vademecum płatnika składek

VADEMECUM PŁATNIKA SKŁADEK
ISBN 978-83-269-3234-2
UOW 36
VADEMECUM
PŁATNIKA
SKŁADEK
• interpretacje i wyjaśnienia ZUS
• orzecznictwo, komentarze ekspertów
Vademecum
płatnika składek
interpretacje i wyjaśnienia ZUS
orzecznictwo, komentarze ekspertów
Warszawa 2014
Praca zbiorowa pod redakcją:
Krystyny Trojanowskiej
Kierownik grupy wydawniczej
Agnieszka Konopacka-Kuramochi
Wydawca:
Agnieszka Gorczyca
Kierownik produkcji:
Mariusz Jezierski
Korekta:
Zespół
Projekt okładki:
Piotr Fedorczyk
Skład:
Raster studio, N. Bogajczyk
Druk:
Drukarnia Miller
ISBN 978-83-269-3234-2
Copyright by Wydawnictwo Wiedza i Praktyka sp. z o.o.
Warszawa 2014
Wydawnictwo Wiedza i Praktyka sp. z o.o.
ul. Łotewska 9a, 03-918 Warszawa
tel. 22 518 29 29, faks 22 617 60 10, e-mail: [email protected]
NIP: 526-19-92-256, KRS: 0000098264 – Sąd Rejonowy dla m.st. Warszawy w Warszawie
XIII Wydział Gospodarczy Krajowego Rejestru Sądowego,
Wysokość kapitału zakładowego 200.000 zł.
Publikacja „Vademecum płatnika składek” została przygotowana z zachowaniem najwyższej staranności i wykorzystaniem wysokich kwalifikacji, wiedzy oraz doświadczenia jej twórców. Zaproponowane w niej wskazówki, porady
i interpretacje dotyczą sytuacji typowych. Ich zastosowanie w konkretnym przypadku może wymagać dodatkowych,
pogłębionych konsultacji. Opublikowane rozwiązania nie mogą być traktowane jako oficjalne stanowisko organów
i urzędów państwowych. W związku z powyższym autorzy, konsultanci oraz redakcja nie mogą ponosić odpowiedzialności prawnej za zastosowanie zawartych w publikacji „Vademecum płatnika składek” wskazówek, przykładów,
informacji itp. do konkretnych przypadków.
Spis treści
Od redakcji .................................................................................................................................... 8
Rozdział 1. Zasady podlegania ubezpieczeniom społecznym
i ubezpieczeniu zdrowotnemu .............................................................................................. 9
Ubezpieczenia emerytalne i rentowe ................................................................................. 11
Obowiązkowe ubezpieczenia emerytalno-rentowe ...................................................... 11
Dobrowolne ubezpieczenia emerytalno-rentowe ......................................................... 15
Ubezpieczenie chorobowe .................................................................................................... 15
Obowiązkowe ubezpieczenie chorobowe ...................................................................... 16
Dobrowolne ubezpieczenie chorobowe .......................................................................... 16
Ubezpieczenie wypadkowe ................................................................................................... 17
Obowiązkowe ubezpieczenie wypadkowe .................................................................... 17
Ubezpieczenie zdrowotne ..................................................................................................... 18
Obowiązek ubezpieczenia zdrowotnego przy kilku tytułach ...................................... 19
Zbieg tytułów do ubezpieczenia zdrowotnego .............................................................. 19
Umowy cywilnoprawne a ubezpieczenia społeczne ....................................................... 19
Umowa o dzieło ................................................................................................................ 19
Umowa zlecenia ................................................................................................................ 20
Podleganie ubezpieczeniom w świetle interpretacji ZUS, NFZ, orzecznictwa
i komentarzy ekspertów .................................................................................................. 22
Zasady oskładkowania przy kilku umowach zlecenia .................................................. 22
Kontrakt menedżerski w ramach prowadzonej działalności gospodarczej ............... 24
Ubezpieczenia społeczne dorosłego dziecka przedsiębiorcy ....................................... 25
Podleganie ubezpieczeniom polskiego przedsiębiorcy zatrudnionego
na Słowacji ................................................................................................................... 27
Zgłoszenie do ZUS pracownika pracującego stale tylko w Niemczech ..................... 28
Miejsce ubezpieczenia zatrudnionego obywatela Ukrainy .......................................... 29
Składki z działalności gospodarczej w czasie pobierania zasiłku
macierzyńskiego ze stosunku pracy .......................................................................... 30
Kontrakt menedżerski członka zarządu spółki ............................................................. 31
