ZOOLOGIA - WYTYCZNE 0.14 mb
Transkrypt
ZOOLOGIA - WYTYCZNE 0.14 mb
Świat zwierząt Podział systematyczny, występowanie, przystosowanie się do środowiska, wielkość, tryb życia, charakterystyczne cechy budowy zewnętrznej i wewnętrznej, czynności życiowe, jedność i różnorodność, znaczenie w przyrodzie i gospodarcze człowieka. Pierwotniaki Charakterystyka ogólna, różnorodność form i czynności życiowe, formy wolno żyjące, pasożytnicze, symbiotyczne, miejsce eugleny zielonej (klejnotki) w systematyce organizmów (forma przejściowa – dowody), budowa i rola organelli pierwotniaków, budowa wici, wrażliwość na bodźce, rodzaje wodniczek (pokarmowe, wydalnicze, tętniące), osmoregulacja, jedność i różnorodność pierwotniaków, odżywianie (fagocytoza, pinocytoza, wchłanianie), koniugacja pantofelków, mejoza pregamiczna i postgamiczna, cykl rozwojowy pasożyta – zarodźca malarii (sporozoity, schizonty, merozoity, ookineta – oocysta, sporocysty), dlaczego malaria jest choroba tropikalną? toksoplazmoza. Pojęcia: cytostom, cytopyge, paramylon, leukozyna, fotoreceptor, stigma; znaczenie pierwotniaków w przyrodzie i gospodarce człowieka. Gąbki Organizmy wielokomórkowe – beztkankowe, występowanie, wielkość, formy, tryb życia, budowa ciała, typy komórek: pinakocyty, choanocyty, amebocyty, komórki totipotencjalne, spongina, mezoglea; czystości życiowe, gąbki jako żywe filtry, regeneracja u gąbek Parzydełkowce Systematyka, cechy charakterystyczne, postać polipa i meduzy, ektoderma, mezoglea, endoderma, jama chłonącotrawiąca, jama gastralna zróżnicowanie funkcjonalne komórek; parzydełka (penetranty, glutynanty, wolwenty), siateczkowy układ nerwowy, ciałka brzeżne – ropalia, statocysta, statolit, trawienie zewnątrzkomórkowe i wewnątrzkomórkowe, odżywianie cykliczne, przemiana pokoleń u jamochłonów / metageneza (chełbia modra), zapłodnienie zewnętrzne; efyra, polip, meduza, strobilizacja, planula, pokolenie płciowe i bezpłciowe, czynności życiowe, koralowce, ukwiały, rafa koralowa, atol, laguna, znaczenie w przyrodzie i gospodarce człowieka. Płazińce Systematyka, cechy charakterystyczne, symetria dwuboczna, spłaszczenie grzbietobrzuszne, aparat czepny u pasożytów, pokrycie ciała, układ mięśni gładkich, pierwsze trójwarstwowce, parenchyma między narządami w jamie ciała, ślepo zakończony układ pokarmowy – odżywianie u wypławka z trawieniem zewnątrzkomórkowym, protonefrydialny układ wydalniczy, organizmy obojnacze z zapłodnieniem krzyżowym, rozwój prosty; zjawisko regeneracji u wypławka (neoblasty), cykle rozwojowe pasożytów: motylica wątrobowa – obojnaki zapłodnienie krzyżowe, miracydium, sporocysty, redie, cerkarie, metacerkarie (cysty); żywiciel ostateczny – bydło, owce, człowiek, żywiciel pośredni – ślimak; tasiemiec uzbrojony: obojnak, samozapłodnienie, jajo zapłodnione, onkosfera, wągier (cysticerkus), zmiana żywiciela; inne gatunki tasiemców: przystosowanie do pasożytniczego trybu życia, „wyścig przystosowań” żywicieli i pasożytów w przystosowaniach do przetrwania w środowisku. Nicienie Systematyka, cechy charakterystyczne, przystosowanie do środowiska, jama ciała wypełniona płynem (szkielet hydrauliczny oraz układ krążenia), drożny układ pokarmowy (odbyt), odżywianie