraz rolnictwa138, które przyczyniają się dodatkowo do powiększania
bezrobocia. Zjawiskiem uznawanym za oczywiste, jednakże słabo dotąd zbadanym jest ukryte bezrobocie agrarne: z rolnictwa utrzymuje się nadmierna – w porównaniu z wytworzonym produktem – liczba
osób (…) Teoretycznie wszyscy rolnicy są osobami pracującymi, ale
w praktyce większość z nich pozostaje bezrobotna139, poza ewidencją
statystyczną.
Bezrobocie ukryte na Podkarpaciu szacowano w lutym 2006 roku
na poziomie 140 tys. osób, co stanowiło wówczas odpowiednik ok.
80% wszystkich zarejestrowanych bezrobotnych. Słabej mobilności
tej grupy społecznej towarzyszy zaniechanie poszukiwania pracy ze
względu na niskie kompetencje i poziom wykształcenia.
Wyniki Spisu Rolnego w roku 2002 wykazały, iż 40,2% ludności
Podkarpacia związanej z gospodarstwami rolnymi posiadało wykształcenie podstawowe, zaś 27,6% – zasadnicze zawodowe (16% – średnie
zawodowe). Z rolnictwem związane było zalewie 4% mieszkańców regionu posiadających wykształcenie wyższe. Należy jednak zastrzec, iż
w ostatnich pięciu latach nastąpiło na Podkarpaciu znaczne upowszechnienie szkolnictwa wyższego, które dotyczyło także mieszkańców wsi.
W latach 2000-2006 ukształtowało się wysoce niekorzystne zjawisko
niedopasowania rynku pracy do potrzeb pracodawców w regionie140.
Wart podkreślenia jest fakt, iż pośród zawodów deficytowych141 znajduje się znacząca grupa zawodów wymagających zróżnicowanych
umiejętności obsługi sprzętu komputerowego i oprogramowania,
w grupach takich jak:
Technicy i średni
personel
telemarketer, kosztorysant budowlany, lektor, bibliotekarz, inspektor ochrony środowiska, pracownik zatrudniania i pośrednictwa pracy, urzędnik do spraw przyznawania zasiłków
Pracownicy biurowi
pracownik biurowy, sekretarka, ankieter, korowacze i korektorzy,
inkasent, kasjer bankowy, operator wprowadzania danych
Wśród dziesięciu najbardziej deficytowych zawodów w województwie
podkarpackim w roku 2006 aż 7 charakteryzowało się wymogiem po70
138
Centrum Doradztwa Strategicznego, Struktura bezrobocia w województwie podkarpackim w przekroju kwalifikacyjno-zawodowym i regionalnym, Kraków 2007, s. 11.
139
Województwo Podkarpackie, Regionalny Program Operacyjny Województwa Podkarpackiego na lata 2007-2013, projekt z dnia 13 lipca 2007, Diagnoza sytuacji społeczno-gospodarczej, s. 10.
140
Instytut Gospodarki Wyższej Szkoły Informatyki i Zarządzania w Rzeszowie, Zawody nadwyżkowe i deficytowe
w województwie podkarpackim w latach 2000-2006 (poradnik dla instytucji rynku pracy), Rzeszów 2006, s. 7.
141
Do zawodów deficytowych zaliczyć należy zawody, w przypadku których stosunek średniej miesięcznej liczby zgłoszonych ofert pracy w danym zawodzie do średniej miesięcznej liczby zarejestrowanych bezrobotnych w danym
zawodzie jest większy od 1.1.
siadania kwalifikacji związanych z umiejętnościami obsługi komputera i oprogramowania informatycznego niezbędnymi do profesjonalnej
aktywności142.
Odsetek bezrobotnych mieszkańców Podkarpacia poniżej 34 lat –
31,3% – był wówczas bardzo wysoki (drugie miejsce Podkarpacia
w kraju po województwie lubelskim). W powiązaniu z wyższym niż
średnia krajowa odsetkiem bezrobotnych w wieku do 25 lat (24,6%)
oznacza to, iż kluczowymi czynnikami generującymi bezrobocie jest
niski poziom kształcenia oraz wąski wachlarz możliwości, jaki podkarpacki rynek pracy ma do zaoferowania ludziom młodym.
W efekcie osoby te po zakończeniu edukacji zamiast trafiać do zakładu pracy zasilają szeregi bezrobotnych143. Niski poziom kształcenia
skutkuje często u ludzi relatywnie młodych i źle wykształconych występowaniem swoistej bariery społecznej i kulturowej objawiającej
się niskim zainteresowaniem problematyką wykorzystania ICT w codziennej pracy, edukacji i życiu prywatnym. W dalszym życiu problemem staje się nie tyle dostęp do infrastruktury komputerowej czy
Internetu, ile przełamanie ograniczeń kulturowych oraz tych związanych z deficytem umiejętności praktycznych. Czynnik ten w województwie podkarpackim odgrywać może większą rolę, gdyż region
cechuje obniżanie się odsetka mieszkańców w wieku przedprodukcyjnym, a wzrastanie – w wieku produkcyjnym i poprodukcyjnym144.
Zwiększanie się populacji w wieku produkcyjnym w powiązaniu z deficytem lub brakiem kompetencji
i umiejętności związanych z pracą w otoczeniu rozwiązań ICT silnie stymuluje wykraczanie w obszar wykluczenia cyfrowego coraz liczniejszej grupy ludzi młodych, co stanowi negatywny czynnik o strategicznym znaczeniu dla rozwoju gospodarki regionu w perspektywie roku 2015. Niektórzy autorzy145 uważają, iż analogicznie do obowiązku zapewnienia powszechnego dostępu od usług telekomunikacyjnych wspólne
działania władz publicznych i sektora prywatnego (a także organizacji pozarządowych) w regionach obejmować winny także określenie
i upowszechnienie w formie dostosowanej do możliwości lokalnych
społeczności oraz grup docelowych niezbędnych umiejętności oraz
kompetencji cyfrowych146.
Przykłady krajów o najwyższym stopniu rozwoju społeczeństwa informacyjnego wskazują jednoznacznie, iż ich sukces związany był nie
tylko z budową infrastruktury teleinformatycznej administracji, lecz
istotną rolę odegrał transfer i popularyzacja wiedzy o aplikacjach ICT
oraz motywowanie samorządów lokalnych do korzystania z nich.
Zdaniem autorów opracowania Zawody deficytowe i nadwyżkowe
w województwie podkarpackim147 badania prowadzone w regionie potwierdzają fakt, iż źródeł masowego bezrobocia młodych doszukiwać się należy nie tylko w słabości gospodarczej województwa, ale
również w braku sprawnie działającego systemu koordynacji między
142
Instytut Gospodarki Wyższej Szkoły Informatyki i Zarządzania w Rzeszowie, Zawody nadwyżkowe i deficytowe
w województwie podkarpackim w latach 2000-2006 (poradnik dla instytucji rynku pracy), Rzeszów 2006, s. 19-20.
143
Centrum Doradztwa Strategicznego, Struktura bezrobocia w województwie podkarpackim w przekroju kwalifikacyjno-zawodowym i regionalnym, Kraków 2007, s. 11, 22.
144
145
Projekt ESPON 1.2.3 – Identyfikacja przestrzennych aspektów społeczeństwa informacyjnego, Raport końcowy, maj
2006.
146
ang. digital literacy. W niniejszym opracowaniu zamiennie stosuje się polski odpowiednik „umiejętności
cywilizacyjne”.
147
P. Grygiel, A. Grzesik, G. Humenny, Zawody nadwyżkowe i deficytowe w województwie podkarpackim, Rzeszów
2006, s. 9.
71
systemem kształcenia a możliwościami zatrudnieniowymi rynku pracy. (…) Sytuacja taka powoduje także trudności w racjonalnym wyborze dalszych ścieżek kształcenia przez młodzież, wpływa negatywnie na ofertę firm wyspecjalizowanych w prowadzeniu szkoleń dla
bezrobotnych.
Bezrobocie rejestrowane i ukryte trwale akumuluje się w obszarach wiejskich Podkarpacia i jest silnie skorelowane z utrudnioną dostępnością do edukacji na poziomie ponadpodstawowym, niskim poziomem
kształcenia, słabo rozwiniętym transportem publicznym oraz niską podażą pracy pozarolniczej. Przełom
w skali masowej spowodować może realizacja programu zasadniczego podniesienia poziomu kompetencji cywilizacyjnych mieszkańców wsi w wieku produkcyjnym w celu zwiększenia ich konkurencyjności
na regionalnym rynku pracy oraz uzyskania kompetencji niezbędnych do podejmowania pracy na odległość (telepracy). Program ten należy zsynchronizować w czasie z budową regionalnej infrastruktury dostępu do Internetu (sieć teleinformatyczna oraz telecentra). 72
73
2.3
74
2.3 Społeczeństwo Podkarpacia
jako użytkownik infrastruktury
teleinformatycznej
Komputer z możliwościami korzystania z multimediów, szerokopasmowy dostęp do Internetu i cyfrowa telewizja stanowią dziś komponenty
cywilizacyjnej infrastruktury – środowiska życia i pracy znaczących grup
społecznych mieszkańców Podkarpacia. Z badań Diagnoza Społeczna
2007 przeprowadzonych wiosną 2007 roku wynika, iż korzystanie z nowych technologii teleinformatycznych jest silnie uwarunkowane lokalnymi czynnikami społecznymi i demograficznymi, w tym motywacją do
korzystania148.
W połowie 2007 roku z komputerów stacjonarnych korzystało na
Podkarpaciu aż 49,6% mieszkańców (8 miejsce w kraju), co oznacza,
iż w ciągu dwóch lat ich liczba wzrosła o 13,9%. Lokuje to region na
6 miejscu w kraju pod względem dynamiki przyrostu po województwach:
zachodniopomorskim (wzrost o 18,5%), pomorskim (18,2%), lubuskim
(16,1%), kujawsko-pomorskim (15,5%) i podlaskim (14,3%).
75
Rysunek 12. Korzystanie z komputerów w województwach w roku 2007
Źródło: Diagnoza Społeczna 2007
148
D. Batorski, Polacy i nowe technologie – wyniki badań Diagnoza społeczna w latach 2003-2007, prezentacja wygłoszona podczas XI Konferencji „Miasta w Internecie”, Zakopane, 28 czerwca 2007.
Gospodarstwa domowe województwa podkarpackiego należą do
przeciętnie skomputeryzowanych. Wszystkie wskaźniki badane w ramach Diagnozy Społecznej 2007 wykazują wartości poniżej średniej
krajowej, jednakże nigdy nie osiągają wartości najniższych w kraju.
Prezentuje je tabela 17.
komputera stacjonarnego
pozycja na tle poszczególnych
województw
komputera przenośnego (laptopa,
notebooka)
województw
dostępu do Internetu w domu
województw
telefonu stacjonarnego
województw
Procent gospodarstw domowych nieposiadających:
Dolnośląskie
53,54
5
95,58
4
69,9
2
17,95
4
kujawsko-pomorskie
65,33
14
97,12
8
82,85
14
28,62
16
Lubelskie
65,36
15
97,17
9
81,28
13
24,56
15
Lubuskie
57,92
10
98,27
14
75,19
9
19,75
9
Łódzkie
55,03
6
96,77
7
73,93
7
22,88
14
Małopolskie
49,17
3
95,73
5
70,99
5
16,36
3
Mazowieckie
55,97
8
94,34
1
74,42
8
22,62
13
Opolskie
55,13
7
97,41
11
75,36
10
19,52
8
Podkarpackie
56,03
9
97,83
13
77,46
11
20,89
10
Podlaskie
61,43
11
99,03
15
72,36
6
15,35
1
Pomorskie
52,47
4
94,84
3
70,91
4
15,61
2
Śląskie
48,71
1
97,63
12
68,17
1
18,28
5
świętokrzyskie
62,91
12
99,03
16
85,08
16
22,1
12
63,99
13
94,64
2
79,85
12
22
11
Wielkopolskie
48,96
2
96,76
6
70,58
3
18,81
6
zachodniopomorskie
70,42
16
97,23
10
84,51
15
19,42
7
Ogółem
55,99
96,54
74,5
20,28
49,3
88,8
60,8
28,6
Województwa
2007
76
Tabela 17. Odsetek gospodarstw nieposiadających komputerów, laptopów, dostępu do Internetu
oraz telefonu stacjonarnego w regionach (2007)
Polacy korzystają obecnie z komputerów głównie w domu – aż 83%
(wzrost z 77,5% w 2005 r.) i w pracy – 38% (wzrost z 32% w 2005 r.).
Liczba korzystających z Internetu w szkołach i uczelniach wyższych –
co zaskakujące – zmalała w ciągu ostatnich dwóch lat z 24% do 17%.
Utrzymuje się wysoka tendencja wzrostu korzystania z Internetu w domu. Jednocześnie liczba osób korzystających z kawiarenek Internetowych zmalała w stosunku do roku 2005 drastycznie – z 14% do 4%, co
oznacza, iż ten sposób uzyskiwania dostępu do usług i treści zanika. Tendencję tę należy wziąć pod uwagę projektując inwestycje w publiczną infrastrukturę dostępu do Internetu na Podkarpaciu. Należy także zwrócić uwagę, iż w skali kraju aż 16,3% posiadaczy
komputerów domowych powyżej 16 roku życia – nie korzysta z nich
w ogóle. 38,6% mieszkańców Podkarpacia to użytkownicy Internetu
i poczty elektronicznej (średnia krajowa: 41,8%). Sytuuje to region
na 11 miejscu wśród polskich województw, jednak różnice między
nimi są nieznaczne: największa grupa Internautów mieszka w województwie pomorskim (54%) i małopolskim (45,9%), zaś najniższe
wartości wskaźnika dotyczą regionów słabo rozwiniętych strukturalnie: świętokrzyskiego (30,5%), warmińsko-mazurskiego (32,5%)
i lubelskiego (34,1%). Odsetek użytkowników Internetu w regionach
prezentuje rysunek 13.
Rysunek 13. Odsetek użytkowników Internetu w województwach w roku 2007
Podsumowując: w latach 2005-2007 w Polsce wzrosły znacząco ilość
komputerów oraz liczba korzystających z Internetu, czemu towarzyszyło równoczesne zmniejszenie się stopnia korzystania z telefonii stacjonarnej. Trzy czwarte (73%) gospodarstw domowych posiadających komputer wykorzystywało go dla uzyskania dostępu do
Internetu149. Z Internetu korzystał w 2007 roku co czwarty mieszkaniec wsi (25,8%)150. Zwraca uwagę fakt, że wartość tego wskaźnika
jest o blisko połowę mniejsza niż w miastach powyżej 20 000 mieszkańców. W miastach odsetki użytkowników sieci rosną wraz ze wzrostem liczby ludności:
• do 20 000 mieszkańców – 41,1%
• 20 - 100 000 mieszkańców – 49,6%
• 100 - 200 000 mieszkańców – 49,8%
• 200 - 500 000 mieszkańców – 54,9%
• powyżej 500 000 mieszkańców – 62,8%.
149
150
W roku 2003 gospodarstw takich było 50%, zaś w 2005 – 58%.
W roku 2005 z Internetu korzystał co piąty mieszkaniec wsi – zanotowano zatem nieznaczny postęp.
77
Aż dwie trzecie pracowników sektora publicznego w Polsce151, a także ponad połowa sektora prywatnego (51,5%) korzysta z Internetu.
Bardziej aktywni od nich są przedsiębiorcy prywatni (69,1%). Grupą
najbardziej aktywnych Internautów są uczniowie i studenci, jednak
wartość wskaźnika wzrosła od 2005 r. nieznacznie z 84% do 85,2%.
Zaskakująco wysoki jest odsetek Internautów wśród bezrobotnych –
aż 27,1%, zdecydowanie wyższy niż wśród emerytów (8,8%) i rencistów (17,2%), choć wartość tych wskaźników także stopniowo rośnie.
Wśród polskich rolników odsetek Internautów jest bardzo niski i wynosił w roku 2007 tylko 13,2%.
Niepokoić może bardzo nieznaczna dynamika wzrostu tego wskaźnika – w ciągu ostatnich dwóch lat
przybyło zaledwie 2,2%.
Do grona Internautów zalicza się w Polsce 85,2% osób uczących się.
Użytkowników Internetu silnie różnicuje jednak posiadane wykształcenie. Im wyższe, tym odsetek Internautów rośnie osiągając w grupach osób o wykształceniu:
• podstawowym i niższym • zasadniczym zawodowym/gimnazjum
• średnim
• policealnym i wyższym
3,8%
19,8%
45,4%
76,8%.
Dla rozwoju usług i treści Internetu w Polsce ważne znaczenie mają
osobiste postawy wobec korzystania z sieci. Mimo liberalizacji cen
i uruchomienia konkurencji między operatorami na zbyt duże koszty
korzystania z Internetu jako przyczynę braku dostępu do sieci wskazało w 2007 r. aż 54,7% gospodarstw (wobec 63,4% w roku 2005 –
spadek jest zatem nieznaczny).
Wciąż na brak możliwości technicznych dostępu do Internetu skarży
się 56,7% osób nieposiadających komputera i aż 27,2% posiadaczy
sprzętu komputerowego. Internet nie jest nam potrzebny – odpowiedziało ostatnio 20,5% przedstawicieli gospodarstw posiadających
komputer i wartość ta wzrosła od 2005 roku, kiedy zanotowano
16,9% takich odpowiedzi.
W latach 2005-2007 wśród Polaków posiadających i nieposiadających komputery utrwaliło się przekonanie, że Internet jest wartościowym źródłem informacji oraz że nie jest on źródłem niebezpieczeństwa
bądź narażenia prywatności. Przeciwne poglądy miało i ma zaledwie 1,4 - 3,2% mieszkańców. Może to
być zapowiedzią masowego odbiorcy usług on-line dostosowanych do indywidualnych potrzeb.
Różnice poziomów rozwoju Internetu w różnych regionach określić
można również stosując tzw. indeks penetracji Internetu152. Wskaźnik
ten uzyskujemy zestawiając odsetek użytkowników Internetu w danym regionie wobec ogólnej liczby Internautów (udział procentowy w
liczbie użytkowników) z odsetkiem mieszkańców tego województwa
wobec ogólnej liczby mieszkańców Polski (udział procentowy w liczbie
ludności kraju). Wartości indeksu przedstawia rysunek 14.
78
151
Wartość tego wskaźnika wzrosła w ciągu ostatnich dwóch lat aż o 10%, do poziomu 66,4%.
DGJ Consult Waldemar Jastrzemski, Infrastruktura społeczeństwa informacyjnego w Polsce wschodniej. Koncepcja
projektu w ramach JASPERS. Raport końcowy, Warszawa 2007.
152
180,0
160,0
140,0
120,0
100,0
80,0
60,0
40,0
20,0
0,0
Świętokrzyskie
Opolskie
Lubuskie
Podlaskie
Podkarpackie
Kujawsko-pomorskie
Warmińsko-mazurskie
Małopolskie
Łódzkie
Lubelskie
Zachodniopomorskie
Dolnośląskie
Wielkopolskie
Pomorskie
Śląskie
Mazowieckie
Polska Wschodnia
Rysunek 14. Indeks Penetracji Internetu w województwach w roku 2007
Źródło: DGJ Consult Waldemar Jastrzemski (2007)
Wartość indeksu dla województwa podkarpackiego lokuje region na
13 miejscu w Polsce.
Rodzaje łącz i szybkość Wzrasta jakość rozwiązań zapewniających dostęp do Internetu. Łącza
transmisji
komutowane (wdzwaniane) posiadało zaledwie 5% gospodarstw domowych. Z usługi Neostrady Telekomunikacji Polskiej korzystało 44%
Internautów, z innych operatorów (Netia, Dialog) korzysta 8%. Coraz
bardziej popularne stają się usługi dostępowe świadczone przez operatorów telewizji kablowych (26%). Wciąż jeszcze telefonia mobilna
nie stanowi alternatywy dla rozwiązań stacjonarnych – z telefonu komórkowego jako terminalu korzysta zaledwie 2%, zaś tylko 3% łączy
swój przenośny komputer z siecią za pomocą telefonu komórkowego.
Upowszechnieniu dostępu do Internetu nie towarzyszy jednak zasadniczy wzrost szybkości transmisji (przepływności)153, z jakiej korzystają polscy Internauci. Z transmisji o przepływności 1Mb/s korzysta tylko
11,3% użytkowników Internetu, z transmisji 2 Mb/s – zaledwie 3,2%,
zaś 6Mb/s – 0,9%. Na rynku dominują usługi o przepływności 512 kb/s
(37,2% użytkowników), znacznie mniejsze grupy stanowią Internauci
posiadający dostęp o przepływności 256kb/s – 15,1% oraz 128kb/s
– 10,2% populacji.
Cel korzystania Praca i rozrywka to dwa główne cele, dla których polscy Internauci
z Internetu decydują się korzystać z Internetu (odpowiednio 33,8% i 27,3%
Internautów). Szukanie i czytanie informacji w Internecie to pierwszorzędny cel co piątego Internauty (21,8%). Blisko 17% (16,6%)
z nich wykorzystuje Internet w nauce.
Najbardziej popularne usługi i treści sieci prezentuje rysunek 15. Co
zrozumiałe, niemal wszyscy polscy użytkownicy Internetu (91,5%)
przeglądali już strony www, zaś 87,1% z nich korzystało już z pocz153
Przepływność (szybkość transmisji, szybkość przesyłu) – w telekomunikacji i informatyce częstość (mierzona w bitach na jednostkę czasu), z jaką informacja przepływa przez pewien (fizyczny lub metaforyczny) punkt.
79
ty elektronicznej. Przełomem stała się popularność komunikatorów internetowych, z których na bieżąco korzysta niemal połowa
Internautów (47%), zaś co najmniej raz w życiu korzystało już aż
73,6% z nich. Rośnie znaczenie telefonii internetowej – korzystała
z niej już ponad połowa użytkowników sieci.
Sposoby korzystania z Internetu
0%
10%
20%
30%
poczta elektroniczna (e-mail)
grupy i fora dyskusyjne
telefonowanie przez internet (VoIP, Skype)
80%
90% 100%
26,6%
31,2%
12,7%
20,9%
29,8%
21,0%
przeglądanie stron www
63,9%
22,2%
50,8%
kursy lub szkolenia przez Internet 6,3%
25,5%
19,9%
szukanie pracy, wysyłanie ofert dotyczących zatrudnienia 11,8%
28,6%
14,1%
29,7%
26,0%
uczestniczenie w aukcjach internetowych
14,7%
granie w gry sieciowe
15,7%
ściąganie darmowego oprogramowania
16,5%
ściąganie darmowej muzyki, filmów
70%
40,8%
zbieranie materiałów potrzebnych do nauki lub pracy
korzystanie z banku przez Internet
60%
22,8%
47%
12,2%
wideokonferencja 8,4%
kupowanie produktów przez Internet (poza aukcjami)
50%
64,3%
komunikatory internetowe
czaty
% użytkowników Internetu
40%
16,6%
21,8%
27,5%
28,1%
18,8%
28,8%
tworzenie, modyfikowanie własnej strony www lub bloga 6,7% 18,5%
tworzenie i publikowanie własnej twórczości 6,5% 15,2%
uzyskiwanie informacji od instytucji publicznych
21,3%
32,6%
pobieranie lub wypełnianie formularzy urzędowych 11,8%
31,8%
26,7%
słuchanie muzyki lub radia przez Internet
oglądanie telewizji przez Internet 10,3%
rezerwacja biletów (np. lotniczych, do kina, do teatru) 8,2%
czytanie gazet przez internet
korzystanie z komputera domowego w celach zawodowych
31,1%
23,9%
25,6%
26,8%
22,1%
31,8%
21,7%
w ostatnich 7 dniach
wcześniej
Rysunek 15. Usługi i treści Internetu, z których korzystają polscy Internauci (2007)
Usługi elektronicznej Popularność projektów elektronicznej administracji w latach 2004administracji
2006 realizowanych przez polskie samorządy regionalne i lokalne
nakazuje zastanowić się nad zapotrzebowaniem na usługi publiczne
świadczone drogą elektroniczną. Badanie Diagnoza Społeczna 2007
przynosi wiele odpowiedzi na te pytania (tabela 19).
Województwo
80
Odsetek osób uzyskujących informacje ze stron www instytucji
publicznych (wśród osób korzystających z Internetu)
Nigdy
Kiedyś, nie w tym tygodniu
W ostatnim
tygodniu
dolnośląskie
48,63
28,63
22,75
kujawsko-pomorskie
52,58
24,74
22,68
lubelskie
54,90
30,07
15,03
lubuskie
57,95
25,00
17,05
łódzkie
61,35
25,12
13,53
małopolskie
46,99
28,51
24,50
mazowieckie
54,83
26,63
18,54
opolskie
57,33
21,33
21,33
podkarpackie
49,31
34,72
15,97
podlaskie
41,84
31,63
26,53
pomorskie
52,55
30,10
17,35
śląskie
48,27
31,19
20,54
świętokrzyskie
60,00
25,71
14,29
56,84
27,37
15,79
wielkopolskie
50,90
31,41
17,69
zachodniopomorskie
63,37
23,76
12,87
Ogółem
52,47
28,58
18,95
46,1
32,6
21,3
2007
Tabela 18. Odsetek osób uzyskujących informacje ze stron www instytucji publicznych (wśród
osób korzystających z Internetu)
Liczba Internautów, którzy nigdy nie pozyskali informacji z serwisów
www instytucji publicznych waha się w polskich regionach od 2/3 populacji w zachodnio-pomorskim (63,4%) do 41,84% w podlaskim.
Nie potrzebuję
Internetu do
załatwienia
tej sprawy
Potrzebuję
tylko formularz – dalej
załatwię
sprawę
tradycyjnie
Chcę załatwić całą
sprawę urzędową przez
Internet
Deklaracje podatkowe
33,8
13,6
41,0
Usługi Urzędu Pracy dotyczące ofert pracy
21,4
14,0
28,7
Sprawy związane z zasiłkami i świadczeniami
25,1
10,7
25,2
Sprawy dotyczące dokumentów osobistych
29,9
15,0
39,0
Rejestracja pojazdu
24,9
11,2
39,9
Pozwolenie na budowę
17,2
7,2
22,1
Zgłaszanie spraw w policji, straży pożarnej,
prokuraturze
28,1
9,4
34,3
Dostęp do bibliotek publicznych
24,7
14,0
45,5
Zamawiania i otrzymywania odpisów aktów
i zaświadczeń
25,9
10,2
44,8
Rodzaj sprawy/procedury
administracyjnej
Zapisy do przedszkoli, szkół i szkół wyższych
21,9
10,5
34,0
Załatwianie spraw służbowych w związku
z prowadzeniem biznesu
16,5
8,0
29,8
Zmiana adresu zameldowania
21,5
7,2
35,4
Usługi związane ze zdrowiem
23,4
17,6
48,8
Załatwianie spraw związanych z wiarą religijną
40,0
7,1
12,7
Inne sprawy urzędowe np. w sądach
26,7
15,7
38,4
Razem
25,4
11,4
34,6
Tabela 19. Odsetek Internautów deklarujących zapotrzebowanie na usługi publiczne świadczone
drogą elektroniczną w roku 2007
81
Przedstawiciele gospodarstw domowych nieposiadających dostępu do
Internetu deklarowali na ogół bardzo słabe zainteresowanie pozyskaniem formularzy urzędowych drogą elektroniczną (kilka procent głosujących) oraz załatwianiem spraw w pełni on-line (kilkanaście procent).
Zainteresowanie polskich Internautów korzystaniem z usług administracji publicznej świadczonych drogą elektroniczną jest niewielkie. Istotną dla planowania rozwoju systemów administracji lokalnej
informacją jest, iż gotowość korzystania z formularzy uzyskanych
z serwisów internetowych urzędów samorządowych wyraziło średnio
zaledwie 11,4% Internautów, co wskazuje, iż ta forma ułatwień dla
obywateli nie spotyka się z oczekiwanym odzewem z ich strony.
Jedna trzecia Internautów gotowa jest załatwiać swoje sprawy drogą
elektroniczną, jednak tylko w przypadku, gdy możliwa będzie pełna
transakcyjna realizacja usługi publicznej, tj. następująca z przekazaniem dokumentów w formie elektronicznej w obie strony z ewentualną możliwością uregulowania zdalnie opłaty za usługę. Świadczenie
usług transakcyjnych w Polsce przez samorządy lokalne napotyka jednak wciąż na zasadnicze przeszkody ze względów prawnych
i organizacyjnych.
Aż 36% gospodarstw domowych w Polsce posiadających komputer i dostęp do Internetu deklaruje brak
zainteresowania realizacją jakichkolwiek swoich spraw urzędowych on-line. W przypadku gospodarstw
bez dostępu do Internetu i komputera wartość tego wskaźnika sięga 77%. Realizując projekty elektronicznej administracji na Podkarpaciu należy w sposób szczególny rozważyć zakres zapotrzebowania
mieszkańców na te usługi, a także wziąć pod uwagę ograniczenia w dostępie do Internetu, umiejętności
potencjalnych użytkowników oraz konieczność przeprowadzenia działań szkoleniowych i promocyjnych
na szeroką skalę.
W roku 2005 firma ARC Rynek i Opinie zbadała zakres udogodnień
i usług dostępnych przez Internet w polskich urzędach. Wyniki badania prezentuje tabela 20.
Odsetek urzędów gmin Podkarpacia udostępniających mieszkańcom w Internecie dany
typ usługi lub udogodnienia w roku 2005
Uzyskiwanie
informacji
Odsyłanie
wypełnionych
formularzy
Składanie
ofert dotyczących
zamówień
publicznych
Pobieranie
formularzy
Załatwianie
spraw w całości drogą
elektroniczną
Żadne z
wymienionych
93,5%
3,7%
5,6%
55,6%
0%
6,5%
Tabela 20. Odsetek urzędów gmin Podkarpacia udostępniających mieszkańcom w Internecie udogodnienia lub usługi on-line w roku 2005
Źródło: ARC Rynek i Opinie (2005)
82
Niemal wszystkie urzędy udostępniają mieszkańcom informacje
o swojej działalności, ponad połowa zaś (55,6%) publikuje w serwisach internetowych formularze urzędowe. W stosunku do roku 2004
nie stwierdzono istotnych zmian w poziomie obsługi interesantów.
Rok wcześniej opublikowano wyniki badań firmy Capgemini, która
na zlecenie Komisji Europejskiej oraz partnerów w krajach członkowskich Unii Europejskiej prowadzi badania monitorujące podaż 20
podstawowych usług publicznych świadczonych drogą elektroniczną.
Niestety po roku 2004 nie doszło do ich ponowienia w Polsce na poziomie regionalnym, co uniemożliwia przedstawienie bardziej aktualnych wyników.
W roku 2004 Capgemini diagnozowało zerowy poziom zbiorczego
wskaźnika rozwoju badanych e - usług na Podkarpaciu według metodyki pomiaru oceniającej stopień osiągnięcia poziomu transakcyjnego
usług on-line. Najlepiej rozwiniętymi województwami były wówczas:
pomorskie (13%) oraz kujawsko-pomorskie (7%). Średnia europejska w tym czasie wynosiła 47%.
Pomiar z zastosowaniem tradycyjnej metodyki (36%) sytuował
Podkarpacie na siódmym miejscu wśród województw o średnim poziomie rozwoju e - usług publicznych w Polsce, jednakże bardzo niskim z punktu widzenia średniej wartości wskaźnika mierzonego
w regionach Unii Europejskiej. W tym samym czasie średnia europejska wynosiła wówczas 67%, zaś w grupie wiodących państw UE wartości wskaźnika przekroczyły 80%.
E - usługi dla osób prawnych (%)154
Obowiązkowe ubezpieczenia
społeczne
Rejestracja
Dane
Średnia
działalności Deklaracje Zezwostatydla
gospodarcelne
lenia
styczne
regionu
czej
CIT
VAT
Województwo
podkarpackie
75
50
50
66
25
25
25
45
Średnia
krajowa
75
39
48
68
24
42
23
46
Miejsce
pośród
regionów
10
154
Tabela 21. Usługi publiczne dla osób prawnych świadczone drogą elektroniczną
Źródło: Capgemini (2004)
Pod względem e - usług dla ludności województwo podkarpackie zajmowało 9 miejsce w Polsce ze średnim wskaźnikiem 30%.
E - usługi dla osób fizycznych (%)155
PIT
ŚwiadRejestra- PozwoBiblioPośredDokumenZgłoszeAkty Rejestraczenia
cja
lenia na
teki
nictwo
ty tożsanie na
cja na
społepojazbudopublicz- USC
pracy
mości
policję
uczelnie
czne
dów
wę
ne
Województwo
podkarpackie
50
0
31
33
25
25
0
33
66
50
Średnia
krajowa
48
31
25
31
30
27
27
33
39
51
155
Tabela 22. Usługi publiczne dla osób fizycznych świadczone drogą elektroniczną
Źródło: Capgemini (2004)
Telekomunikacja Rozwój telefonii stacjonarnej w regionie należy do najsłabszych
w regionie w kraju. Na 1000 mieszkańców Podkarpacia przypada tylko 248 telefonicznych łączy głównych (średnio w Polsce – 296), co prezentuje
tabela 23.
154
Capgemini Polska, Ministerstwo Nauki i Informatyzacji, Rozwój e-Government w Polsce – trzecia edycja badań,
Warszawa 2004.
155
Politechnika Łódzka, Centrum Komputerowe, Raport projektu LORIS. Zadanie 8. Analiza potencjału regionalnego
z punktu widzenia wykorzystania technologii telekomunikacyjnych i teleinformatycznych, Łódź 2004.
83
Telefoniczne
łącza główne
na 1000
mieszkańców
Pozycja w Polsce
dolnośląskie
331
2
kujawsko-pomorskie
269
13
lubelskie
270
11
lubuskie
316
3
łódzkie
303
4
małopolskie
278
10
mazowieckie
355
1
opolskie
262
14
podkarpackie
248
15
podlaskie
293
8
pomorskie
295
7
śląskie
298
5
świętokrzyskie
237
16
273
12
wielkopolskie
285
9
zachodniopomorskie
298
5
Polska
296
Województwo
Tabela 23. Telefoniczne łącza główne w województwach w 2006 r.
Źródło: GUS (2007)
Poziom interaktywności administracji samorządowej Podkarpacia jest skrajnie niski. Żaden
z urzędów gmin oraz powiatów Podkarpacia nie obsługuje mieszkańców w sposób umożliwiający załatwienie spraw w całości drogą elektroniczną, a zaledwie 3,7% udostępnia możliwość odsyłania drogą elektroniczną wypełnionych formularzy. Tymczasem, jak dowodzą badania Diagnoza
Społeczna 2007, mieszkańcy są zainteresowani przede wszystkich pełną, w pełni transakcyjną,
interaktywną obsługą on-line.
84
85
2.4
86
2.4 Uwarunkowania edukacji
dla społeczeństwa informacyjnego
na Podkarpaciu
Uczniowie i system Województwo podkarpackie zamieszkuje 2 097,6 tys. mieszkańców156,
oświaty
znacznie więcej niż inne słabo rozwinięte województwa polskiej tzw.
Ściany Wschodniej: podlaskie, warmińsko-mazurskie czy świętokrzyskie. Zapewnienie możliwości edukacji młodemu pokoleniu będzie pierwszorzędnym wyzwaniem dla władz województwa w latach
2007-2013. Wysoki poziom i powszechność wykształcenia oraz wysoka jakość kształcenia uwzględniająca przygotowanie do pracy w gospodarce wiedzy są prerekwizytami rozwoju regionu.
Podkarpacie uznawane jest za region ludzi relatywnie młodych. Prognoza
zmian w strukturze wiekowej ludności regionu do roku 2030 wskazuje na
zmniejszanie się populacji w wieku 0-17 lat oraz 18-44 lat, a zwiększanie
się grupy ludności w wieku starszym niż 45 lat, co pokazuje rysunek 16.
W roku 2020 populacja mieszkańców województwa w wieku do 17 lat
zmniejszy się o 2,15% w stosunku do 2010 (do 17,56%), w tym samym czasie grupa osób powyżej 65 roku życia stanowić będzie aż
22,04% społeczeństwa Podkarpacia (wzrost o 4,15% w stosunku do
roku 2010). Jednakże w okresie realizacji niniejszej Strategii zmiany te
nie będą miały istotnego wpływu na jej realizację.