Obowiązkowe ubezpieczenia społeczne przedsiębiorcy-rencisty ............................... 32
Status pracownika młodocianego ................................................................................... 33
Ubezpieczenia emerytalno-rentowe zatrudnionego członka rodziny ....................... 34
Ubezpieczenia delegowanego pracownika w czasie korzystania
z urlopu bezpłatnego .................................................................................................. 36
3
Vademecum płatnika składek
Dwie umowy zlecenia u tego samego zleceniodawcy ................................................... 38
Obowiązek ubezpieczeń przy zatrudnieniu w firmie z Wielkiej Brytanii
i prowadzeniu działalności gospodarczej w Polsce ................................................. 40
Inny adres zamieszkania małżonków ............................................................................. 42
Powołanie na stanowisko prokurenta spółki ................................................................. 44
Powołanie prezesa zarządu spółki .................................................................................. 46
Przychód z umowy o dzieło wykonywanej na urlopie rodzicielskim ........................ 48
Oskładkowanie wynagrodzenia otrzymywanego przez członka
zarządu spółdzielni ..................................................................................................... 50
Umowa o świadczenie usług wykonywana w ramach działalności
gospodarczej ................................................................................................................ 52
Ubezpieczenia społeczne zleceniobiorcy z polskim obywatelstwem,
mieszkającego i zatrudnionego stale za granicą ...................................................... 54
Emeryci wykonujący zlecenia zawarte przed 14 stycznia 2000 r. ................................... 56
Działalność gospodarcza na urlopie macierzyńskim ................................................... 58
Wynagrodzenie powołanego członka zarządu .............................................................. 60
Wspólnik spółki cywilnej prowadzący chów i hodowlę zwierząt .............................. 61
Ubezpieczenie zdrowotne pełnomocnika jednoosobowej spółki
Skarbu Państwa ............................................................................................................ 63
Umowa cywilna lekarza będącego pracownikiem i przedsiębiorcą ............................ 65
Rozdział 2. Zasady ustalania podstawy wymiaru i opłacania składek ............ 67
Podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalno-rentowe ............................ 67
Podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe i wypadkowe .................... 68
Ograniczenie składek emerytalno-rentowych .................................................................. 69
Obowiązki płatnika i ubezpieczonego ............................................................................ 69
Podstawa wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne .............................................. 69
Składka zdrowotna przedsiębiorców .............................................................................. 70
Zasady ustalania podstawy wymiaru i opłacania składek w świetle
interpretacji ZUS, NFZ, orzecznictwa i komentarzy ekspertów ................................ 70
Umorzona część pożyczki z funduszu rehabilitacji osób niepełnosprawnych .......... 70
Strażak – przedsiębiorca na urlopie wychowawczym ................................................... 73
Zarejestrowana, ale nigdy nie rozpoczęta działalność a możliwość
skorzystania z niższej podstawy wymiaru składek ................................................. 74
Współpraca z byłym pracodawcą w Polsce .................................................................... 77
Działalność gospodarcza na rzecz poprzedniego pracodawcy w UE ......................... 78
Dobrowolne ubezpieczenie chorobowe przedsiębiorcy ............................................... 78
Dodatkowe odszkodowanie dla zleceniobiorcy z tytułu wypadku ............................ 79
Wynagrodzenie za czas pozostawania bez pracy ......................................................... 81
Kilometrówka wypłacana pracownikowi oprócz ryczałtu ........................................... 83
Koszty sfinansowania aplikacji adwokackiej dla zleceniobiorcy ................................. 85
Obowiązek naliczenia składek na ubezpieczenia społeczne ze zlecenia ................... 88
4
Spis treści
Nagroda z okazji jubileuszu firmy ................................................................................... 90
Ekwiwalent pieniężny wypłacany zamiast poczęstunku z okazji
