Leasing – co warto wiedzieć przed podpisaniem umowy

OPUBLIKOWANO: 22 WRZEŚNIA 2016
Leasing – co warto wiedzieć przed podpisaniem umowy
Opracowała: Aleksandra Trocińska, konsultant podatkowy
Podstawa prawna:
• Ustawa z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (t.j. Dz.U.
z 2014 r. poz. 851 ze zm.),
• Ustawa z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz.U. z 2004 r. Nr 54 poz.
535 ze zm.),
• Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 380 ze zm.).
Obecnie jedną z najbardziej popularnych form finansowania działalności gospodarczej jest leasing,
tj., mówiąc najprościej, wzięcie rzeczy do używania za odpłatnością. Leasing np. budynków czy
samochodów stosowany jest bardzo często przez przedsiębiorstwa, ze względu na jego opłacalność
finansową. Jest on uważany za najtańszą formę używania rzeczy, a następnie jej przejęcia na
własność.
Także niepubliczne placówki oświatowe, które de facto prowadzą działalność gospodarczą
w zakresie wychowania i kształcenia, mogą rozpatrzyć podpisanie umowy leasingu jako źródła
finansowania ich działalności.
Leasing – aspekt prawny
Umowa leasingu jest umową o charakterze cywilnoprawnym, uregulowaną w Ustawie Kodeks
cywilny. Umowa ta jest zawierana przez dwie autonomiczne strony, zwane odpowiednio:
finansującym (leasingodawca) oraz korzystającym (leasingobiorca), i nazywana jest potocznie
leasingiem finansowym. Kodeks cywilny nie reguluje innej formy leasingu, jaką jest leasing
operacyjny.
Zgodnie z przepisem art. 7091 k.c. na mocy umowy leasingu finansujący zobowiązuje się,
w zakresie działalności swojego przedsiębiorstwa, nabyć rzecz od oznaczonego zbywcy na
warunkach określonych w tej umowie i oddać tę rzecz korzystającemu do używania albo używania
i pobierania pożytków z tej rzeczy przez czas oznaczony. Jednocześnie korzystający w zamian za
używanie rzeczy zobowiązany jest zapłacić finansującemu w uzgodnionych ratach wynagrodzenie
pieniężne. Finansujący nie może ustalić należnego mu wynagrodzenia (tj. ceny przedmiotu
leasingu) na poziomie niższym niż cena, po której sam nabył rzecz – cena leasingu musi być
przynajmniej równa cenie przedmiotu leasingu nabytego od zbywcy.
Umowę leasingu pod rygorem nieważności należy zawrzeć na piśmie.
Finansujący wydaje korzystającemu rzecz w takim stanie, w jakim znajdowała się ona w chwili
wydania finansującemu przez zbywcę – tj. w szczególności wolną od wad. Jeżeli rzecz została
wydana leasingobiorcy w takim stanie, w jakim otrzymał ją leasingodawca od zbywcy, to nie on
odpowiada wobec korzystającego za przydatność rzeczy do umówionego użytku.
Finansujący obowiązany jest wydać korzystającemu razem z rzeczą odpis zawartej umowy ze
zbywcą lub odpisy innych posiadanych dokumentów dotyczących leasingowanej rzeczy (w
szczególności odpis dokumentu gwarancyjnego otrzymanego od zbywcy lub producenta).
Strony w umowie leasingu mogą zastrzec, że korzystający będzie ponosił koszty ubezpieczenia
rzeczy od jej utraty w czasie trwania leasingu. Co do zasady (gdy strony nie postanowią inaczej)
koszty te obejmują składkę z tytułu ubezpieczenia na ogólnie przyjętych warunkach (art. 7096 k.c.).
Do podstawowego obowiązku korzystającego należy zapłata rat leasingowych w terminie. Jeżeli
korzystający spóźnia się z ich zapłatą, wówczas finansujący powinien wyznaczyć korzystającemu
na piśmie dodatkowy termin do zapłaty z zastrzeżeniem, że po jego upływie w razie braku zapłaty
wypowie umowę leasingu ze skutkiem natychmiastowym.