Prognoza zmian struktury wiekowej ludności
województwa podkarpackiego do 2030 roku
wiek
(w latach życia)
45%
0 -17
40%
18-44
35%
45-64
30%
65+
25%
20%
15%
10%
87
5%
0%
2010
2020
2030
Rysunek 16. Prognoza zmian struktury wiekowej ludności Podkarpacia do roku 2030
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS (2004)
156
Główny Urząd Statystyczny, Mały rocznik statystyczny Polski – rok 2007, Warszawa, lipiec 2007.
Populacja uczniów w systemie oświaty podstawowej i ponadpodstawowej w województwie osiągnęła w 2007 roku 356 600 osób, czyli
17,7%157 całkowitej liczby ludności województwa. Szczegółowe dane
prezentuje tabela 24.
Uczniowie w szkołach Podkarpacia [w tys.]
Szkoły
podstawowe
Gimnazja
Zasadnicze szkoły zawodowe
Licea ogólnokształcące
Licea
profilowane
Technika
Średnie
szkoły
artystyczne
Szkoły
policealne
151,4
94,5
14,8
44,1
9,4
40,5
1,9
15,8
Tabela 24. Uczniowie szkół podstawowych i średnich w województwie podkarpackim w roku 2007
Źródło: GUS Mały rocznik statystyczny Polski 2007
Na Podkarpaciu działalność oświatową prowadziło w 2004 roku 1100
szkół podstawowych, 537 gimnazjów oraz 301 szkół ponadgimnazjalnych, co wraz z innymi placówkami dało 2611 placówek.
Znaczący udział ludności wiejskiej w populacji województwa powoduje, iż rozwój systemu oświaty na Podkarpaciu musi być powiązany
w większym stopniu niż w innych, bardziej zurbanizowanych regionach z tworzeniem warunków dla nowoczesnej edukacji oraz modernizacją infrastruktury szkół na wsi.
Cechą wyróżniającą system oświatowy Podkarpacia od innych regionów jest obecność niewielkiej liczby szkół i placówek niepublicznych,
szczególnie w zakresie szkolnictwa podstawowego i gimnazjalnego.
Fakt ten należy powiązać z ograniczoną czynnikami ekonomicznymi
na Podkarpaciu zdolnością rodziców do ponoszenia relatywnie wysokich kosztów edukacji dzieci.
Infrastruktura Na podstawową infrastrukturę teleinformatyczną szkół Podkarpacia
teleinformatyczna
oświaty
składają się pracownie komputerowe finansowane w ramach programów Ministerstwa Edukacji Narodowej. W 2006 roku było ich w regionie 1504, co oznacza, iż w okresie lat 2005-2006 nastąpiły bardzo
istotne inwestycje w tym zakresie. Lokalizację pracowni w powiatach
Pracownie komputerowe
Jednostka terytorialna
POLSKA
2004
2005
2006
[izba]
[izba]
[izba]
[izba]
17 101
18 223
18370
20003
1 282
1 376
1 375
1 504
powiat dębicki
80
91
90
89
powiat kolbuszowski
45
49
49
56
powiat leżajski
42
43
41
48
powiat łańcucki
44
49
50
53
powiat mielecki
77
83
85
92
powiat niżański
43
49
51
58
PODKARPACKIE
88
Ogółem
2003
157
W aktualnych dokumentach strategicznych za Raportem o stanie oświaty w województwie podkarpackim w latach
1999-2004, przygotowanym przez Kuratorium Oświaty w Rzeszowie w styczniu 2005 roku, cytowany jest wskaźnik
ok. 30% populacji uczniów ludności regionu, nieznajdujący jednak potwierdzenia w danych statystycznych GUS.
powiat ropczycko-sędziszowski
52
56
56
62
121
129
130
131
powiat stalowowolski
49
56
57
61
powiat tarnobrzeski
37
41
39
43
powiat m. Rzeszów
46
47
49
56
powiat m. Tarnobrzeg
17
17
17
20
powiat bieszczadzki
21
21
21
24
powiat brzozowski
61
65
62
67
powiat jarosławski
83
88
86
100
powiat jasielski
73
84
82
92
powiat krośnieński
78
77
77
83
powiat lubaczowski
37
41
41
47
powiat przemyski
57
60
58
71
powiat przeworski
53
54
53
57
powiat sanocki
58
60
61
63
powiat strzyżowski
43
50
53
55
powiat leski
23
22
24
25
powiat m. Krosno
18
19
17
18
powiat m. Przemyśl
24
25
26
33
powiat rzeszowski
Tabela 25. Pracownie komputerowe w powiatach województwa podkarpackiego w 2005 roku
Sytuację w regionie na tle kraju w podziale na typy szkół ukazuje tabela 26.
Pracownie komputerowe
Jednostka
terytorialna
Polska
Szkoły podstawowe
Szkoły gimnazjalne
Szkolnictwo średnie
2003
[izba]
2004
[izba]
2005
[izba]
2003
[izba]
2004
[izba]
2005
[izba]
10 719
11 604
11 787
5 640
5 847
5 822
4 507
4 557
4 553
714
782
780
358
364
359
242
259
265
Województwo
podkarpackie
2003
[szt]
2004
[szt]
2005
[szt]
Tabela 26. Pracownie komputerowe w poszczególnych typach szkół Podkarpacia w 2005 roku
W roku 2006 w szkołach Podkarpacia działało 23 556 komputerów
stacjonarnych, co dało regionowi 6 miejsce w kraju pod względem
ilości komputerów w szkołach158.
Liczba
[szt.]
Pozycja w skali kraju
dolnośląskie
23 974
5
kujawsko-pomorskie
17 846
10
Województwo
158
Oznacza to znaczący postęp – w roku 2005 Podkarpacie lokowało się na 10 miejscu kraju (GUS 2005).
89
lubelskie
23 520
7
lubuskie
8 607
16
łódzkie
20 709
8
małopolskie
31 948
3
mazowieckie
47 141
1
opolskie
9 458
15
podkarpackie
23 556
6
podlaskie
11 191
14
pomorskie
18 012
9
śląskie
33 904
2
świętokrzyskie
12 244
13
13 004
12
wielkopolskie
30 801
4
zachodniopomorskie
13 494
11
Polska
339 409
Tabela 27. Komputery w szkołach podstawowych i ponadpodstawowych
Podkarpacia w 2006 roku
Liczbę komputerów w szkołach powiatów Podkarpacia w 2006 roku
Szkolnictwo podstawowe i ponadpodstawowe
Komputeryzacja szkół
PODKARPACKIE
23 556
Podregion 24 – rzeszowsko-tarnobrzeski
12 178
powiat dębicki
1 402
powiat kolbuszowski
794
powiat leżajski
891
powiat łańcucki
786
powiat mielecki
1 540
powiat niżański
788
961
powiat rzeszowski
90
Komputery w szkole ogółem w roku 2006
[szt]
2 089
873
powiat tarnobrzeski
609
powiat m. Rzeszów
1 132
Podregion 25 – krośnieńsko-przemyski
powiat bieszczadzki
313
11 378
358
powiat brzozowski
1 030
powiat jarosławski
1 377
powiat jasielski
1 340
1 317
powiat lubaczowski
723
powiat przemyski
1 055
powiat przeworski
919
powiat sanocki
1 064
powiat strzyżowski
904
powiat leski
375
powiat m. Krosno
397
powiat m. Przemyśl
519
Tabela 28. Komputery w szkołach powiatów województwa podkarpackiego w roku 2006
Jednak nawet tak znaczące inwestycje nie spowodowały pełnego nasycenia szkół infrastrukturą komputerową. Podkarpacie z niższym od
średniej krajowej wskaźnikiem 77,6% szkół wyposażonych w sprzęt
komputerowy zajmuje 14 miejsce w kraju.
Udział szkół wyposażonych w komputery
Ogółem
2003
[%]
2004
2005
2006
[%]
[%]
[%]
POLSKA
67,15
72,30
74,80
79,80
dolnośląskie
72,55
76,00
79,60
81,35
kujawsko-pomorskie
66,75
73,55
77,40
81,71
lubelskie
62,75
68,00
69,80
76,50
lubuskie
65,40
70,10
74,65
79,78
łódzkie
68,50
77,00
80,10
84,72
małopolskie
67,10
72,60
73,95
79,10
mazowieckie
63,40
67,85
70,60
78,27
opolskie
71,85
78,70
78,80
82,54
podkarpackie
66,05
69,70
71,75
77,58
podlaskie
68,30
74,75
78,25
81,00
pomorskie
66,70
70,35
73,60
77,78
śląskie
70,25
77,30
80,80
83,80
świętokrzyskie
62,60
68,25
70,75
79,11
67,15
71,35
72,35
79,69
wielkopolskie
71,05
75,15
76,80
80,37
zachodniopomorskie
68,95
72,30
74,30
76,90
Tabela 29. Odsetek szkół w województwach posiadających komputery w roku 2006
91
Odsetek szkół wyposażonych w komputery w powiatach Podkarpacia
ukazuje tabela 30.
Udział szkół wyposażonych w komputery
Ogółem
2003
2004
2005
2006
[%]
[%]
[%]
[%]
POLSKA
67,15
72,30
74,80
79,80
PODKARPACKIE
66,05
69,55
71,75
77,58
powiat dębicki
56,75
69,45
63,30
68,73
powiat kolbuszowski
79,20
76,90
71,55
84,06
powiat leżajski
84,35
73,25
85,05
89,73
powiat łańcucki
57,00
86,45
76,90
79,70
powiat mielecki
76,25
75,30
76,40
82,64
powiat niżański
74,55
62,65
79,10
79,81
49,00
63,10
56,45
65,19
powiat rzeszowski
68,65
83,05
75,45
80,35
76,40
85,55
86,75
89,59
powiat tarnobrzeski
81,15
81,70
87,80
90,00
powiat m. Rzeszów
78,85
73,50
81,00
86,12
63,35
75,60
74,45
80,00
powiat bieszczadzki
84,40
63,95
84,40
81,25
powiat brzozowski
69,55
74,50
76,45
74,36
powiat jarosławski
54,25
62,90
66,10
73,71
powiat jasielski
63,35
67,95
65,95
75,73
61,40
68,40
68,40
76,89
powiat lubaczowski
72,65
61,05
75,35
74,66
powiat przemyski
50,55
66,50
60,00
68,83
powiat przeworski
69,55
82,20
74,15
76,89
powiat sanocki
73,00
66,45
76,90
83,00
powiat strzyżowski
66,50
61,30
64,85
76,18
powiat leski
66,90
78,25
70,40
77,50
powiat m. Krosno
84,50
85,40
83,30
83,33
powiat m. Przemyśl
79,45
50,00
93,75
93,75
Tabela 30. Odsetek szkół wyposażonych w komputery
w województwie podkarpackim w 2006 roku
92
W roku 2006 wzrosła bardzo znacząco (o ponad 5000) ilość komputerów w szkołach Podkarpacia posiadających dostęp do Internetu, co
ukazuje tabela 31.
Komputery podłączone do Internetu
POLSKA
Ogółem
2003
2004
2005
2006
[sztuk]
[sztuk]
[sztuk]
[sztuk]
154 060
189 201
207 135
281 947
11 199
13 779
15 486
20 168
7 857
9 706
11 034
14 721
lubelskie
10 044
12 750
13 457
19 602
lubuskie
3 821
4 635
5 211
7 007
łódzkie
9 121
11 555
12 670
16 793
małopolskie
14 430
17 373
19 801
27 476
mazowieckie
20 334
23 631
25 706
37 729
4 177
5 302
5 675
7 653
11 262
14 121
15 062
20 485
podlaskie
5 388
6 735
7 178
9 038
pomorskie
8 735
10 486
11 646
15 470
16 038
19 880
22 121
28 331
świętokrzyskie
4 557
5 808
6 124
9 683
5 574
6 951
7 648
10 549
14 781
18 401
19 594
26 220
6 742
8 088
8 722
11 022
dolnośląskie
kujawsko-pomorskie
opolskie
podkarpackie
śląskie
wielkopolskie
zachodniopomorskie
Tabela 31. Liczba szkolnych komputerów z dostępem do Internetu
w województwach w 2006 roku
Dzięki wysokiej stopie wzrostu liczby jednostek w roku 2006 nasycenie
szkół województwa komputerami pozwalającymi uczniom korzystać z zasobów i usług Internetu osiągnęło najwyższy wskaźnik w kraju – 87%.
Odsetek komputerów szkolnych podłączonych do Internetu
Ogółem
2003
2004
2005
2006
[%]
[%]
[%]
[%]
POLSKA
70,03
75,01
78,26
83,07
dolnośląskie
69,75
74,94
78,91
84,12
kujawsko-pomorskie
67,42
73,75
77,37
82,49
lubelskie
72,14
75,91
78,11
83,34
lubuskie
69,68
75,19
77,73
81,41
łódzkie
66,79
73,02
76,76
81,09
małopolskie
71,07
76,54
80,41
86,00
mazowieckie
67,92
71,99
75,00
80,03
opolskie
67,19
73,06
76,34
80,92
podkarpackie
73,43
78,78
81,63
86,96
93
podlaskie
72,22
77,40
79,42
80,76
pomorskie
73,37
77,36
81,43
85,89
śląskie
69,15
75,42
80,37
83,56
świętokrzyskie
62,71
66,22
68,56
79,08
69,13
73,23
75,96
81,12
wielkopolskie
73,05
77,62
79,41
85,13
zachodniopomorskie
72,43
76,27
79,13
81,68
Tabela 32. Odsetek szkolnych komputerów z dostępem do Internetu w województwach
w 2006 roku
W szkołach powiatów Podkarpacia ilość komputerów podłączonych do
Internetu przedstawia się następująco:
Komputery podłączone do Internetu
POLSKA
2004
2005
2006
[sztuk]
[sztuk]
[sztuk]
[sztuk]
154 060
189 201
207 135
281 947
11 262
14 121
15 062
20 485
powiat dębicki
729
910
955
1 240
powiat kolbuszowski
374
486
492
678
powiat leżajski
454
524
537
820
powiat łańcucki
337
503
511
686
powiat mielecki
704
891
955
1 295
powiat niżański
369
529
546
706
315
449
456
779
1 001
1 293
1 359
1 802
526
655
702
832
powiat tarnobrzeski
335
454
479
584
powiat m. Rzeszów
590
636
723
1 000
174
199
214
292
powiat bieszczadzki
172
172
192
243
powiat brzozowski
476
598
672
871
powiat jarosławski
680
874
926
1 252
powiat jasielski
649
754
821
1 161
663
870
943
1 190
powiat lubaczowski
379
470
492
646
powiat przemyski
388
530
560
846
powiat przeworski
420
475
527
777
powiat sanocki
497
632
670
889
powiat strzyżowski
363
396
465
750
powiat leski
200
233
243
312
PODKARPACKIE
powiat rzeszowski
94
Ogółem
2003
powiat m. Krosno
210
248
269
366
powiat m. Przemyśl
257
340
353
468
Tabela 33. Liczba szkolnych komputerów z dostępem do Internetu w powiatach
Podkarpacia w 2006 roku
W powiatach województwa nasycenie szkolnymi komputerami z dostępem do Internetu przedstawia się następująco:
Odsetek komputerów szkolnych podłączonych do
Internetu
Ogółem
2003
2004
2005
2006
[%]
[%]
[%]
[%]
POLSKA
70,03
75,01
78,26
83,07
PODKARPACKIE
73,43
78,78
81,63
86,96
powiat dębicki
79,50
84,89
84,89
88,45
powiat kolbuszowski
73,91
76,18
77,85
85,39
powiat leżajski
83,00
86,33
87,18
92,03
powiat łańcucki
64,93
79,46
79,35
87,28
powiat mielecki
73,33
74,00
75,37
84,09
powiat niżański
77,68
89,06
90,70
89,59
57,80
67,72
68,47
81,06
powiat rzeszowski
72,59
79,62
81,87
86,26
81,80
85,73
90,00
95,30
powiat tarnobrzeski
75,45
86,64
89,87
95,89
powiat m. Rzeszów
84,53
86,30
88,17
88,34
91,58
90,45
95,54
93,29
powiat bieszczadzki
70,78
69,35
70,85
67,88
powiat brzozowski
67,71
72,93
82,25
84,56
powiat jarosławski
73,43
83,56
88,02
90,92
powiat jasielski
71,63
73,06
79,17
86,64
70,08
81,16
86,59
90,36
powiat lubaczowski
82,93
83,63
86,32
89,35
powiat przemyski
63,40
70,20
70,00
80,19
powiat przeworski
68,74
70,68
76,38
84,55
powiat sanocki
66,71
71,66
73,95
83,55
powiat strzyżowski
67,10
64,60
70,03
82,96
powiat leski
74,91
77,93
82,09
83,20
powiat m. Krosno
84,68
89,53
90,57
92,19
powiat m. Przemyśl
82,90
92,90
89,82
90,17
Tabela 34. Odsetek szkolnych komputerów z dostępem do Internetu w powiatach Podkarpacia
w 2006 roku
95
Poziom nasycenia infrastrukturą informatyczną szkół w powiązaniu z realizacją potrzeb edukacyjnych znacznie lepiej odzwierciedla
wskaźnik prezentujący liczbę uczniów korzystających z jednego komputera159. Liczbę uczniów przypadających na jeden szkolny komputer
w województwach w latach 2003-2006 przedstawia tabela 35.
Liczba uczniów przypadających na 1 komputer
Ogółem
2003
2004
2005
2006
[osoba]
[osoba]
[osoba]
[osoba]
POLSKA
35,50
28,00
25,00
17,98
dolnośląskie
35,00
28,00
24,50
18,14
kujawsko-pomorskie
39,50
31,50
27,00
20,28
lubelskie
33,00
25,50
23,50
15,80
lubuskie
40,00
32,00
27,50
19,68
łódzkie
35,50
27,50
24,50
18,65
małopolskie
32,50
27,00
23,50
16,48
mazowieckie
33,00
28,00
26,00
16,90
opolskie
34,00
26,00
23,50
16,88
podkarpackie
29,50
22,50
20,50
14,91
podlaskie
33,50
25,50
23,50
18,37
pomorskie
39,00
31,50
28,50
20,55
świętokrzyskie
40,00
31,00
28,50
17,50
40,00
31,00
28,00
20,29
wielkopolskie
33,50
26,50
24,50
18,07
zachodniopomorskie
37,00
30,00
28,00
20,90
Tabela 35. Liczba uczniów w województwach przypadających na 1 komputer
w szkołach w roku 2006
W roku 2006 najkorzystniejsze wskaźniki, bo zaledwie 12 uczniów
przypadających na jeden komputer, odnotowano w szkołach wiejskich powiatów ziemskich: krośnieńskiego, brzozowskiego i leskiego,
co prezentuje tabela 36.
Liczba uczniów przypadających na 1 komputer
96
Ogółem
2003
2004
2005
2006
[osoba]
[osoba]
[osoba]
[osoba]
POLSKA
35,50
28,00
25,00
17,98
PODKARPACKIE
29,50
22,50
20,50
14,91
powiat dębicki
30,00
24,00
21,50
16,12
powiat kolbuszowski
26,00
20,00
20,00
14,03
159
W ostatnich latach w polskim systemie oświaty dokonywano znaczących inwestycji w infrastrukturę informatyczną ze
środków Ministerstwa Edukacji Narodowej oraz Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego (pracownie komputerowe oraz Internetowe centra informacji multimedialnej w bibliotekach szkolnych i pedagogicznych).
W roku 2007 MEN wdraża ogólnopolski system gminnych centrów kształcenia na odległość. Z Europejskiego Funduszu
Społecznego na zakup pracowni komputerowych dla szkół MEN wydatkuje do końca 2008 około 460 mln zł.
powiat leżajski
24,50
21,00
20,00
13,18
powiat łańcucki
35,50
25,00
25,00
17,67
powiat mielecki
31,50
24,00
22,00
15,13
powiat niżański
31,00
20,50
20,00
15,03
39,50
25,50
25,50
15,29
powiat rzeszowski
26,50
22,00
19,50
13,54
34,50
24,50
22,00
17,47
powiat tarnobrzeski
24,00
17,00
16,50
13,11
powiat m. Rzeszów
40,00
34,00
29,50
21,30
44,50
40,00
34,50
24,52
powiat bieszczadzki
21,00
20,50
16,50
12,68
powiat brzozowski
22,00
17,50
15,00
12,05
powiat jarosławski
29,50
21,00
19,00
13,88
powiat jasielski
30,00
24,50
22,00
14,91
25,50
18,50
17,00
12,49
powiat lubaczowski
25,50
20,50
19,00
14,22
powiat przemyski
28,00
22,00
22,00
14,88
powiat przeworski
30,00
26,50
23,50
15,86
powiat sanocki
29,00
22,00
19,00
14,13
powiat strzyżowski
34,00
29,00
22,00
12,81
powiat leski
20,50
16,00
15,00
12,03
powiat m. Krosno
38,50
31,50
28,50
20,13
powiat m. Przemyśl
52,00
35,00
31,50
26,50
Tabela 36. Liczba uczniów przypadająca na 1 komputer w szkołach
województwa podkarpackiego w roku 2006
Inwestycje w infrastrukturę informatyczną i dostęp do Internetu szkół województwa podkarpackiego
w latach 2005-2006 doprowadziły do przełomowego wzrostu dostępu uczniów Podkarpacia do komputerów i do osiągnięcia mniejszej o jedną trzecią, najwyższej w Polsce wartości wskaźnika – 15 uczniów/
komputer. Nowoczesne pracownie komputerowe, zwłaszcza w szkołach wiejskich, powinny stać się środowiskiem wsparcia procesów permanentnej edukacji dla społeczeństwa informacyjnego w regionie.
Status i jakość Upowszechnienie wyższego wykształcenia i zapewnienie wysokiej jawykształcenia
wyższego a potrzeby
Podkarpacia
kości szkolnictwa trzeciego oraz czwartego stopnia dostosowanej do
potrzeb rozwojowych województwa stanowią warunek powodzenia
procesów transformacji województwa w region wiedzy i innowacji160.
W roku 2004 poziom wykształcenia mieszkańców województwa był
niższy niż średnia krajowa. Zaledwie 9,11% mieszkańców Podkarpacia
legitymowało się wówczas dyplomem wyższej uczelni, a aż 32,7%
posiadało wykształcenie podstawowe lub niepełne podstawowe (brak
statusu posiadania formalnego wykształcenia).
160
Por. Priorytet Regionalnej Strategii Innowacji Województwa Podkarpackiego na lata 2005-2013: Zwiększenie potencjału instytucji edukacyjnych, naukowych i badawczo rozwojowych regionu.
97
9,11%
32,73%
22,43%
wyższe
policealne i średnie zawodowe
średnie ogólnokształcące
zasadnicze zawodowe
podstawowe, niepełne podstawowe
7,97%
27,76%
Rysunek 17. Odsetek mieszkańców Podkarpacia w grupach wykształcenia w roku 2004
Źródło: Urząd Statystyczny w Rzeszowie (2004)
Rysunek 18 dowodzi jednak, iż od 1999 roku wzrasta liczba studentów szkół wyższych, a w 2007 roku osiągnęła ona ponad 78 000161.
Jednakże wartość wskaźnika liczby studentów na 10 000 mieszkańców regionu wynosił w 2005 roku zaledwie 374,6 i chociaż był wyższy od średniej w Unii Europejskiej – 369 osób, to odbiegał dalece od
średniej krajowej – 504 osoby162. Województwo podkarpackie zajmowało zatem pod tym względem przedostatnie miejsce w kraju.
Jednakże liczba studentów na Podkarpaciu szybko rośnie. Coraz większa ich grupa (27,8%) kształci się na uczelniach niepaństwowych. Za
dynamiką wzrostu liczby studentów nie nadąża jednak wzrost liczby
nauczycieli akademickich, powodując, iż stale rośnie liczba studentów
przypadających na jednego nauczyciela.
Głównym ośrodkiem akademickim Podkarpacia jest Rzeszów, gdzie
studiuje 67% studentów (48 tys.)
0
2000
4000
6000
8000
1999
2000
2001
2002
2003
2004
2005
uczelnie państwowe
uczelnie niepaństwowe
Rysunek 18. Studenci szkół wyższych województwa podkarpackiego w latach 1999-2005
Źródło: RPO Województwa Podkarpackiego na lata 2007-2013 (2007)
98
161
Województwo Podkarpackie, Regionalny Program Operacyjny Województwa Podkarpackiego na lata 2007-2013, projekt z dnia 13 lipca 2007, Diagnoza sytuacji społeczno-gospodarczej, s. 30.
162
Tamże, s. 7.
Odsetek osób z wykształceniem wyższym mieszkających w miastach Podkarpacia (14,8%) jest prawie
trzykrotnie większy niż osób zamieszkujących obszary wiejskie (4,6 %). Podkarpacką wieś zamieszkuje
populacja osób o niskim statusie formalnego wykształcenia i z niską funkcjonalnością posiadanej wiedzy.
Populacja ta – zgodnie z dowiedzioną w badaniach korelacją między poziomem wykształcenia a korzystaniem z Internetu – niemal nie korzysta z Internetu. Deficyt studentów W roku 2004 niespełna 5% ogólnej liczby studentów szkół wyższych
informatyki na
uczelniach Podkarpacia
Podkarpacia uczyło się na kierunkach informatycznych (w tym zaledwie 2% na kierunku informatyka stosowana, a 3% – informatyka i ekonometria). Znacząco większe są grupy studentów ekonomii
(11%),
administracji
(10%) oraz
zarządzania podkarpackim
i marketinguw(7%).
Struktura
kierunków kształcenia
w województwie
2004 r.
Ekonomia
Administracja
Pozostałe
Zarządzanie i marketing
Informatyka stosowana
Gospodarka turystyczna i hotelarstwo
Turystyka i rekreacja
Pedagogika
Informatyka
Rachunkowość i finanse przedsiębiorstw
Informatyka i ekonometria
Prawo
Mechanika i budowa maszyn
Socjologia
Rysunek 19. Struktura kierunków kształcenia w województwie podkarpackim w roku 2004
Źródło: M. Borowiec (2006)163
W roku 2006 w państwowych uczelniach wyższych województwa
uczyło się blisko 5 tys. studentów kierunków informatycznych, co sytuowało region na 11 miejscu w kraju ze wskaźnikiem nasycenia liczbą studentów informatyki na 10 tys. mieszkańców 23,2% (poniżej
średniej krajowej wynoszącej 26,5%). Należy jednak podkreślić, iż
w porównaniu do roku 2005 nastąpił bardzo istotny wzrost liczby studentów o blisko 1900 osób.
Liczba osób
Wartość wskaźnika na 10 tys.
mieszkańców
Pozycja w skali kraju
10 614
36,85
2
kujawsko-pomorskie
3 222
15,59
14
lubelskie
3 287
15,08
16
lubuskie
2 361
23,39
10
12 601
49,02
1
małopolskie
8 384
25,74
5
mazowieckie
17 528
33,94
3
opolskie
2 438
23,43
9
podkarpackie
4 894
23,23
11
podlaskie
2 942
24,54
8
Województwo
dolnośląskie
łódzkie
163
M. Borowiec, Rola rzeszowskiego ośrodka akademickiego w przestrzeni regionalnej Polski Południowo-Wschodniej
i procesie kształtowania Rzeszowskiego Obszaru Metropolitalnego, prezentacja podczas III Seminarium „Kierunki
rozwoju Rzeszowskiego Obszaru Metropolitalnego”, Świlcza, 15 czerwca 2007.
99
pomorskie
4 062
18,46
12
12 704
27,21
4
świętokrzyskie
1 971
15,31
15
3 600
25,18
6
wielkopolskie
6 112
18,11
13
zachodniopomorskie
4 194
24,80
7
100 914
26,47
śląskie
Polska
Tabela 37. Studenci kierunków informatycznych w szkołach państwowych w Polsce
Ta tendencja wzrostowa budzi nadzieje. Z badań wynika bowiem, iż
w najbliższych latach obok zawodów sektora finansowego na rynku
pracy największym zainteresowaniem cieszyć się będą zawody informatyczne: administratorzy baz danych i sieci informatycznych, analitycy, projektanci, operatorzy i inżynierzy obsługi systemów komputerowych oraz programiści. Szacuje się, że w roku 2010 deficyt kadry
informatycznej w Polsce osiągnie 16% (28 tys. pracowników)164.
Wciąż niska na tle innych regionów Polski liczba studentów kierunków informatycznych na Podkarpaciu
nie odpowiada potrzebom modernizacyjnym województwa w latach 2007-2013 i dynamice rozwoju
branż przemysłu w regionie absorbujących rozwiązania ICT. Deficyt ten, o ile nie zostanie przezwyciężony, może stanowić jeden z czynników hamujących transformację regionu w kierunku gospodarki wiedzy.
Umiejętności Jedną z kluczowych umiejętności cywilizacyjnych jest obecnie
korzystania
z komputera
zdolność do obsługi komputera silnie powiązana z korzystaniem
z Internetu. Poziom kompetencji mieszkańców województwa podkarpackiego w tym zakresie był w roku 2005 skrajnie niski i daleko odbiegał od wartości wskaźnika w innych regionach.
Umiejętność posługiwania się komputerem
Województwo
dolnośląskie
Wysokie
Przeciętne
Niskie
9,2
23,62
51,84
15,34
kujawsko-pomorskie
6,77
22,56
50,38
20,3
lubelskie
8,42
27,37
49,47
14,74
lubuskie
7,96
19,47
53,98
18,58
łódzkie
5,24
19,48
50,19
25,09
małopolskie
8,06
26,13
49,35
16,45
3,9
25,73
51,27
19,1
opolskie
4,21
25,26
49,47
21,05
podkarpackie
8,04
21,11
18,09
52,76
podlaskie
11,21
25,86
50,00
12,93
pomorskie
6,07
19,43
59,51
14,98
śląskie
4,91
26,92
48,72
19,45
świętokrzyskie
3,16
28,42
53,68
14,74
mazowieckie
100
Bardzo
wysokie
164
T. Pomianek (red.), Raport: Rynek pracy w Polsce i innych krajach Unii Europejskiej, wyd. VI poszerzone i uaktualnione, Wyższa Szkoła Informatyki i Zarządzania w Rzeszowie, Rzeszów 2007.
7,63
23,73
50,85
17,8
wielkopolskie
4,52
19,68
57,18
18,62
zachodniopomorskie
7,14
22,86
49,29
20,71
6,24
23,77
51,75
18,24
Ogółem
Tabela 38. Umiejętność posługiwania się komputerem według województw
Aż 52,8% mieszkańców Podkarpacia deklarowało niskie umiejętności posługiwania się komputerem, co lokowało region zdecydowanie
na końcu polskiej stawki. Drugi od końca wskaźnik niskich kwalifikacji cechował województwo łódzkie, lecz wynosił znacznie mniej, bo
25,1%. Także w kategorii przeciętnych kwalifikacji wartość wskaźnika dla Podkarpacia wynosiła co najmniej dwukrotnie mniej niż w innych województwach (18,1%). Wysokie umiejętności posiadało 21,1%
mieszkańców, a bardzo wysokie tylko 8%.
Klucz do odpowiedzi na pytanie o niski poziom alfabetyzacji komputerowej oraz umiejętności informatyczne cechujące mieszkańców
Podkarpacia znajduje się w regionalnym systemie edukacji. Jak już
wspomniano, badania Diagnoza Społeczna 2005 potwierdzają silny
bezpośredni związek między niskim poziomem wykształcenia mieszkańców i małym stopniem korzystania przez nich z Internetu. Aż
60% mieszkańców Podkarpacia nie posiada wykształcenia średniego, zaś blisko 28% populacji to absolwenci szkół zawodowych, które
w badaniach jakości edukacji osiągają najniższe wyniki, szczególnie
w testach badających tzw. funkcjonalność wiedzy, powiązaną z umiejętnościami życia i pracy w otoczeniu ICT165.
Zdaniem M. Piątkowskiego w Polsce u uczniów szkół średnich i zawodowych nie następuje wzrost funkcjonalności wiedzy (functional literacy), która jest kluczem do produktywnej absorpcji ICT166. Ranking
PISA pokazuje, że mamy dużo do nadrobienia, szczególnie w zakresie matematyki – najważniejszej dla rozwoju zaawansowanych
umiejętności ICT – dowodzi Piątkowski. Pomimo trwających zmian
w programach kształcenia, zmierzających do zwiększenia zakresu
funkcjonalności wiedzy i zmniejszenia liczby encyklopedycznych faktów, niewystarczające szkolenia nauczycieli, słabe bodźce finansowe
i opór wykładowców wobec zmian ograniczają tempo poprawy. (…)
Należy podjąć dalsze działania stymulujące umiejętność niezależnego
rozwiązywania problemów, wykształcające kreatywność i innowacyjność, a także poprawiające zdolność do pracy w grupach.
Deficyt funkcjonalności wiedzy u absolwentów szkół średnich i zawodowych, stanowiących blisko jedną trzecią mieszkańców województwa, negatywnie oddziałuje na powstawanie nowych miejsc pracy na
Podkarpaciu. Przedsiębiorcy z regionu warunkują zatrudnienie posiadaniem kwalifikacji w tym zakresie, a umiejętność obsługi komputera
sytuują wysoko w hierarchii cech idealnego kandydata na pracownika,
równie istotną, co znajomość branży i rynku167.
101
165
OECD, Program for International Students Assesment (PISA), Learning for Tommorow’s Word. First Results from
PISA 2003.
166
M. Piątkowski, Polska – kulejąc w kierunku społeczeństwa informacyjnego, „e - Mentor”, nr 4(16), Warszawa 2006,
s. 15.
167
T. Pomianek (red.), Raport: Rynek pracy w Polsce i innych krajach Unii Europejskiej, wyd. VI poszerzone i uaktualnione, Wyższa Szkoła Informatyki i Zarządzania w Rzeszowie, Rzeszów 2007, s. 59.
0%
20%
40%
60%
80%
obsługa komputera
92,78%
znajomość języków obcych
68,8%
doświadczenie zawodowe
ukończone dodatkowe kursy specjalistyczne
100%
64,2%
50,0%
znajomość rynku, branży, dziedziny
77,3%
wiedza zawodowa (teoretyczna i praktyczna)
94,6%
Rysunek 20. Kompetencje idealnego kandydata na pracownika
na Podkarpaciu wg pracodawców
Źródło: Rynek pracy w Polsce i innych krajach Unii Europejskiej (2007)
Autorzy raportu Diagnoza społeczna 2005 wskazują na fakt, iż w latach 2003-2005 odsetek ludzi aktywnych edukacyjnie wzrósł w miastach z 18% do 25% oraz na wsi z 7,5% do 9%. Oznacza to, że
dysproporcje między miastem a wsią w tym zakresie pogłębiły się.
Niekorzystne wskaźniki edukacyjne cechują mieszkańców wsi i miast
poniżej 200 tys. mieszkańców w wieku 30-39 lat. Osoby starsze (powyżej 39 lat) niemal nie korzystają ze szkoleń i kursów.
Ponadto ustalono, że proces doskonalenia kwalifikacji ludności dorosłej ma w Polsce wciąż niewielki zasięg i jest wysoce selektywny. Ten
niezwykle istotny wynik (…) upoważnia do stwierdzenia o narastających dysproporcjach szans rozwojowych mieszkańców miast i wsi
oraz o istnieniu luki kompetencyjnej między wymienionymi grupami
ludności, która pogłębia się w miarę przechodzenia do starszych grup
wieku. Kształcenie ustawiczne – jeden z podstawowych warunków
zwiększania zdolności do zatrudnienia – ma w Polsce wciąż charakter
marginalny.
Skrajnie niskie umiejętności obsługi komputera cechujące mieszkańców województwa podkarpackiego,
niewynikające z braku komputerów i dostępu do Internetu168, wskazują na kontekst szerszego deficytu
umiejętności cywilizacyjnych występujący w przeważającej części populacji regionu, zwłaszcza mieszkającej na wsi. Czynnik ten będzie w latach 2007-2013 silnie hamować procesy rozwoju branż wymagających absorpcji ICT, a w rezultacie ograniczać dynamikę transformacji regionu w kierunku gospodarki wiedzy. 102
168
Tak niski poziom umiejętności w obsłudze komputerów nie znajduje uzasadnienia w ograniczeniach w dostępie do
sprzętu. Województwo podkarpackie cechuje bowiem średni poziom korzystania z Internetu.