potokowe, formy pasożytnicze i ich przystosowania, rozwój glisty ludzkiej (rozwój prosty, jeden żywiciel, organizmy rozdzielnopłciowe, zapłodnione jaja opuszczają organizm samicy – zmiana temperatury) inne pasożyty, np. owsiki, włosień spiralny. Pierścienice Systematyka, cechy charakterystyczne, przystosowanie do środowiska, metameria ciała (segmentacja), narządy: osiowe, metameryczne, wyspecjalizowane; wtórna jama ciała, parapodia, metanefrydialny układ wydalniczy, gruczoły wapienne, układ krwionośny zamknięty (naczynia grzbietowe, brzuszne i okrężne); barwniki oddechowe we krwi rozpuszczone w osoczu, hemoglobina lub chlorokrouryna (barwnik zielony), cefalizacja (wyodrębnianie odcinka głowowego); drabinkowy układ nerwowy; rozmnażanie: kopulacja, zapłodnienie krzyżowe, siodełko, kokon, trochofora – postać larwalna, regeneracja, pijawki jako pasożyty okresowe, hirudyna jako substancja przeciwzakrzepowa, rola w środowisku i w gospodarce człowieka. Stawonogi Systematyka; występowanie; tryb życia; wielka różnorodność stawonogów; największe zróżnicowanie gatunkowe; ciało dwubocznie symetryczne podzielone na głowę, tułów i odwłok; wielka różnorodność budowy; różnorodność skrzydeł, odnóży, czułków lub odnóża połączone stawowo, funkcje odnóży (lokomotoryczna, zmysłowa, oddechowa, związana z odżywianiem i rozmnażaniem); pokrycie ciała i jego rola (jednowarstwowy nabłonek wydzielający chitynowy oskórek wysycany solami wapnia jako szkielet zewnętrzny); proces linienia; zróżnicowany układ pokarmowy, typy aparatów gębowych u owadów; układ oddechowy – skrzela zewnętrzne, tchawki z przetchlinkami, płucotchawki, tchawki rozprowadzając gazy zwalniają krew z tych funkcji; otwarty układ krwionośny, (serce z ostiami, barwniki oddechowe: hemoglobina i hemocyjanina – niebieski); układ wydalniczy – gruczoł zielony u raka oraz cewki Malpidiego jako wypustki jelita; układ nerwowy drabinkowy lub łańcuszkowy z wyraźną centralizacją w odcinku głowowym, oczy złożone, omatidium (oczka proste), rozmnażanie płciowe zróżnicowane na rozwój prosty i złożony, a ten na zupełny i niezupełny z różnymi postaciami larwalnymi, pojęcia: larwa, poczwarka, imago, mimikra, mimetyzm, pokładełko, żądło, kądziołki przędne u pająka, pajęczyna; życie społeczne owadów, np. pszczół (matka, robotnice, trutnie – podział pracy); znaczenie pozytywne i negatywne w przyrodzie i gospodarce człowieka; forma przejściowa między pierścienicami a stawonogami – pratchawiec. Mięczaki Systematyka, skomplikowana charakterystyka grupy jako całości (każda ma wyjątki), ciało dwubocznie symetryczne (wyjątek: ślimaki), ciało podzielone na głowę, nogę, worek trzewiowy (wyjątek: małże), ciało pokryte muszlą (wyjątek: głowonogi), obecność jamy płaszczowej – skrzela, odbyt, ujście nerek i narządów rozrodczych, trójwarstwowa budowa muszli: konchiolinowa, wapienna, perłowa; różnorodność muszli; chroniona skójka perłorodna, co to są perły?; wyjątkowość układu krwionośnego głowonogów. Szkarłupnie Systematyka; symetria promienista ciała, zwierzęta wtórouste, układ wodny czyli ambulakralny, latarnia Arystotelesa u jeżowców, znaczenie. Strunowce Występowanie we wszystkich środowiskach; dwuboczna symetria ciała; struna