Ponadto korzystający w trakcie trwania umowy leasingu musi utrzymywać rzecz w należytym
stanie. W szczególności leasingobiorca powinien dokonywać konserwacji i napraw rzeczy
niezbędnych do jej zachowania w stanie niepogorszonym, z uwzględnieniem jej zużycia wskutek
prawidłowego używania, oraz ponosić ciężary związane z własnością lub posiadaniem rzeczy.
Korzystający może używać rzeczy i pobierać z niej pożytki wyłącznie w zakresie, który został
określony w umowie leasingu, a gdy umowa tego nie określa – w sposób odpowiadający
właściwościom i przeznaczeniu rzeczy. Bez zgody finansującego korzystający nie może czynić
w rzeczy żadnych fizycznych zmian, chyba że wynikają one z jej przeznaczenia. Przykładowo,
montaż instalacji gazowej LPG czy haka w leasingowanym pojeździe będzie wymagał
poinformowania o tym fakcie finansującego i uzyskania jego zgody. Natomiast wymiana przebitej
opony będzie wiązała się ze zmianą niezbędną do używania rzeczy i wynikała z przeznaczenia
rzeczy – nie wymaga więc zgody leasingodawcy.
Finansujący nie odpowiada wobec korzystającego za wady rzeczy, chyba że powstały one na
skutek okoliczności, za które finansujący ponosi odpowiedzialność. W konsekwencji wszelkie
roszczenia za wady rzeczy korzystający kieruje bezpośrednio do zbywcy. Z chwilą zawarcia przez
finansującego umowy ze zbywcą na korzystającego przechodzą uprawnienia z tytułu wad rzeczy
przysługujące finansującemu względem zbywcy (np. prawo do reklamacji rzeczy,
odpowiedzialność zbywcy wobec korzystającego z tytułu rękojmi za wady). Korzystającemu nie
przysługuje wyłącznie jedno uprawnienie – tj. możliwość odstąpienia od umowy ze zbywcą.
Przywilej ten zachowuje wyłącznie finansujący. Korzystający może jedynie żądać od finansującego
odstąpienia od umowy ze zbywcą z powodu wad rzeczy (o ile na podstawie umowy zawartej przez
finansującego ze zbywcą finansujący może odstąpić od tej umowy). Jeżeli korzystający nie zgłosi
takiego żądania, to finansujący w żadnym wypadku nie może odstąpić od umowy ze zbywcą
z powodu wad rzeczy.
W przypadku, gdy dojdzie do odstąpienia od umowy ze zbywcą, finansujący może żądać od
korzystającego natychmiastowego zapłacenia wszystkich przewidzianych w umowie
i niezapłaconych rat. Raty te pomniejsza się o korzyści, jakie finansujący uzyskał wskutek ich
zapłaty przed umówionym terminem i wygaśnięcia umowy leasingu oraz umowy ze zbywcą.
Umowy leasingu finansowego przewidują po zakończeniu okresu ich trwania przeniesienie
własności rzeczy na korzystającego. Jeżeli finansujący zobowiązał się, bez dodatkowego
świadczenia, przenieść na korzystającego własność rzeczy po zakończeniu umowy leasingu,
korzystający może żądać przeniesienia własności rzeczy w terminie miesiąca od upływu tego czasu
(chyba że strony uzgodniły inny termin).
Rodzaje umów leasingu
W praktyce gospodarczej wyróżnia się dwa rodzaje umów leasingu, tj. leasing operacyjny oraz
finansowy. Umowy te różnią się od siebie skutkami nie tylko cywilnoprawnymi, ale także
finansowo-podatkowymi.