103
2.5
104
2.5 Samorządy Podkarpacia
motorem e - Rozwoju
województwa
Odpowiedzialność W krajach Unii Europejskiej rozwój społeczeństwa informacyjnego stysamorządów za
e - Integrację
społeczeństwa
mulowany jest w znaczącym stopniu przez czynniki społeczne i gospodarcze występujące na poziomie lokalnym. Kompetencje samorządów
obejmują bowiem kluczowe zagadnienia e - Rozwoju, m.in.: szkolnictwo podstawowe, średnie i policealne oraz edukację dorosłych, zwalczanie wykluczenia społecznego i bezrobocia, wspieranie rozwoju gospodarczego, zapewnienie opieki zdrowotnej, a także modernizację
zarządzania terytorium i usprawnienie świadczenia usług publicznych
dla mieszkańców. To właśnie na poziomie lokalnym realizują się procesy, dzięki którym możliwe jest włączanie do społeczeństwa informacyjnego grup osób z różnych powodów wykluczonych z dostępu do informacji i usług Internetu oraz wyłączonych z komunikacji elektronicznej.
Nazywamy je zbiorczo procesami e - Integracji169. Komisja Europejska
– w strategii i2010 – Europejskie społeczeństwo informacyjne dla wzrostu i zatrudnienia nadała im wysoki priorytet170.
Wzmocnienie spójności społecznej, ekonomicznej i terytorialnej poprzez zwiększenie dostępności produktów i usług ICT, również w regionach słabiej rozwiniętych, jest ekonomiczną, społeczną, etyczną i polityczną koniecznością.
W strategii i2010 kładzie się duży nacisk na powszechny udział i na wyposażenie wszystkich obywateli w podstawowe umiejętności cyfrowe. ICT mają duży
potencjał w zakresie poprawy jakości życia obywateli. Mogą przyczynić się do
poprawy zdrowia obywateli dzięki nowym usługom zdrowotnym i socjalnym,
których wprowadzenie staje się możliwe właśnie dzięki ICT. W kontekście wyzwań demograficznych stojących przed Europą, ICT mogą pomóc w zwiększeniu wydajności i efektywności publicznych systemów ochrony zdrowia i opieki
społecznej. ICT mogą również być ważnym czynnikiem wspomagającym różnorodność kulturową Europy, ponieważ dzięki nim europejskie dziedzictwo
i twórczość kulturalną można udostępnić większej liczbie osób. Technologie te
są również narzędziem wspomagającym ochronę środowiska, np. w dziedzinie monitorowania i postępowania w następstwie katastrof oraz poprzez czyste,
energooszczędne i wydajne procesy produkcyjne. Wreszcie, ICT mogą również
przyczynić się do zwiększenia bezpieczeństwa transportu i uczynić go bardziej
czystym i energooszczędnym171.
169
ang. e - Inclusion.
Komisja Wspólnot Europejskich, Komunikat Komisji do Rady, Parlamentu Europejskiego, Europejskiego Komitetu
Ekonomiczno-Społecznego oraz Komitetu Regionów, i2010 – Europejskie społeczeństwo informacyjne dla wzrostu
i zatrudnienia, Bruksela, 1 czerwca 2005, COM (2005) 229 końcowy, s. 11.
171
Tamże; Por. rozdział I niniejszego opracowania.
170
105
Jakkolwiek osoby objęte wykluczeniem cyfrowym nie stają się automatycznie wykluczonymi społecznie – to brak dostępu do usług i treści Internetu stanowi dziś ważny czynnik zwiększający ryzyko objęcia
wykluczeniem społecznym, a zatem znalezienia się w sferze cywilizacyjnej, kulturowej i ekonomicznej marginalizacji172. Inicjatywy i działania e - Integracji mają skutecznie zapewnić udział indywidualnych
osób i społeczności we wszystkich wymiarach społeczeństwa informacyjnego oraz gospodarki wiedzy poprzez korzystanie z ICT. Staje
się to możliwe dzięki usuwaniu barier dostępności ICT w celu efektywnego korzystania z dobrodziejstw Internetu.
Z drugiej strony technologie teleinformatyczne stanowią narzędzia
wspomagające równy, nieograniczony i aktywny udział obywateli
w procesach społecznych na wszystkich polach – w budowaniu relacji
społecznych w lokalnym środowisku, w pracy, w kulturze i polityce173.
e - Integracja koncentruje się na rozwiązaniach ICT dla osób niepełnosprawnych oraz grup specjalnego ryzyka, a także umożliwiających
samodzielne skorzystanie z pomocy przez osoby indywidualne i społeczności lokalne.
Nie należy jednak jej mylić lub utożsamiać z samym zapewnieniem
warunków organizacyjno - technicznych do korzystania i stosowania
ICT przez społeczeństwo, nazywanym czasem e - Zastosowaniem174.
Samo udostępnienie infrastruktury teleinformatycznej (podaż) nie
wystarcza, jeśli nie towarzyszą mu praktyczne umiejętności korzystania z e - usług, wiedza dziedzinowa umożliwiająca zrozumienie treści oraz wola korzystania z usług świadczonych w nowoczesny, choć
odbiegający od dotychczasowej praktyki sposób działania (popyt).
W latach 2007-2013 samorządy regionów zagrożonych wykluczeniem
cyfrowym stają przed trzema strategicznymi wyzwaniami:
• uchronienia się przed tworzeniem nowych podziałów i dysproporcji w dostępie do ICT oraz usług i treści cyfrowych,
a także poszerzania istniejących (przeciwdziałanie wykluczeniu
cyfrowemu)
• wykorzystania ICT do ograniczania stopnia oraz zakresu
dyskryminacji, wykluczenia społecznego i do pełniejszego
włączania osób, grup i obszarów w niekorzystnym położeniu socjalnym (integracja społeczna dzięki ICT)
• wzmocnienia aktywnego uczestnictwa większości obywateli w procesach społecznych dzięki wykorzystaniu ICT dla
wsparcia spójności społecznej, konkurencyjności i demokracji175
(e - Demokracja).
Ponadto samorządy lokalne i regionalne wykorzystywać mogą rozwiązania teleinformatyczne do zapewnienia większej spójności polityk i programów społecznych ze zróżnicowanymi potrzebami
mieszkańców:
172
106
W latach 2004-2007 w Polsce największą i – zdaniem autorów niniejszego opracowania: nadmierną – wagę władze
samorządowe przykładały od budowy infrastruktury teleinformatycznej, głównie do wdrażania projektów elektronicznej administracji w urzędach samorządowych. Niewielką natomiast – do projektów usług świadczonych drogą
elektroniczną dla mieszkańców w sposób łatwy i przyjazny, wsparty szkoleniami i promocją. Postulat nadania priorytetu dla projektów e - Integracji w polskich regionach wynika zatem także z wniosków z analizy projektów działania
1.5 ZPORR przeprowadzonej we wrześniu 2007 r. przez Stowarzyszenie „Miasta w Internecie” na zlecenie MSWiA.
173
eEurope Advisory Group, e-Inclusion: New challenges and policy recommendations, Report co-ordinated by David
Kaplan, lipiec 2005.
174
ang. e - Adoption.
175
eEurope Advisory Group, e-Inclusion: New challenges and policy recommendations, Report co-ordinated by David
Kaplan, lipiec 2005, s. 18.
• jako efektywne narzędzia do wsparcia pracowników socjalnych
w ich pracy
• dla rozwijania kluczowych umiejętności niezbędnych do życia i pracy w środowisku gospodarki wiedzy (w tym funkcjonalnej alfabetyzacji komputerowej) w sposób dostosowany do indywidualnych
oczekiwań i potrzeb
• dla zapewnienia nowych możliwości mediacji i negocjacji
• dla włączenia mieszkańców w proces definiowania i oceny lokalnych
polityk społecznych
• dla zachęcania do samodzielnego korzystania z edukacji przez całe
życie176 oraz udostępniania odpowiednich narzędzi edukacji, szczególnie dla małych i średnich przedsiębiorstw oraz społeczności
w niekorzystnym położeniu
• dla ułatwiania wykorzystania e - umiejętności177 pracowników w zawodach niewymagających wysokich kwalifikacji
• dla rozwijania publicznych usług dostępnych drogą elektroniczną
(szczególnie elektronicznej administracji) oraz zwiększenia dostępności i zapewnienia udziału w konsultacjach on-line organizacji pozarządowych i grup społecznie niedowartościowanych178.
W Polsce, szczególnie na Podkarpaciu, poziom wiedzy o zastosowaniu ICT do stymulowania integracji
społecznej oraz wyrównywania szans życiowych grup i społeczności znajdujących się w niekorzystnym
położeniu socjalnym jest bardzo niski. Inicjatywy i projekty e - Integracji – czynnika kluczowego dla zwalczania wykluczenia cyfrowego w różnych jego przejawach oraz włączania obywateli w procesy demokratyczne – nie była jak dotąd dostrzegana przez władze publiczne jako narzędzie rozwiązywania realnych
problemów regionu.
2.5.1 Infrastruktura społeczeństwa informacyjnego w gminach i powiatach Podkarpacia
W okresie od kwietnia do lipca 2007 roku Stowarzyszenie „Miasta
w Internecie” przeprowadziło badanie ankietowe dla uzyskania ilościowych wskaźników dotyczących infrastruktury teleinformatycznej samorządów województwa podkarpackiego, stanu kadr informatycznych oraz postępu w realizacji projektów teleinformatycznych,
a także wielkości nakładów na projekty społeczeństwa informacyjnego179. Wyniki tego badania prezentuje niniejszy podrozdział Strategii.
107
176
ang. lifelong learning.
ang. e - Skills.
178
eEurope Advisory Group, e - Inclusion: New challenges and policy recommendations, Report co-ordinated by David
Kaplan, lipiec 2005, s. 18.
179
W badaniu ankietowym uzyskano odpowiedzi 100% respondentów – samorządów powiatowych oraz gminnych województwa podkarpackiego, co potwierdza duże zainteresowanie władz regionu opracowaniem i realizacją Strategii
Informatyzacji Województwa Podkarpackiego na lata 2007-2013.
177
Wartości podstawowych 14 wskaźników zawiera tabela 39.
Wskaźnik
Gminy
Powiaty180
Odsetek stałych pracowników urzędu zajmujących się obsługą infrastruktury i sprzętem teleinformatycznym
61,6%
97,7%
Średnia liczba stałych pracowników urzędu zajmujących się obsługą infrastruktury i sprzętem teleinformatycznym
1,16
1,93
59,48%
90,91%
87,6%
56,8%
341,08 zł
577,91 zł
Odsetek urzędów, dla których głównym dostawcą jest TP S.A.
74,3%
50%
Odsetek JST posiadających serwis internetowy
97,3%
95,4%
Odsetek jednostek samorządu lokalnego, w których w latach
2004-2006 zrealizowano projekty społeczeństwa informacyjnego
30,1%
27,7%
Odsetek jednostek samorządu lokalnego realizujących w 2007
roku projekty społeczeństwa informacyjnego
12,4%
27,3%
Średnia wartość projektów społeczeństwa informacyjnego realizowanych w 2007 roku przez jednostki samorządu lokalnego
129 923,6 zł
312 943,7 zł
Odsetek jednostek samorządu lokalnego planujących realizację
w nadchodzących latach projektów społeczeństwa informacyjnego
46,41%
77,27%
811 169,7 zł
366 111,1 zł
Odsetek urzędów nieposiadających i niekorzystających z elektronicznego obiegu dokumentów
86%
80%
Odsetek jednostek samorządu terytorialnego nieposiadających
strategii (planu, programu) rozwoju społeczeństwa informacyjnego na najbliższe lata zaakceptowanego przez władze
95,74%
90%
Pracownicy urzędów
Odsetek pracowników urzędu zajmujących się utrzymaniem i obsługą systemów teleinformatycznych, którzy uczestniczyli w kursach i szkoleniach dla informatyków
Internet w urzędach
Komputery z dostępem do Internetu w urzędach
Średni koszt miesięcznego dostępu do Internetu w urzędzie
Projekty społeczeństwa informacyjnego
Średnia wartość projektów społeczeństwa informacyjnego planowanych do realizacji w nadchodzących latach przez jednostki
samorządu lokalnego
Inne
180
Tabela 39. Wartości podstawowych wskaźników uzyskane w badaniu ankietowym SMWI
Informatycy W urzędach administracji samorządowej województwa podkarpackiew administracji
lokalnej Podkarpacia
go pracuje około 260 informatyków oraz osób wskazanych w badaniu jako stali pracownicy urzędu zajmujący się obsługą infrastruktury
i sprzętu teleinformatycznego. W większości urzędów gmin pracuje
jeden informatyk, zaś w starostwach na ogół dwóch.
W urzędach gmin na potrzeby informatyków przeznaczono 132,5 etatu, w starostwach odpowiednio – 44,5 etatu. Ponadto w urzędach
gmin zatrudniono 82 konsultantów zewnętrznych (w starostwach tylko jednego). W tej grupie zawodowej znacznie częściej ze szkoleń
i kursów korzystali w roku 2006 pracownicy starostw (aż 91%).
108
Komputery i Internet W urzędach administracji samorządowej w województwie podkarpacw urzędach kim pracowało w roku 2005 średnio 48,5 pracowników, niemal o poPodkarpacia łowę mniej niż w silnie zurbanizowanym województwie śląskim181.
180
Ilekroć w opracowaniu jest mowa o starostwach powiatowych wziąto pod uwagę również urzędy miast – siedzib
powiatów grodzkich.
181
ARC Rynek i Opinie, Stopień informatyzacji urzędów w Polsce. Raport generalny z badań ilościowych dla MSWiA,
2 edycja badania, Warszawa 2005.
Liczba pracowników starostw powiatowych tego ostatniego regionu
osiągnęła średnio aż 262 osób przy 104,6 na Podkarpaciu.
Dwa lata później badanie SMWI wykazało, że średnia liczba pracowników starostw nieco wzrosła do 117,6, zaś pracowników urzędów
gmin wszystkich typów wynosiła 33,5, o 4 osoby mniej niż w badaniu
z 2005 r.182
Dostęp pracowników urzędów do ICT w roku 2007
Gminy
Powiaty
Średnia liczba pracowników w urzędzie
33,5 osób
117,6 osób
Średnia liczba komputerów w urzędzie
29,8 sztuk
95,3 sztuk
89,2%
81%
26 sztuk
70,7 sztuk
87,1%
74,2%
Odsetek pracowników z dostępem do komputera
Średnia liczba komputerów z dostępem do Internetu
Odsetek komputerów z dostępem do Internetu
Tabela 40. Dostęp pracowników urzędów województwa podkarpackiego do ICT w roku 2007
Sprzęt komputerowy w urzędach gmin
30,08
25,68
22,12
22,12
używany powyżej 4 lat
używany mnie niż 2 lata
używany od 3 do 4 lat
Rysunek 21. Struktura czasu użytkowania sprzętu komputerowego w urzędach gmin
Blisko połowa komputerów w urzędach gmin (47,8%) to sprzęt dwulub trzyletni, niemal co trzeci komputer użytkowany jest dłużej niż
4 lata.
Podobnie jak w przypadku urzędów gmin, starostwa powiatowe dysponują jedną trzecią starego sprzętu – 31,62% komputerów czteroletnich i starszych.
182
Tamże.
109
Struktura czasu użytkowania sprzętu komputerowego
w starostwach powiatowych na Podkarpaciu
31,62
27,47
18,38
22,53
używany powyżej 4 lat
używany mnie niż 2 lata
Rysunek 22. Struktura czasu użytkowania sprzętu komputerowego w starostwach powiatowych
Najnowszy park komputerowy mają urzędy gmin, miast i starostwa
w powiatach: ropczycko-sędziszowskim (53,2%), kolbuszowskim
(34,4%) oraz krośnieńskim (33,2%). Najmniej komputerów użytkowanych nie dłużej niż dwa lata znajduje się w urzędach powiatów: leskiego (zaledwie 10%) i tarnobrzeskiego (13,7%).
25,81
27,27
13,67
16,96
20,57
34,38
21,94
20,00
32,32
53,22
31,82
30,37
b.d.
22,01
24,56
28,24
28,24
16,43
25,33
28,06
32,00
33,22
26,62
110
10,00
18,06
Rysunek 23. Odsetek komputerów w urzędach samorządowych użytkowanych nie dłużej
niż dwa lata w powiatach Podkarpacia
Trzy czwarte (74,2%) urzędników starostw korzystało w pracy z komputera z dostępem do Internetu, chociaż tylko nieco więcej niż połowa (56,8%) komputerów w starostwach była podłączona do sieci.
Oznacza to, że pracownicy ci aktywnie poszukiwali możliwości dostępu do treści i usług Internetu.
Brak dostępu do Internetu w pracy zadeklarowało zaledwie 13% pracowników urzędów gmin, co oznacza, że niemal wszyscy urzędnicy
gminni posiadali komputery z łączem internetowym.
Niemal wszystkie powiaty (95,4%) oraz gminy Podkarpacia (97,3%)
posiadały oficjalny serwis informacyjny w Internecie.
92,17
54,55
99,31
83,33
81,92
90,59
89,03
98,68
88,44
94,76
96,77
72,68
100,00
88,98
71,05
87,68
74,68
75,00
92,04
79,30
86,43
88,85
88,24
100,00
Rysunek 24. Odsetek komputerów z dostępem do Internetu w urzędach samorządowych
w powiatach Podkarpacia
Wszystkie komputery w urzędach powiatów bieszczadzkiego i grodzkiego – miasta Rzeszowa są połączone z Internetem. Najniższe wartości wskaźnika dostępności Internetu w urzędach mają powiaty: grodzki – miasta Tarnobrzega (54,5%) oraz grodzki – miasta
Przemyśla (75%).
111
Typ łącza dostępowego do Internetu w urzędach Podkarpacia
5,49
0,61
1,83
DSL
1,83
Neostrada
12,8
Stałe łącze
Modemowy
Bezprzewodowy
Satelitarny
14,02
62,8
Radiowy
Rysunek 25. Typ łącza dostępowego do Internetu w urzędach samorządowych Podkarpacia
W województwie podkarpackim przeważającą większość stanowiły urzędy posiadające jedno łącze stałe. Obecnie wyraźna większość
urzędów korzysta obecnie z DSL (62,80%). Na usługę dostępową
TP SA – Neostradę oraz stałe łącze wskazała ponad jedna czwarta samorządów. Kilkanaście gmin obsługuje firma Multimedia Polska,
pojedyncze TTcomm SA183, Crowley184 oraz Pilicka Telefonia185. Dwa
urzędy korzystały z łącza w technologii satelitarnej. Głównym dostawcą usługi dostępowej do urzędów samorządowych Podkarpacia
jest Telekomunikacja Polska SA, której klientami jest trzy czwarte
urzędów gmin i połowa starostw. Średni miesięczny koszt takiej usługi wyniósł w urzędach gmin – 341 zł, zaś w starostwach – 578 zł.
Przepustowość łączy internetowych w urzędach gmin Podkarpacia
Przepustowość
64 kb/s
128 kb/s
256 kb/s
512 kb/s
1 Mb
2 Mb
> 2 Mb
Ilość gmin
3
8
6
38
44
38
22
Tabela 41. Przepustowość łączy internetowych w urzędach gmin Podkarpacia
Źródło: badanie ankietowe przeprowadzone przez Wojewódzkie Ośrodki Informatyki Terenowych
Baz Danych na zlecenie MSWiA w październiku 2006 r.186
Tylko w jednej trzeciej (36%) gmin możliwe jest zastąpienie obecnego dostawcy usługi internetowej innym operatorem lub wykupienie
usługi w celu zwiększenia niezawodności oraz bezpieczeństwa łączy.
Wartość tego wskaźnika nie odbiega istotnie od średniej krajowej.
Istnieje inny dostawca Internetu
Liczba gmin
w województwie
% gmin
dolnośląskie
45
169
27%
kujawsko-pomorskie
48
144
33%
lubelskie
52
213
24%
lubuskie
24
83
29%
łódzkie
73
177
41%
Województwo
112
183
http://www.ttcomm.pl/
http://www.crowley.pl/mainpage.dhtml
185
http://www.pilicka.com.pl/
186
MSWiA, Projekt PESEL2, Stan infrastruktury teleinformatycznej państwa. Podłączenie do Internetu urzędów gmin
w Polsce. Analiza wyników, Warszawa 2007.
184
małopolskie
70
182
38%
mazowieckie
82
314
26%
opolskie
18
71
25%
podkarpackie
58
159
36%
podlaskie
25
118
21%
pomorskie
55
123
45%
śląskie
60
167
36%
świętokrzyskie
40
102
39%
30
116
26%
wielkopolskie
84
226
37%
zachodniopomorskie
31
114
27%
Tabela 42. Alternatywni dostawcy usługi dostępu do Internetu w gminach Podkarpacia
Źródło: badanie ankietowe przeprowadzone przez Wojewódzkie Ośrodki Informatyki Terenowych
Baz Danych na zlecenie MSWiA w październiku 2006 r.
Blisko jedna trzecia komputerów w urzędach administracji samorządowej Podkarpacia uległa amortyzacji i powinna zostać zastąpiona nowym sprzętem odpowiadającym potrzebom lokalnym. Znacząca część
urzędów posiada dostęp do Internetu na poziomie umożliwiającym świadczenie usług drogą elektroniczną, jednakże trzeba pamiętać, że administracja należy do uprzywilejowanych klientów operatorów
teleinformatycznych. Dostęp mieszkańców do Internetu po przystępnej cenie w gminach wiejskich jest
utrudniony, a w niektórych niemożliwy. Rozwiązania Badanie firmy ARC Rynek i Opinie w 2005 roku pozwoliło uzyskać inInformatyczne gminach formacje na temat wybranych rozwiązań teleinformatycznych obecregionu
nych w gminach Podkarpacia.
Wśród rozwiązań sieciowych najbardziej popularnym rozwiązaniem
jest kablowy LAN187, który łączy infrastrukturę komputerową w blisko
90% urzędów gmin Podkarpacia. Sieć ta pozwala na wdrożenie rozwiązań typu Intranet188, co nastąpiło w niemal 40% urzędów.
Odsetek urzędów gmin Podkarpacia posiadający dane rozwiązanie sieciowe w roku 2005
Bezprzewodowy
LAN [%]
Kablowy LAN
[%]
Intranet
[%]
Extranet189
[%]
Żadne z wymienionych [%]
8,7
88,7
38,8
2,6
3,4
189
Tabela 43. Odsetek urzędów gmin Podkarpacia posiadających dane rozwiązanie sieciowe
W 2005 roku w blisko połowie gmin regionu działał co najmniej jeden
publiczny punkt dostępu do Internetu (PIAP), co oznacza, że na przełomie lat 2004/2005 blisko jedna czwarta samorządów Podkarpacia
zdecydowała się na zainwestowanie w tego typu udogodnienia dla
mieszkańców. 30% gmin posiadała jedno telecentrum (PIAP), blisko
7% – dwa, zaś niemal 11% – trzy i więcej.
113
LAN (ang. Local Area Network) – komputerowa sieć lokalna o małym zasięgu obejmująca np. budynek.
188
Intranet – wydzielona sieć wewnętrzna oparta na rozwiązaniach stosowanych w Internecie – tych samych standardach, protokołach i aplikacjach. Podstawowym celem Intranetu jest ułatwienie pracownikom dostępu do tych
samych danych i usług.
189
Ekstranet – rozszerzenie wewnętrznej sieci komputerowej instytucji wykorzystujące technologie i protokoły stosowane w Internecie (przede wszystkim TCP/IP). Ekstranety spotyka się najczęściej w zastosowaniach biznesowych,
gdzie traktowane są jako „przedłużenie” Intranetu, służąc wymianie informacji z partnerami, klientami, dostawcami.
W administracji umożliwiają pracę urzędników w wielu budynkach lub telepracę – zdalne korzystanie z aplikacji informatycznych urzędu przez wielu pracowników.
187
Odsetek gmin Podkarpacia posiadający daną liczbę PIAP w roku 2005
0
1
2
3 i więcej
53,3%
29,5%
6,7%
10,7%
Tabela 44. Odsetek urzędów gmin Podkarpacia posiadających daną liczbę
publicznych punktów dostępu do Internetu (PIAP)
W 2007 roku publicznych punktów dostępu do Internetu było już –
wg danych MSWiA – wyraźnie więcej. Wszystkie powiaty ziemskie –
za wyjątkiem bieszczadzkiego i stalowowolskiego – posiadały więcej
niż 3 telecentra. Najwięcej, aż 17, zlokalizowanych jest na terenie powiatu rzeszowskiego.
PIAP utworzone w ramach projektu IKONKA
Lp.
114
Powiat
Liczba PIAP
1.
Powiat bieszczadzki
3
2.
Powiat brzozowski
5
3.
Powiat dębicki
6
4.
Powiat jarosławski
8
5.
Powiat jasielski
6.
Powiat kolbuszowski
5
7.
Powiat krośnieński
8
8.
Powiat leski
7
9.
Powiat leżajski
7
10.
Powiat lubaczowski
7
11.
Powiat łańcucki
7
12.
Powiat mielecki
12
13.
Powiat niżański
6
14.
Powiat przemyski
9
15.
Powiat przeworski
9
16.
Powiat ropczycko-sędziszowski
5
17.
Powiat rzeszowski
17
18.
Powiat sanocki
7
19.
Powiat stalowowolski
3
20.
Powiat strzyżowski
5
21.
Powiat tarnobrzeski
5
22.
m. Krosno
0
23.
m. Przemyśl
1
24.
m. Rzeszów
2
25.
m. Tarnobrzeg
1
10
Ogółem
155
Tabela 45. Publiczne punkty dostępu do Internetu (PIAP) w powiatach Podkarpacia
utworzone w ramach projektu IKONKA
Źródło: opracowanie własne SMWI na podstawie danych MSWiA (2007)
Jednym z typów PIAP są tzw. Gminne Centra Informacji190, których
sieć tworzy od 2002 roku Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej
przy udziale Wojewódzkich Urzędów Pracy. Obecnie w 16 województwach działają 963 GCI, na Podkarpaciu – 63. Ich rozkład geograficzny w powiatach przedstawia tabela 46.
Lp.
Powiat
Liczba GCI
1.
Powiat bieszczadzki
1
2.
Powiat brzozowski
2
3.
Powiat dębicki
4
4.
Powiat jarosławski
2
5.
Powiat jasielski
1
6.
Powiat kolbuszowski
2
7.
Powiat krośnieński
5
8.
Powiat leski
1
9.
Powiat leżajski
1
10.
Powiat lubaczowski
2
11.
Powiat łańcucki
5
12.
Powiat mielecki
5
13.
Powiat niżański
3
14.
Powiat przemyski
4
15.
Powiat przeworski
5
16.
Powiat ropczycko-sędziszowski
4
17.
Powiat rzeszowski
7
18.
Powiat sanocki
2
19.
Powiat stalowowolski
2
20.
Powiat strzyżowski
3
21.
Powiat tarnobrzeski
2
Ogółem
63
Tabela 46. Gminne Centra Informacji (GCI) w powiatach Podkarpacia
Źródło: opracowanie własne SMWI na podstawie danych WUP w Rzeszowie (2007)
190
Gminne Centrum Informacji – to wielofunkcyjna pracownia multimedialna wyposażona w sprzęt biurowy oraz kilka
stanowisk komputerowych ze stałym łączem internetowym usytuowana w miejscu łatwo dostępnym dla lokalnej
społeczności. Głównym celem tworzenia Gminnych Centrów Informacji jest wyrównanie dysproporcji w dostępie do
informacji i nowoczesnego sprzętu w małych miejscowościach i na terenach wiejskich. Zadaniem GCI jest ułatwienie
osobom bezrobotnym i innym zainteresowanym dostępu do informacji w zakresie: aktualnych ofert pracy, możliwości podjęcia działań wolontariatu, warunkach i procedurach uruchamiania własnej działalności gospodarczej. Gminne
Centrum Informacji powinno dysponować również podstawowymi informacjami z zakresu: prawa pracy, praw i obowiązków bezrobotnego, integracji europejskiej (w szczególności dostępu do rynków pracy w innych krajach) oraz
adresami urzędów pracy i innych instytucji świadczących pomoc osobom bezrobotnym. Informacje te zgodnie z założeniami powinny być udostępniane bezpłatnie dla osób bezrobotnych. Środki na finansowanie budowy sieci GCI
w Polsce w latach 2002-2005 pochodziły z budżetu Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej, w następnych latach
pozyskiwano środki Europejskiego Funduszu Społecznego.
115
2.5.2 Projekty społeczeństwa informacyjnego samorządów Podkarpacia
Badanie preferencji Blisko jedna piąta samorządów Podkarpacia ograniczyła się w ostatnich
inwestycyjnych
samorządów
latach wyłącznie do zakupów sprzętu komputerowego oraz oprogramowania biurowego. Niemal jedna trzecia starostw (30%) zainwestowała
w budowę sieci wewnętrznej w urzędzie oraz we wdrożenie obiegu dokumentów, a jedna piąta (20%) w zapewnienie podpisu elektronicznego.
Samorządy gmin najchętniej tworzyły wówczas punkty publicznego,
nieodpłatnego dostępu do Internetu dla mieszkańców (19,8%) i unowocześniały oficjalne serwisy internetowe (15,6%). Co siódmy samorząd gminny postawił także na budowę wewnętrznej sieci w urzędzie
i zaimplementowanie obiegu dokumentów (14,6%). Typy projektów
realizowanych przez samorządy Podkarpacia prezentuje tabela 47.
Typy projektów zrealizowanych przez samorządy Podkarpacia
w latach 2004-2006
Gminy
[%]
Powiaty
[%]
Wyłącznie zakup komputerów i oprogramowania biurowego
17,71
20,00
Budowa sieci szerokopasmowego dostępu do Internetu w gminie/mieście/
powiecie lub zapewnienia takiego dostępu innymi niż sieć światłowodowa
technologiami np. WiMax, WiFi, satelita
4,17
10,00
14,58
30,00
7,29
20,00
15,63
10,00
Wdrożenie projektów e - Integracji (np. adresowanych do niepełnosprawnych, grup wykluczenia cyfrowego, bezrobotnych, gospodyń domowych)
2,08
0,00
Budowa telecentrów – punktów publicznego i nieodpłatnego dostępu do
Internetu dla mieszkańców
19,79
0,00
Szkolenia dla pracowników samorządowych i pracowników innych jednostek organizacyjnych gminy/miasta/powiatu
12,50
0,00
5,21
0,00
Budowa sieci wewnętrznej w urzędzie i wdrożenie obiegu dokumentów
Wdrożenie popisu elektronicznego w urzędzie
Wdrożenie serwisu informatycznego dostępnego w Internecie (portalu
informacyjnego)
Edukacja dla mieszkańców w zakresie problematyki społeczeństwa
informacyjnego
Tabela 47. Rodzaje projektów na rzecz społeczeństwa informacyjnego zrealizowanych
w latach 2004-2006 przez samorządy województwa podkarpackiego
Zwraca uwagę całkowity brak działań władz powiatów związanych z przeciwdziałaniem wykluczeniu cyfrowemu, których przejawem są także: budowa systemu telecentrów, szkolenia i kursy dla mieszkańców
oraz niewielka waga przykładana do tego problemu przez władze gmin.
W latach 2006-2007 samorządy Podkarpacia podjęły realizację nowych projektów teleinformatycznych, wykorzystując środki funduszy strukturalnych oraz własne. Typy
projektów obecnie wdrażanych w regionie prezentuje tabela 48.
116
Typy projektów realizowanych przez samorządy Podkarpacia
w roku 2007
Gminy
[%]
Powiaty
[%]
7,32
17,39
powiecie lub zapewnienia takiego dostępu innymi niż technologia światłowodowa technologiami np. WiMax, WiFi, satelita
7,32
4,35
17,07
17,39
Budowa sieci wewnętrznej w urzędzie i wdrożenia obiegu dokumentów
w urzędzie
14,63
17,39
informacyjnego)
14,63
17,39
Wdrożenie zaawansowanych aplikacji (platform) usług publicznych świadczonych drogą elektroniczną dla mieszkańców
7,32
8,70
Wdrożenie aplikacji e - Zdrowia (np. portale informacyjne, wspomaganie
zarządzania placówkami opieki zdrowotnej, telemedycyna)
2,44
0,00
4,88
0,00
7,32
8.70
14,63
4,35
2,44
4,35
informacyjnego
Tabela 48. Rodzaje projektów na rzecz społeczeństwa informacyjnego realizowanych
w roku przez samorządy województwa podkarpackiego
Zauważyć można znaczną koncentrację zainteresowania władz gmin
i powiatów działaniami na rzecz poprawy stanu informatyzacji urzędów objawiającą się w inwestowaniu w sieci wewnętrzne (LAN),
wdrożeniach obiegów dokumentów i zapewnieniu podpisu elektronicznego dla pracowników, a także w rozwoju oficjalnych portali
informacyjnych.
W badaniu ankietowym zrealizowanym na potrzeby diagnozy Strategii
Informatyzacji Województwa Podkarpackiego na lata 2007-2013 zbadano także plany władz samorządowych na nadchodzące lata, odnoszące się do przedsięwzięć na rzecz rozwoju społeczeństwa informacyjnego. Wyniki tej części badania prezentuje tabela 49.
Typy projektów planowanych do realizacji przez samorządy
Podkarpacia w nadchodzących latach
Gminy
[%]
Powiaty
[%]
5,09
1,45
powiecie lub zapewnienia takiego dostępu innymi niż technologia światłowodowa technologiami np. WiMax, WiFi, satelita
9,37
13,04
Budowa sieci wewnętrznej w urzędzie i wdrożenia obiegu dokumentów
w urzędzie
15,68
17,39
17,72
17,39
informacyjnego)
10,59
10,14
Wdrożenie zaawansowanych aplikacji (platform) usług publicznych świadczonych drogą elektroniczną dla mieszkańców
9,98
14,49
Wdrożenie aplikacji e - Zdrowia (np. portale informacyjne, wspomaganie
zarządzania placówkami opieki zdrowotnej, telemedycyna)
0,81
2,90
2,65
0,00
9,16
8,70
12,02
10,14
6,92
4,35
informacyjnego
Tabela 49. Rodzaje projektów na rzecz społeczeństwa informacyjnego planowanych do realizacji
przez samorządy województwa podkarpackiego w nadchodzących latach
117
Przedsięwzięcia planowane do realizacji w latach 2007-2013 nie odbiegają znacznie od tych wdrażanych od lat i obecnie realizowanych.
Największa liczba samorządów zamierza zmodernizować infrastrukturę teleinformatyczną urzędów oraz rozwinąć serwis internetowy.
Pewnym zainteresowaniem cieszy się także budowa sieci dostępu do
Internetu dla mieszkańców (9,4% gmin i 13% powiatów) oraz wdrożenie zaawansowanych aplikacji usług publicznych świadczonych drogą elektroniczną dla mieszkańców (10% i 13,5%).
Wnioski z badania Analiza wyników badania ankietowego, którego respondentami były
preferencji
inwestycyjnych władz
władze powiatów i gmin województwa podkarpackiego pozwala sformułować następujące wnioski i rekomendacje:
samorządowych
Wniosek
Rekomendacja
Władze samorządowe koncentrują się
strukturę teleinformatyczną urzędów
administracji lokalnej – w sieci, komputery, oprogramowanie.
Modernizacja infrastruktury urzędów
powinna być częścią projektów, których
głównym odbiorcą (beneficjentem)
będą mieszkańcy i ich różnorodne
grupy docelowe.
Władze samorządowe posiadają ograniczoną wiedzę o potrzebach mieszkańców związanych z e - usługami oraz dobrych praktykach realizacji lokalnych
projektów na rzecz społeczeństwa informacyjnego.
W ramach realizacji Strategii należy
pilnie uruchomić program działań na
rzecz: zbadania rzeczywistego zapotrzebowania na e - usługi różnorodnych
grup docelowych oraz szkoleń podnoszących poziom wiedzy.
Władze nie doceniają wagi i konieczności podnoszenia umiejętności życia
i_pracy mieszkańców w otoczeniu rozwiązań ICT dla zapobiegania wykluczeniu cyfrowemu i włączania ich w procesy gospodarki wiedzy.
Realizacji projektów infrastrukturalnych
towarzyszyć musi program powszechnej edukacji mieszkańców Podkarpacia
oraz budowanie sieci interesariuszy
społeczeństwa informacyjnego.
na inwestycjach w wewnętrzną infra-
Rysunek 26. Wnioski i rekomendacje z badania preferencji inwestycyjnych
samorządów Podkarpacia
Wyniki badania ankietowego wskazują na głęboki deficyt wiedzy na temat projektów społeczeństwa informacyjnego w podkarpackich samorządach lokalnych objawiający się brakiem powiązania inwestycji w ICT ze wspieraniem rozwoju najważniejszych dla lokalnych społeczności domen interwencji władz:
oświaty, edukacji, opieki zdrowotnej, przedsiębiorczości oraz aktywności na rzecz lokalnej społeczności.