uroczystości spółki ...................................................................................................... 92
Korzystanie przez pracownika z samochodu służbowego
w celach prywatnych ................................................................................................... 94
Obniżenie składki zdrowotnej do wysokości zaliczki na podatek ............................. 97
Pracownicy zatrudnieni w niepełnym wymiarze czasu pracy
a składki na FEP ......................................................................................................... 98
Bezpłatne korzystanie z auta służbowego po pracy .................................................... 101
Dwie umowy zlecenia u różnych zleceniodawców ..................................................... 102
Właściwa kwalifikacja przychodu ................................................................................ 105
Umowa o dzieło zamiast umowy zlecenia ................................................................... 107
Składki od świadczenia urlopowego ............................................................................. 109
Interpretacja podatkowa a decyzja ZUS ....................................................................... 111
Wpływ błędu urzędu na prawa płatnika do skorzystania z ulgi
w opłacaniu składek .................................................................................................. 113
Nagroda uznaniowa ........................................................................................................ 115
Odszkodowanie dla menedżera za niepodejmowanie działalności
konkurencyjnej .......................................................................................................... 116
Odsetki od zaległego wynagrodzenia .......................................................................... 119
Wartość karty przeznaczonej do finansowania zakupu artykułów
spożywczych .............................................................................................................. 120
Obowiązkowe ubezpieczenia społeczne dla przedsiębiorcy-rencisty ....................... 122
Ulga składkowa dla adwokata a zawarcie umowy zlecenia z poprzednim
pracodawcą ................................................................................................................ 123
Stopa procentowa składki wypadkowej dla spółki i oddziału ................................... 124
Wcześniej wypłacona nagroda jubileuszowa w związku z sytuacją losową ............. 127
Poprzednia praca w spółce wspólnika spółki cywilnej
a niższe składki .......................................................................................................... 129
Pakiet kafeteryjny dla chorego pracownika ................................................................. 131
Rekompensata za zmniejszenie odprawy ..................................................................... 133
Preferencyjne składki dla lekarza w szpitalu – byłego stażysty tej placówki ........... 134
Koszt zakwaterowania pracownika opłacany przez kontrahenta
zagranicznego ............................................................................................................ 136
Praca o szczególnym charakterze na część etatu ......................................................... 139
Stopa procentowa składki wypadkowej przy przejęciu spółki .................................. 141
Podstawa wymiaru składek od przychodów zatrudnionych wykonujących
pracę za granicą ......................................................................................................... 143
Warunki do skorzystania z ulgi w opłacaniu składek ................................................. 145
Praca na podstawie umowy uaktywniającej i umowy zlecenia ................................. 147
Składki od umów zlecenia wykonywanych przez pracowników
na rzecz pracodawcy ................................................................................................. 149
5
Vademecum płatnika składek
Płatnik składek dla pracownika/zleceniobiorcy .......................................................... 152
Wykonywanie tej samej działalności w ramach spółki cywilnej ............................... 154
Program rabatowy dla pracowników ............................................................................ 156
Termin przedawnienia roszczenia z tytułu zaległych składek ................................... 158
Składka zdrowotna dla nierezydentów ......................................................................... 160
Rozdział 3. Wyłączenia z podstawy wymiaru składek .......................................... 162
Katalog przychodów zwolnionych ze składek ................................................................ 162
Nagroda jubileuszowa ..................................................................................................... 162