Leasing finansowany to umowa nazwana, która jest uregulowana w Kodeksie cywilnym. W jej
ramach finansujący (leasingodawca) przekazuje leasingobiorcy nabytą rzecz do korzystania przez
czas oznaczony, za wynagrodzeniem płaconym w ratach. Wynagrodzenie musi odpowiadać
wartości rzeczy w chwili jej nabycia. Po upływie czasu trwania umowy całkowicie spłacona przez
korzystającego rzecz staje się jego własnością.
Leasing operacyjny natomiast to umowa nienazwana. Na jej podstawie finansujący udostępnia
odpłatnie nabytą przez siebie lub wytworzoną we własnym zakresie rzecz na określony czas.
Wynagrodzenie leasingodawcy nie musi pokrywać wartości przedmiotu leasingu. Po zakończeniu
umowy rzecz powinna zostać zwrócona finansującemu. Strony umowy mogą jednak zawrzeć
klauzulę, że leasingobiorca będzie mógł po zakończeniu umowy ją wykupić od leasingodawcy.
Leasing – rozliczenie podatkowe
Ustawa o podatku dochodowym od osób prawnych (dalej: Ustawa o pdop.) w art. 17a pkt 1
wskazuje na definicję umowy leasingu – zgodnie z nią jest to umowa nazwana w Kodeksie
cywilnym, a także każda inna umowa, na mocy której jedna ze stron (finansujący) oddaje do
odpłatnego używania albo używania i pobierania pożytków na warunkach określonych w ustawie
drugiej stronie (korzystającemu) podlegające amortyzacji środki trwałe lub wartości niematerialne
i prawne, a także grunty oraz prawo wieczystego użytkowania gruntów. W konsekwencji na
gruncie Ustawy o pdop. podstawowym rodzajem umowy leasingu jest leasing finansowy,
aczkolwiek możliwe jest także zawieranie leasingu operacyjnego.
Ważnym pojęciem zdefiniowanym w Ustawie o pdop. i ściśle związanym z umową leasingu jest
tzw. podstawowy okres umowy leasingu. Okres ten to czas oznaczony, na jaki jest zawierana
umowa, z wyłączeniem czasu, na który może być przedłużona lub skrócona. W przypadku zmiany
strony lub stron umowy podstawowy okres umowy będzie zachowany, jeżeli jej inne postanowienia
nie uległy zmianie.
Leasing operacyjny w ujęciu podatku dochodowego
Umowa leasingu operacyjnego jest zawarta na czas oznaczony, stanowiący co najmniej 40 proc.
normatywnego okresu amortyzacji, jeżeli jej przedmiotem są podlegające odpisom
amortyzacyjnym rzeczy ruchome lub wartości niematerialne i prawne. Natomiast jeżeli
przedmiotem leasingu jest nieruchomość, to wówczas umowę należy zawrzeć na okres co najmniej
pięciu lat, przy czym normatywny okres amortyzacji to okres, w którym odpisy amortyzacyjne
zrównają się z wartością początkową tego środka trwałego (wartość początkowa wynikająca
z ewidencji środków trwałych) lub w przypadku wartości niematerialnych i prawnych – upłynie
ustawowy, najkrótszy okres amortyzacji.
Ustawa o pdop. nie wskazuje wprost, jak wysokie powinny być raty leasingowe. Wynikają z niej
jedynie ogólne przepisy dotyczące ustalenia ceny przedmiotu leasingu, w tym rat leasingowych.
Ważne jest jednak, aby przy umowie leasingu operacyjnego zachowane zostały poniższe zasady:
• zgodnie z art. 17b ust. 1 pkt 3 Ustawy o pdop. suma ustalonych opłat w umowie leasingu
operacyjnego, pomniejszona o wartość podatku VAT należnego, musi odpowiadać co
najmniej wartości początkowej środków trwałych lub wartości niematerialnych i prawnych,
• jeżeli w umowie leasingu określona została cena (cena wykupu), po której korzystający ma
prawo nabyć budynek po zakończeniu podstawowego okresu umowy, cenę tę uwzględnia
się także w sumie opłat leasingowych (art. 17j ust. 1 Ustawy o pdop.); innymi słowy, ceną
przedmiotu leasingu w takim przypadku będzie suma ustalonych rat leasingowych
powiększona o kwotę wykupu.