118
Nakłady na Badanie inwentaryzacyjne przeprowadzone na potrzeby Strategii poinformatyzację
urzędów administracji
lokalnej
zwoliło także na zdiagnozowanie średniorocznych wydatków samorządów Podkarpacia na przedsięwzięcia teleinformatyczne w urzędach.
Uśrednione wydatki gmin Podkarpacia w roku 2007
na rozwój infrastruktury teleinformatycznej w urzędach [zł]
25000,00
22 334,89
20000,00
15000,00
10000,00
7 997,89
5 726,64
5000,00
0,00
Zakup komputerów
Sieć teleinformatyczna
Urządzenia sieciowe
Rysunek 27. Przeciętne wydatki gmin Podkarpacia w roku 2007 na informatyzację urzędów
gmin zaplanowane w budżetach
Samorządy gminne województwa podkarpackiego zaplanowały
w swoich budżetach na rok 2007 kwotę średnio 36 060 zł na zakup
komputerów (22 345 zł), sieć informatyczną (7 998 zł) oraz urządzenia sieciowe (5 727 zł).
W starostwach powiatowych Podkarpacia średnia analogicznych wydatków zaplanowanych w budżetach wynosiła 74 569 zł, a zatem była
dwukrotnie wyższa. Trzy czwarte wydatków starostwa planują przeznaczyć na zakup komputerów. Strukturę budżetu informatyzacji
starostw Podkarpacia przedstawia rysunek 28.
Uśrednione wydatki na informatyzację starostw w w budżecie powiatów
Podkarpacia na rok 2007
50000,00
49 102,74
45000,00
40000,00
35000,00
30000,00
25000,00
20000,00
15000,00
12 333,33
13 133,33
sieć teleinformatyczna
urządzenia sieciowe
10000,00
5000,00
0,00
zakup komputerów
Rysunek 28. Przeciętne wydatki powiatów Podkarpacia w roku 2007 na informatyzację
starostw zaplanowane w budżetach
Na inwestycje związane z informatyzacją urzędów samorządy gminne Podkarpacia zaplanowały w 2007 roku średnio 0,64% swych rocznych budżetów, powiaty zaś mniej, bo tylko 0,45%.
119
Tabela 50 prezentuje udział wydatków na informatyzację urzędów samorządowych Podkarpacia w roku 2007 w rocznych budżetach tych
jednostek.
Średni odsetek rocznego budżetu samorządów przeznaczony na
informatyzację urzędów w roku 2007
Gminy
Powiaty
Zakup komputerów
0,37
0,25
Sieć teleinformatyczna
0,18
0,11
Urządzenia sieciowe
0,09
0,10
Tabela 50. Średni odsetek rocznego budżetu gmin i powiatów Podkarpacia w roku 2007
przeznaczony na wydatki na informatyzację urzędów
Badanie ankietowe przeprowadzone na potrzeby Strategii ograniczyło
się do określenia średnich nakładów na informatyzację urzędów samorządowych Podkarpacia w roku 2007. Natomiast raport ARC Rynek
i Opinie191 opublikowany w 2005 roku dostarczył informacji o całkowitych wydatkach budżetów jednostek samorządu terytorialnego na
rozwój społeczeństwa informacyjnego192.
Wskazuje on, iż niemal co piąty urząd gminy wydatkował na informatyzację nie więcej niż 1% swojego budżetu, zaś blisko 60% samorządów
gminnych – od 1 do 2%. W przedziale do 2% budżetu samorządowego
mieści się przeważająca większość wydatków polskich gmin.
Odsetek gmin Podkarpacia przeznaczających dany procent budżetu na informatyzację w
roku 2005
>0
>1
>2
>3
4 i więcej
19
59,5
9,5
3,6
8,3
Tabela 51. Odsetek gmin Podkarpacia przeznaczających dany procent budżetu
na informatyzację w roku 2005
W ramach badania ankietowego SMWI władze samorządowe miały możliwość zadeklarowania swoich potrzeb inwestycyjnych na lata
2007-2013 w zakresie informatyzacji urzędów oraz realizacji projektów na rzecz rozwoju społeczeństwa informacyjnego, których beneficjentami będą mieszkańcy gminy lub powiatu. Zbiorcze wyniki tej części badania przedstawia tabela 52.
Średnie potrzeby inwestycyjne w zakresie informatyzacji
urzędów i projektów społeczeństwa informacyjnego deklarowane na lata 2007-2013
Gminy
Powiaty
Oprogramowanie, aplikacje, systemy
168 784,09
327 636,36
Sprzęt informatyczny (komputery, serwery, drukarki, etc.)
179 661,72
311 636,36
Sieć Internet (koszty podłączenia, koszty utrzymania)
149 995,00
128 109,09
52 133,55
167 000,00
Sieć lokalna (kable, routery, switche, przełączniki, usługi, etc.)
120
Tabela 52. Średnie potrzeby inwestycyjne zadeklarowane na lata 2007-2013 przez
władze gmin i powiatów Podkarpacia w zakresie informatyzacji urzędów
i projektów społeczeństwa informacyjnego
191
ARC Rynek i Opinie, Stopień informatyzacji urzędów w Polsce, Raport generalny z badań ilościowych dla MSWiA, 2
edycja badania, Warszawa 2005, s. 35.
192
W badaniu uwzględniono wydatki budżetów gmin i powiatów na szeroko rozumianą informatyzację (sprzęt, oprogramowanie, projekty i szkolenia informatyczne).
Analiza wykazuje, iż władze powiatów Podkarpacia deklarują niemal
dwukrotnie wyższe niż władze gmin potrzeby finansowania projektów związanych z zakupem oprogramowania, aplikacji i systemów informatycznych i ponad trzykrotnie większe potrzeby związane z tworzeniem sieci lokalnych. Z kolei władze gmin zadeklarowały większe
zapotrzebowanie na środki na pokrycie kosztów podłączenia i utrzymania sieci Internet.
Łączne zapotrzebowanie wszystkich jednostek samorządu terytorialnego województwa podkarpackiego zadeklarowane w ankiecie
wyniosło 1 484 956 zł, co silnie kontrastuje z możliwościami finansowania projektów na rzecz rozwoju społeczeństwa informacyjnego w latach 2007-2013, jakimi dysponują władze województwa w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego193.
Wyniki badania ankietowego wskazują skrajnie konserwatywne postawy władz jednostek samorządu terytorialnego województwa podkarpackiego, wynikające przede wszystkim z deficytu wiedzy dziedzinowej oraz niskiego priorytetu projektów teleinformatycznych w hierarchii inwestycji. Rozdźwięk pomiędzy znaczącymi możliwościami finansowania projektów e - Rozwoju a nikłym zainteresowaniem władz
gmin i powiatów wskazuje na konieczność silnej koordynacji działań w tym zakresie przez władze województwa. 121
193
W RPO Województwa Podkarpackiego alokowano na ten cel 95 024 744 Euro.
2.6
122
2.6 Podkarpacie na mapie
polskiej gospodarki wiedzy
U progu realizacji Narodowych Strategicznych Ram Odniesienia na
lata 2007-2013194 Polska gospodarka nie spełnia minimalnego kryterium kwalifikacji do obszaru tzw. gospodarki wiedzy (GOW), czyli osiągnięcia poziomu 15% zatrudnionych ogółu pracujących w sektorach
będących nośnikami GOW195. Zgodnie z NSRO strategicznym celem
władz publicznych w Polsce w nadchodzących latach będzie nadanie
wysokiej dynamiki rozwojowi tych gałęzi gospodarki, które stymulują
innowacyjny wzrost sektorów: przetwarzania informacji i zastosowań
wysokich technologii w gospodarce, edukacji, badań prorozwojowych
oraz usług dla biznesu i usług społeczeństwa informacyjnego opartych
na ICT. Fundamentem gospodarki wiedzy jest bowiem innowacyjność
przedsiębiorstw196.
Polska należy do europejskich outsiderów w zakresie innowacyjności,
co zasadniczo ogranicza zdolność kraju do dynamicznego rozwoju gospodarki wiedzy oraz pobudzania procesów komunikacji elektronicznej
typowych dla społeczeństwa informacyjnego. W roku 2004 na finansowanie działalności badawczo-rozwojowej w Polsce przeznaczono 0,67%
PKB, czyli trzykrotnie mniej niż średnia UE (1,93%) i ponad czterokrotnie mniej niż średnia w krajach OECD (2,33%).
W roku 2004 roku na badania i rozwój wydano w skali kraju 5,1 mld
złotych, czyli 0,58% PKB i od tego czasu wydatki te nieznacznie rosną197. Wydatki na badania i rozwój stanowiły w roku 2000 zaledwie
12,7% wydatków na działalność innowacyjną, przy średniej krajów
EU15 sięgającej aż 63%198. Polskie firmy w coraz mniejszym stopniu
inwestują w badanie i rozwój własnych produktów oraz usług innowacyjnych, zadowalając się absorpcją zewnętrzną (importem wewnętrznym lub zewnętrznym).
194
Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, Polska – Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia na lata 2007-2013, maj
2007 – dokument zwany też Narodową Strategią Spójności.
195
Sektorami tymi są: edukacja, gałęzie przemysłu wysokich technologii, nauka i działalność badawczo-rozwojowa,
usługi biznesowe związane z GOW oraz usługi społeczeństwa informacyjnego.
196
Ministerstwo Gospodarki, Departament Rozwoju Gospodarki, Kierunki zwiększania innowacyjności gospodarki na
lata 2007-2013, Warszawa 2006.
197
O. Gajl, Wsparcie dla badań i rozwoju technologii ze strony Ministerstwa Edukacji i Nauki, prezentacja w trakcie
Konferencji Polskich Platform Technologicznych, Warszawa, 7 kwietnia 2006.
198
B. Błaszczyk (red.), Kierunki niezbędnych zmian gospodarczych w Polsce. Raport syntetyczny, CASE, Warszawa
2005.
123
Na badania podstawowe wydatkowano 39,5%, na prace rozwojowe 35,3%, zaś na badania stosowane 25,2%, co odzwierciedla niski
poziom zaangażowania sektora prywatnego w finansowanie badań
i rozwoju w kraju. W przeciwieństwie do krajów członkowskich Unii
Europejskiej, gdzie sektor prywatny finansuje ponad połowę takich
działań (54,5%) oraz do krajów OECD (62,1%), w Polsce aż 61,7%
środków przypada na finansowanie budżetowe, zaś zaledwie 22,6%
na inwestycje podmiotów gospodarczych.
Tak anachroniczna struktura finansowania badań i rozwoju znajduje
odzwierciedlenie w niskim poziomie komercjalizacji prac rozwojowych,
dużym imporcie innowacji spoza kraju oraz w słabo rozwiniętych relacjach między sektorem naukowo-badawczym a sektorem prywatnym.
Dystans Podkarpacia Województwo podkarpackie zaliczane jest do regionów o najniższym
do regionów
gospodarki wiedzy
w kraju potencjale gospodarki wiedzy, w jednym szeregu z zapóźnionymi regionami Ściany Wschodniej: lubelskim, świętokrzyskim, podlaskim
i warmińsko-mazurskim. Z. Chojnicki i T. Czyż zaliczają je do grupy regionów o ubogiej bazie wiedzy, starzejącym się społeczeństwie, lecz relatywnie dużym postępie technologicznym w przemyśle199. Dystans do
polskich, a zatem i europejskich regionów wiodących w stawce rozwoju
gospodarki wiedzy systematycznie rośnie.
pomorskie
zachodniopomorskie
podlaskie
kujawsko-pomorskie
mazowieckie
Regiony
lubuskie
wielkopolskie
łódzkie
silny
dolnośląskie
średni
lubelskie
opolskie
świętokrzyskie
śląskie
słaby
małopolskie
podkarpackie
Rysunek 29. Potencjał gospodarki wiedzy w regionach Polski
Źródło: Z. Chojnicki, T. Czyż (2003)
124
W opracowanym dla Komisji Europejskiej raporcie oceniającym innowacyjność i potencjał gospodarki wiedzy w kontekście założeń polityki strukturalnej na lata 2007-2013 Podkarpacie uznane zostało za
region słabo rozwinięty, cechujący się peryferyjnym położeniem, niedostatecznie rozwiniętą infrastrukturą transportową, a także małą
atrakcyjnością dla inwestorów zagranicznych, niedostatecznie rozwiniętą i uzależnioną od finansowania ze środków publicznych bazą
instytucjonalną dla badań i rozwoju oraz zdolnością do działań innowacyjnych głównie w branżach niskich technologii200. Kluczowymi
199
Z. Chojnicki, T. Czyż, Poland on the Road to a Knowledge-Based Economy: a Regional Approach. Advances in Urban
and Regional Studies, PAN, Committee for Space Economy and Regional Planning, Warszawa 2003, s. 208-209.
200
J. Walendowski, Strategic evaluation on Innovation and Knowledge-Based Economy in relation to the Structural and
Cohesion Funds, for the programming period 2007-2013, a report to the European Commission, Directorate General
barierami wzrostu innowacyjności regionu są – zdaniem podkarpackich przedsiębiorców – brak środków na dostęp do nowoczesnych
technologii, wysokie koszty certyfikacji i uzyskania pozwoleń oraz
duża konkurencja. Bardzo istotną rolę odgrywa także deficyt zdolności do działania w modelach partnerskich opartych na efektywnej
i opłacalnej ekonomicznie współpracy między podmiotami sektorów
prywatnego, publicznego i badawczo-rozwojowego201.
Na tym tle wyróżniają się jednoznacznie skuteczne działania firm i organizacji przemysłu lotniczego tworzące podkarpacki biegun innowacyjności. Inicjatywa „Doliny Lotniczej”202 stanowi klasyczny przykład
skuteczności wspólnych działań sektora prywatnego i publicznego, prowadzących do zbudowania potencjału innowacyjnej produkcji, organizacji i technologii o skali europejskiej. Z punktu widzenia rozwoju
regionalnej gospodarki wiedzy przedsięwzięcie to stanowi już dziś potencjał, który należy wykorzystać
do stymulowania rozwoju sektora ICT w województwie203. Jak już wspomniano, innowacyjność rozpatrywana w aspekcie regionalnym odnosi się w zasadniczej mierze do cech przedsiębiorstw zlokalizowanych w województwie. Oceniając nakłady firm na badania
i rozwój oraz na działalność innowacyjną w roku 2002, a także liczbę wynalazków krajowych zgłoszonych do Urzędu Patentowego RP
w roku, liczbę wniosków o wsparcie finansowe inwestycji w latach
2002-2004 oraz liczbę firm średnio wysokich i wysokich technologii
w roku 2000, Ministerstwo Gospodarki zdefiniowało tzw. indeks konkurencyjności regionów odzwierciedlający stopień ich innowacyjności204. Województwo podkarpackie znalazło się w tym rankingu na 9
miejscu przed lubuskim, zachodniopomorskim, opolskim oraz pozostałymi regionami polskiej Ściany Wschodniej.
120
100
80
60
40
20
podlaskie
lubuskie
opolskie
świętokrzyskie
zachodniopomorskie
lubelskie
podkarpackie
łódzkie
kujawsko-pomorskie
pomorskie
śląskie
małopolskie
dolnośląskie
wielkopolskie
mazowieckie
0
Rysunek 30. Pozycja konkurencyjna regionów
Źródło: opracowanie własne Ministerstwa Gospodarki (2004)
Regional Policy, TECHNOPOLIS, Bruksela, 7 lipca 2006.
Zarząd Województwa Podkarpackiego, Regionalny Program Operacyjny Województwa Podkarpackiego na lata 20072013, s. 19.
202
Na klaster „Dolina Lotnicza” składa się 55 przedsiębiorstw na ogół wysokich technologii. Liderem konsorcjum klastera jest WSK PZL – Rzeszów S.A.
203
Nadzieje na rozwój sektora ICT w regionie wiązać można z działalnością utworzonego w kwietniu 2006 roku stowarzyszenia „Informatyka Podkarpacka” stawiającego sobie za cel utworzenie klastra informatycznego. Jednak w okresie opracowania niniejszej Strategii działania te znajdowały się we wstępnej fazie.
204
Ministerstwo Gospodarki, Departament Rozwoju Gospodarki, Kierunki zwiększania innowacyjności gospodarki na
lata 2007-2013, Warszawa 2006, s. 29.
201
125
Założyć można, iż cechujące Podkarpacie niskie wskaźniki absorpcji
ICT przekładają się pośrednio na podobny poziom innowacyjności regionu. Technologie komunikacji i informacji stanowią bowiem „pakiet
narzędziowy” badań i rozwoju oraz innowacji. Silnie stymulują one
także kreowanie wiedzy oraz budowanie sieci jej transferu i wymiany.
Wykorzystanie rozwiązań teleinformatycznych przez firmy jest również związane ze wzrostem konkurencyjności innowacyjności205.
Cechy innowacyjności W omawianym okresie (2002-2004) w skali kraju aktywność firm
firm na Podkarpaciu z udziałem kapitału zagranicznego we wdrażaniu innowacji i postępu technicznego na tle ogółu podmiotów gospodarki była wysoka.
W 2003 r. przypadało na nie 44,4% ogółu nakładów na działalność innowacyjną w przemyśle. Szczególnie duży był udział tych firm w nakładach na zakup gotowej technologii w postaci dokumentacji i praw
(62,6%), w nakładach inwestycyjnych na maszyny i urządzenia techniczne (51%) oraz w nakładach na szkolenie personelu związane
z działalnością innowacyjną (47,9%)206.
Najmniejsza pośród polskich regionów ilość firm z udziałem kapitału zagranicznego w przeliczeniu na 10 tys mieszkańców, jaka cechuje Podkarpacie207, mogłaby zatem sugerować skrajnie niski poziom
innowacyjności firm podkarpackich. Jednakże badania M. Weresy208
tego nie potwierdzają i wskazują, że w roku 2004 aż 43% ogółu firm
Podkarpacia stanowiły firmy innowacyjne.
60
39
35,7
34,2
41,7
33,1
30,7
41,8
44,7
40,8
42,5
39,2
38,7
47,8
40,1
41,7
33,4
28
Polska
dolnośląskie
kujawsko-pomorskie
lubelskie
lubuskie
łódzkie
małopolskie
mazowieckie
opolskie
podkarpackie
podlaskie
pomorskie
śląskie
świętokrzyskie
wielkopolskie
zachodniopomorskie
50
40
30
20
10
0
Rysunek 31. Udział firm innowacyjnych w ogóle przedsiębiorstw przemysłowych w regionie
Źródło: M. Weresa (2006)
W roku 2004 działalność innowacyjną na Podkarpaciu prowadziło
21% małych i 41% średnich przedsiębiorstw, zaś w zakresie badań
i rozwoju odpowiednio: 5 i 15%. Wartości tych wskaźników bliskie są
średniej krajowej209. Jednak skłonność tych firm do inwestowania w
szerszym zakresie środków własnych w innowacje i badania proro126
205
I. Goldberg, Poland and the Knowledge Economy. Enhancing Poland’s Competitiveness in the European Union, Word
Bank, Waszyngton 2004.
206
J. Chojna (red.), Raport o inwestycjach zagranicznych w Polsce, Piętnasty roczny raport Instytutu Koniunktur i Cen
Handlu Zagranicznego, Warszawa 2005.
207
A. Tokaj - Krzewska, Stan sektora MSP w regionach, Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości, Warszawa 2006.
208
M. Weresa, Innowacyjność przedsiębiorstw Mazowsza, Instytut Gospodarki Światowej Szkoły Głównej Handlowej,
prezentacja podczas konferencji „Regionalna strategia innowacji dla Mazowsza”, Warszawa, 23 marca 2006.
209
A. Żołnierski (red.), Innowacyjność 2006. Stan innowacyjności, metody wspierania, programy badawcze, Polska
Agencja Wspierania Przedsiębiorczości, Warszawa 2006.
zwojowe była znacznie mniejsza niż średnia krajowa, co ukazuje tabela 53.
Województwo
Odsetek firm,
które prowadziły działalność B+R
małe
średnie
Odsetek firm,
które wdrożyły
innowacje w
latach 20022004
małe
średnie
Nakłady na
innowacje firm
innowacyjnych
w 2004 r. tys.
zł
małe
średnie
Nakłady na B+R
firm innowacyjnych w 2004 r.
tys. zł
małe
średnie
dolnośląskie
9
14
16
35
228
1692
84
80
kujawsko-pomorskie
6
13
17
36
895
1572
2
38
lubelskie
6
14
19
46
238
1312
12
75
lubuskie
3
10
11
33
740
1541
7
36
łódzkie
2
16
15
39
278
1604
6
163
małopolskie
7
16
23
43
249
1828
4
44
mazowieckie
5
17
16
44
492
2416
43
154
opolskie
6
14
17
41
473
1041
14
28
podkarpackie
5
15
21
41
198
1071
19
65
podlaskie
4
13
13
32
213
1148
9
40
pomorskie
12
14
16
39
612
1295
27
60
śląskie
8
16
23
49
295
1616
21
75
świętokrzyskie
3
17
20
44
248
1298
2
40
3
17
20
43
312
772
2
26
wielkopolskie
2
9
13
35
515
1368
22
86
zachodniopomorskie
3
13
15
29
309
1260
4
25
Polska
5
14
17
40
384
1570
23
80
Tabela 53. Działalność innowacyjna i badawczo-rozwojowa MŚP w regionach
Źródło: Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości (2006)
Wydatki małych i średnich przedsiębiorstw Podkarpacia w tym czasie
stanowiły mniej niż 20% nakładów innowacyjnych całości nakładów
ponoszonych przez sektor. Ponadto województwo cechowała w roku
2004 najniższa sprzedaż technologii przez MŚP w kraju210.
Jakkolwiek województwo podkarpackie lokuje się w środku krajowej stawki pod względem odsetka firm
innowacyjnych, należy pamiętać, iż na tle krajów Unii Europejskiej region cechują niskie i bardzo niskie
wartości innych istotnych wskaźników, a potencjał przedsiębiorstw regionalnych niezbędny do stymulowania rozwoju społeczeństwa informacyjnego jest niewystarczający.
Wydatki na innowacje Liderem innowacyjności pośród polskich regionów jest Mazowsze,
w regionie
gdzie wydatki na działalność innowacyjną w roku 2005 osiągnęły blisko 3,7 mld złotych i stanowiły jedną czwartą nakładów na ten cel
w kraju. Na Podkarpaciu, zajmującym 8 miejsce pod względem wartości tego wskaźnika w Polsce, wydatkowano wówczas niemal 680
mln złotych, co przekładało się na 4,6% krajowych wydatków. Region
wyprzedzał znacznie pod tym względem województwa lubuskie, łódzkie, świętokrzyskie, warmińsko-mazurskie, zachodniopomorskie, lubelskie oraz podlaskie.
210
Tamże, s. 50.
127
Województwo
dolnośląskie
Wydatki na działania innowacyjne w województwie w roku 2005
Odsetek
nakładów
w Polsce
[tys. zł]
[%]
Pozycja
w kraju
w roku 2005
1 153 152,70
7,8
4
kujawsko-pomorskie
834 673,50
5,5
6
lubelskie
528 258,70
3,4
9
lubuskie
130 407,40
0,8
16
łódzkie
351 573,30
2,4
12
małopolskie
869 383,90
5,8
5
25,1
1
mazowieckie
3 679 196,90
opolskie
279 539,70
1,9
14
podkarpackie
677 985,50
4,6
8
podlaskie
304 543,70
2,1
13
pomorskie
788 948,90
5,3
7
2 542 259,80
17,3
2
świętokrzyskie
422 801,80
2,8
10
257 893,00
2,7
15
1 476 418,20
10,1
3
372 900,30
2,5
11
śląskie
wielkopolskie
zachodniopomorskie
Polska
14 669 937,30
Tabela 54. Nakłady na działalność innowacyjną w województwach w 2005 roku
Jednakże pod względem nakładów na działalność innowacyjną w przeliczeniu na jednego mieszkańca Podkarpacie zajmowało w 2005 roku
ostatnie miejsce w Polsce. Należy wszakże pamiętać, iż na wartość
tego wskaźnika silniej wpływa czynnik zróżnicowania pomiędzy populacjami regionów niż czynnik dywersyfikacji bezwzględnych wydatków na innowacje w województwach.
Wartość wskaźnika
Województwo
na 1 mieszkańca [zł]
2005
128
Pozycja w kraju w roku
2005
dolnośląskie
140
15
kujawsko-pomorskie
710
1
lubelskie
270
9
lubuskie
540
2
łódzkie
240
12
małopolskie
320
8
mazowieckie
250
11
opolskie
330
7
podkarpackie
130
16
podlaskie
440
3
pomorskie
220
13
śląskie
400
4
świętokrzyskie
270
9
400
4
wielkopolskie
360
6
zachodniopomorskie
180
14
Polska
380
Tabela 55. Nakłady na działalność innowacyjną w województwach na 1 mieszkańca w 2005 roku
Regionalny potencjał Rozwój innowacyjności w regionie warunkujący transformację w kiebadań i rozwoju
runku gospodarki wiedzy jest funkcją potencjału instytucjonalnego
podmiotów badawczo-rozwojowych, wydatków ponoszonych na badania prorozwojowe oraz kapitału ludzkiego tego sektora.
Pod względem nakładów na działania badawczo-rozwojowe województwo mazowieckie dominuje zdecydowanie nad pozostałymi regionami kraju, koncentrując blisko 42% krajowych wydatków na ten cel.
Podkarpacie z 2% udziału w krajowych wydatkach zajmuje miejsce
10, tak pod względem całkowitych wydatków na badania i rozwój, jak
i kwoty przypadającej na jednego mieszkańca.
Województwo
Wydatki na badania i rozwój
w województwie w roku
2005 [mln zł]
Pozycja
w kraju w
roku 2005
[%]
Wydatki w
województwie na 1
mieszkańca [zł]
Odsetek
nakładów
w Polsce
Pozycja
w kraju
w roku
2005
dolnośląskie
347
5
6,4
120
6
kujawsko-pomorskie
115
9
2,2
55
9
lubelskie
183
8
3,2
84
8
lubuskie
36
14
0,7
35
14
łódzkie
321
6
5,7
124
5
małopolskie
732
2
13,1
224
2
2 323
1
41,6
451
1
28
15
0,5
27
15
112
10
2
53
10
61
13
1
51
11
pomorskie
289
7
5,2
132
3
śląskie
439
3
7,8
93
7
świętokrzyskie
20
16
0,4
15
16
66
12
1,2
46
12
436
4
7,7
129
4
70
11
6,4
41
13
mazowieckie
opolskie
podkarpackie
podlaskie
wielkopolskie
zachodniopomorskie
Polska
5 575
Tabela 56. Nakłady na działalność badawczo-rozwojową w regionach w 2005 roku
Polskie województwa silnie różnicuje wskaźnik nakładów na działalność
badawczo-rozwojową w przeliczeniu na 1 mieszkańca, odzwierciedlając
129
znaczące dysproporcje regionalnego potencjału badań i rozwoju. Najniższy
wskaźnik cechujący region świętokrzyski (15 zł per capita) stanowi zaledwie jedną dziesiątą średniej krajowej i jedną trzydziestą wartości wskaźnika dla Mazowsza. Podkarpackie sytuuje się na 10 pozycji, z wartością
53 zł/mieszkańca stanowiącą zaledwie jedną trzecią średniej krajowej.
W większość polskich regionów regułą jest stosunkowo wysoki (70%)
odsetek pracowników naukowo-dydaktycznych uczelni wyższych pośród ogólnej liczby zatrudnionych w sektorze badawczo-rozwojowym. Oznacza to, iż odsetek tych ostatnich w przemyśle jest niewielki. Jak twierdzą autorzy opracowania Innowacje i przedsiębiorczość
dla przyszłości, Podkarpacie jest wyjątkiem od tej reguły i cechuje
się relatywnie wysokim zatrudnieniem pracowników zajmujących się
badaniami dla rozwoju w firmach regionu211.
Szkoły wyższe Podkarpacia opuszcza corocznie około 17 tys. absolwentów. Liczba ta jest ponad czterokrotnie niższa niż na Mazowszu,
a dwukrotnie niż w Małopolsce. Zdecydowanie niewystarczająca jest
liczba absolwentów kierunków inżynierskich w regionie – nieco ponad
tysiąc, co prezentuje tabela 57.
Absolwenci studiów magisterskich i zawodowych według województw i szkół w roku akademickim 2004/2005
Ogółem
Absolwenci studiów zawodowych z tytułem
inżyniera
391465
33062
dolnośląskie
31483
3558
kujawsko-pomorskie
17994
1176
lubelskie
21599
1103
lubuskie
7020
839
łódzkie
24323
2797
małopolskie
33087
2545
mazowieckie
75116
5211
8347
992
podkarpackie
17136
1058
podlaskie
10362
994
pomorskie
18769
1060
śląskie
42465
4087
świętokrzyskie
16590
768
11005
1261
wielkopolskie
34367
2634
zachodniopomorskie
18879
2219
opolskie
Tabela 57. Liczba absolwentów szkół wyższych w województwach w roku
akademickim 2004/2005
Źródło: A. Nowakowska, M. E. Sokołowicz (2006)
130
Na jednego nauczyciela akademickiego na Podkarpaciu przypada aż 24,4
studentów, co przy uwzględnieniu stosunkowo niewielkiej liczby studentów w regionie oznacza bardzo niekorzystne relacje w stosunku do innych
województw o podobnej liczbie studentów (np. pomorskiego i kujawsko211
A. Nowakowska, M. E. Sokołowicz, Innowacje i przedsiębiorczość dla przyszłości, SOOIPP Annual 2006, Łódź Poznań - Warszawa - Wrocław 2006.
pomorskiego), a także wskazuje na realny deficyt kadr uczelni wyższych
skutkujący na ogół obniżeniem jakości procesu dydaktycznego212.
35,0
31,5
30,0
22,0
kujawsko-pomorskie
śląskie
mazowieckie
zachodniopomorskie
24,1
24,4
24,5
24,9
lubuskie
21,8
opolskie
21,7
podkarpackie
21,7
20,2
Polska
18,3
19,8
dolnośląskie
podlaskie
17,4
wielkopolskie
17,2
łódzkie
17,0
pomorskie
20,0
19,4
lubelskie
25,0
16,6
15,0
10,0
5,0
świętokrzyskie
małopolskie
0
Rysunek 32. Liczba absolwentów szkół wyższych w województwach w roku akademickim
2004/2005 przypadających na 1 nauczyciela akademickiego
Źródło: A. Nowakowska, M. E. Sokołowicz (2006)
Deficyt pracowników akademickich na uczelniach wyższych Podkarpacia, niedobór absolwentów kierunków inżynierskich w stosunku do potrzeb regionalnej gospodarki oraz niskie nakłady na badania i rozwój
stanowią zespół czynników tworzących silnie negatywne uwarunkowania rozwoju gospodarki wiedzy
w regionie.
RIS Podkarpackie – Opracowana w roku 2004 Regionalna Strategia Innowacji Województwa
Regionalna Strategia Podkarpackiego na lata 2005-2013 za jeden z sześciu celów strateInnowacji gicznych uznaje zbudowanie i rozwijanie kultury innowacyjnej mieszkańców regionu – kreowanie społeczeństwa innowacyjnego, w tym
informacyjnego. Realizacja tego celu przyczyniać się ma do realizacji szerszego priorytetu RIS Podkarpacie – zwiększenia potencjału instytucji edukacyjnych, naukowych i badawczo-rozwojowych.
Narzędziami realizacji wyznaczonego celu mają być m.in. rozwój regionalnej sieci szerokopasmowej, zorientowanie oferty edukacyjnej na potrzeby kadrowe przedsiębiorstw, zwiększenie dostępności
mieszkańców regionu i firm do Internetu.
Niestety Strategia Innowacji Podkarpacia nie proponuje spójnego pakietu działań partnerów reprezentujących sektor publiczny, prywatny
i badawczo-rozwojowy na rzecz pobudzania innowacyjności w regionie. Podstawowym mankamentem RIS Podkarpackie z perspektywy
analitycznej niniejszego dokumentu jest powierzchowne i odbiegające
od europejskiego state-of-the-art rozumienie roli innowacji w zakresie ICT w procesach rozwoju gospodarczego całości województwa (co
oznacza uwzględnienie w analizie obszarów wiejskich), w pobudzaniu
innowacyjności i produktywności przedsiębiorstw oraz w procesach
edukacyjnych. Ponadto, zdaniem autorów opracowania Polskie regionalne strategie innowacji – ocena i wnioski dla dalszych działań, dokument zawiera stwierdzenia niemające pokrycia w wynikach badań
statystycznych (np. stwierdzające duży kapitał intelektualny regionu),
nadmiernie koncentruje się na zagadnieniach przedsiębiorczości, a nie-
212
Tamże, s. 33.
131
mal pomija kwestie badań i rozwoju oraz w sposób niespójny prezentuje cele strategiczne213.
Niedorozwój sektora Sektor MŚP Podkarpacia należy do grupy najsłabszych w kraju,
podkarpackich MŚP o czym świadczą w pierwszym rzędzie bardzo niskie w skali kraju
nakłady na innowacje, bardzo niska efektywność małych i średnich
przedsiębiorstw (MŚP), zarówno w ujęciu wpływów ze sprzedaży innowacji na firmę, jak i wydajności pracy oraz najniższa w kraju liczba
podmiotów MŚP w relacji do liczby ludności214.
Jednakże w grupie małych przedsiębiorstw zaproponowany przez
PARP wskaźnik sytuuje Podkarpacie w gronie regionów nieco powyżej średniej krajowej. Najbardziej innowacyjne w latach 2002-2004
były małe przedsiębiorstwa Małopolski i Śląska – 23% z nich wdrożyło innowacje, czyli ponad dwa razy tyle co w lubuskim, gdzie procesy innowacyjne w małych firmach były najsłabsze. Większy lub równy
średniej dla kraju odsetek małych firm innowacyjnych był też w podkarpackim, warmińsko-mazurskim, lubelskim, kujawsko-pomorskim
i opolskim, czyli w uboższych polskich regionach. Nowe produkty i procesy wdrożyło też ponad 40% firm średnich z Mazowsza, Małopolski,
Warmii i Mazur, świętokrzyskiego, Podkarpacia i Opolszczyzny215.
Branże wysokich Branże wysokotechnolgiczne reprezentowane są w powiatach: sanoctechnologii
132
kim, brzozowskim, mieleckim, dębickim, stalowowolskim i przeworskim oraz w stolicy regionu Rzeszowie. Do wyspecjalizowanych przemysłowych branż high-tech w województwie podkarpackim należą: statki
powietrzne i kosmiczne, części i akcesoria do silników i pojazdów mechanicznych oraz farby i lakiery216. Rozmieszczenie branż wysokich technologii w Polsce w powiatach według klasyfikacji Neven’a prezentuje rysunek 33217.
Rysunek 33. Rozmieszczenie branż wysokotechnologicznych w Polsce wg klasyfikacji Neven’a
Źródło: E. Wojnicka (2006)
213
G. Gorzelak, A. Bąkowski, M. Kozak, A. Olechnicka, Polskie regionalne strategie innowacji – ocena i wnioski dla dalszych działań, Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, Warszawa 2006.
214
A. Tokaj - Krzewska, Stan sektora MŚP w regionach, Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości, Warszawa 2006.
215
Tamże.
216
E. Wojnicka (red.), Perspektywy rozwoju małych i średnich przedsiębiorstw wysokich technologii w Polsce do 2020
roku, Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości, Warszawa 2006.
217
E. Wojnicka (red.), Clusters in Poland, Preliminary report for LEE/OECD, Program IBnGR, Gdańsk 2002.
Spośród 1368 firm wysokich technologii działających w Polsce w 2005
roku 37 (2,7% ogólnej liczby w kraju) miało swoje siedziby na
Podkarpaciu. W rankingu opartym na ważnym dla międzyregionalnych
porównań wskaźniku ilości firm high-tech na 1 mln mieszkańców województwo zajmuje 12 miejsce wspólnie z zachodniopomorskim (18
firm/1 mln ludności). Największą ilość przedsiębiorstw wysokich technologii – 18 grupuje przemysł precyzyjny, instrumentów medycznych
i optycznych. Siedem firm działa w branży elektroniki i telekomunikacji, sześć – sprzętu lotniczego, a pięć – farmacji. Tylko jedno przedsiębiorstwo sklasyfikowano w branży: komputery i maszyny biurowe218,
obejmującej teleinformatykę.