Projekty wynalazcze i prace badawcze ......................................................................... 164
Odprawy z tytułu przejścia na emeryturę lub rentę .................................................... 165
Odprawy, odszkodowania, rekompensaty z tytułu rozwiązania
umowy o pracę .......................................................................................................... 166
Odszkodowanie z tytułu zakazu konkurencji .............................................................. 167
Odprawa z tytułu powołania do służby wojskowej ..................................................... 168
Świadczenia bhp .............................................................................................................. 168
Środki ochrony indywidualnej ...................................................................................... 169
Odszkodowania za utratę lub uszkodzenie przedmiotów osobistego użytku ......... 170
Ekwiwalenty za prywatny sprzęt pracownika .............................................................. 171
Ubiór służbowy ................................................................................................................ 171
Posiłki dla załogi .............................................................................................................. 172
Rozliczanie jazd lokalnych ............................................................................................. 173
Świadczenia związane z przeniesieniem służbowym ................................................. 174
Podróże służbowe ............................................................................................................ 175
Regulacje zakładowe ...................................................................................................... 178
Praca za granicą ............................................................................................................... 178
Dodatki walutowe i dewizowe ....................................................................................... 180
Dodatek za rozłąkę i strawne ......................................................................................... 181
Pomoc z ZFŚS .................................................................................................................. 181
Rehabilitacja niepełnosprawnych .................................................................................. 184
Wypłaty za czas choroby ................................................................................................. 184
Uzupełnienie zasiłku chorobowego .............................................................................. 185
Ulga przy zakupie towarów lub usług ........................................................................... 185
Nabycie biletów przez pracodawcę ............................................................................... 186
Zwrot poniesionych wydatków ..................................................................................... 187
Zwolnienia ze składek na podstawie przepisów szczególnych .................................. 188
Nagrody za wyniki sportowe ......................................................................................... 188
Podnoszenie kwalifikacji przez pracownika ................................................................ 188
Zwolnienia ze składek przychodów zleceniobiorcy .................................................... 188
Wartość świadczeń w naturze ........................................................................................ 189
Wyłączenia ze składek w świetle interpretacji ZUS, NFZ, orzecznictwa
i komentarzy ekspertów ............................................................................................................. 190
6
Spis treści
Pakiety medyczne i ubezpieczenia na życie ................................................................. 190
Dodatkowa odprawa dla pracowników ........................................................................ 193
Rekompensata za likwidację „jubileuszówki” ............................................................. 195
Sfinansowanie przez pracodawcę zaległych składek w części należnej
od pracownika ........................................................................................................... 196
Karnety sportowe ze środków obrotowych .................................................................. 199
Pakiet medyczny dla pracownika na urlopie macierzyńskim i ojcowskim ............. 201
Zryczałtowana kwota ekwiwalentu za pranie odzieży roboczej ............................... 204
Nagrody za pomysły racjonalizatorskie ........................................................................ 206