W skład sumy opłat leasingowych nie wchodzą:
• płatności na rzecz finansującego za świadczenia dodatkowe, o ile są one wyodrębnione
z opłat leasingowych (np. ubezpieczenie),
• podatek od nieruchomości (o ile przedmiotem leasingu jest nieruchomość) z tytułu
własności lub posiadania przedmiotu leasingu oraz składek na jej ubezpieczenie, jeżeli
w umowie leasingu zastrzeżono, że korzystający będzie ponosił ciężar tych podatków
i składek niezależnie od opłat za używanie,
• kaucja wpłacona finansującemu przez korzystającego.
Opłaty ustalone w umowie leasingu i ponoszone przez korzystającego w podstawowym okresie
umowy z tytułu używania środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych stanowią:
• dla finansującego – jego przychód podatkowy,
• dla korzystającego – koszt uzyskania przychodów korzystającego.
Do ww. przychodów/kosztów zalicza się:
•
•
•
•
•
czynsz inicjalny,
raty leasingowe,
opłaty manipulacyjne,
prowizje,
koszty użytkowania przedmiotu leasingu, np.: konserwacja, energia, paliwo, ubezpieczenie
(dotyczy wyłącznie korzystającego – są to jego koszty podatkowe).
Ze względu na możliwość zaliczania do kosztów uzyskania przychodu ww. wydatków dla
większości przedsiębiorców leasing operacyjny jest podatkowo korzystniejszy od leasingu
finansowego.
Ważne jest to, że w przypadku leasingu operacyjnego przedmiot leasingu pozostaje nadal
własnością leasingodawcy – samochód, nieruchomość, oprogramowanie komputerowe czy inny
przedmiot leasingu wykazywany jest wyłącznie w ewidencji finansującego i to on dokonuje
odpisów amortyzacyjnych.
Zgodnie z przepisem art. 17c Ustawy o pdop., jeżeli po upływie podstawowego okresu umowy
leasingu finansujący przenosi na korzystającego własność środków trwałych lub wartości
niematerialnych i prawnych (dokonuje ich sprzedaży) będących przedmiotem tej umowy, to:
• przychodem finansującego ze sprzedaży środków trwałych lub wartości niematerialnych
i prawnych jest ich wartość wyrażona w cenie określonej w umowie sprzedaży; jeżeli
jednak cena ta będzie niższa od wartości początkowej pomniejszonej o sumę odpisów
amortyzacyjnych (obliczanych metodą degresywną), to przychód ten określa się
w wysokości wartości rynkowej,
• kosztem uzyskania przychodów jest rzeczywista wartość netto, tj. wartość początkowa
pomniejszona o sumę odpisów amortyzacyjnych obliczanych metodą liniową.
Jeżeli po upływie podstawowego okresu umowy leasingu finansujący odda korzystającemu do
dalszego używania środki trwałe lub wartości niematerialne i prawne (przedmiot leasingu),
przychodem finansującego i odpowiednio kosztem uzyskania przychodów korzystającego będą
opłaty ustalone przez strony tej umowy.
Leasing finansowy w ujęciu podatku dochodowego
Leasing finansowy na gruncie podatku dochodowego będzie miał miejsce wówczas, gdy łącznie
zostaną spełnione poniższe warunki:
• umowa leasingu zostanie zawarta na czas oznaczony,
• suma ustalonych w umowie leasingu opłat, pomniejszona o należny podatek od towarów
i usług, będzie odpowiadała co najmniej wartości początkowej środków trwałych lub
wartości niematerialnych i prawnych, a w przypadku zawarcia przez finansującego
następnej umowy leasingu środka trwałego lub wartości niematerialnej i prawnej będących
uprzednio przedmiotem takiej umowy – co najmniej jego wartości rynkowej z dnia zawarcia
następnej umowy leasingu,
• umowa zawiera postanowienie, że w podstawowym okresie umowy leasingu odpisów
amortyzacyjnych dokonuje korzystający (w leasingu operacyjnym odpisów dokonuje
finansujący); przedmiot leasingu staje się zatem własnością korzystającego i znajduje się
w jego ewidencji podatkowej.