Podsumowując: pod względem przedsiębiorstw usług wysokotechnologicznych i wiedzochłonnych, województwo podkarpackie zajmuje
ostatnie miejsce w Polsce, co ilustruje rysunek 34. To fakt szczególnie niepokojący, bowiem w latach 2000-2005 w skali krajowej największą średnią roczną dynamikę rozwoju miał właśnie sektor usług
high-tech: branży teleinformatycznych i telekomunikacyjnych219.
2,5
2,0
1,5
1,0
0,5
podkarpackie
świętokrzyskie
podlaskie
lubelskie
lubuskie
opolskie
łódzkie
kujawsko-pomorskie
śląskie
wielkopolskie
zachodniopomorskie
Polska
małopolskie
dolnośląskie
pomorskie
mazowieckie
0
Rysunek 34. Liczba firm wysokotechnologicznych i wiedzochłonnych w regionach
Źródło: E. Wojnicka (2006)
Niedobór firm wiedzochłonnych oraz wysokich technologii w sektorze ICT Podkarpacia silnie negatywnie oddziałuje na rozwój społeczeństwa informacyjnego w regionie. Niski poziom innowacyjności (za
wyjątkiem przemysłu lotniczego) utrudnia realizację ambitnych projektów teleinformatycznych w sektorze publicznym oraz ogranicza możliwości zatrzymania w regionie absolwentów kierunków informatycznych podkarpackich uczelni.
podkarpacki sektor ICT
Zbiorczy ranking sektora ICT opracowany przez tygodnik Computerworld w pierwszej setce największych polskich firm lokuje zaledwie jedno przedsiębiorstwo z siedzibą w wojewódzkie podkarpackim.
Firmą tą jest ASSECO Poland z rocznymi przychodami w 2006 roku
na poziomie 161 mln zł i zyskiem netto ponad 24 mln złotych. Cała
Grupa Kapitałowa ASSECO Poland osiągnęła w roku 2006 przychody
bliskie 336 mln zł, zaś zysk około 53 mln zł.
218
E. Wojnicka (red.), Perspektywy rozwoju małych i średnich przedsiębiorstw wysokich technologii w Polsce do 2020
roku, Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości, Warszawa 2006, s. 110.
219
E. Wojnicka zauważa słusznie, iż ostatnie lata są czasem rodzenia się nowych specjalizacji sektora ICT, np. powstające firmy teleinformatyczne zajmują się wdrażaniem kompleksowych rozwiązań obejmujących łączenie telekomunikacji i Internetu oraz tworzenie odpowiedniego oprogramowania. Rozwija się rynek zindywidualizowanego dla
potrzeb klientów oprogramowania oraz zarządzania projektami informatycznymi i tworzenia stron www czy oprogramowania dla e - commerce.
133
Lp./Pozycja
Druga co wielkości firma Podkarpacia – OPTeam zajęła w rankingu
dopiero 126 miejsce, osiągając około 44 mln zł oraz zysk netto około 1 mln zł.
Firma
Pozycja
firmy w
2005
Przychody
ogółem
Zysk/strata
brutto
Zysk/strata
netto
Zatrudnienie
2006
2006
2006
2006
tys. zł
tys. zł
tys. zł
osoby
Asseco Poland
GK
30
335 881
69 350
52 646
1 161
51 Asseco Poland
45
160 748
30 207
24 297
485
126 OPTeam
108
44 114
1 316
1 018
85
233 Syriusz
223
8 975
Brak danych
Brak danych
15
303 BMM
294
3 742
18
18
21
316 Softel
302
1 642
45
36
10
35
555 102
220
1 777
220
Tabela 58. Firmy sektora ICT Podkarpacia w rankingu tygodnika Computerworld w roku 2007
Źródło: Computerworld – Ranking firm Informatycznych i Telekomunikacyjnych TOP 200,
Roczny Raport Tygodnia Menedżerów i Informatyków, nr 1/2007
Inny ranking opracowany w 2007 roku przez tygodnik Teleinfo, obejmujący ponad 500 największych firm teleinformatycznych w Polsce221,
prezentuje piętnaście firm sektora ICT na Podkarpaciu:
Lp.
Firma Miasto
Forma
prawna
Przychody
tys. zł
Razem 15 firm
134
%
280 149 Pracownicy
Zyski
brutto
Zyski
netto
tys. zł
tys. zł
etatowi
2006
692
1
Asseco Poland Rzeszów
SA
160 748
100
30 207
24 297
485
2
OPTeam Rzeszów
SA
43 659
100
1 316
1 018
85
3
ZETO Rzeszów
sp. z o.o.
28 494
100
4
Infast Rzeszów
sp. z o.o.
18 387
100
769
623
15
5
Syriusz Rzeszów
sp. z o.o.
8 975
100
-26
-26
15
6
Galkom SK Rzeszów
sp. z o.o.
6 937
100 360
7
Etob-Res Rzeszów
sp. z o.o.
4 989
100
111
83
41
8
BMM Rzeszów
sp. z o.o.
3 719
72
18
18
21
9
Lech-Elektronika
Dębica
Dg
1 650
95
77
63
10
Softel Rzeszów
sp. z o.o.
1 621
90
45
36
11
11
Softres Rzeszów
sp. z o.o.
1 076
99
31
25
10
12
TiO media Rzeszów
Sc
915
100
5
13
ASR-Serwis Tarnobrzeg
Sc
881
90
4
220
96
Wspólnie z przychodami całości Grupy Kapitałowej ASSECO. Przychody ogółem 5 firm sektora ICT na Podkarpaciu
wyniosły w 2006 roku wg Computerworld 219 221 tys. zł.
221
Ranking ten w istocie prezentuje wszystkie polskie firmy rynku ICT posiadające stabilną pozycję i działające od kilku lat.
14
Datanet Rzeszów
sp. z o.o.
1 051
50
15
Mediacon Przemyśl
sp. z o.o.
741
50
179
Tabela 59. Piętnaście największych firm sektora ICT Podkarpacia w rankingu
Teleinfo w roku 2007
Źródło: Teleinfo 500, Raport 2007
Pierwsze pięć największych firm sektora ICT na Podkarpaciu generuje około 92% przychodów wszystkich przedsiębiorstw teleinformatycznych województwa. Pierwszych dziesięć – aż 95%.
Przychody z IT
Lp.
Województwo
Liczba
firm
Udział w
rynku
Przychody ze sprzedaży
2006
2006
2005
Zmiana
05 06
tys. zł
tys. zł
tys. zł
%
2006
%
Razem
581
100
28 815 250
36 227 073
29 842 817
17,6
1
mazowieckie
226
60,3
17 386 454
23 130 109
18 436 976
20,3
2
dolnośląskie
47
10,4
3 003 055
3 106 676
2 663 044
14,3
3
małopolskie
60
6,7
1 934 046
2 013 959
1 777 331
11,8
4
śląskie
53
5,7
1 646 232
2 282 376
2 001 072
12,3
5
pomorskie
28
4,8
1 386 844
1 770 543
1 704 547
3,7
6
zachodniopomorskie
19
3,6
1 024 781
1 188 779
888 121
25,3
7
wielkopolskie
37
3,6
1 023 045
1 172 657
1 024 051
12,7
8
łódzkie
33
1,1
316 843
341 143
298 887
12,4
9
podkarpackie
15
1
277 868
280 149
238 142
15,0
10
kujawskopomorskie
14
0,7
197 377
201 230
190 177
5,5
11
podlaskie
8
0,6
166 415
166 701
137 264
17,7
12
lubelskie
14
0,5
135 365
168 174
162 886
3,1
13
warmińskomazurskie
4
0,4
119 475
186 186
140 593
24,5
14
lubuskie
9
0,3
83 504
101 382
90 385
10,8
15
świętokrzyskie
7
0,2
69 350
71 434
51 309
28,2
7
0,2
44 597
45 575
38 030
16,6
16 opolskie
Tabela 60. Przychody firm polskiego sektora ICT w podziale na regiony
Udział podkarpackich firm ICT w rynku ogólnopolskim jest nieznaczny
i wynosi zaledwie 1%. Jak pokazuje rysunek 36,60% przedsiębiorstw
tego sektora zlokalizowało swoje siedziby w województwie mazowieckim, 10% na Dolnym Śląsku, zaś około 7% – w Małopolsce.
135
Rysunek 35. Pozycja Podkarpackiego sektora ICT pośród polskich regionów
Dynamika przychodów podkarpackiego sektora ICT w roku 2006 była
relatywnie dobra i wyższa od średniej, osiągając 18% przy średniej
21% w całym kraju. W województwie mazowieckim zanotowano dynamikę na poziomie 25%, zaś w regionie o najwyższej dynamice –
w województwie świętokrzyskim aż 39%222.
Przychody ze sprzedaży
Lp.
Województwo
Razem
Liczba
2006
2005
tys. zł
tys. zł
Zmiana
06/05
%
581
36 227 073
29 842 817
21
7
71 434
51 309
39
19
1 188 779
888 121
34
4
186 186
140 593
32
226
23 130 109
18 436 976
25
5 podlaskie
8
166 701
137 264
21
6 opolskie
7
45 575
38 030
20
7 podkarpackie
15
280 149
238 142
18
8 dolnośląskie
47
3 106 676
2 663 044
17
9 wielkopolskie
37
1 172 657
1 024 051
15
10 łódzkie
33
341 143
298 887
14
11 śląskie
53
2 282 376
2 001 072
14
12 małopolskie
60
2 013 959
1 777 331
13
1 świętokrzyskie
2 zachodniopomorskie
3 warmińsko-mazurskie
4 mazowieckie
136
222
Należy jednak zastrzec, iż największą dynamiką charakteryzowały się na ogół regiony o małym udziale regionalnego
sektora ICT w całkowitych przychodach sektora w kraju. Wyniki te związane są z szybkim wzrostem przychodów
zaledwie jednej lub kilku firm.
13 lubuskie
9
101 382
90 385
12
14 kujawsko-pomorskie
14
201 230
190 177
6
15 pomorskie
28
1 770 543
1 704 547
4
16 lubelskie
14
168 174
162 886
3
Tabela 61. Dynamika przychodu firm ICT w województwach w 2006 roku
W przedsiębiorstwach teleinformatycznych Podkarpacia pracowało
w 2006 roku 693 pracowników, co oznacza zmniejszenie zatrudnienia o 17% w stosunku do roku 2006. Redukcja kadr firm sektora ICT
w roku 2006 była powszechną reakcją na ograniczenie podaży projektów teleinformatycznych przez administrację centralną.
Liczba etatów
Lp.
Województwo
Zmiana
2006
2005
2005/06
%
Razem
38 234
40 450
-5,6
15 985
17 279
-7,5
1
mazowieckie
2
pomorskie
4 545
4 356
4,2
3
małopolskie
4 255
4 005
5,9
4
śląskie
3 326
3 317
0,3
5
dolnośląskie
2 839
2 903
-2,2
6
wielkopolskie
2 199
2 125
3,4
7
łódzkie
1 352
1 321
2,3
8
789
1 107
-28,7
9
zachodniopomorskie
741
865
-14,3
10
podkarpackie
692
833
-16,9
11
lubelskie
469
642
-26,9
12
lubuskie
344
572
-39,9
13
podlaskie
295
509
-42,0
14
kujawsko-pomorskie
267
312
-14,4
15
świętokrzyskie
100
192
-47,9
16
opolskie
36
112
-67,9
Tabela 62. Pracownicy firm polskiego sektora ICT w podziale na regiony
Podkarpacki sektor ICT posiada ograniczoną zdolność do kreowania innowacji technologicznych,
za wyjątkiem ASSECO Poland nie prowadzi prac badawczo-rozwojowych, nie generuje znaczących przychodów i nie oferuje znaczącej podaży nowych miejsc pracy. Zaledwie sześć firm osiąga
przychody roczne większe niż 5 mln złotych. Obecny potencjał rozwojowy sektora nie gwarantuje
jego zdolności do udzielenia silnego wsparcia procesom rozwoju społeczeństwa informacyjnego
w regionie. Strategia winna definiować więc mechanizmy i narzędzia wsparcia dla firm regionalnego sektora ICT dla zapewnienia jego rozwoju. Instytucjonalne formy W dobie konkurencji globalnej i szybkiego rozwoju wysokich technowspierania innowacji
logii, w tym ICT, strategicznego znaczenia nabiera nowoczesny poten-
137
cjał krajowego i regionalnego otoczenia biznesu. Kraje prowadzące
z powodzeniem politykę innowacyjną i naukową osiągnęły swój sukces gospodarczy w znacznym stopniu dzięki prawidłowemu określeniu
funkcji takich instytucji oraz prowadzeniu przez nie działań jednoznacznie innowacyjnych i promodernizacyjnych, a jednocześnie realistycznie wpisanych w potrzeby podmiotów regionalnych sektorów:
prywatnego, publicznego i badawczo-rozwojowego.
Potencjał podkarpackich firm otoczenia biznesu jest – jak dotąd –
niewielki, szczególnie w odniesieniu do pobudzania rozwoju innowacji ICT oraz stymulowania wdrożeń innowacyjnych rozwiązań teleinformatycznych tak w sektorze publicznym, jak i prywatnym. Jak
stwierdzili autorzy części diagnostycznej Regionalnego Programu
Operacyjnego na lata 2007-2013, instytucje te pomimo stosunkowo
dużej ich liczby (ok. 70) borykają się w większości z problemem braku
wystarczających środków finansowych na rozwój własnej bazy technicznej i prowadzenie działalności223. Zdolność tych organizacji do
skutecznego działania limitują także sygnalizowane już ograniczenia
w dostępie do wysokokwalifikowanej kadry.
Silne wsparcie dla instytucji otoczenia biznesu i tych stymulujących
wzrost innowacyjności regionu jest istotnym komponentem priorytetu wzmacniania potencjału gospodarczego Strategii Rozwoju
Na Podkarpaciu na segment instytucjonalnego wsparcia gospodarki
składają się m.in.:
• 4 agencje rozwoju regionalnego (w Mielcu, Krośnie, Ustrzykach
Górnych oraz Tarnobrzegu), będące w istocie agencjami o charakterze ponadlokalnym obejmującymi swym działaniem grupy powiatów oraz adresująca swoje usługi do całości regionu Rzeszowska
Agencja Rozwoju Regionalnego SA (RARR)
• regionalne izby gospodarcze (w Sanoku, Stalowej Woli,
Przemyślu, Krośnie, Rzeszowie, Tarnobrzegu) oraz Izba Rolnicza
• 13 ośrodków wspierania przedsiębiorczości zrzeszonych
w Krajowym Systemie Usług dla MŚP oraz wyspecjalizowane ośrodki transferu technologii
• organizacje gospodarcze (Podkarpacka Izba Gospodarcza,
Business Centre Club, Podkarpacki Klub Biznesu, Podkarpacka
Regionalna Izba Turystyczna, izby rzemieślnicze) i lokalne organizacje przedsiębiorców
• organizacje pozarządowe (np. Stowarzyszenie na rzecz Rozwoju
i Promocji Podkarpacia PRO CARPATHIA, Stowarzyszenie Promocji
Przedsiębiorczości).
138
W roku 2005 władze województwa podjęły decyzje o utworzeniu
Podkarpackiego Parku Naukowo-Technologicznego AEROPOLIS, który ma stać się głównym narzędziem wsparcia rozwoju przedsiębiorczości i pobudzania innowacyjności firm Podkarpacia. Na poziomie
operacyjnym zarządzane przez RARR przedsięwzięcie ma m.in. za
zadanie wspieranie powstających firm innowacyjnych oraz klasterów
technologicznych.
223
Zarząd Województwa Podkarpackiego, Regionalny Program Operacyjny Województwa Podkarpackiego na lata 20072013, s. 17.
224
Sejmik Województwa Podkarpackiego, Strategia Rozwoju Województwa Podkarpackiego na lata 2007-2020, Rzeszów
2006.
Instytucje otoczenia biznesu na Podkarpaciu koncentrują się zasadniczo na wspieraniu przedsiębiorczości poprzez zapewnienie dostępu do szkoleń oraz środków finansowych. Zagadnienia stymulowania rozwoju gospodarki wiedzy i rozwoju społeczeństwa informacyjnego pozostają na marginesie ich działań ze
względu na ich niski priorytet w bieżących (ale i strategicznych) działaniach tych instytucji, deficyt kadr
wyspecjalizowanych w tematyce ICT oraz brak nowoczesnej wiedzy o zależnościach między inwestycjami w rozwiązania teleinformatyczne a zwiększeniem konkurencyjności, produktywności oraz innowacyjności firm.
139
2.7
140
2.7 Wskaźnik potencjału
e - Rozwoju województwa
podkarpackiego
W celu zobrazowania stanu e - Rozwoju w województwie podkarpackim posłużono się badaniem z wykorzystaniem wskaźnika potencjału e - Rozwoju, narzędzia skonstruowanego do analiz rozwoju społeczeństwa informacyjnego na poziomie powiatowym225.
Wskaźnik potencjału e - Rozwoju składa się z trzech wskaźników
cząstkowych:
1. (Wi) Wskaźnika potencjału innowacyjnego226, w postaci:
Wi = 0,3 * i1 + 0,2 * i2 + 0,5 * i3
gdzie:
• (i1) - ilość bankomatów na 10 000 mieszkańców227
• (i2) - odsetek jednostek samorządu terytorialnego posiadających stronę www228
• (i3) - ilość firm sektora ICT w rankingu Teleinfo / 10 000
mieszkańców229
2. (Wg) Wskaźnika potencjału gospodarczego, którego wzór
przedstawia się:
Wg = [(g1) + (g2) + (g3)] / 3
gdzie:
• (g1) przeciętne miesięczne wynagrodzenie w PLN na
1 mieszkańca 230
• (g2) liczba podmiotów zarejestrowanych w REGON na 1000
mieszkańców231
225
Wskaźnik potencjału e - Rozwoju po raz pierwszy zastosowany został w: Sejmik Województwa Mazowieckiego,
e-Strategia Województwa Mazowieckiego, Warszawa 2006, s. 49-51.
226
Por. K. Guzik, Przestrzenne zróżnicowanie potencjału innowacyjnego w Polsce, w: M. Górzyński, R. Woodward (red.),
Innowacyjność polskiej gospodarki, Zeszyty innowacyjne 2, CASE – Centrum Analiz Społeczno-Ekonomicznych,
Warszawa 2004, s. 33-36.
227
Badanie przeprowadzone w dniach 12-20 maja 2007 r.; analizowano dane ze stron www.karty.pl oraz stron internetowych banków.
228
Badanie przeprowadzono w dniach 18-24 maja 2007 r.
229
Na podstawie: Raport Teleinfo 500 - Polski Rynek Teleinformatyczny 2006, Tom I.
230
Dane statystyczne GUS za rok 2005.
231
Dane statystyczne GUS na dzień 31 grudnia 2006.
141
• (g3) stopa bezrobocia232
3. (We) Wskaźnika potencjału edukacyjnego, który przybiera
postać:
We = 0,4 * (e1) + 0,3 * (e2) + 0,15 * [(e3) + (e4)]
gdzie:
• (e1) liczba uczniów przypadająca na 1 komputer233
• (e2) odsetek szkół średnich posiadających stronę www234
• (e3) liczba uczniów szkół ponadgimnazjalnych w stosunku
do liczby mieszkańców235
• (e 4) liczba uczniów szkół pomaturalnych w stosunku do
liczby mieszkańców
Wzór wskaźnika potencjału e - Rozwoju przybiera postać uproszczoną:
Wr = 0,4 * Wi + 0,3 * Wg + 0,3 * We
Z kolei pełny wzór – po uwzględnieniu wszystkich czynników wchodzących w skład wskaźnika e - Rozwoju – prezentuje się następująco:
Wr = 0,4 *[0,3 * (i1) + 0,2 * (i2) + 0,5 * (i3)] + 0,3 [((g1) + (g2) +
(g3))/ 3] + 0,3 * [0,4 * (e1) + 0,3 * (e2) + 0,15 * ((e3) + (e4))]
Analizy przeprowadzone w oparciu o sformułowane wyżej założenia metodyczne pozwoliły na stworzenie mapy województwa podkarpackiego,
ilustrującej poziom potencjału e - Rozwoju dla każdego z 25 powiatów (w
tym 4 miast na prawach powiatu) leżących w jego granicach.
142
Rysunek 36. Mapa potencjału e - Rozwoju województwa podkarpackiego
232
Dane statystyczne GUS na dzień 31 grudnia 2006.
Statystyka sporządzona w oparciu o dane GUS – stan na 31 grudnia 2006 roku.
234
Sprawdzano w dniach 10-16 lipca 2007 r. w wyszukiwarkach, na stronach kuratorium oświaty w Rzeszowie, w bazie SIO.
235
Statystyka sporządzona w oparciu o dane GUS – stan na 31 grudnia 2006 roku.
233
Żaden powiat Podkarpacia nie legitymuje się wartością wskaźnika umożliwiającą zaliczenie go do grupy charakteryzującej się bardzo wysokim poziomem e - Rozwoju. Najwyższe wartości osiągają
byłe miasta wojewódzkie – w kolejności: Rzeszów, Krosno, Przemyśl
i Tarnobrzeg. Pierwsze trzy znalazły się w grupie powiatów o wysokim poziomie e - Rozwoju. Z kolei Tarnobrzeg oraz trzy inne powiaty
ze stolicami w średnich miastach (Mielcu, Dębicy i Sanoku) zaliczone
zostały do grupy o przeciętnym potencjale e - Rozwoju. Aż 60% spośród powiatów podkarpackich znalazło się w grupie cechującej się niskim potencjałem, a zarazem zagrożeniem wykluczeniem cyfrowym.
Dwa powiaty – lubaczowski i krośnieński – sklasyfikowane zostały
jako bardzo poważnie zagrożone wykluczeniem cyfrowym (na mapie
zilustrowane jako „biała plama”).
Wskaźnik
potencjału e - Rozwoju
Bardzo wysoki poziom e - Rozwoju
brak
Powiaty
• Brak
• miasto na prawach powiatu: Rzeszów (podregion
Wysoki poziom e - Rozwoju
3 jednostki
rzeszowsko–tarnobrzeski)
• miasta na prawach powiatu: Krosno, Przemyśl (podregion
krośnieńsko–przemyski)
Przeciętny poziom e - Rozwoju
4 jednostki
• miasto na prawach powiatu: Tarnobrzeg oraz powiaty:
mielecki, dębicki (podregion rzeszowsko–tarnobrzeski)
• powiat sanocki (podregion krośnieńsko–przemyski)
• powiaty: leżajski, stalowowolski, tarnobrzeski, łań-
Niski poziom e - Rozwoju
– zagrożenie wykluczeniem
cyfrowym
16 jednostek
Bardzo niski poziom e - Rozwoju –
obszary wykluczenia cyfrowego
(tzw. białe plamy)
2 jednostki
cucki, niżański, rzeszowski, kolbuszowski (podregion
rzeszowsko-tarnobrzeski)
• powiaty: jasielski, leski, bieszczadzki, przeworski, rop-
czycko-sędziszowski, przemyski, jarosławski, strzyżowski,
brzozowski (podregion krośnieńsko-przemyski)
• powiaty: krośnieński, lubaczowski (podregion
krośnieńsko-przemyski)
Tabela 63. Wskaźnik potencjału e - Rozwoju województwa podkarpackiego
143
2.8
144
2.8 Analiza SWOT/TOWS
stanu rozwoju
Analiza SWOT/TOWS jest narzędziem pozwalającym zidentyfikować silne i słabe strony wewnątrzregionalne, a także szanse i zagrożenia płynące z otoczenia zewnętrznego, a dalej – zbadać siłę
ich wzajemnych powiązań. Tego typu działanie pozwoli na identyfikację najkorzystniejszego – z punktu widzenia władz wojewódzkich
– wariantu realizacji założeń Strategii Informatyzacji Województwa
Podkarpackiego na lata 2007-2013.
Materiał analityczny zaprezentowany w niniejszym rozdziale wykorzystany zostanie na etapie formułowania misji i wizji rozwoju społeczeństwa informacyjnego w województwie podkarpackim, a także
posłuży w formatowaniu założeń projektów głównych – priorytetowych z punktu widzenia e - Rozwoju regionalnego.
Punktem wyjścia w analizie SWOT/TOWS jest wytypowanie wszystkich istotnych z punktu widzenia rozwoju regionu czynników – tak
wewnętrznych, jak i zewnętrznych. Niniejsza analiza bazuje na wynikach konsultacji społecznych przeprowadzonych w formie warsztatów
roboczych236 oraz analiz SWOT stworzonych na potrzeby innych aktualnych dokumentów strategicznych województwa podkarpackiego237.
Na kolejnym etapie wszystkie wytypowane czynniki poddano ocenie ze strony ekspertów. Każdy z czynników punktowano w skali 0-2
w celu określenia ważności zidentyfikowanych cech, a wyniki oceny
wykorzystano w dalszym etapie analizy – przy badaniu siły powiązań
pomiędzy poszczególnymi czynnikami.
145
236
Warsztaty odbyły się 14 maja i 19 lipca 2007 r. w Wojewódzkim Domu Kultury w Rzeszowie.
Projekt Regionalnego Planu Operacyjnego Województwa Podkarpackiego na lata 2007-2013, Strategia
Rozwoju Województwa Podkarpackiego na lata 2007-2015, Regionalna Strategia Innowacyjności Województwa
Podkarpackiego.
237
Czynnik
Mocne strony
Średnia
waga
1.
duża pula środków alokowana przez samorząd województwa na lata 20072013
1,80
2.
pozytywne nastawienie samorządowych władz na szczeblu województwa do
zagadnień społeczeństwa informacyjnego
1,49
3.
wzrost aspiracji i aktywności młodzieży; duża liczba absolwentów szkół
wyższych
1,42
4.
duży potencjał gospodarczy ośrodka stołecznego, Rzeszowa, a także innych
ośrodków wzrostu gospodarczego regionu
1,40
5.
aktywność rzeszowskiego ośrodka akademickiego oraz szkół wyższych państwowych i niepaństwowych
1,39
6.
dobrze rozwinięty przemysł lotniczy, działający w oparciu o high-tech – istnienie międzynarodowego lotniska w Jasionce oraz sieci lotnisk lokalnych
1,31
7.
duży potencjał ośrodków naukowych, jednostek badawczo-rozwojowych,
instytucji wspierania biznesu
1,19
8.
funkcjonowanie dwóch specjalnych stref ekonomicznych
1,14
9.
występowanie w regionie kilku rodzajów podmiotów zajmujących się wdrażaniem innowacji (uczelni, jednostek badawczo-rozwojowych przemysłu i jednostek niezależnych)
1,13
10.
dostęp do nowoczesnych technologii i osiągnięć naukowych dzięki udziałowi
sektora B+R w projektach (badaniach) zagranicznych
1,06
11.
korzystna struktura wiekowa zasobów ludzkich
1,02
Słabe strony
1.
niski poziom rozwoju infrastruktury teleinformatycznej, a zwłaszcza szerokopasmowego dostępu do Internetu
1,62
2.
niski poziom dochodów ludności i rozwoju gospodarczego regionu na tle
kraju
1,62
3.
niewielka świadomość innowacyjna samorządów lokalnych
1,51
4.
odpływ młodych osób do innych regionów
1,50
5.
wysokie bezrobocie i znikoma ilość atrakcyjnych ofert pracy
1,50
6.
niski poziom rozwoju gospodarki opartej na wiedzy, dominacja przestarzałej
struktury gospodarczej
1,44
7.
słabo rozwinięta infrastruktura teleinformatyczna w samorządach
1,37
8.
niewielkie doświadczenia większości jednostek w pozyskiwaniu finansów
spoza budżetu
1,31
9.
niska gęstość zaludnienia, zwłaszcza w południowo-wschodniej części
województwa
1,20
10.
najniższy w skali kraju współczynnik linii telefonicznych na 1000
mieszkańców
1,20
11.
niski poziom innowacyjności, zwłaszcza małych i średnich przedsiębiorstw
1,16
12.
koncentracja jednostek naukowo-badawczych w centrum regionu
1,02
Tabela 64. Analiza SW – lista czynników
146
Czynnik
Szanse
Średnia
waga
1.
wzrost możliwości pozyskiwania zewnętrznych środków finansowych
1,85
2.
promowanie wykorzystania Internetu jako narzędzia pozyskiwania i przepływu informacji przez władze centralne i Komisję Europejską
1,62
3.
podnoszenie poziomu edukacji społeczeństwa poprzez wykorzystanie środków UE w celu budowy i rozwoju społeczeństwa informacyjnego
1,60
4.
finansowanie regionalnej sieci szkieletowej ze środków Programu
Operacyjnego Rozwoju Polski Wschodniej
1,56
5.
opracowanie Strategii Informatyzacji Województwa Podkarpackiego na lata
2007-2013
1,54
6.
rozwój międzyregionalnej współpracy gospodarczej oraz międzynarodowego
ruchu turystycznego
1,40
7.
tworzenie nowych instrumentów finansowego wsparcia innowacji, rozszerzanie dotychczasowej oferty
1,40
8.
wzrost liczby inicjatyw mających na celu wspieranie innowacyjnego rozwoju regionu, powoływania parków naukowych, technologicznych, centrów
doskonałości
1,36
9.
zwiększenie dostępu do wiedzy i technologii po wejściu do UE
1,31
10.
dobra współpraca powiatów i gmin w zakresie budowy społeczeństwa informacyjnego w województwie podkarpackim
1,30
11.
zwiększenie roli władz lokalnych, pozwalające na lepsze określenie potrzeb
występujących w regionie
1,28
12.
rozwój globalnych powiązań kooperacyjnych przemysłu lotniczego, możliwość
transferu nowoczesnych technologii lotniczych do innych gałęzi gospodarki
1,19
Zagrożenia
1.
zmienność procedur prawno-administracyjnych
1,58
2.
atrakcyjne oferty pracy zagranicą dla wykształconych kadr regionu
1,51
3.
niechęć przedsiębiorców do ponoszenia nakładów na badania
1,39
4.
bariery instytucjonalno-prawne, strukturalne i świadomościowe
1,39
5.
brak stabilności politycznej
1,39
6.
mało aktywne działania samorządu terytorialnego w zakresie umożliwienia
rozwoju przedsiębiorstw
1,33
7.
wysokie ryzyko finansowe działań o charakterze innowacyjnym
1,31
8.
ograniczenia wynikające z braku proinnowacyjnej polityki państwa
1,30
9.
długi okres tworzenia efektywnie działających ośrodków innowacji
1,30
10.
nadal ograniczony dostęp do informacji o źródłach finansowania działalności
innowacyjnej, o programach UE – brak systemu wsparcia finansowego rozwoju innowacji
1,28
11.
niski popyt na badania i innowacje
1,13
Tabela 65. Analiza OT – lista czynników
Analiza mocnych stron województwa wskazuje, że za kluczowe dla
e - Rozwoju regionu można uznać przede wszystkim zaangażowanie
samorządu województwa w działania mające na celu rozwój i promocję idei społeczeństwa informacyjnego, co znajduje odzwierciedlenie
m.in. w bardzo dużej alokacji środków na finansowanie projektów ICT
w latach 2007-2013.
Za najistotniejsze słabości regionu uznano niski poziom rozwoju infrastruktury teleinformatycznej, ze szczególnym uwzględnieniem
szerokopasmowego dostępu do Internetu. Wskazywano ponadto na
problemy związane z sytuacją na rynku pracy, takie jak: stopa bezrobocia utrzymująca się na poziomie przewyższającym średnią krajową,
147
co w powiązaniu ze znikomą ilością atrakcyjnych ofert pracy powoduje, że obserwowany jest znaczący odpływ najbardziej wykwalifikowanych kadr do innych województw, a także do krajów Unii Europejskiej.
Wreszcie zwraca uwagę niski poziom dochodów ludności i słaby wzrost
gospodarczy kreowany na poziomie regionalnym.
Jako największe szanse wskazywane zostały możliwości pozyskiwania
środków finansowych z zewnętrznych źródeł, a także realizacja założeń zapisanych w Programie Operacyjnym Rozwój Polski Wschodniej
oraz w Strategii Informatyzacji Województwa Podkarpackiego na lata
2007-2013. Zwrócono ponadto uwagę na niebagatelne znaczenie działań promocyjnych na rzecz rozwoju społeczeństwa informacyjnego,
które wpłynęłyby na wzrost świadomości społeczeństwa, co z kolei
pozwoli dostrzec korzyści, jakie może dać komputer i Internet.
Za czynniki stanowiące najpoważniejsze zagrożenia dla innowacyjnego rozwoju województwa podkarpackiego należy uznać niestabilność
wszelkiego rodzaju procedur w administracji, a także pogłębiające się
zjawisko odpływu wykwalifikowanych kadr poza region.
Grupy czynników zidentyfikowanych w ramach każdej z domen interwencji strategicznej poddano badaniu siły ich wzajemnych zależności, tworząc dlań macierze SWOT i TOWS, a dalej macierze zbiorcze
– SWOT/TOWS.
Macierze S-OT (tabela 66) i W-OT (tabela 67) określają siłę wpływu
czynników wewnętrznych na czynniki zewnętrzne. Odpowiedzi na poniższe pytania pomagają w uzyskaniu wniosków:
(a) czy mocne strony pozwalają wykorzystać pojawiające się
szanse?
(b) czy mocne strony mogą zapobiec zagrożeniom?
Czynniki zewnętrzne
Czynniki wewnętrzne
Szanse
Zagrożenia
Mocne strony
Tabela 66. Macierz S-OT
(c) czy słabe strony uniemożliwiają wykorzystanie szans?
(d) czy słabe strony wzmocnią negatywne oddziaływanie
zagrożeń?
Szanse
Słabe strony
Tabela 67. Macierz W-OT
148
Macierz O-SW (tabela 68) i T-SW (tabela 69) określają wpływ szans
i zagrożeń na czynniki wewnętrzne. Do wniosków prowadzą odpowiedzi na pytania:
(a) czy szanse wzmocnią pozytywne oddziaływanie mocnych
stron?
(b) czy szanse pozwalają unicestwić słabe strony?
Zagrożenia
Mocne strony
Słabe strony
Szanse
Tabela 68. Macierz O-SW
(c) czy zagrożenia osłabiają mocne strony?
(d) czy zagrożenia spotęgują słabości?
Mocne strony
Słabe strony
Zagrożenia
Tabela 69. Macierz T-SW
Siłę zależności pomiędzy czynnikami oceniono w następującej skali:
0 – brak związku lub związek o marginalnym znaczeniu
1 – przeciętna zależność
2 – wyraźna zależność.
Kolejnym krokiem było przemnożenie uzyskanych wartości przez średnie
wagi czynników poddanych badaniu wzajemnych między nimi relacji.
Jaki powinien być wariant realizacji Strategii – określają macierze
SWOT i TOWS. Możliwe rozwiązania przedstawia macierz wyborów
strategicznych (tabela 70).
Szanse
Zagrożenia
Mocne strony
Słabe strony
Strategia dynamiczna
Strategia konkurencyjna
Wykorzystywanie szans przy
pomocy mocnych stron
Przezwyciężanie słabości w
celu wykorzystania szans
Strategia konserwatywna
Strategia defensywna
Wykorzystanie mocnych stron w
celu uniknięcia bądź zneutralizowania zagrożeń
Redukcja lub likwidacja (brak
odpowiednika w przypadku
jednostki samorządowej)
Tabela 70. Macierz wyborów strategicznych
Poniżej efekty przeprowadzonych analiz SWOT/TOWS. W ramach
każdej z nich (S-OT, W-OT, O-SW, T-SW) zbadano siłę wpływów czynników wewnętrznych na czynniki zewnętrzne oraz odwrotną zależność – wpływ czynników płynących z otoczenia na uwarunkowania
wewnątrzregionalne.