grzbietowa jako zaczątek szkieletu wewnętrznego; wspólny odcinek początkowy układu oddechowego i pokarmowego (endostyl u lancetnika); układ krwionośny zamknięty po stronie brzusznej; układ nerwowy po stronie grzbietowej; narządy oddechowe (skrzela wewnętrzne u wodnych, płuca u lądowych), narządy wydalnicze (nerki); rozmnażanie – organizmy rozdzielnopłciowe, rozwój prosty. Kręgowce Cechy wspólne: pikrycie ciała – skóra z różnymi wytworami; szkielet wewnętrzny – osiowy, kończyn i pasów; układ nerwowy – ośrodkowy: mózg pięcioczęściowy i rdzeń kręgowy, układ nerwowy obwodowy i autonomiczny; narządy zmysłów; zamknięty układ krwionośny (tętnice, żyły, naczynia włosowate); układ wydalniczy – nefron – najmniejsza funkcjonalna i strukturalna część nerki. Kręgouste: występowanie, budowa wewnętrzna, pasożytniczy tryb życia (pasożyt okresowy); linia boczna, otwory skrzelowe (7 par po bokach głowy); charakterystyka układów i ich czynności, zapłodnienie zewnętrzne, rozwój złożony z larwą – ślepica. Ryby: systematyka, kształt ciała, pokrycie ciała – skóra z wytworami; rodzaje płetw; budowa układów; pojęcia: pęcherz pławny jako narząd hydrostatyczny, komórki solne, linia boczna, akomodacja oka, ikra, wędrówki ryb (łosoś, węgorz), latimeria; cechy przystosowujące do środowiska, znaczenie w przyrodzie i życiu człowieka. Płazy: zwierzęta wodno-lądowe, cechy charakterystyczne przystosowujące do życia w wodzie i na lądzie; budowa zewnętrzna i wewnętrzna (budowa układów i ich czynności); pojęcia: kłykcie potyliczne, strzemiączko, dźwigacz, urostyl, krtań, przewód Eustachiusza, dwa obiegi krwi, ucho środkowe, rozmnażanie i rozwój: zwierzęta rozdzielnopłciowe, dymorfizm płciowy, zapłodnienie zewnętrzne, rozwój z postacią larwalną (kijanką), neotenia, znaczenie w przyrodzie i życiu człowieka. Gady: systematyka, przystosowanie do lądowego trybu życia, brak gruczołów śluzowych w skórze; podział ciała na: głowę, szyję, tułów i ogon; budowa układów i czynności życiowe; pojęcia: niepełna przegroda w komorze serca, zanercze, kora mózgowa, owodniowce, błony płodowe, homodontyzm, gady kopalne, zwierzęta zmiennocieplne, znaczenie. Ptaki: systematyka; cechy charakterystyczne; przystosowanie ptaków do lotu w budowie wewnętrznej i zewnętrznej; typy nóg ptaków; różne kształty dziobów, budowa i rola piór, gruczoł kuprowy, budowa i rola układów, pojęcia: kości pneumatyczne, grzebień mostka, wole, podwójne oddychanie, worki powietrzne, stałocieplność, kwas moczowy, podwójna akomodacja oka, budowa jaja, gniazdowniki, zagniazdowniki, półgnizadowniki; wędrówki ptaków; rola ptaków w przyrodzie i gospodarce człowieka. Ssaki: podział systematyczny; pokrycie ciała – skóra z różnymi wytworami; budowa zewnętrzna i wewnętrzna – budowa i rola układów; pojęcia; łożyskowce, gruczoły (potowe, łojowe, zapachowe, mleczne), kosteczki słuchowe, heterodontyzm, budowa zębów, wzór zębowy, żebra (prawdziwe, rzekome, wolne), przepona, żołądek przeżuwaczy, pęcherzyki płucne, narządy zmysłów, zapłodnienie wewnętrzne, łożysko, błony płodowe, rozwój zarodkowy i płodowy; charakterystyka stekowców i torbaczy; przystosowanie ssaków do bytowania we wszystkich środowiskach; wielka różnorodność ssaków i ich znaczenie.