Jeżeli strony w umowie leasingu nie określą wysokości miesięcznych kwot spłaty wartości
przedmiotu leasingu (raty leasingowe), to opłaty te ustala się proporcjonalnie do okresu trwania tej
umowy.
Przychodem finansującego i jednocześnie kosztem uzyskania przychodów korzystającego jest
wyłącznie odsetkowa część rat leasingowych. Przychodem leasingodawcy/kosztem leasingobiorcy
nie będą zatem opłaty leasingowe w części stanowiącej spłatę wartości początkowej środków
trwałych lub wartości niematerialnych i prawnych, tj. m.in. raty leasingowe.
Powyższe wynika z tego, że przedmiot leasingu przechodzi na własność korzystającego. Tym
samym nie raty leasingowe, ale odpisy amortyzacyjne, dokonywane według stawek podatkowych
przewidzianych dla danego przedmiotu leasingu, będą dla niego kosztem podatkowym. Do kosztów
korzystający zaliczy także koszty użytkowania przedmiotu leasingu, np. konserwację, energię,
paliwo, ubezpieczenie.
W świetle art. 17g ust. 1 Ustawy o pdop. po upływie podstawowego okresu umowy leasingu
finansowego finansujący przenosi na korzystającego własność środków trwałych lub wartości
niematerialnych i prawnych. W takim przypadku:
• przychodem ze sprzedaży środków trwałych lub wartości niematerialnych i prawnych jest
ich wartość wyrażona w cenie określonej w umowie sprzedaży, także wtedy, gdy odbiega
ona znacznie od ich wartości rynkowej,
• do kosztów uzyskania przychodów nie zalicza się wydatków poniesionych przez
finansującego na nabycie lub wytworzenie środków trwałych lub wartości niematerialnych
i prawnych stanowiących przedmiot umowy leasingu, kosztem są jednak te wydatki
pomniejszone o spłatę wartości początkowej (faktycznie otrzymana przez finansującego
w opłatach ustalonych w umowie leasingu równowartość wartości początkowej z ewidencji
podatkowej).
Grunt jako przedmiot leasingu
Jeżeli przedmiotem umowy leasingu zawartej na czas oznaczony są grunty lub prawo wieczyste
użytkowania gruntów, a suma ustalonych w niej opłat odpowiada co najmniej wartości gruntów lub
prawa wieczystego użytkowania gruntów równej wydatkom na ich nabycie, do przychodów
finansującego i odpowiednio do kosztów uzyskania przychodów korzystającego nie zalicza się
opłat ustalonych w tej umowie, ponoszonych przez korzystającego w podstawowym okresie tej
umowy z tytułu używania przedmiotu umowy, w części stanowiącej spłatę tej wartości.
Leasing a VAT
Leasing finansowy w podatku VAT
Przepisy Ustawy o VAT traktują leasing finansowy jako dostawę towarów. Zgodnie z przepisem art.
7 ust. 1 pkt 2 tej Ustawy przez dostawę towarów rozumie się przeniesienie prawa do
rozporządzania towarem jak właściciel, na podstawie umowy m.in. leasingu lub innej umowy
o podobnym charakterze zawartej na czas określony lub umowy sprzedaży na warunkach
odroczonej płatności. Umowa powinna zawierać zastrzeżenie, że w następstwie normalnych
zdarzeń przewidzianych tą umową lub z chwilą zapłaty ostatniej raty prawo własności zostanie
przeniesione na nabywcę lub osobę trzecią.
Obowiązek podatkowy dla leasingu finansowego powstaje zatem zgodnie z zasadami ogólnymi
właściwymi dla dostawy towarów, tj. z chwilą dostawy towarów – wydania ich nabywcy.