149
S-OT
0,0
4,4
4,2
2,1
2,0
1,9
34,3
6
7
8
9
10
11
Σ
2,6
4
5,1
2,6
3
5
2,8
2
1
6,7
1
2
19,1
3,3
0,0
1,8
0,0
1,9
0,0
4,5
0,0
4,6
0,0
2,9
3
31,9
3,3
0,0
3,6
1,8
3,8
0,0
4,4
2,2
4,5
2,4
5,8
4
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
5
10,9
0,0
0,0
1,7
0,0
1,8
0,0
0,0
0,0
0,0
4,6
2,8
6
25,6
1,4
1,5
1,6
3,2
1,7
3,7
1,9
2,0
2,0
4,2
2,5
17,8
0,0
1,5
0,0
1,6
1,7
0,0
1,9
2,0
2,0
2,1
5,0
7
8
1,4
2,9
3,1
3,1
3,2
1,8
3,8
3,8
3,9
4,1
4,9
35,9
Szanse
9
27,4
2,7
2,8
1,5
1,5
3,1
0,0
3,6
3,7
1,9
2,0
4,7
10
11
11,0
1,3
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
1,8
1,8
3,8
2,3
12
21,2
1,2
2,5
1,3
1,4
2,8
3,1
1,7
3,3
1,7
0,0
2,1
Σ
317,8
22,6
17,6
20,9
23,2
30,8
12,1
36,0
31,1
31,5
38,6
53,3
1
4,8
0,0
0,0
0,0
0,0
2,2
0,0
2,6
0,0
0,0
0,0
0,0
2
25,3
1,9
2,0
2,1
2,1
4,4
2,4
2,6
2,6
5,3
0,0
0,0
3
23,8
0,0
2,0
4,2
4,2
2,2
0,0
2,6
0,0
2,6
2,8
3,3
Tabela 71. Macierz S-OT – wyniki
12,6
1,3
0,0
0,0
1,5
0,0
0,0
1,8
1,8
0,0
3,9
2,3
4
16,7
1,9
0,0
2,1
0,0
2,2
0,0
2,6
2,6
2,6
2,8
0,0
5
6,1
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
2,8
3,3
6
25,9
0,0
0,0
4,2
2,1
2,2
0,0
0,0
2,6
2,6
5,5
6,7
31,7
0,0
3,9
4,2
4,2
2,2
0,0
2,6
2,6
2,6
2,8
6,7
7
13,5
0,0
3,9
2,1
2,1
0,0
0,0
0,0
2,6
0,0
2,8
0,0
8
Zagrożenia
9
38,4
0,0
3,9
4,2
4,2
4,4
2,4
5,1
2,6
2,6
5,5
3,3
10
30,5
0,0
2,0
2,1
2,1
4,4
0,0
2,6
2,6
2,6
5,5
6,7
11
38,0
0,0
3,9
4,2
4,2
4,4
4,8
5,1
2,6
2,6
2,8
3,3
Macierz S-OT wskazuje na większą wagę powiązań mocnych stron z szansami aniżeli z zagrożeniami. Oznacza to, że istotniejsze
z punktu widzenia realizacji Strategii Informatyzacji jest wykorzystywanie mocnych stron w celu wykorzystywania pojawiających się szans, aniżeli koncentrowanie się na unicestwianiu zagrożeń.
Mocne strony
150
Σ
254,7
3,8
21,6
29,3
25,3
28,6
9,7
25,7
20,7
23,6
33,1
33,3
ΣΣ
572,5
26,4
39,2
50,2
48,5
59,4
21,8
61,7
51,8
55,2
71,7
86,6
2,2
10
35,6
0,0
9
Σ
4,8
8
4,3
2,5
7
1,9
2,7
6
11
2,8
5
12
5,6
2,8
3
4
3,0
2
1
3,0
1
2
42,7
1,7
3,8
3,9
1,9
2,1
4,4
4,7
2,4
2,4
4,9
5,2
5,2
4
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
3
5,2
5,2
4,8
4,8
2,4
2,3
4,4
4,2
3,8
3,8
3,7
3,3
47,9
5
2,3
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
2,3
0,0
0,0
6
29,0
0,0
3,2
3,4
1,7
1,8
1,9
4,0
2,1
2,1
4,2
2,3
2,3
21,1
0,0
1,6
1,7
1,7
3,7
1,9
4,0
0,0
0,0
4,2
0,0
2,3
7
8
1,4
3,2
3,3
3,3
3,6
1,9
3,9
4,1
4,1
4,1
4,4
4,4
41,5
Szanse
9
29,0
0,0
3,0
3,1
1,6
1,7
3,6
3,8
3,9
2,0
2,0
2,1
2,1
10
11
26,1
1,3
1,5
1,5
3,1
3,4
3,5
0,0
1,9
1,9
3,9
2,1
2,1
12
26,4
1,2
2,8
2,9
1,4
0,0
1,6
3,4
1,8
1,8
1,8
3,9
3,9
Σ
404,8
12,9
33,4
34,6
25,9
35,4
37,0
38,9
29,7
29,7
51,6
35,0
40,8
1
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
2
23,1
1,5
3,5
1,8
0,0
0,0
0,0
4,3
4,5
0,0
0,0
4,9
2,4
3
22,9
1,4
3,2
1,7
1,7
0,0
0,0
4,0
2,1
2,1
0,0
4,5
2,3
Tabela 72. Macierz W-OT – wyniki
21,9
0,0
0,0
1,6
1,6
3,4
3,6
1,9
2,0
2,0
3,9
0,0
2,1
4
22,4
1,4
1,6
1,7
1,7
3,6
1,9
4,0
0,0
2,1
2,1
0,0
2,3
5
2,1
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
2,1
0,0
0,0
6
23,5
1,4
1,5
1,6
1,6
3,5
3,6
1,9
0,0
0,0
4,0
2,2
2,2
17,3
1,3
3,0
1,6
1,6
1,7
0,0
3,8
0,0
0,0
0,0
4,2
0,0
7
17,2
0,0
1,5
1,6
3,1
3,4
1,8
3,7
0,0
0,0
0,0
2,1
0,0
8
Zagrożenia
9
28,4
1,3
3,0
3,1
1,6
1,7
1,8
3,7
2,0
2,0
2,0
4,2
2,1
10
21,0
1,3
1,5
1,5
0,0
3,4
3,5
1,8
1,9
0,0
1,9
2,1
2,1
11
20,0
1,2
2,6
1,4
1,4
1,5
0,0
3,3
1,7
1,7
1,7
1,8
1,8
Macierz W-OT niesie wyraźną sugestię możliwości realizacji konkurencyjnego wariantu Strategii Informatyzacji.
Analiza rezultatów badania wpływu czynników zakwalifikowanych jako słabe strony rozwoju społeczeństwa informacyjnego
w województwie podkarpackim na czynniki zewnętrzne, prowadzi do jednoznacznego wniosku, że słabe strony powinny być
neutralizowane na skutek wykorzystywania szans płynących z otoczenia. Z kolei siła wpływu słabych stron na zagrożenia jest
znacznie mniejsza.
Słabe strony
W-OT
151
Σ
268,9
14,7
29,2
21,6
17,3
25,9
17,3
41,5
16,2
10,8
19,0
35,0
20,4
ΣΣ
673,7
27,5
62,6
56,2
43,2
61,3
54,3
80,4
45,9
40,5
70,7
70,0
61,2
0,0
0,0
0,0
4,6
0,0
15,3
8
9
10
11
12
Σ
2
38,1
0,0
1,9
3,9
2,0
2,0
4,2
2,1
2,3
4,6
4,8
4,8
5,5
3
15,3
0,0
0,0
0,0
1,9
1,9
0,0
2,0
0,0
0,0
4,5
2,3
2,6
4
33,1
1,7
1,8
1,8
1,8
3,8
2,0
3,9
2,2
2,2
4,5
2,3
5,2
5
31,1
1,7
0,0
0,0
3,6
3,8
1,9
3,9
2,1
2,2
4,4
2,3
5,1
26,6
3,1
0,0
1,7
1,7
3,6
1,8
3,7
2,0
2,0
2,1
0,0
4,8
6
24,5
1,4
0,0
1,5
3,1
3,2
1,7
1,7
1,8
1,9
3,8
0,0
4,4
7
8
1,4
0,0
3,0
1,5
1,6
1,6
1,6
3,5
1,8
1,8
0,0
4,2
21,9
Mocne strony
9
16,5
1,3
0,0
0,0
1,5
1,5
3,2
1,6
1,7
1,8
1,8
0,0
2,1
10
11
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
Σ
323,9
19,3
9,2
16,4
28,3
31,8
30,2
30,2
22,2
28,1
37,4
17,5
53,3
1
34,5
0,0
2,1
0,0
2,1
2,2
4,5
2,3
5,0
5,1
0,0
5,2
6,0
2
37,8
3,9
2,1
2,1
2,1
2,2
2,3
4,5
5,0
5,1
2,6
0,0
6,0
3
38,4
0,0
3,9
3,9
2,0
2,1
2,1
2,1
4,7
2,4
4,8
4,9
5,6
4
32,2
3,6
1,9
2,0
2,0
2,0
2,1
4,2
4,6
4,7
2,4
0,0
2,8
Tabela 73. Macierz O-SW – wyniki
15,3
2,5
0,0
0,0
2,8
1,4
1,5
1,5
0,0
0,0
0,0
1,7
3,9
5
45,9
3,6
1,9
3,9
2,0
4,1
4,2
4,2
4,6
4,7
4,8
2,4
5,6
6
46,4
3,4
1,8
1,9
3,8
3,9
4,0
4,0
4,4
4,5
4,6
4,7
5,3
36,7
0,0
3,5
3,6
1,8
1,9
3,8
1,9
4,2
4,3
2,2
4,4
5,1
7
19,4
0,0
0,0
3,4
1,7
1,8
0,0
1,8
2,0
2,0
2,1
2,1
2,4
8
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
9
Słabe strony
10
20,2
0,0
1,5
1,6
0,0
1,6
1,7
0,0
3,7
3,7
0,0
1,9
4,4
11
31,7
2,8
1,5
1,5
3,0
3,2
3,2
1,6
3,6
3,6
3,7
1,9
2,1
12
11,6
1,2
0,0
1,3
0,0
1,4
1,4
1,4
1,6
1,6
1,6
0,0
0,0
Podobnie jak w przypadku badania W-OT, także analiza O-SW pozwala dostrzec bardzo wyraźne zależności rysujące się na styku szans i słabych stron. Powiązania szans i słabych stron są znacznie bardziej istotne od powiązań występujących na linii szanse – mocne strony. Warto przy tym dostrzec, że związek szans i mocnych stron jest znacznie istotniejszy od związku słabych
i mocnych stron z zagrożeniami.
5,0
7
0,0
5
0,0
0,0
5,6
3
4
0,0
2
1
0,0
1
6
O-SW
Szanse
152
Σ
452,8
23,6
25,3
32,8
25,9
34,3
37,8
35,3
55,4
53,4
37,4
35,0
56,6
ΣΣ
776,7
42,8
34,6
49,1
54,2
66,1
68,0
65,5
77,6
81,4
74,9
52,5
109,9
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
6
7
8
9
10
11
Σ
0,0
4
0,0
0,0
3
5
0,0
2
1
0,0
1
2
12,0
0,0
1,9
0,0
1,9
2,0
0,0
4,1
2,1
0,0
0,0
0,0
4
2,2
2,1
3,9
1,9
1,9
1,9
1,8
1,8
3,6
1,8
3,2
26,2
3
0,0
4,3
2,0
2,0
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
8,2
5
18,8
1,6
1,8
3,6
1,8
1,8
0,0
0,0
1,9
1,9
2,1
2,2
24,7
3,0
1,7
3,4
0,0
3,4
1,7
0,0
1,8
3,6
4,0
2,1
6
20,8
2,7
1,5
3,1
1,5
1,6
1,6
0,0
1,7
1,7
3,6
1,9
7
8
19,7
2,6
1,5
1,5
1,5
3,0
3,0
0,0
1,6
1,6
1,7
1,8
Mocne strony
9
16,7
1,3
2,9
2,9
0,0
1,5
1,5
0,0
1,6
1,6
1,7
1,8
10
11
3,1
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
3,1
0,0
12
164,3
16,6
15,7
19,6
8,6
16,5
9,7
6,1
16,0
17,7
24,2
13,6
Σ
26,3
1,8
4,1
2,1
4,2
2,1
0,0
2,3
4,5
0,0
0,0
5,1
1
23,9
1,8
2,1
4,2
2,1
2,1
2,2
0,0
2,3
2,3
4,9
0,0
2
24,1
1,7
3,9
2,0
3,9
2,0
0,0
4,2
2,1
2,1
2,3
0,0
3
22,2
1,7
1,9
3,9
2,0
0,0
2,0
2,1
2,1
2,1
4,5
0,0
Tabela 74. Macierz T-SW – wyniki
14,1
2,4
2,7
1,4
0,0
1,4
0,0
0,0
1,5
1,5
1,6
1,7
4
28,4
1,7
1,9
3,9
2,0
2,0
4,0
0,0
4,2
4,2
2,3
2,4
5
38,9
3,3
3,7
3,7
3,7
3,8
3,8
0,0
4,0
4,0
4,3
4,6
6
24,2
3,1
3,5
0,0
1,8
1,8
0,0
3,8
3,8
0,0
2,1
4,3
18,1
0,0
3,4
0,0
1,7
1,7
0,0
3,6
3,6
0,0
2,0
2,1
7
1,8
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
1,8
0,0
8
Słabe strony
9
11,1
1,4
3,1
0,0
1,6
0,0
1,6
0,0
1,7
0,0
0,0
1,9
10
27,9
2,6
3,0
3,0
3,0
3,0
3,1
0,0
1,6
3,2
3,5
1,8
11
10,8
1,2
1,3
1,3
1,3
1,3
0,0
0,0
1,4
1,4
1,5
0,0
Analiza W-SW pozwala jednoznacznie stwierdzić minimalną siłę wpływu zagrożeń na mocne strony, co oznacza, że atuty województwa nie powinny podlegać osłabieniu na skutek występowania niesprzyjających okoliczności płynących z otoczenia zewnętrznego. Znacznie bardziej istotne są powiązania na linii zagrożenia – słabe strony, co oznacza, że słabości będą się pogłębiać w przypadku zderzenia z niesprzyjającymi czynnikami zewnętrznymi.
Zagrożenia
T-SW
153
Σ
332,5
26,4
41,5
30,4
35,1
25,9
21,5
20,0
40,0
25,0
38,1
28,4
ΣΣ
567,9
50,9
64,5
58,5
46,8
49,5
35,9
27,5
62,6
50,0
73,4
48,3
Sumaryczne zestawienie powiązań pomiędzy czynnikami wewnętrznymi i zewnętrznymi przedstawia tabela 75.
SWOT/TOWS – Wyniki
Szanse
Zagrożenia
Mocne strony
317,8 + 323,9 = 641,7
254,7 + 164,3 = 419,0
Słabe strony
404,8 + 452,8 = 857,6
268,9 + 332,5 = 601,4
Tabela 75. Macierz wyborów strategicznych w ujęciu całościowym
Całościowe wyniki z przeprowadzonych w czterech wariantach analiz (S-OT, W-OT, O-SW,
T-SW) zobrazowane w tabeli 45 prowadzą do wniosku, że optymalnym z punktu widzenia województwa podkarpackiego jest konkurencyjny wariant realizacji założeń Strategii Informatyzacji
Województwa Podkarpackiego na lata 2007-2013. Jego głównym założeniem jest próba wyeliminowania lub zmarginalizowania słabych stron poprzez wykorzystanie szans napływających z otoczenia zewnętrznego.
Powiązania pomiędzy szansami a słabymi stronami są znacząco większe od powiązań pomiędzy pozostałymi grupami czynników, co pozwala zarekomendować opracowanie Strategii Informatyzacji w modelu konkurencyjnym.
W wyniku przeprowadzonych analiz sformułować można kilka wniosków dla władz wojewódzkich w odniesieniu do działań na rzecz
e - Rozwoju w województwie podkarpackim:
• istnieje silna potrzeba stworzenia odpowiednich mechanizmów
(narzędzi) budowania regionalnego konsensusu na rzecz realizacji Strategii Informatyzacji Województwa Podkarpackiego na lata
2007-2013
• warunkiem bezwzględnie koniecznym jest wypracowanie modelu
współpracy między władzami regionu a operatorami teleinformatycznymi w celu zapobieżenia pogłębianiu się wykluczenia cyfrowego w wielu częściach województwa podkarpackiego
• konieczne jest wszczęcie zintensyfikowanych działań na rzecz stworzenia mechanizmów współpracy administracji, firm, instytucji
wspierania biznesu i sfery badawczo-rozwojowej
• istotnym warunkiem działań na rzecz e - Rozwoju regionalnego jest
podjęcie starań mających na celu wzmocnienie samorządów gminnych i powiatowych.
154
155
3.
rozdział
156
Priorytety
oraz wizja i misja
na lata 2007-2013
157
Określenie priorytetów i przyjęcie wizji oraz misji Strategii jest sztuką wyboru238. Zdaniem G. Gorzelaka regiony polskiej tzw. Ściany
Wschodniej, a wśród nich Podkarpacie mogą uzyskać przyśpieszenie
rozwoju i mogą nadganiać dystans do regionów wyżej rozwiniętych
jedynie wtedy, gdy: same podejmą trudny proces wewnętrznej restrukturyzacji i wzmacniania potencjału endogennego. Dodatkowym
warunkiem cywilizacyjnego skoku jest zaistnienie jednego z czynników: zewnętrznego popytu na zasoby regionu lub/i zewnętrznego
wsparcia dla restrukturyzacji regionu239.
Kluczowe znaczenie dla zapewnienia powodzenia realizacji niniejszej
Strategii, a zarazem dla sukcesu Podkarpacia w perspektywie roku
2015 będzie miało stworzenie i zakorzenienie wewnątrzregionalnych
mechanizmów oraz instytucji gwarantujących uruchomienie, a także
wdrażanie procesów modernizacyjnych i adekwatny do rzeczywistych
potrzeb dobór priorytetów strategicznych oraz racjonalnych narzędzi
ich realizacji240.
Wspieranie rozwoju społeczeństwa informacyjnego na Podkarpaciu
traktować należy nie tyle jako nadrabianie opóźnień w zastępowaniu
tradycyjnych sposobów działania nowymi metodami wykorzystującymi technologie ICT (np. zastąpienie tradycyjnej obsługi mieszkańców
w urzędach administracji lokalnej), ale przede wszystkim jako proces cywilizacyjny pozwalający przezwyciężyć mieszkańcom i przedsiębiorcom regionu słabości środowiska kulturowego oraz włączyć ich
w skali masowej do wartościowych zasobów treści i usług dostępnych
dzięki Internetowi i komunikacji elektronicznej241.
Zdaniem G. Gorzelaka, jeśli regiony same nie rozpoczną działań restrukturyzacyjnych i wzmacniających
wewnętrzny potencjał, nie będą miały szans na poprawę sytuacji. Świat nie zna ani jednego przypadku
wydobycia się z zacofania jedynie w wyniku uzyskania pomocy zewnętrznej. Co więcej, traktowanie pomo158
238
Motto Strategii zapożyczono z tytułu ekspertyzy prof. dr hab. Grzegorza Gorzelaka Weryfikacja struktury celów,
priorytetów oraz kierunków działań Narodowej Strategii Rozwoju Regionalnego na lata 2007-2013 (15), wykonanej na
zlecenie Departamentu Polityki Regionalnej Ministerstwa Gospodarki i Pracy, Warszawa 2005.
239
G. Gorzelak, Strategiczne kierunki rozwoju Polski Wschodniej – ekspertyza dla potrzeb opracowania Strategii rozwoju społeczno-gospodarczego Polski Wschodniej do roku 2020, Warszawa 2007, s. 3.
240
Narzędziami realizacji Strategii nazwano projekty główne zdefiniowane w rozdziale IV.
241
G. Gorzelak, Weryfikacja struktury celów, priorytetów oraz kierunków działań Narodowej Strategii Rozwoju
Regionalnego na lata 2007-2013 (15), s. 2.
cy zewnętrznej (np. funduszy strukturalnych) jako jedynego czynnika rozwojowego uzależnia i degeneruje zdolność regionów do samodzielnego rozwoju.
Strategia Informatyzacji Województwa Podkarpackiego na lata 20072013, rozumiana jako instrumentarium wsparcia procesu cywilizacyjnego skoku regionu, czerpie inspiracje z rekomendacji wywiedzionych
z kilkuletniej debaty nad strategicznymi kierunkami rozwoju pięciu
województw Polski Wschodniej. Należą do nich przede wszystkim242:
• możliwie pełne wykorzystanie istniejącego potencjału endogennego – koncentracja na tych elementach gospodarek regionalnych, które już obecnie wykazują specjalizację i uzyskały pewien
poziom konkurencyjności w kraju i w skali międzynarodowej
• prorozwojowe, a nie prosocjalne wykorzystanie środków
Unii Europejskiej – przeznaczanie nich na przyspieszanie i pogłębianie zmian strukturalnych243
• przeciwdziałanie „ucieczce mózgów”, zarówno do innych regionów kraju, jak i zagranicę – przy jednoczesnym zachęcaniu specjalistów z innych krajów do podejmowania pracy w regionie
• zwiększanie poziomu naukowego najważniejszych placówek
badawczych jako warunek podniesienia poziomu innowacyjności regionu
• intensywna promocja potencjału inwestycyjnego i turystycznego w kraju i zagranicą
• zacieśnianie współpracy województw wewnątrz pasa Polski
Wschodniej i podejmowanie konkurującej współpracy.
159
242
G. Gorzelak, Strategiczne kierunki rozwoju Polski Wschodniej – ekspertyza dla potrzeb opracowania Strategii rozwoju społeczno-gospodarczego Polski Wschodniej do roku 2020, Warszawa 2007, s. 17-23.
243
Por. Tamże, s. 18: Niektóre z opracowań wskazują na częsty, wręcz negatywny wpływ uzyskania znaczących zasileń
zewnętrznych na tempo wzrostu krajów i regionów słabiej rozwiniętych, co zachodzi w wyniku osłabienia ich długotrwałej zdolności konkurencyjnej.
3.1
160
3.1 Podkarpacka wizja i misja
rozwoju społeczeństwa
informacyjnego
Wszechstronna diagnoza rozwoju społeczeństwa informacyjnego
w regionie przedstawiona w rozdziale II była punktem wyjścia do analizy SWOT/TOWS. W jej wyniku rekomendowano jako optymalny dla
niniejszej Strategii tzw. konkurencyjny wariant realizacji, odznaczający się wykorzystaniem szans zewnętrznych dla wyeliminowania lub
osłabienia oddziaływania słabych stron Podkarpacia. Konkretyzacja
konkurencyjnej pozycji regionu, w efekcie sformułowania pakietu
wyróżniających go działań, wartości i cech, następuje w dokumentach strategicznych poprzez określenie wizji, misji i priorytetów.
Prace analityczne dotyczące ich sformułowania uwzględniały zarówno
wyniki warsztatów diagnostycznych z udziałem regionalnych interesariuszy rozwoju społeczeństwa informacyjnego, przeprowadzonych w dniach
19 lipca i 30 sierpnia 2007 roku244, jak i efekty prac nad Strategią Rozwoju
WIZJA Strategii Informatyzacji Województwa Podkarpackiego
na lata 2007-2013
Podkarpacie regionem zrównoważonych szans życiowych, edukacyjnych oraz zawodowych mieszkańców miast i wsi będących efektem skoku cywilizacyjnego, wykorzystującego znaczące podniesienie poziomu cyfrowej alfabetyzacji społeczeństwa oraz
upowszechnienie dostępu do Internetu.
Wizja246 Strategii prezentuje docelowy obraz regionu powstały w rezultacie jej realizacji. Wyraźnie preferuje działania ukierunkowane na
modernizację podkarpackiej wsi oraz kładzie nacisk na wyrównywanie różnic w dostępie do nowoczesnej edukacji247 niezbędnej do życia
244
W warsztatach uczestniczyło ponad 170 przedstawicieli różnorodnych środowisk Podkarpacia: sektora publicznego
– administracji, opieki zdrowotnej, instytucji edukacyjnych, związków międzygminnych, sektora prywatnego (firmy
sektora ICT, spółdzielnie telekomunikacyjne) oraz naukowo-badawczego (szkoły wyższe). Grupą szczególnie licznie
reprezentowaną byli przedstawiciele samorządowych władz lokalnych.
245
Sejmik Województwa Podkarpackiego, Strategia Rozwoju Województwa Podkarpackiego na lata 2007-2020, Rzeszów
2006, s. 85.
246
Por. C. R. Hickman, M. A. Silva, Creating Excellence, HarperCollins Publishers, 1984: Wizja jest podróżą, w którą wyrusza nasz umysł, zaczynającą się od spraw znanych, a kończącą się na nieznanym, tworząc przyszłość na podstawie
składania bieżących faktów, nadziei, marzeń, niebezpieczeństw i możliwości.
247
Pojęcie „alfabetyzacja cyfrowa” jest odpowiednikiem angielskiego digital literacy i odnosi się do wiedzy oraz osobistych umiejętności korzystania z zasobów i usług Internetu oraz obsługi sprzętu wyposażonego w oprogramowanie
informatyczne (komputer, telefon komórkowy, palmtop, etc).
161
w otoczeniu technologii ICT oraz różnorodnych usług on-line zapewniających europejską jakość życia. Drogą do osiągnięcia takiego postępu będą dynamiczne, różnorodne, lecz wzajemnie ze sobą powiązane działania, koordynowane na poziomie regionalnym – określone
mianem skoku cywilizacyjnego.
Osiągnięcie stanu zarysowanego w wizji Strategii będzie miało duży
wpływ nie tylko na podniesienie jakości regionalnego kapitału ludzkiego i pośrednio zwiększenie podaży miejsc pracy w nowych zawodach,
ale także – i to w zasadniczym stopniu – na zdolność do transformacji gospodarki regionu do poziomu gospodarki wiedzy. Przyczyni się
ono także do wzrostu poziomu innowacyjności działań podejmowanych przez mikro-, małe i średnie przedsiębiorstwa oraz gestorów
usług turystycznych na wsi.
Te zaś procesy będą wspierały potencjał konkurencyjny województwa
w skali kraju i pośród regionów europejskich.
MISJA Strategii Informatyzacji Województwa Podkarpackiego
na lata 2007-2013
Władze województwa koordynując działania różnorodnych partnerów generują na
Podkarpaciu silny impuls modernizacyjny i prorozwojowy poprzez koncentrację działań na wzmocnieniu regionalnego kapitału społecznego oraz potencjału instytucjonalnego niezbędnego do zapewnienia drożnego transferu wiedzy i spójnej współpracy przez udostępnienie na obszarze całego województwa dostępu do treści i usług
Internetu, a także mobilizację lokalnego potencjału nowych branż pozarolniczych
dzięki zastosowaniu rozwiązań teleinformatycznych.
Misja szczególnie silnie akcentuje konieczność zasadniczego wzmocnienia kapitału społecznego Podkarpacia, a zatem podejmowania na
poziomie regionalnym działań na rzecz wytworzenia zaufania między partnerami i dobrego klimatu współpracy w realizacji Strategii
oraz kształtowania umiejętności współdziałania między nimi, także
w ramach innowacyjnych modeli kooperacji. Ponadto czyni władze
województwa odpowiedzialnymi za zbudowanie solidnych podstaw
instytucjonalnych (organizacje sieciowe i instytucje) dla realizacji
projektów Strategii w powiązaniu z innymi innowacyjnymi przedsięwzięciami ukierunkowanymi na rozwój przedsiębiorczości, wzrost innowacji w sektorze publicznym oraz naukowe badania prorozwojowe.
162
Samorządowe władze województwa odgrywać mają w tych procesach główną rolę poprzez strategiczną koordynację oraz delegowanie
kompetencji do wyspecjalizowanych instytucji i sieci interesariuszy
rozwoju społeczeństwa informacyjnego. Ich zadaniem będzie uruchomienie głównych procesów realizacji misji Strategii, m.in. budowę
infrastruktury szerokopasmowego dostępu do Internetu, zapewnienie
finansowania przedsięwzięć dla e - Rozwoju regionu oraz pozyskanie
wartościowych partnerów instytucjonalnych i społecznych zdolnych
do przejęcia odpowiedzialności za realizację kluczowych inicjatyw
regionalnych (projektów głównych Strategii). Taka rola samorządu Podkarpacia jest odpowiedzią na zdiagnozowany w województwie
znaczący deficyt potencjału organizacyjnego niezbędnego do nadania
wysokiej dynamiki rozwojowi społeczeństwa informacyjnego. Misja
Strategii zarysowuje jednakże równocześnie pole współpracy różnorodnych partnerów regionalnych, reprezentujących samorządy lokal-
ne, branże rolne i firmy sektora ICT, instytucje badawczo-rozwojowe
i wyższe uczelnie, a także organizacje pozarządowe.
Mieszkańcy wsi, rolnicy i przedsiębiorcy wiejscy zajmują w misji Strategii uprzywilejowaną pozycję, zarówno jako beneficjenci bezpośredniego wsparcia, jak i klienci usług świadczonych drogą
elektroniczną.
163
3.2
164
3.2 Priorytety rozwoju
na Podkarpaciu
Określenie priorytetowych pól działań zaplanowanych w ramach
Strategii Informatyzacji Województwa Podkarpackiego na lata 20072013 to proces wyboru najważniejszych obszarów aktywności władz
województwa spośród pełnego spectrum działań potencjalnie lub
faktycznie powiązanych z rozwojem społeczeństwa informacyjnego w regionie. Z zasady zatem wybór taki wiąże się w pierwszej kolejności ze wskazaniem ograniczonej liczby celów działań władz publicznych, które uznaje się za najważniejsze czynniki determinujące
e - Rozwój województw.
Diagnoza przeprowadzona w rozdziale II pozwoliła wyróżnić grupę
istotnych czynników wpływających na e - Rozwój województwa podkarpackiego. Przedstawia je rysunek 37.
165
Czynniki silnie oddziałujące
na e - Rozwój Podkarpacia
Brak instytucji wsparcia budowy
regionalnej gospodarki wiedzy
Niedobór firm wiedzochłonnych oraz
wysokich technologii w sektorze ICT
niski poziom innowacyjności
sektora ICT za wyjątkiem
ASSECO Poland
niska innowacyjność projektów ICT
sektora publicznego
trudności w zatrzymaniu
absolwentów uczelni wyższych
w regionie
endogenny potencjał firm niski
– słabe wsparcie
dla e - Rozwoju regionu
Inwestycje w rozwiązania ICT
w firmach branż nie ICT
przemysł rolno-spożywczy
przemysł turystyczny
Silnie manifestujące się wykluczenie
cyfrowe mieszkańców wsi
niskie przychody na głowę
małoobszarowe gospodarstwa rolne
niski poziom wykształcenia
słabe umiejętności cywilizacyjne
utrudniony dostęp do infrastruktury
mała mobilność mieszkańców wsi
Niskie nakłady sektora publicznego
i prywatnego na badania i rozwój
w regionie
trwała akumulacja bezrobocia
rejestrowanego i ukrytego
utrudniony dostęp do edukacji
ponadpodstawowej
Strukturalny niedobór pracowników
akademickich i absolwentów kierunków
inżynierskich
niska podaż pracy pozarolniczej
Utrudniony dostęp do Internetu
w obszarach wiejskich i małych miastach
niski odsetek internautów wśród
rolników i mała dynamika wzrostu
Deficyt wiedzy u władz o roli ICT jako
czynnika rozwoju
i zwalczania wykluczenia
Zwiększanie się populacji
w wieku produkcyjnym
ze słabymi e-umiejtnościami
brak działań władz lokalnych
i regionalnych w zakresie
budowania
Przełomowe inwestycje w wyposażenie
pracowni komputerowych szkół
dominacja e-administracji,
słabe zainteresowanie innymi
zastosowaniami ICT
Relatywnie niska liczba studentów
kierunków informatycznych w regionie
deficyt zainteresowania
inwestowaniem w ICT wobec
innych ważnych potrzeb lokalnych
Skrajnie niskie e-umiejętności
mieszkańców regionu w skali kraju
Rysunek 37. Istotne czynniki warunkujące e - Rozwój województwa podkarpackiego
166
Analiza najważniejszych czynników wpływających istotnie na rozwój
społeczeństwa informacyjnego na Podkarpaciu wskazuje na bardzo
duże znaczenie czynników powiązanych z cechami kapitału ludzkiego
regionu oraz związanych z e - Rozwojem obszarów wiejskich regionu.
Diagnoza unaocznia, iż w regionie odczuwa się brak nie tylko specjalistów dziedzinowych – informatyków, lecz także kadry technicznej
z wyższym i średnim wykształceniem, która stanowi naturalne środowisko rozprzestrzeniania się idei rozwoju społeczeństwa informacyjnego.
Z kolei niski poziom wiedzy o zastosowaniach ICT dla podnoszenia
efektywności systemów oświaty i opieki zdrowotnej oraz skromne
doświadczenia decydentów samorządowych w realizacji projektów
teleinformatycznych skutkują koncentracją na problematyce informatyzacji administracji.
Strategicznym problemem Podkarpacia jest wykluczenie cyfrowe
mieszkańców przeważającej części obszarów wiejskich. Wynika ono
nie tylko z niedoboru infrastruktury dostępu do Internetu, odczuwalnego w tym regionie w sposób szczególny, lecz z występowania na
wsi wzajemnie ze sobą powiązanych czynników kulturowych, edukacyjnych, a zwłaszcza ekonomicznych.
Ograniczenia rozwoju kapitału ludzkiego w regionie negatywnie wpływają na możliwość nadania rozwojowi społeczeństwa informacyjnego silnej dynamiki z wykorzystaniem tylko potencjału endogennego. Konieczny jest transfer wiedzy, pozyskanie do współpracy specjalistów zewnętrznych, otwarcie się na
współpracę międzyregionalną i międzynarodową.
Agregacja czynników najsilniej wpływających na e - Rozwój Podkarpacia, a w konsekwencji wyróżnienie obszarów interwencji strategicznej władz województwa prowadzi do określenia 4 priorytetów
Strategii Informatyzacji Województwa Podkarpackiego w latach 20072013. Obszary strategicznej interwencji władz w zakresie rozwoju
społeczeństwa informacyjnego przedstawia rysunek 38.
Mały zakres i budżet inwestycji
samorządów na teleinformatykę
Niska jakość i niedobór
kapitału ludzkiego
obszary
strategicznej interwencji
władz Podkarpacia
wykluczenie cyfrowe
mieszkańców wsi
deficyt potencjału
instytucjonalnego e - Rozwoju
Rysunek 38. Obszary strategicznej interwencji władz Podkarpacia w zakresie
pobudzania e - Rozwoju
Określenie obszarów interwencji strategicznej prowadzi do sformułowania priorytetów Strategii. Dokonano tego w trakcie prac studyjnych
na podstawie wniosków z diagnozy rozwoju społeczeństwa informacyjnego w regionie248 oraz wyników analizy SWOT/TOWS. Znaczący
wpływ na ich ostateczne sformułowanie miały także publiczne konsultacje z uczestnikami warsztatów strategicznych249 oraz debaty
z przedstawicielami władz województwa.
248
Por. rysunek 37.
Por. przypis 244.
249
167
Cztery wyróżnione priorytety strategiczne prezentuje rysunek 39.
I
STRATEGICZNE INWESTYCJE
W TELEINFORMATYKĘ DROGĄ
ROZWOJU PODKARPACIA
Stymulowanie wzrostu gospodarczego Podkarpacia poprzez budowę wielofunkcyjnych regionalnych dziedzinowych platform ICT, zwiększenie nasycenia lokalną infrastrukturą społeczeństwa informacyjnego, w tym sieciami
szerokopasmowego dostępu do Internetu oraz poprzez
modernizację sektora publicznego (urzędy, szkoły,
szpitale)
II
PODKARPACIE - POLSKIM
BIEGUNEM WZROSTU
UMIEJĘTNOŚCI
CYWILIZACYJNYCH
MIESZKAŃCÓW
Upowszechnienie wśród przedsiębiorców i pracowników
sektora publicznego umiejętności niezbędnych do pracy w otoczeniu innowacyjnych rozwiązań teleinformatycznych oraz budowa systemu transferu na Podkarpacie
wiedzy na poziomie regionów europejskich na temat
rozwoju społeczeństwa informacyjnego
III
EKOROZWÓJ PODKARPACKIEJ
WSI WSPIERANY
NOWOCZESNYMI
TECHNOLOGIAMI
KOMUNIKACYJNYMI
Pobudzanie ekologicznie zrównoważonego rozwoju podkarpackiej wsi poprzez tworzenie warunków dla tworzenia miejsc pracy w branżach pozarolniczych oraz podnoszenie jakości życia, edukacji oraz opieki zdrowotnej
dzięki zastosowaniu narzędzi komunikacji elektronicznej
i dziedzinowych systemów ICT
IV
ZAPEWNIENIE POTENCJAŁU
INSTYTUCJONALNEGO DLA
INNOWACYJNEGO E - ROZWOJU
WOJEWÓDZTWA
Pobudzanie wzrostu innowacyjności regionu dzięki promowaniu profesjonalnej kultury wdrażania projektów
teleinformatycznych w sektorze publicznym, wspieraniu regionalnych mechanizmów kooperacji (sieci, partnerstw, klasterów) oraz stworzeniu regionalnego centrum kompetencji w zakresie rozwoju społeczeństwa
informacyjnego
Rysunek 39. Priorytety Strategii Informatyzacji Województwa Podkarpackiego
na lata 2007-2013
3.2.1Priorytet I: Strategiczne inwestycje w teleinformatykę drogą rozwoju Podkarpacia
168
Priorytet ten uznaje inwestycje w regionalne i lokalne rozwiązania
teleinformatyczne za jeden z głównych motorów rozwoju gospodarczego województwa. Dzięki budowie infrastruktury szerokopasmowego dostępu do Internetu oraz regionalnych platform dziedzinowych,
które udostępnią przedsiębiorcom w całym województwie wyprofilowane usługi, wzrastać będzie PKB, wydajność i produktywność pracy w przedsiębiorstwach oraz poziom kwalifikacji cywilizacyjnych
pracowników.
Modernizacja administracji publicznej, szczególnie na poziomie lokalnym, będzie jednym z najważniejszych zadań tego priorytetu, zapewniającym podniesienie efektywności działań służb publicznych oraz
jakości usług dla obywateli. W okresie 2007-2013 powstanie bazowa
infrastruktura teleinformatycznej administracji lokalnej Podkarpacia
oraz zarządzana przez władze województwa infrastruktura regionalnej platformy ICT, co pozwoli na wdrażanie różnorodnych, innowacyjnych projektów społeczeństwa informacyjnego nieograniczających
się do tematyki elektronicznej administracji, a także na skomunikowanie Podkarpacia z wdrażaną infrastrukturą projektów centralnych
(rządowych) i paneuropejskich.
Ważnym zadnieniem priorytetu I jest wzmocnienie potencjału teleinformatycznego publicznych placówek opieki zdrowotnej Podkarpacia
(głównie szpitali) dla zwiększenia skuteczności zarządzania oraz sukcesywnego wprowadzania e - usług zdrowotnych.
3.2.2 Priorytet II: Podkarpacie polskim biegunem wzrostu umiejętności cywilizacyjnych mieszkańców
Ambitnie zarysowany priorytet II Strategii oznacza – bezpośrednio
wywiedzione z ustaleń diagnozy strategicznej – położenie szczególnego nacisku na znaczące podniesienie w latach 2007-2013 umiejętności cywilizacyjnych mieszkańców Podkarpacia w skali masowej. Ich
pogłębiona wiedza i osobiste umiejętności niezbędne w zawodach gospodarki wiedzy staną się silnym czynnikiem transformacji regionu.
Intensywne działania władz województwa wspólnie z uczelniami wyższymi regionu, wyspecjalizowanymi firmami i organizacjami obejmować będą:
• realizację programów szkoleniowych i edukacyjnych dla różnorodnych grup docelowych odbiorców – mieszkańców Podkarpacia
i o zróżnicowanym poziomie oraz zakresie tematyki
• budowę nowoczesnych narzędzi promocji i informacji o rozwoju
społeczeństwa informacyjnego w regionie służących upowszechnianiu wiedzy na ten temat
• organizację programu wymiany doświadczeń i dobrych praktyk
w skali Polski z regionami krajów Unii Europejskiej o podobnej specyfice oraz z przygranicznymi rejonami Ukrainy i Słowacji
• organizację systemu szkoleń dziedzinowych i permanentnej edukacji dla pracowników przedsiębiorstw Podkarpacia oraz przedsiębiorców ukierunkowanych na zdobycie wiedzy i umiejętności przydatnych w stymulowaniu rozwoju firm dzięki zastosowaniom ICT.
Ze względu na wskazany w diagnozie Strategii deficyt kadr pedagogicznych uczelni wyższych oraz specjalistów problematyki społeczeń-
169
stwa informacyjnego w regionie podjęte zostaną działania na rzecz
ich pozyskania z innych województw oraz współpracy ze specjalistami z regionów UE wiodących w e - Rozwoju.
3.2.3 Priorytet III: Ekorozwój podkarpackiej
wsi wspierany nowoczesnymi technologiami ICT
Poprzez uznanie za priorytet III Strategii wspierania cywilizacyjnego rozwoju wsi oraz stymulowania efektywności i produktywności
przedsiębiorstw branż pozarolniczych poprzez wdrożenia innowacyjnych rozwiązań teleinformatycznych, Podkarpacie wytycza swą własną drogę ku społeczeństwu informacyjnemu.
Podkarpacka wieś zyska wsparcie sieci wielofunkcyjnych telecentrów,
które stanowić będą zaplecze infrastrukturalne różnorodnych usług
edukacyjno-szkoleniowych oraz miejsce dostępu do usług i treści
Internetu pod merytorycznym nadzorem. Dzięki telecentrom mieszkańcy, a zwłaszcza młodzież, zyskają dostęp do multimedialnych treści Internetu oraz do tworzonego scentralizowanego zasobu księgozbioru wojewódzkiej biblioteki cyfrowej. Wyzwaniem Strategii będzie
realizacja – poprzez sieć telecentrów – powszechnego programu edukacji mieszkańców wsi dla społeczeństwa informacyjnego.
Nowe możliwości techniczne infrastruktury teleinformatycznej otworzą drogę do zatrudnienia mieszkańców Podkarpacia w formule telepracy i będą istotnym argumentem w staraniach władz lokalnych
o pozyskanie inwestorów zewnętrznych. Gestorzy usług turystycznych oraz przedsiębiorcy branż pozarolniczych na wsi uzyskają
wsparcie dla swoich działań dzięki rozwiązaniom bazującym na ICT.
Wsparcie w ramach działań Strategii rozwoju małych i średnich
przedsiębiorstw branż ICT na Podkarpaciu oraz modernizacja firm
branż ekologicznych poprzez wdrażanie funkcjonalnych, ze swej natury w większości małoinwazyjnych i nieszkodliwych dla środowiska rozwiązań teleinformatycznych, wzmocni wektor ekorozwoju
województwa.
170
3.2.4 Priorytet IV: Zapewnienie potencjału instytucjonalnego dla innowacyjnego
e - Rozwoju województwa
Obok niskiego poziomu wiedzy i umiejętności cywilizacyjnych cechujących statystycznie społeczność Podkarpacia, a zwłaszcza mieszkańców wsi, najsilniejszym czynnikiem utrudniającym nadanie rozwojowi
społeczeństwa informacyjnego w regionie postulowanej w Strategii
wysokiej dynamiki jest strukturalny deficyt potencjału instytucjonalnego, niska jakość kapitału społecznego oraz słabo zakorzeniona kultura współpracy dla osiągnięcia mierzalnych celów.
Priorytet obejmie działania zapewniające Podkarpaciu włączenie się
w obieg europejskiej wymiany myśli i profesjonalnej debaty na temat e - Rozwoju obszarów wiejskich, w tym zawiązywanie partnerstw
z regionami Unii Europejskiej o analogicznej specyfice w celu wymiany dobrych praktyk oraz specjalizacja badawcza zespołów naukowych w regionie, prowadząca do powstania ośrodka badawczego
w zakresie e - Rozwoju wsi.
Kluczowe znaczenie dla powodzenia realizacji Strategii będzie miało
zawiązanie podkarpackiej sieci interesariuszy rozwoju społeczeństwa
informacyjnego i zapewnienie jej organizacyjnych, instytucjonalnych
i finansowych warunków do rozwoju, transferu wiedzy i komunikacji,
a także współpracy z podobnymi organizacjami i projektami sieciowymi w skali paneuropejskiej.
Zadaniami szczególnej wagi są:
• zdiagnozowanie uwarunkowań wykonalności stworzenia pełnowartościowego regionalnego klastera innowacji ICT i – w przypadku
pozytywnych wyników analizy wykonalności – wsparcie jego inicjatorów w działaniach
• utworzenie podkarpackiego centrum kompetencji społeczeństwa
informacyjnego – służącego zainteresowanym partnerom regionalnym pomocą doradczą, konsultacjami oraz usługami szkoleniowymi i informacyjnymi
• utworzenie w Rzeszowie i wsparcie rozwoju ośrodka transferu wiedzy oraz badań nad zagadnieniami rozwoju społeczeństwa informacyjnego na wsi.
171
4.
rozdział
172
Projekty główne
– strategiczne inicjatywy
na rzecz rozwoju
na Podkarpaciu
173
Osiągnięcie odpowiedniego poziomu i wykształcenie specyficznych cech jakościowych rozwoju społeczeństwa informacyjnego na
Podkarpaciu, jakie składają się na jego docelową wizję250, będzie
możliwe dzięki realizacji projektów głównych251 Strategii zorientowanych wokół wypracowanych w rozdziale III priorytetów rozwojowych.
Pierwotne koncepcje projektów głównych zostały wypracowane
w ramach studyjnych prac analitycznych przeprowadzonych przez
ekspertów SMWI. Jednak ostateczne określenie skali, zakresu funkcjonalnego oraz wzajemnych relacji projektów głównych stało się
możliwe dzięki szerokim dyskusjom z przedstawicielami podmiotów
regionalnych zainteresowanych rozwojem społeczeństwa informacyjnego na Podkarpaciu252.
Finalnym efektem tych prac jest określenie zakresu 7 przedsięwzięć
strategicznych, które prezentuje rysunek 40.
Program e-Integracji
i Aktywizacji Wsi
Podkarpackiej
Podkarpackie Porozumienie
dla Rozwoju Społeczeństwa
Informacyjnego
Program Innowacji
Teleinformatycznych
w Sektorze Publicznym
Regionalna Platforma
Elektronicznych Usług
Sektora Publicznego
Program Projektów e-Zdrowie
dla Publicznych Placówek
Opieki Zdrowotnej
Podkarpacka Sieć
Szerokopasmowego
Dostępu do Internetu
System Elektronicznych Usług
Przedsiębiorstw Podkarpacia
Rysunek 40. Projekty główne Strategii Informatyzacji Województwa Podkarpackiego
na lata 2007-2013
Pośrednim, lecz istotnym operacyjnie celem opracowania koncepcji projektów głównych Strategii jest
zapewnienie regionalnym interesariuszom rozwoju społeczeństwa informacyjnego na Podkarpaciu – zainteresowanym realizacją w latach 2007-2013 projektów teleinformatycznych – jednoznacznych i szczegółowych wytycznych odnośnie rodzaju, zakresu tematycznego i funkcjonalnego, form organizacyjno-prawnych oraz poziomu dofinansowania tych przedsięwzięć ze środków Regionalnego Programu
Operacyjnego oraz innych źródeł środków publicznych pozostających w dyspozycji władz regionu.
Szczegółowe koncepcje realizowania projektów głównych będą przedmiotem prac zespołów roboczych, które rozpoczną działania z chwilą
zatwierdzenia Strategii – jako programu regionalnego – przez Zarząd
Województwa Podkarpackiego. System ich wdrażania zaprezentowany zostanie natomiast w rozdziale V niniejszego dokumentu.
250
Por. rozdział III.
Termin „projekty główne” został wypracowany w ramach dyskusji nad metodyką RISI (por. I rozdział Strategii) i odnosi się do strategicznych przedsięwzięć na rzecz rozwoju społeczeństwa informacyjnego na poziomie regionalnym.
Projektami głównymi będą zatem zarówno przedsięwzięcia infrastrukturalne o znaczącej regionalnej lub subregionalnej skali, udostępniające e - usługi w skali masowej, jak i działania o charakterze programów – edukacyjne i szkoleniowe lub zmierzające do budowania konsensusu regionalnego wokół e - Rozwoju. Projekty główne tworzą ramy
prawne, organizacyjne i finansowe dla osiągania priorytetów strategii regionalnych.
252
W okresie od kwietnia do września 2007 roku eksperci SMWI dyskutowali wstępne koncepcje projektów głównych
m.in. podczas Walnego Zgromadzenia Związku Komunalnego „Wisłok” w Tyczynie i posiedzeń Komisji Konwentu
Powiatów Województwa Podkarpackiego ds. Rozwoju Komunikacji Elektronicznej i Szerokopasmowego Internetu
w Rzeszowie oraz w Łące (Gmina Trzebowniska), a także podczas spotkań z kierownictwem Departamentu
Społeczeństwa Informacyjnego Urzędu Marszałkowskiego Województwa Podkarpackiego. Generalną debatę na
temat projektów przeprowadzono w trakcie IV warsztatu Strategii Informatyzacji Województwa Podkarpackiego na
lata 2007-2013 w dniu 30 sierpnia 2007 r. Wykorzystano także uwagi nadesłane drogą elektroniczną.
251
174
Powiązania między projektami głównymi a priorytetami Strategii prezentuje tabela 76.
Powiązanie z priorytetami e -rozwoju
regionu
Nazwa projektu
I
Program e - Integracji i
Aktywizacji Wsi Podkarpackiej
II
Podkarpackie Porozumienie
dla Rozwoju Społeczeństwa
Informacyjnego
III
Program Innowacji
Teleinformatycznych w
Sektorze Publicznym
IV
Regionalna Platforma
Elektronicznych Usług Sektora
Publicznego
V
System Elektronicznych Usług
Przedsiębiorców Podkarpacia
VI
Program Projektów e - Zdrowia
dla Publicznych Placówek
Opieki Zdrowotnej
VII
Podkarpacka Sieć
Szerokopasmowego Dostępu
do Internetu
I
I
II
III
IV
II
III
IV
I
III
IV
I
I
III
II
II
I
III
III
II
IV
IV
III
IV
Tabela 76. Powiązanie projektów głównych Strategii z realizacją priorytetów
e - Rozwoju regionu
Cztery przedsięwzięcia:
• inspirowanie i wspieranie inicjatyw grup wykluczenia cyfrowego
oraz obywatelskich na wsi (projekt I)
• zapewnienie współpracy i podniesienie poziomu wiedzy partnerów
regionalnych (projekt II)
• realizacja regionalnego programu wspomagania MŚP działających
głównie na wsi rozwiązaniami technologii teleinformatycznych (projekt V)
• budowa sieci szerokopasmowego dostępu do Internetu (projekt VII)
wykazują silne powiązania z wszystkimi priorytetami rozwoju społeczeństwa informacyjnego w województwie. Ich efektywna realizacja
będzie miała największy wpływ na zapewnienie cywilizacyjnego skoku Podkarpacia.
Najsilniejszy wpływ na wzrost absorpcji innowacji ICT w regionie
będzie miała realizacja: Programu Program Innowacji Teleinformatycznych Sektora Publicznego (projekt III) oraz wdrożenie
Systemu Elektronicznych Usług Przedsiębiorców Podkarpacia (projekt V). Z kolei zasadniczy wzrost podaży usług publicznych świadczonych drogą elektroniczną będzie możliwy dzięki implementacji
i rozwojowi Regionalnej Platformy Elektronicznych Usług Sektora
Publicznego (projekt IV) i częściowo dzięki niektórym komponentom realizacji Programu Projektów e - Zdrowia Publicznych Placówek
Opieki Zdrowotnej na Podkarpaciu odnoszących się do wspomagania
zarządzaniem placówkami (projekt VI).
175
Podstawowe przesądzenia dotyczące tematyki i funkcjonalności
wskazanych przedsięwzięć, wzajemne powiązania synergiczne między projektami, sposób pozyskania wykonawców do realizacji oraz
wskaźniki monitoringu przedstawiają tabele 77 - 83.
Projekt główny I
Program e - Integracji i Aktywizacji Wsi Podkarpackiej
Cel projektu
Zwiększenie zasobów kapitału ludzkiego zdolnego do działania dla rozwoju
regionalnej gospodarki wiedzy poprzez podniesienie jakości pracy oraz zwalczanie wykluczenia cyfrowego grup szczególnie zagrożonych dzięki zwiększeniu dostępności zasobów (usług i treści) Internetu, a także poprzez zapewnienie wzrostu umiejętności cywilizacyjnych mieszkańców wsi w procesach
edukacji dorosłych.
Zakres
oddziaływania
Projekt regionalny adresowany głównie do się mieszkańców obszarów wiejskich
i miasteczek województwa.
Projekt realizowany będzie w ramach 2 działań:
Działanie 1
Wiejskie Inicjatywy Edukacyjne
W ramach działania 1 wspierane będą przedsięwzięcia wiejskich grup działania – zgłoszone poprzez organizacje pozarządowe, szkoły, biblioteki publiczne,
samorządy gminne, parafie i inne podmioty posiadające osobowość prawną
w zakresie przeprowadzenia szkoleń i kursów dla osób powyżej 14 roku życia
w zakresie:
• pozyskania wysokich umiejętności korzystania z usług oraz treści Internetu np.
dla: osiągania lepszych wyników w szkole i pracy, znalezienia właściwych ofert,
pozyskania lepszej pracy (np. w modelu telepracy) oraz umiejętności korzystania z e - usług urzędów administracji publicznej i placówek opieki zdrowotnej
• profesjonalnej obsługi najbardziej popularnych pakietów oprogramowania informatycznego (np. biurowego, finansowo-księgowego, do zarządzania projektami) wykorzystywanego w pracy MŚP oraz do zdobywania umiejętności nauki
w modelu e - Learning
• wiedzy o różnorodnych aspektach rozwoju społeczeństwa informacyjnego
w krajach Unii Europejskiej i o zastosowaniach ICT dla wspierania prorozwojowych inicjatyw wiejskich społeczności
Zakres projektu
• przełamywania barier kulturowo-cywilizacyjnych i zdobywania przez generację
„trzeciego wieku” oraz osoby niepełnosprawne umiejętności niezbędnych do
komunikowania się drogą elektroniczną, realizowania swoich zainteresowań
w społecznościach wirtualnych, a także pozyskiwania informacji potrzebnych
w codziennym życiu.
Zakres tematyczny projektów edukacyjno-szkoleniowych działania 1 będzie określany w ramach procedur konkursowych na poziomie regionalnym.
Punktem wyjścia dla tych prac będą wyniki badania zapotrzebowania na
szkolenia przeprowadzonego w 2008 r. oraz Podkarpacki Program Edukacji
dla Społeczeństwa Informacyjnego.
Działanie 2
176
Podkarpackie Telechaty
Stworzenie regionalnej sieci 230 telechat – wielofunkcyjnych ośrodków
dostosowanych do potrzeb lokalnej społeczności wiejskiej, wyposażonych
w pakiet sprzętu komputerowego, szerokopasmowy dostęp do sieci Internet
oraz urządzenia biurowe. Główną funkcją telechat będzie nieodpłatne zapewnianie mieszkańcom wsi dostępu do treści oraz usług Internetu przy doradczym
i szkoleniowym wsparciu ze strony wykwalifikowanego pracownika ośrodka. Zakłada się także możliwość udostępniania pomieszczeń i sprzętu telechaty do telepracy początkującym przedsiębiorcom wiejskim. Gospodarzami
telechat będą Lokalni Liderzy Społeczeństwa Informacyjnego, przeszkoleni
podczas specjalnego programu edukacyjnego realizowanego w ramach projektu głównego II. Ośrodki te będą wspierane merytorycznie i organizacyjnie
w swoich działaniach lokalnych przez regionalne centrum koordynacji powstałe w ramach projektu II.
Działanie 1
Sposób pozyskania beneficjentów
Działanie 2
Decyzje o sfinansowaniu stworzenia telechat zapadać
będą po spełnieniu przez organizatora ośrodka wszystkich warunków merytorycznych i organizacyjnych, jakie
zostaną przedstawione w specyfikacji warunków konkursów na projekty Regionalnego Programu Operacyjnego.
Istotnym warunkiem uzyskania środków będzie opracowanie i przedstawienie lokalnego programu szkoleń i działań
podnoszących poziom wiedzy mieszkańców o zagadnieniach społeczeństwa informacyjnego. Konkursy zostaną
ogłoszone w latach 2008 i 2010.
Działanie 1
Podmiot publiczny lub organizacja pozarządowa wytypowana przez Urząd Marszałkowski Województwa
Podkarpackiego.
Działanie 2
Podmiot publiczny lub organizacja pozarządowa wytypowana przez Urząd Marszałkowski Województwa
Podkarpackiego.
Lider projektu
Budżet projektu
Grupy docelowe
Czas realizacji
Źródło
finansowania
Projekty działania 1 będą wyłaniane w formule naboru
wniosków w konkursach na projekty PO „Kapitał ludzki”.
Powołana zostanie grupa ekspertów – ewaluatorów wniosków, która we współpracy z Wojewódzkim Urzędem Pracy
zapewni wysoką jakość i spójność finansowanych przedsięwzięć z potrzebami regionu i społeczności lokalnych.
Infrastrukturę szkoleniową zapewnią telechaty powstające w ramach działania 2 oraz szkolne pracownie informatyczne. Beneficjentami tego działania winny być wyspecjalizowane organizacje i instytucje edukacyjne, posiadające
odpowiednie kadry i udokumentowane doświadczenie.
47,000 mln zł
Działanie 1
27,000 mln zł
Działanie 2
20,000 mln zł
•mieszkańcy obszarów wiejskich województwa podkarpackiego
•grupy docelowe zagrożone wykluczeniem cyfrowym
Działanie 1
Konkursy zostaną ogłoszone w 2009, 2011 i 2013 roku
Działanie 2
Konkursy zostaną ogłoszone w latach 2009 i 2011
Działanie 1
Program Operacyjny „Kapitał ludzki” – część regionalna
Działanie 2
Regionalny
Program
Operac yjny
Województ wa
Podkarpackiego na lata 2007-2013 (Oś Priorytetowa III)
MIERNIKI DLA DZIAŁANIA 1:
Wskaźniki na poziomie produktu:
• liczba powstałych wiejskich grup działania
• liczba realizowanych pr zez wiejskie grupy działania szkoleń, kur sów
w zdefiniowanych obszarach
Wskaźniki na poziomie rezultatu:
• liczba podmiotów działających w ramach wiejskich grup działania
• liczba osób uczestniczących w kursach realizowanych przez wiejskie grupy
działania
Sposób pomiaru
• aktywizacja podmiotów funkcjonujących na danym obszarze na rzecz lokalnej
społeczności (wskaźnik o charakterze jakościowym)
• liczba utworzonych telechat w województwie
• liczba przeszkolonych Lokalnych Liderów Społeczeństwa Informacyjnego
• liczba osób (miesięcznie) korzystających z dostępu do treści i usług Internetu
w telechatach
• l i c z b a p o c z ą t k u j ą c yc h p r ze d s i ę b i o r c ów w i e j s k i c h ko r z y s t aj ą c yc h
z pomieszczeń telechaty.
177
1. Określenie potrzeb szkoleniowych oraz grup docelowych
w ramach projektu głównego II. Wyniki badania staną
się podstawą sformułowania Podkarpackiego Programu
Edukacji dla Społeczeństwa Informacyjnego.
Działanie 1
Działania
powiązane
2. Opracowanie regulaminu konkursów oraz rekomendacji dla podmiotów, które prowadzić będą działalność szkoleniową i edukacyjną w oparciu o założenia
Podkarpackiego Programu Edukacji dla Społeczeństwa
Informacyjnego.
3. Opracowanie – w ramach projektu głównego II – programu wyłaniania i wsparcia Lokalnych Liderów
Społeczeństwa Informacyjnego.
Działanie 2
Powiązania
z innymi projektami głównymi
Określenie zasad udzielania dofinansowania (warunków
franszyzy) organizatorom telechat oraz przygotowanie szczegółowych podręczników dla organizatorów tych
ośrodków.
Projekt główny I powiązany będzie organizacyjnie z projektem II, w ramach którego udzielane będzie wsparcie dla prowadzących telechaty Lokalnych Liderów
Społeczeństwa Informacyjnego (koordynacja działań sieci i zdalne szkolenia
z wykorzystaniem platformy e - Learning). Jednocześnie działania szkoleniowo-edukacyjne projektu głównego I będą ukierunkowane na uzyskiwanie przez
mieszkańców Podkarpacia umiejętności i wiedzy niezbędnych do korzystania
z e - usług oferowanych przez infrastrukturę projektów III, IV i V.
Tabela 77. Projekt główny I – Program e - Integracji i Aktywizacji Wsi Podkarpackiej
Projekt główny II
Podkarpackie Porozumienie dla Rozwoju Społeczeństwa
Informacyjnego
Cel projektu
Zapewnienie wszechstronnego wsparcia merytorycznego i organizacyjnego dla procesów wdrażania Strategii Informatyzacji Województwa
Podkarpackiego na lata 2007-2013 oraz podniesienie umiejętności i wiedzy
pracowników sektora publicznego w regionie.
Zakres
oddziaływania
Projekt o zasięgu regionalnym.
Na projekt II złożą się następujące komponenty:
• program powszechnych szkoleń i kursów dla pracowników i managementu
administracji lokalnej oraz opieki zdrowotnej – powiązany z wyłonieniem
Lokalnych Liderów Społeczeństwa Informacyjnego oraz stworzeniem systemu wsparcia ich działań
• utworzenie i działanie punktu doradczo-konsultacyjnego dla podmiotów publicznych planujących opracowanie i wdrożenie projektów na rzecz społeczeństwa informacyjnego oraz je realizujących
• stworzenie i rozwijanie regionalnej sieci specjalistów w zakresie różnorodnych działań na rzecz e - Rozwoju Podkarpacia
• prowadzenie działalności konsultacyjnej i doradczej dla beneficjentów projektów na rzecz społeczeństwa informacyjnego w regionie.
Zakres projektu
• organizacja krajowych i zagranicznych wyjazdów studyjnych dla decydentów
administracji publicznej, Lokalnych Liderów Społeczeństwa Informacyjnego
oraz udział w międzynarodowych konferencjach tematycznych
• organizacja regionalnych konferencji, podczas których prezentowane będą:
wyniki dorocznego monitoringu stanu wdrażania Strategii, dobre praktyki realizacji projektów na rzecz społeczeństwa informacyjnego oraz innowacyjne
rozwiązania ICT
• organizacja seminariów tematycznych i warsztatów dziedzinowych z udziałem
wysokiej klasy specjalistów krajowych i zagranicznych
• stworzenie i rozwijanie regionalnej bazy wiedzy i dobrych praktyk na temat
rozwoju społeczeństwa informacyjnego i jej zaplecza technicznego – platformy komunikacji i informacji (portalu)
178
• przeprowadzenie badań i opracowanie raportów.
Projekt realizowany będzie w 2 etapach w latach 2008-2010 oraz 20112014.
Sposób pozyskania
beneficjentów
Procedury konkursowe PO „Kapitał ludzki”
Lider projektu
Lider konsorcjum podmiotów publicznych i wyspecjalizowanych organizacji
pozarządowych realizującego projekt.
Budżet projektu
26,000 mln zł
Etap 1
14,000 mln zł
Etap 2
12,000 mln zł
• pracownicy administracji samorządowej województwa podkarpackiego
• inni beneficjenci projektów na rzecz rozwoju społeczeństwa informacyjnego
Grupy docelowe
• osoby uczestniczące w realizacji projektów na rzecz rozwoju społeczeństwa
informacyjnego w regionie finansowanych ze środków Unii Europejskiej
• Lokalni Liderzy Społeczeństwa Informacyjnego w środowiskach wiejskich
Czas realizacji
2008-2014
Źródło finansowania
Program Operacyjny „Kapitał ludzki” – część regionalna
•utworzenie punktu konsultacyjno-doradczego
•liczba zrealizowanych szkoleń, kursów dla pracowników i managementu:
- administracji lokalnej
- opieki zdrowotnej
•stworzenie regionalnej sieci specjalistów
•liczba zorganizowanych:
- wyjazdów studyjnych
- konferencji regionalnych
- seminariów tematycznych
- warsztatów dziedzinowych
Sposób pomiaru
•stworzenie portalu oraz bazy wiedzy i dobrych praktyk
•liczba przeprowadzonych badań
•liczba opracowanych raportów
•liczba porad udzielonych w ramach PCKS
•liczba osób biorących udział w:
- wyjazdach studyjnych
- konferencjach regionalnych
- seminariach tematycznych
- warsztatach dziedzinowych.
Działania powiązane
Koordynacja działań projektu II z inicjatywami ogólnokrajowymi
i w skali Unii Europejskiej
2. Stworzenie kierunku studiów stacjonarnych i podyplomowych na uczelniach wyższych Podkarpacia związanych ze społecznymi i ekonomicznymi aspektami rozwoju społeczeństwa informacyjnego w obszarach
wiejskich
3. Określenie potrzeb szkoleniowych pracowników sektora publicznego
w zakresie tematyki rozwoju społeczeństwa informacyjnego.
Powiązania z innymi projektami
głównymi
Projekt II zapewni kwalifikowane kadry dla administracji publicznej regionu
i placówek opieki zdrowotnej, co wiąże się ze zwiększeniem efektywności
realizacji projektów głównych: IV – Regionalna Platforma Elektronicznych
Usług Sektora Publicznego, VI – Program Projektów e - Zdrowia dla
Publicznych Placówek Opieki Zdrowotnej, a także III – Program Innowacji
Teleinformatycznych Sektora Publicznego. Dzięki realizacji projektu
II zapewniona będzie koordynacja regionalnej sieci Lokalnych Liderów
Społeczeństwa Informacyjnego (projekt główny I).
1.
Tabela 78. Projekt główny II – Podkarpackie Porozumienie
dla Rozwoju Społeczeństwa Informacyjnego
179
INPRO - Program Innowacji Teleinformatycznych Sektora
Publicznego
Projekt główny III
Cel projektu
Opracowanie i wdrożenie projektów teleinformatycznych o wysokiej jakości oraz innowacyjności, bazujących na zastosowaniu ICT w sektorze
publicznym i/lub w MŚP na Podkarpaciu z wykorzystaniem doświadczeń
i dobrych praktyk wiodących regionów Unii Europejskiej.
Zakres oddziaływania
Projekty znacznej skali realizowane na Podkarpaciu przez podmioty sektora publicznego, w tym samorząd województwa, szkoły wyższe oraz
organizacje pozarządowe.
Projekt III stanowić będzie instrument mobilizowania partnerów
z Podkarpacia do opracowania i wdrażania innowacyjnych projektów
teleinformatycznych, spełniających wysokie wymogi merytoryczne.
Zgodnie ze Strategicznymi wytycznymi Wspólnoty dla spójności gospodarczej, społecznej i terytorialnej projekty te mogą mieć charakter pilotażowy i eksperymentalny.
Zakres projektu
Komponentami INPRO będą innowacyjne projekty, których koncepcje
odpowiadają strategicznym potrzebom województwa i zostaną zatwierdzone przez władze województwa. Podstawowymi projektami tego typu
będą:
• Regionalna Platforma Informacji Przestrzennej – gromadzące różnorodne
dane osadzone geograficznie przydatne do zarządzania regionem oraz
planowania przestrzennego
• Podkarpacka Biblioteka Cyfrowa – repozytorium publikacji różnego typu
dostępnych w formie cyfrowej on-line
• Platforma Wspomagania Zarządzania Lokalnymi Systemami Oświaty
w Gminach i Powiatach Podkarpacia – system ułatwiający planowanie
i zarządzanie szkołami w województwie.
Sposób pozyskania
beneficjentów
Procedury konkursowe RPO. Wnioski projektowe oceniać będzie zespół
ekspertów powołanych przez Zarząd Województwa Podkarpackiego i koordynowany przez Departament Społeczeństwa Informacyjnego Urzędu
Marszałkowskiego Województwa Podkarpackiego. Dofinansowanie
i wsparcie eksperckie uzyskają 1-2 projekty w każdym z zakresów tematycznych określonych w wytycznych.
Lider projektu
Podmioty publiczne wskazane przez Urząd Marszałkowski Województwa
Podkarpackiego – Departament Społeczeństwa Informacyjnego
Budżet projektu
Grupy docelowe
140,000 mln zł
100,000 mln zł
40,000 mln zł
Mieszkańcy województwa podkarpackiego
Czas realizacji
Etap 1
Etap 2
Etap 1
2008-2010
Etap 2
2011-2014
Regionalny Program Operacyjny Województwa Podkarpackiego na
lata 2007-2013 (Osie Priorytetowe III i I) oraz Program Operacyjny
„Innowacyjna Gospodarka”.
•opracowanie wytycznych dla beneficjentów realizujących projekty
•liczba wdrożonych projektów
•liczba zorganizowanych:
Sposób pomiaru
- konferencji
- seminariów
•liczba udzielonych grantów wdrożeniowych
•liczba udokumentowanych prac projektowych.
180
Powiązania z innymi
projektami głównymi
1.
Opracowanie dokumentu wytycznych dla beneficjentów projektów
stanowiącego podstawę do opracowania koncepcji projektów.
Systemy teleinformatyczne wytworzone w ramach projektu III będą
współpracowały z Regionalną Platformą Elektronicznych Usług Sektora
Publicznego (projekt główny IV).
Tabela 79. Projekt główny III – INPRO – Program Innowacji Teleinformatycznych Sektora
Publicznego
Projekt główny IV
Regionalna Platforma Elektronicznych Usług Sektora Publicznego
Cel projektu
Zapewnienie mieszkańcom Podkarpacia możliwości korzystania z szerokiego zakresu usług publicznych dostępnych drogą elektroniczną dzięki
budowie regionalnego środowiska świadczenia e - usług, wprowadzeniu zunifikowanych procedur obsługi i standardów informatycznych oraz modernizacji infrastruktury teleinformatycznej urzędów administracji lokalnej.
Zakres
oddziaływania
Projekt regionalny obejmujący całe województwo (we wstępnym założeniu
– wszystkie jednostki samorządów lokalnych).
Projekt ukierunkowany jest na:
1. Podniesienie efektywności działań administracji publicznej oraz jakości
usług publicznych dla obywateli
2. Zawiązanie – w oparciu o realizowany projekt – sieci współpracy samorządów w zakresie rozwoju społeczeństwa Informacyjnego na
Podkarpaciu
3. Zbudowanie bazowej regionalnej i lokalnej infrastruktury teleinformatycznej administracji samorządowej Podkarpacia, która pozwoli na
wdrażanie projektów społeczeństwa informacyjnego w regionie
4. Spełnienie prawnych zobowiązań w związku z obowiązkami wynikającymi z rozporządzeń do ustawy o informatyzacji działalności podmiotów
realizujących zadania publiczne, m.in.: wnoszenie podań w formie elektronicznej, elektroniczna skrzynka podawcza, urzędowe poświadczenie
odbioru, repozytoria formularzy elektronicznych, podpis elektroniczny.
Produktami projektu będą:
• infrastruktura indywidualna – w urzędach administracji lokalnej (m.in. komputery osobiste, serwery, urządzenia sieci teleinformatycznej, czytniki kart
elektronicznych, karty elektroniczne)
• oprogramowanie indywidualne – System Przepływu Pracy (obieg dokumentów) oraz aplikacje dziedzinowe w urzędach administracji lokalnej
• infrastruktura regionalna – Podkarpackie Centrum Danych Administracji
Publicznej w Rzeszowie
• oprogramowanie pośredniczące – regionalny interfejs użytkownika, systemy
identyfikacji i uwierzytelnienia, systemy weryfikacji podpisu elektronicznego,
Platforma Formularzy Elektronicznych, repozytorium schematów XML oraz
broker integracyjny
• działania przygotowawcze i wdrożeniowe – zarządzanie projektem, wdrożenie
projektu, szkolenia i polityka informacyjna.
W wyniku wdrożenia projektu powstanie regionalne środowisko świadczenia
e - usług publicznych, którego architekturę logiczną przedstawia rysunek 41.
Infrastruktura
regionalna
Broker integracyjny
Adaptery
Aplikacje dziedzinowe
urzędów administracji
lokalnej
Usługi sieciowe
Zakres projektu
Formularze
Elektroniczne
Systemy
referencyjne
(np. projekt
PESEL2)
Autoryzacja
Identyfikacja
Uwierzytelnienie
(PKI)
Zaufana strona trzecia
Podmioty certyfikujące
Systemy Przepływu Pracy
(Obiegi Dokumentów)
w urzędach
administracji lokalnej
Wrota Podkarpacia
ePUAP
Katalog usług
181
Użytkownicy (mieszkańcy, przedsiębiorcy)
Rysunek 41. Architektura logiczna świadczenia e - usług publicznych na
Podkarpaciu
Projekt realizowany będzie w procedurze etapowej. Podział na etapy wdrożeniowe zostanie wypracowany w trakcie prac nad studium wykonalności
projektu IV.