Przy leasingu finansowym niekorzystne dla podatników – leasingobiorców – jest to, że podatek
VAT należy zapłacić z góry i jednorazowo. Oznacza to, że cały podatek musi zostać zapłacony
w chwili dostawy towaru – przedmiotu leasingu i w związku z uregulowaniem płatności za tę
dostawę. Na podstawie art. 29a ust. 1 Ustawy o VAT podstawę opodatkowania stanowi cała kwota
należna netto (suma wszystkich rat leasingowych określonych w umowie leasingu). Jednocześnie
korzystający może odliczyć cały VAT od leasingu również jednorazowo.
Leasing operacyjny w podatku VAT
Leasing operacyjny, w odróżnieniu od leasingu finansowego, traktowany jest na gruncie VAT jako
świadczenie usługi. W związku z tym obowiązek podatkowy będzie tu powstawał na podstawie art.
19a ust. 5 pkt 4 tiret 3 Ustawy o VAT, tj. z chwilą wystawienia faktury. Obowiązek podatkowy
powstaje w odniesieniu do otrzymanej kwoty, tzn. podatek VAT w leasingu operacyjnym pobierany
jest sukcesywnie od każdej z rat leasingowych i następnie odliczany przez korzystającego.
Leasing samochodów osobowych – prawo do odliczenia
Leasing w przypadku samochodów podlega szczególnym regulacjom w Ustawie o podatku od
towarów i usług. Odnoszą się one do prawa do odliczenia podatku VAT. Od wszelkich rzeczy
będący w leasingu i wykorzystywanych na potrzeby prowadzonej działalności gospodarczej
przysługuje podatnikowi prawo do odliczenia VAT naliczonego bez żadnych ograniczeń, tj. 100
proc. prawa do odliczenia VAT. Pewne ograniczenia występują przy leasingu samochodów.
Zgodnie z przepisami Ustawy o VAT (art. 86a ust. 1) w przypadku wydatków związanych
z samochodami osobowymi (tj. pojazdów o dopuszczalnej masie całkowitej nieprzekraczającej 3,5
tony) podatnik może odliczyć 50 proc. kwoty podatku naliczonego wykazanego w otrzymanej
fakturze.
Powyższe wydatki obejmują:
• opłaty z tytułu używania pojazdów na podstawie umowy leasingu i związane z tą umową –
raty leasingowe,
• wydatki na nabycie paliw silnikowych, oleju napędowego i gazu (wykorzystywanych do
napędu tych pojazdów), usług naprawy lub konserwacji tych pojazdów oraz innych
towarów i usług związanych z eksploatacją lub używaniem pojazdów.
Ograniczenie w zakresie prawa do odliczenia VAT nie dotyczy przypadków, gdy:
• samochód osobowy jest używany wyłącznie na potrzeby związane z działalnością
gospodarczą (samochód nie może być używany do celów prywatnych, a wyłącznie
służbowych); aby korzystać z pełni prawa do odliczenia VAT niezbędne jest prowadzenie
ewidencji przebiegu pojazdu,
• pojazdy samochodowe konstrukcyjnie przeznaczone są do przewozu co najmniej 10 osób
łącznie z kierowcą, jeżeli z dokumentów wydanych na podstawie przepisów o ruchu
drogowym wynika takie przeznaczenie,
• konstrukcja pojazdów wyklucza ich użycie do celów niezwiązanych z działalnością
gospodarczą lub powoduje, że ich użycie do ww. celów jest nieistotne (np. pojazdy
samochodowe inne niż samochody osobowe, mające jeden rząd siedzeń, który oddzielony
jest od części przeznaczonej do przewozu ładunków ścianą lub trwałą przegrodą –
sklasyfikowane na podstawie przepisów o ruchu drogowym do podrodzaju:
wielozadaniowy, van lub z otwartą częścią przeznaczoną do przewozu ładunków).