Sposób pozyskania
beneficjentów
Procedura konkursowa projektów RPO. Projekt zostanie zaakceptowany
przez Zarząd Województwa Podkarpackiego po spełnieniu wymogów merytorycznych i formalno-prawnych.
Lider projektu
Urząd Marszałkowski Województwa Podkarpackiego – Departament
Społeczeństwa Informacyjnego,
Budżet projektu
Grupy docelowe
37,200 mln zł
Mieszkańcy województwa, a zwłaszcza przedsiębiorcy.
Czas realizacji
2008-2011
Regionalny Program Operacyjny Województwa Podkarpackiego na lata
2007-2013 (Oś Priorytetowa III).
• liczba zakupionych zestawów komputerowych
• liczba zakupionych serwerów
• liczba wdrożonych platform serwerowych dla funkcjonowania aplikacji
(Podkarpackie Centrum Danych Administracji Publicznej)
• liczba wdrożonych systemów elek tronicznego obiegu dokumentów
w jednostkach publicznych (System Przepływu Pracy)
• liczba wdrożonych systemów identyfikacji i autentykacji
Sposób pomiaru
• liczba wdrożonych aplikacji dla zapewnienia transakcyjności usług publicznych (oprogramowanie pośredniczące – broker integracyjny)
• liczba portali o funkcjonalności umożliwiającej kontakt on-line obywatela
z urzędem.
• liczba użytkowników, którzy objęci są systemem identyfikacji
• liczba wdrożonych platform serwerowych w jednostkach publicznych
• liczba partnerów projektu korzystających z systemu
• ilość mieszkańców jednostek samorządu terytorialnego objętych systemem
• skrócenie czasu obsługi interesantów.
Działania
powiązane
Opracowanie koncepcji funkcjonalnej oraz architektury technicznej świadczenia e - usług publicznych dla mieszkańców Podkarpacia
w powiązaniu z rządowymi systemami centralnymi (m.in. ePUAP,
PESEL2)
2. Organizacja i zawarcie porozumienia między partnerami projektu –
Urzędem Marszałkowskim Województwa Podkarpackiego oraz samorządami lokalnymi
3. Szkolenia dla pracowników samorządowych w zakresie obsługi zmodernizowanej infrastruktury teleinformatycznej urzędów oraz świadczenia usług drogą elektroniczną z wykorzystaniem platformy regionalnej
– w ramach projektu II
4. Transfer nowoczesnej wiedzy o innowacyjnych modelach świadczenia
e - usług w regionach UE – organizacja seminariów i konferencji przeglądowych z udziałem ekspertów krajowych i zagranicznych.
głównymi
Projekt IV jest silnie powiązany z projektem głównym I – Program
e - Integracji i Aktywizacji Wsi Podkarpackiej (udostępnienie e - usług
dla mieszkańców wsi), a także z projektem III – Program Innowacji
Teleinformatycznych Sektora Publicznego i V – Platforma Elektronicznych
Usług Małych i Średnich Przedsiębiorstw (wspólne oprogramowanie pośredniczące i infrastruktura regionalna).
1.
Tabela 80. Projekt główny IV – Regionalna Platforma Elektronicznych Usług Sektora Publicznego
182
Projekt główny V
SePRA - System Elektronicznych Usług Przedsiębiorców Podkarpacia
Cel projektu
Zapewnienie mikro-, małym i średnim przedsiębiorcom zamieszkującym
obszary wiejskie, w szczególności gestorom usług turystycznych, teleinformatycznych narzędzi do zwiększania efektywności działań biznesowych,
a także podnoszenia produktywności pracy oraz jakości produktów i usług.
Zakres
oddziaływania
Projekt o skali regionalnej
Projekt ukierunkowany jest na:
• zwiększenie jakości i poziomu absorpcji rozwiązań ICT w działalności gospodarczej przedsiębiorców Podkarpacia w celu poprawy konkurencyjności ich
produktów i usług oraz zwiększenia PKB w regionie
• zbudowanie bazowej regionalnej infrastruktury teleinformatycznej wspomagającej prowadzenie działalności gospodarczej przez mikro-, małe i średnie
przedsiębiorstwa w regionie
• zawiązanie i rozwijanie 2 sieci współpracy: przedsiębiorców regionalnych
branż przemysłu turystycznego oraz rolnictwa i przetwórstwa produktów
rolnych dla stymulowania rozwoju ekoinnowacji w regionie
• podniesienie poziomu i jakości regionalnego potencjału innowacji poprzez
transfer wiedzy i dobrych praktyk z europejskich projektów IST do projektów
realizowanych w województwie podkarpackim.
Projekt będzie realizowany w ramach 2 działań:
Działanie 1
Zakres projektu
Elektroniczne Środowisko Pracy Przedsiębiorców
Podkarpacia
Komponentami działania 1 będą:
• indywidualny komponent ICT – u przedsiębiorców (m.in. komputery osobiste,
czytniki kart elektronicznych, karty elektroniczne, pakiet oprogramowania
biurowego)
• regionalny komponent ICT – oprogramowanie wspomagające działania biznesowe przedsiębiorców (m.in. planowanie produkcji i usług, zarządzanie finansami, gospodarkę magazynową), wspólną zdalną pracę nad przedsięwzięciami, komunikację przedsiębiorcy z klientami, z urzędami administracji lokalnej
i fiskalnej oraz ZUS, a także marketing, usług i produktów
• działania przygotowawcze i wdrożeniowe – zarządzanie projektem, wdrożenie
projektu, polityka informacyjna.
Działanie 2
Transfer Wiedzy o ICT do Przedsiębiorców
Podkarpacia
Komponentami działania 2 będą:
• powszechne szkolenia oraz działania podnoszące poziom wiedzy i osobistych
umiejętności przedsiębiorców (w tym transfer wiedzy o zastosowaniach ICT
na wsi w wiodących regionach UE)
• utworzenie 2 sieci współpracy przedsiębiorców Podkarpacia w zakresie przemysłu turystycznego oraz rolnictwa i branż przetwórstwa produktów rolnych
w celu realizacji wspólnych innowacyjnych projektów bazujących na ICT.
Sposób pozyskania
beneficjentów
Działanie 1
Procedura konkursowa RPO. Projekt zostanie zaakceptowany przez Zarząd Województwa Podkarpackiego
po spełnieniu wymogów merytorycznych i formalnoprawnych.
Działanie 2
Procedura konkursowa PO „Kapitał ludzki”.
Działanie 1
Podmiot publiczny lub organizacja pozarządowa wytypowane przez Urząd Marszałkowski Województwa
Podkarpackiego.
Działanie 2
Podmiot publiczny lub organizacja pozarządowa wytypowane przez Urząd Marszałkowski Województwa
Podkarpackiego.
Lider projektu
Budżet projektu
Grupy docelowe
90,600 mln zł
Działanie 1
72,600 mln zł
Działanie 2
18,000 mln zł
Przedsiębiorcy podkarpaccy – szczególnie prowadzący działalność na wsi
oraz związani z przemysłem turystycznym.
183
Czas realizacji
2008-2011
Działanie 1
2008-2009
Działanie 2
2009-2011
Działanie 1
Regionalny Program Operacyjny Województwa
Podkarpackiego na lata 2007-2013 (Osie Priorytetowe
I i III) oraz Program Operacyjny „Innowacyjna
Gospodarka”
Działanie 2
Program Operacyjny „Kapitał ludzki”
• wdrożenie regionalnego komponentu ICT
• przygotowanie i wdrożenia indywidualnego komponentu ICT
Wskaźniki na poziomie rezultatów:
• liczba przedsiębiorców u których wdrożony został indywidualny komponent
ICT
Sposób pomiaru
• lic zba kont ak tów pr ze pr owadzonyc h pr ze z wdr ożony komp one nt
z podmiotami (w tym urzędami administracji lokalnej i fiskalnej, ZUS)
w poszczególnych przedsiębiorstwach
• liczba przeprowadzonych szkoleń
• liczba utworzonych sieci współpracy przedsiębiorców Podkarpacia
• liczba osób uczestniczących w szkoleniach
• liczba przedsiębiorców zaangażowanych w sieci współpracy.
Działania
powiązane
1. Opracowanie raportu na temat zastosowania ICT w przemyśle turystycznym w obszarach wiejskich oraz w rolnictwie i przetwórstwie produktów
rolnych z uwzględnieniem badania zapotrzebowania na szkolenia, sprzęt
teleinformatyczny i oprogramowanie
2. Opracowanie mapy drogowej dla wdrażania ICT w mikro-, małych
i średnich przedsiębiorstwach zlokalizowanych w obszarach wiejskich
Podkarpacia
3. Udział w europejskich projektach związanych z wykorzystaniem ICT
w działaniach gospodarczych w obszarach wiejskich.
głównymi
Projekt V będzie silnie powiązany z projektem głównym IV – Regionalna
Platforma Elektronicznych Usług Sektora Publicznego (wspólne oprogramowanie pośredniczące i infrastruktura regionalna) oraz projektem głównym
II – Podkarpacki Porozumienie dla Rozwoju Społeczeństwa Informacyjnego
(szkolenia, raporty, badania, transfer wiedzy, kontakty z regionami UE).
Działaniami uzupełniającymi do projektu V mogą stać się inicjatywy projektu III – Program Innowacji Teleinformatycznych Sektora Publicznego.
Tabela 81. Projekt główny V – SePRA - System Elektronicznych Usług Przedsiębiorców
Podkarpacia
184
Program Projektów e - Zdrowia dla Publicznych Placówek Opieki
Zdrowotnej
Projekt główny VI
Cel projektu
Podniesienie jakości i bezpieczeństwa świadczenia usług medycznych
w publicznych placówkach opieki zdrowotnej Podkarpacia oraz zwiększenie
efektywności pracy Publicznych Zakładów Opieki Zdrowotnej poprzez ich
modernizację z wykorzystaniem rozwiązań ICT.
Zakres
oddziaływania
Projekt o skali regionalnej – wspierane będą pojedyncze placówki służby
zdrowia lub ich konsorcja.
Zakres projektu
Działanie 1
Telemedycyna Podkarpacka
Działanie 1 obejmie dofinansowanie indywidualnych lub wspólnych
przedsięwzięć placówek opieki zdrowotnej Podkarpacia związanych
z wdrożeniem w nich rozwiązań telemedycyny253 – systemów ICT wspomagających procesy monitoringu, diagnozy i leczenia pacjentów.
Działanie 2
Teleinformatyka dla Zarządzania
Publicznymi ZOZ
W ramach działania 2 finansowane będą projekty związane z wdrożeniem
systemów ICT zwiększające efektywność zarządzania placówkami opieki
zdrowotnej – a zatem systemy planowania, logistyki, zarządzania informacją
(część „biała” i część „szara”), zarządzania szpitalem (kadrowe, finansowoksięgowe), bukowania kolejek do lekarzy specjalistów, przydziału łóżek.
Sposób pozyskania
beneficjentów
Lider projektu
Działanie 1
Procedury konkursowe RPO
Działanie 2
Procedury konkursowe RPO
Urząd Marszałkowski Województwa Podkarpackiego lub podmiot wskazany
przez władze regionu.
Budżet projektu
Grupy docelowe
32,100 mln zł
14,100mln zł
Działanie 2
18,000 mln zł
Mieszkańcy województwa podkarpackiego korzystający z publicznych placówek opieki zdrowotnej.
Czas realizacji
Źródło
finansowania
Działanie 1
2008-2010
Działanie 1
2009-2013
Działanie 2
2008-2009
Regionalny Program Operacyjny Województwa Podkarpackiego na lata
2007-2013 (Oś Priorytetowa III).
MIERNIK DZIAŁANIA 1:
• liczba dofinansowanych przedsięwzięć z zakresu telemedycyny
• liczba wdrożonych usług telemedycznych
Wskaźniki na poziomie rezultatów:
• liczba pacjentów objętych teleopieką
• liczba udzielonych porad za pośrednictwem rozwiązań telemedycyny
Sposób pomiaru
MIERNIKI DZIAŁANIA 2:
• liczba dofinansowanych przedsięwzięć związanych z wdrożeniem IC T
w placówkach opieki zdrowotnej
• liczba wdrożeń ICT w placówkach opieki zdrowotnej
• skrócenie czasu oczekiwania na wizytę u lekarza specjalisty
• zmniejszenie wydatków na zarządzanie szpitalem.
Opracowanie programu rozwoju telemedycyny w województwie podkarpackim na lata 2008-2013
2. Opracowanie standardowej dokumentacji projektu, w tym wniosku projektu modernizacji placówki opieki zdrowotnej do wykorzystania przez
beneficjentów
3. Szkolenia dla pracowników placówek opieki zdrowotnej.
1.
Działania
powiązane
Tabela 82. Projekt główny VI – Program Projektów e - Zdrowia dla Publicznych Placówek Opieki
Zdrowotnej
253
253
W kontekście zastosowania teleinformatyki w ochronie zdrowia w Unii Europejskiej używa się pojęcia telemedycyna (ang. telemedicine) i teleopieka (ang. telecare). Pierwsze określenie odnosi się do usług telemedycznych, czyli
185
Projekt główny VII
Podkarpacka Sieć Szerokopasmowego Dostępu do Internetu
Cel projektu
Zapewnienie mieszkańcom województwa dostępu do treści i usług Internetu
w przystępnej cenie dzięki budowie regionalnej sieci szerokopasmowej,
uzupełniającej ofertę operatorów komercyjnych.
Zakres
oddziaływania
Projekt z zasady obejmie całość obszaru województwa, jego zakres będzie przedmiotem badania zapotrzebowania mieszkańców i przedsiębiorców
oraz studium ilościowego agregacji popytu sektora publicznego.
Działanie 1
Regionalny komponent
Sieci Szerokopasmowej Polski Wschodniej254
Budowa sieci szkieletowej województwa podkarpackiego w ramach projektu rządowego: Sieć Szerokopasmowa Polski Wschodniej. Projekt zakłada
budowę na terenach Polski Wschodniej zagrożonych wykluczeniem cyfrowym infrastruktury teleinformatycznej uzupełniającej istniejące, należące
do różnych operatorów, zasoby i tworzącej ponadregionalną sieć szerokopasmowego dostępu do Internetu. Budowana, zgodnie z zasadą neutralności technologicznej, infrastruktura obejmie elementy pasywne, które są
niezbędne do instalacji i działania szerokopasmowej sieci internetowej, takie jak: kanalizacja teletechniczna, przewody, światłowody, maszty, studnie czy lokalizacje węzłów telekomunikacyjnych.
Wyłoniony zostanie – w drodze procedury przetargowej do 31 lipca 2008
– operator regionalny, którego zadaniem będzie zarządzanie wybudowaną
infrastrukturą publiczną, w tym:
•utrzymanie, konserwacja i naprawa infrastruktury
•udostępnianie na przejrzystych i równych dla wszystkich zasadach infrastruktury podmiotom trzecim – operatorom sieci dostępowych i dostawcom
usług szerokopasmowych.
Zakres projektu
Zadaniem operatora infrastruktury będzie zarządzanie wybudowaną infrastrukturą publiczną i operowanie na niej. Operatorzy telekomunikacyjni
i dostawcy usług internetowych nie będą właścicielami sieci, każdy będzie
mógł z niej skorzystać na równych zasadach.
Za koordynację prac nad przygotowaniem projektu i dokumentacji technicznej odpowiedzialny jest Minister ds. Rozwoju Regionalnego. Właścicielem
wybudowanej infrastruktury w ramach projektu będzie województwo
podkarpackie.
Działanie 2
Publiczna infrastruktura dostępu do Internetu
Projekty udostępniające usługę „Internetu socjalnego” mieszkańcom tych
powiatów województwa (głównie wschodniej i południowej jego części),
w których obecna oferta operatorów komercyjnych nie zapewnia powszechności dostępu (nie pokrywa całego terytorium jednostki samorządu
terytorialnego) lub/i której cena jest nieprzystępna – tj. odczuwana subiektywnie jako zbyt wysoka w stosunku do siły nabywczej mieszkańców
obszarów zdefaworyzowanych.
Zapewnienie usługi internetowej może nastąpić poprzez zastosowanie
różnorodnych rozwiązań technologicznych, dostosowanych do warunków fizjogeograficznych oraz potrzeb lokalnych (satelita, dostęp radiowy,
światłowód).
Projekty realizowane przez podmioty publiczne w porozumieniu z operatorami regionalnymi i lokalnymi, pobudzające przedsiębiorczość i zdolności
do konkurencji tych ostatnich.
186
Działanie 1
Procedura przetargu publicznego na operatora infrastruktury w 5 województwach Polski
Wschodniej realizowana przez Ministerstwo
Rozwoju Regionalnego.
Działanie 2
Procedur y konkursowe
„Innowacyjna Gospodarka”.
Sposób pozyskania
beneficjentów
RPO
oraz
PO
przesyłania danych medycznych i obrazów do centrów konsultacyjnych w celu uzyskania porady (szczególnie przy
wykonywaniu zabiegów chirurgicznych) oraz do szkolenia personelu medycznego. Pojęcie teleopieka pojawia się
najczęściej w przypadku systemów zdalnego kontaktu z osobami potrzebującymi informacji profilaktycznej, wstępnej porady, a także pomocy medycznej możliwej do udzielenia zdalnie lub też w przypadku zdalnego monitoringu
krytycznych funkcji życiowych pacjenta za pomocą kombinacji rozwiązań komunikacyjnych i odpowiednio skonstruowanych sensorów.
Lider projektu
Budżet projektu
Grupy docelowe
Czas realizacji
Działanie 1
Ministerstwo Rozwoju Regionalnego
Działanie 2
Liderzy konsorcjów projektowych
224,000 mln zł
Działanie 1
154,000 mln zł255
Działanie 2
70,000 mln zł
Mieszkańcy i przedsiębiorcy województwa podkarpackiego
2008-2011
Działanie 1
2008-2013
Działanie 2
2008-2010
Działanie 1
Program Operacyjny „Rozwój Polski Wschodniej”
na lata 2007-2013.
Działanie 2
Regionalny Program Operacyjny Województwa
Podkarpackiego na lata 2007-2013 (Oś
Priorytetowa III), PO „Innowacyjna Gospodarka”,
środki operatorów teleinformatycznych.
• liczba węzłów sieci szkieletowej
• liczba działających w ramach sieci operatorów telekomunikacyjnych
i dostawców usług
• liczba nowopowstałych centrów zarządzania siecią
• liczba gmin, powiatów objętych siecią szerokopasmową
• długość sieci szkieletowych będących w posiadaniu podmiotów publicznych
Sposób pomiaru
• ilość węzłów sieci szkieletowej
• liczba projektów zapewniających usługę „Internetu socjalnego” wg rozwiązań technologicznych:
- satelita
- dostęp radiowy
- światłowód
• liczba partnerów lokalnych realizujących projekty „Internetu socjalnego”
• liczba gospodarstw domowych objętych usługą „Internetu socjalnego”.
Projekt zapewniający regionalną infrastrukturę sieciową dla wszystkich
pozostałych projektów na Podkarpaciu i jako taki – o szczególnym znaczeniu dla powodzenia realizacji Strategii.
254 255
Tabela 83. Projekt główny VII – Podkarpacka Sieć Szerokopasmowego Dostępu do Internetu
187
254
Opis działania został przygotowany na podstawie prezentacji W. Ortyla – sekretarza stanu w Ministerstwie Rozwoju
Regionalnego przedstawionej w dniu 14 lipca 2007 r. na konferencji w Warszawie.
255
Dane Ministerstwa Rozwoju Regionalnego, wrzesień 2007.
5.
rozdział
188
System
wdrożenia i monitoring
realizacji Strategii 189
5.1
190
5.1 Zarządzanie wdrażaniem
na lata 2007-2013
Wybór właściwych narzędzi zarządzania wdrażaniem programów
strategicznych jest jednym z kluczowych czynników sukcesu władz
regionów w osiąganiu wyzwań i priorytetów rozwojowych. Źle zwymiarowane prawnie i nieadekwatne do potrzeb oraz złożoności realizowanych procesów instrumenty organizacyjne były w polskich
realiach ostatnich osiemnastu lat częstą przyczyną niepowodzeń
władz samorządowych w realizacji założonych wizji strategicznych.
Prowadziło to wielokrotnie do obniżania rangi planowania w skali regionalnej i lokalnej, a skutkuje relatywnie słabym zakorzenieniem
jego kultury w polskich samorządach.
System zarządzania realizacją Strategii Informatyzacji Województwa
Podkarpackiego na lata 2007-2013 zaproponowano w wyniku analiz istniejących instrumentów zarządzania na poziomie regionalnym,
propozycji ich rozwoju zgodnych z intencjami Zarządu Województwa
Podkarpackiego oraz przeglądu potencjału instytucjonalnego województwa w zakresie zdolności do rozwoju w oparciu o inwestycje
w ICT. Ten ostatni – posiadający zasadnicze znaczenie dla zapewnienia sukcesu Strategii – jest, jak stwierdzono w rozdziale II niniejszego dokumentu, bardzo niski, zarówno w aspekcie potencjału instytucji publicznych, jak i podmiotów sektora prywatnego.
Na lata 2007-2013 władze województwa podkarpackiego zaplanowały w Regionalnym Programie Operacyjnym aż pięciokrotnie wyższe
niż w ostatnim okresie średnioroczne nakłady na projekty teleinformatyczne finansowane z funduszy strukturalnych. Dodatkowo na budowę regionalnej szkieletowej sieci teleinformatycznej z Programu
Operacyjnego „Rozwój Polski Wschodniej” wydatkowane zostanie
w analogicznym czasie ponad 150 mln zł. Znaczące środki przewidziano także na szkolenia informatyczne, edukację dla gospodarki wiedzy i podnoszenie umiejętności cywilizacyjnych mieszkańców
Podkarpacia w Programie Operacyjnym „Kapitał ludzki”.
Możliwości finansowania projektów inwestycyjnych i edukacji planowanej na szeroką skalę,
a przede wszystkim złożoność wyzwań Strategii powoduje, iż osiągnięcie jej celów i priorytetów poprzez realizację projektów głównych w warunkach obecnego stanu rozwoju instytucji regionalnych
oraz z wykorzystaniem posiadanego kapitału ludzkiego jest zadaniem niewykonalnym. Bez zasadniczego zwiększenia potencjału instytucjonalnego oraz transferu wiedzy do regionu Strategia pozostanie dokumentem nieskutecznym.
191
Parlament regionalny
Władze wykonawcze
regionu (urząd)
Komitet Sterujący
Regionalnych Inicjatyw
Społeczeństwa Informacyjnego
Komitet Monitorujący
Fundusze Strukturalne
Jednostka zarządzająca
(agencja)
Grupy robocze
Konsultant
Rysunek 42. Model ogólny zarządzania wdrażaniem regionalnych strategii rozwoju
Źródło: Podręcznik IANIS+ (2006)
Proponowany system wdrażania Strategii wzorowany jest na dobrych
praktykach wdrażania metodyki RISI256 w wiodących regionach europejskich. Jego model generalny przedstawia rysunek 42.
192
Europejskie doświadczenia we wdrażaniu regionalnych programów
rozwoju społeczeństwa informacyjnego dowodzą przede wszystkim
niezbędności utworzenia:
• regionalnego komitetu sterującego (rady regionalnej) na poziomie politycznym, reprezentatywnego dla problemów regionu, powołanego spośród osób wpływowych i zainteresowanych
e - Rozwojem
• jednostki zarządzającej – która będzie operacyjnie zdolna
do kreatywnych, innowacyjnych działań i koordynacji prac wielu
podmiotów
• grup roboczych – w celu wyspecjalizowania i profesjonalizacji
dyskusji o inicjatywach i projektach.
Dla zarządzania realizacją wizji rozwoju społeczeństwa informacyjnego w województwie podkarpackim oraz strategicznych priorytetów
regionu na tym polu zaproponowano system realizacji Strategii, który
przedstawia rysunek 43.
256
Por. rozdział I Strategii.
Zarząd Województwa
Podkarpackiego
Podkarpacka Rada
Społeczeństwa Informacyjnego
Podkarpackie Centrum
Informatyczne
Departament Społeczeństwa
Informacyjnego UMWP
P@RSI Podkarpacki Alians na rzecz
Rozwoju Społeczeństwa Informacyjnego 2008-2010
Planowanie budżetowe
Monitoring
wdrażania Strategii
Grupa ekspertów
dziedzinowych
Benchmarking regionalny
Zarządzanie strategiczne
Transfer wiedzy
i dobrych praktyk
Prace badawcze
i raporty dziedzinowe
Sieć Regionalnych
Interesariuszy SI
Wytyczne dla lokalnych
innowacyjnych projektów ICT
Specjalizacja badawcza regionu:
ICT na wsi
Prowadzenie
postępowań konkursowych
Partnerstwo publiczno-prywatne lub spółka
utworzone w celu wspomagania zarządzania
e -Rozwojem województwa 2009-2015
Podkarpacki Klaster ICT w obszarach
wiejskich 2009-2015
Rysunek 43. System zarządzania wdrażaniem Strategii Informatyzacji Województwa
Na poziomie instytucjonalnym proponuje się powołanie przez Zarząd
Województwa Podkarpackiej Rady Społeczeństwa Informacyjnego257,
której zadaniem będzie konsultowanie rocznych programów rozwoju społeczeństwa informacyjnego w regionie, najważniejszych decyzji władz województwa oraz przyjmowanie sprawozdań z monitoringu
realizacji Strategii.
Powołany w roku 2007 Departament Społeczeństwa Informacyjnego
Urzędu Marszałkowskiego Województwa Podkarpackiego odpowiedzialny będzie w pierwszym rzędzie za uruchomienie systemu wdrażania Strategii. Na jego funkcje operacyjne składać się będą przede
wszystkim:
• opracowanie i przyjmowanie rocznych (dwuletnich) planów rozwoju społeczeństwa informacyjnego na Podkarpaciu – ściśle powiązanych z projektami głównymi Strategii
• zapewnianie w budżecie województwa odpowiednich alokacji
środków na realizację projektów przewidzianych w planach
i Strategii
• monitoring wdrażania Strategii za pomocą narzędzi ilościowych
i opracowanych w ramach badań porównawczych narzędzi jakościowych (benchmarking)
• opracowanie i wsparcie procedur konkursowych przeprowadzanych przez odpowiednie dla zarządzania Regionalnym Programem
Operacyjnym oraz Programem Operacyjnym „Kapitał ludzki” jednostki organizacyjne województwa
• koordynacja strategiczna działań w powiązaniu z realizacją Planu
Informatyzacji Polski.
257
Rada będzie odpowiednikiem Komitetu Sterującego w metodyce RISI.
193
Konkursy ogłaszane przez jednostki organizacyjne Urzędu Marszałkowskiego Województwa Podkarpackiego oraz Wojewódzki Urząd
Pracy w Rzeszowie powinny uwzględniać zapisy rocznych (dwuletnich) szczegółowych planów wdrażania Strategii. Za koordynację tych zadań odpowiedzialny będzie Departament Społeczeństwa
Informacyjnego UMWP.
Zadaniem operacyjnym Departamentu Społeczeństwa Informacyjnego o najwyższej wadze – z punktu
widzenia wdrażania Strategii – będzie zapewnienie spójności zarządzania realizacją jej projektów głównych z organizacją podaży środków Regionalnego Programu Operacyjnego oraz Programu Operacyjnego
„Kapitał ludzki”. Decyzje Zarządu Województwa dotyczące zapewnienia mechanizmu koordynacji w tej
sprawie powinny zostać podjęte do końca 2007 roku.
Wsparciem dla działań Departamentu Społeczeństwa Informacyjnego
Urzędu Marszałkowskiego Województwa Podkarpackiego będzie w latach 2008-2010 realizacja projektu Podkarpackie Porozumienie dla
Rozwoju Społeczeństwa Informacyjnego.
Projekt zapewni:
• wsparcie eksperckie – w zakresie badań, przygotowania raportów dziedzinowych i wytycznych dla beneficjentów projektów
• transfer wiedzy do regionu – dzięki realizacji programu szkoleń,
warsztatów i seminariów dla managementu samorządowego oraz
kadry szczebla regionalnego
• opracowanie koncepcji i wsparcie władz regionu w tworzeniu innowacyjnych instrumentów wsparcia rozwoju społeczeństwa informacyjnego na Podkarpaciu:
– grupy naukowo-badawczej specjalizującej się w tematyce „ICT
na wsi”
– klastera firm sektora ICT oraz branż rolno-spożywczych i przemysłu turystycznego
– regionalnego partnerstwa dla e - Rozwoju na lata 2011-2015 koordynowanego przez spółkę powołaną przez władze województwa
wraz z partnerami z sektora prywatnego i naukowo-badawczego.
194
195
5.2
196
5.2 Monitoring
na lata 2007-2013
Realizując Strategię władze województwa podkarpackiego mają obowiązek pomiaru efektów zdefiniowanych priorytetów i projektów
głównych. Narzędziem służącym realizacji tego zadania jest stworzenie systemu wskaźników, które mierzone w sposób ciągły pozwolą na
monitoring stopnia implementacji Strategii.
Proces realizacji monitoringu wdrażania Strategii przebiegał będzie
w kilku etapach258:
• etap I: zidentyfikowanie przejrzystych celów (priorytety Strategii
zdefiniowane zostały w rozdziale III)
• etap II: zdefiniowanie zestawu wskaźników259
• etap III: wdrożenie jednolitej metodyki pomiaru wdrażania
Strategii260
• etap IV: umiejscowienie monitoringu w systemie zarządzania
wdrażaniem Strategii – czyli zapewnienie wpływu działań (ich rezultatów) monitoringowych na implementację założeń Strategii.
System monitoringu Strategii opiera się na zasadach logiki interwencji, czyli zdefiniowaniu zbioru mierników na trzech poziomach (rysunek 44):
1. Projektów głównych (mierniki dla każdego z projektów głównych
przedstawione zostały w rozdziale IV) – wskaźniki produktu
2. Priorytetów strategicznych – wskaźniki na poziomie rezultatu
3. Wizji – mierniki na poziomie oddziaływania (wskaźniki te mogą
mieć dwojaki charakter: ściśle określony dla poszczególnych obszarów, beneficjentów oraz globalny)261
258
Etapy te zostały opisane w dokumencie roboczym grupy IANIS (Benchmarking and Indicators Working Group):
Guide on How to work with indicators/examples on Project & case studies on Benchmarking at regional, national and
European level.
259
Dokument Guide to Regional Good Practice Indicators & Benchmarking, Innovative Actions Network for the
Information Society+ (IANIS+), wrzesień 2007, zawiera wskazówki dotyczące doboru najbardziej odpowiednich
wskaźników.
260
Metodyka ta musi uwzględniać wzajemne powiązanie podejść: dla pomiaru realizacji Strategii – metodyki RISI oraz
tzw. logiki interwencji – dla określenia zbioru wskaźników.
261
Indicators form monitoring and evaluation: A practical Guide, The New Programming Period 2007-2013:
Methodological Working Papers, Draft Working Paper (X), styczeń 2006, s. 6.
197
Wskaźniki
na poziomie
wizji
Wskaźniki
na poziomie
priorytetów
Wskaźniki
na poziomie
projektów
głównych
czas
Rysunek 44. Drzewo wskaźników Strategii Informatyzacji Województwa Podkarpackiego
na lata 2007-2013
Wskaźniki na poziomie priorytetów strategicznych prezentuje tabela 84.
Priorytet I (powiązany ze wskaźnikami – projektami: I, II, III, IV, V, VII)
Wskaźniki:
1.
liczba projektów mających na celu umożliwienie przedsiębiorcom i mieszkańcom wsi podnoszenie umiejętności cywilizacyjnych
2.
liczba projektów modernizujących administrację publiczną
3.
liczba projektów zwiększających potencjał teleinformatyczny publicznych
placówek opieki zdrowotnej
4.
liczba projektów zwiększających poziom nasycenia lokalną infrastrukturą SI
Wskaźniki te będą agregowane ze wskaźników projektów głównych (źródłem danych
o miernikach będą beneficjenci realizujący projekty główne opisane w rozdziale III).
Priorytet II (powiązany ze wskaźnikami – projektami: I, II, V, VI, VII)
Wskaźniki:
1.
liczba zrealizowanych projektów z zakresu upowszechnienia umiejętności
niezbędnych do pracy w otoczeniu innowacyjnym wśród:
a) przedsiębiorców
b) pracowników sektora publicznego
c) mieszkańców
2.
liczba projektów mających na celu transfer wiedzy na Podkarpacie
o wskaźnikach będą beneficjenci realizujący projekty główne opisane w rozdziale III).
198
Priorytet III (powiązany ze wskaźnikami zdefiniowanymi na poziomie wszystkich projektów głównych Strategii)
Wskaźniki:
1.
liczba stworzonych miejsc pracy w branżach pozarolniczych – dzięki realizowanym w ramach Strategii projektom
2.
liczba projektów służących podniesieniu jakości życia w zakresie:
a) edukacji
b) opieki zdrowotnej
3.
liczba projektów mających na celu stworzenie wielofunkcyjnych telecentrów
4.
liczba projektów ukierunkowanych na wdrażanie rozwiązań teleinformatycznych
w małych i średnich przedsiębiorstwach branży ICT
Priorytet IV (powiązany ze wskaźnikami – projektami: I, II, III, V, VI, VII)
Wskaźniki:
1.
liczba projektów mających na celu wsparcie dla tworzonych:
a) sieci
b) partnerstw
c) klasterów
2.
stworzenie regionalnego centrum kompetencji
3.
powołanie podkarpackiej sieci interesariuszy rozwoju społeczeństwa
informacyjnego
Tabela 84. Wskaźniki na poziomie priorytetów Strategii Informatyzacji Województwa
Jako wskaźniki główne Strategii, odnoszące się do jej wizji, wskazano:
• odsetek gospodarstw domowych posiadających dostęp do Internetu,
w tym dostęp szerokopasmowy
• poziom kompetencji informatycznych mieszkańców województwa
podkarpackiego
• odsetek internautów kontaktujących się z urzędami przez Internet
• odsetek przedsiębiorstw wykorzystujących do swojej działalności
komputery, w tym z dostępem do Internetu
• odsetek ogółu pracowników przedsiębiorstw wykorzystujących
w swojej pracy komputer.
Wdrażanie projektów głównych, zgodnie z założeniami Strategii, będzie wpływało na poziom realizacji priorytetów strategicznych,
a w dalszej perspektywie czasowej przejawi się w urzeczywistnieniu
wizji rozwoju społeczeństwa informacyjnego na Podkarpaciu zdefiniowanej w niniejszym dokumencie.
199
Dokument CYWILIZACYJNY SKOK PODKARPACIA. STRATEGIA INFORMATYZACJI WOJEWÓDZTWA PODKARPACKIEGO
NA LATA 2007-2013 został opracowany w ramach realizowanego przez Politechnikę Rzeszowską projektu „Strategia
Informatyzacji i studia rozwoju nowoczesnej publicznej infrastruktury informatycznej”. Projekt był współfinansowany z Europejskiego Funduszu Społecznego oraz ze środków budżetu państwa – Zintegrowany Program Operacyjny
Rozwoju Regionalnego, Priorytet II: Wzmocnienie rozwoju zasobów ludzkich w regionach, Działanie 2.6: Regionalne
Strategie Innowacyjne i transfer wiedzy.
Dokument został opracowany w okresie luty - październik 2007 roku przez zespół ekspertów
Stowarzyszenia „Miasta w Internecie”:
200
Krzysztof Głomb
Marcin Kuflowski
Artur Krawczyk
Małgorzata Kuta
Mateusz Przanowski
Rafał Urbaś
Arkadiusz Złotnicki
Koncepcja metodyczna i redakcja: Krzysztof Głomb
Korekta: Agnieszka Stępniewska
Projekt graficzny i skład: Pirus MTL

Cywilizacyjny Skok Podkarpacia

Transkrypt

Podobne dokumenty

Lokalny Punkt Informacyjny Funduszy Europejskich w

Fundusze europejskie dla przedsiębiorców Lokalny Punkt

Centralny Punkt Informacyjny Funduszy Europejskich

realizowane oraz planowane przedsięwzięcia inwestycyjne

Pobierz gotowy zestaw projektu

Darmowe kursy języka angielskiego