Kupony lunchowe na posiłek w barze ......................................................................... 208
Diety dla zleceniobiorcy wykonującego pracę za granicą .......................................... 210
Wstępne badania lekarskie zleceniobiorcy .................................................................. 211
Dodatki za rozłąkę dla oddelegowanych do pracy za granicą .................................. 214
Zadośćuczynienie pieniężne dla poszkodowanego w wypadku przy pracy ............ 216
Przychód z tytułu wycieczki sfinansowanej z ZFŚS .................................................... 218
Wartość paczek zakupionych z niewykorzystanych środków ZFŚS
po rezygnacji z jego tworzenia ............................................................................... 219
Dodatkowe świadczenia w związku z rozwiązaniem umowy
za porozumieniem stron .......................................................................................... 221
Wartość upominku będącego integralną częścią nagrody jubileuszowej ................ 223
7
Vademecum płatnika składek
Od redakcji,
choć ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych i przepisy do niej wykonawcze
obowiązują już kilkanaście lat, rodzą w dalszym ciągu wiele problemów i wątpliwości. Z praktyki wiadomo, że płatnicy mają najczęściej najwięcej kłopotów
z poprawnym ustaleniem obowiązku ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia
zdrowotnego, prawidłowym wskazaniem podstawy wymiaru składek, oszacowaniem, który przychód jest zwolniony z obligatoryjnego opłacania należności
wobec ZUS. Świadczą o tym liczne wnioski, które płatnicy składają do Zakładu
Ubezpieczeń Społecznych o wydanie interpretacji indywidualnej. W niniejszej
publikacji, oprócz merytorycznego wstępu do każdego rozdziału, prezentujemy
najciekawsze decyzje ZUS, NFZ i wyroki sądów, które zapadły w indywidualnych
sprawach płatników w zakresie ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego. Przedstawiamy komentarze ekspertów – w głównej mierze specjalistów
z Centrali ZUS, radców prawnych, księgowych – do opublikowanych interpretacji. Warto się z nimi zapoznać, zwłaszcza, że niejednokrotnie są kontrowersyjne w odniesieniu do stanowiska Zakładu. Mamy nadzieję, że publikacja okaże się
przydatna Czytelnikom w praktyce zawodowej, bo choć zawarte w niej interpretacje dotyczą jednostkowych spraw, to jednak wskazują określoną opinię istotnych
dla płatników organów w trudnych kwestiach ubezpieczeniowych.
Poniżej wskazujemy główne akty prawne, użyte w książce, na które powołano się
w decyzjach ZUS i NFZ oraz komentarzach ekspertów:
ustawa systemowa – ustawa z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń
społecznych (tekst jedn. Dz.U. z 2013 r. , poz. 1442 ze zm.),
ustawa zdrowotna – ustawa z 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (tekst jednolity: Dz. U. z 2008 r.
nr 164, poz. 1027 ze zm.),
ustawa wypadkowa – ustawa z 30 października 2002 r.o ubezpieczeniu społecznym
z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (tekst jedn.: Dz.U. z 2009 r.
nr 167, poz. 1322 ze zm.),
ustawa o ZFŚS – ustawa z 4 marca 1994 r. o zakładowym funduszu świadczeń
socjalnych (tekst jedn.: Dz.U. z 2012 r. poz. 592 ze zm.),
ustawa o PIT – ustawa z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (tekst jedn. Dz.U. z 2012 r., poz.361 ze zm.),
rozporządzenie składkowe – rozporządzenie ministra pracy i polityki socjalnej z 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (Dz.U. nr 161,
poz. 1106 ze zm.),
rozporządzenie o podróżach służbowych – rozporządzenie ministra pracy i polityki społecznej z 29 stycznia 2013 r. w sprawie należności przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce sfery
budżetowej z tytułu podróży służbowej (Dz.U. z 2013 r. poz. 167).
8
Rozdział 1
Zasady podlegania ubezpieczeniom
społecznym i ubezpieczeniu zdrowotnemu
Rozstrzyganie, kto podlega ubezpieczeniom społecznym obowiązkowo, kto dobrowolnie, a kto nie może do nich przystąpić w ogóle, czasami może sprawiać
kłopoty. Dlatego warto zapoznać się z tym rozdziałem, dzięki któremu Czytelnik
dowie się, kogo należy objąć ubezpieczeniami społecznymi obowiązkowo, kogo
dobrowolnie, a kto w ogóle nie może lub nie musi być nimi objęty.
Zasady podlegania ubezpieczeniom społecznym reguluje ustawa z 13 października
1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jedn.: Dz.U. z 2013 r. poz. 1442
ze zm.); dalej ustawa systemowa. Wymienione są w niej tytuły, które rodzą obowiązek ubezpieczeń społecznych lub dają możliwość objęcia się tymi ubezpieczeniami dobrowolnie. Należy zwrócić uwagę, że niektóre uregulowania ustawy
systemowej nie dotyczą takich osób, jak:
•• sędziowie,
•• prokuratorzy,
•• osoby pozostające w stosunku służby (chodzi oczywiście o służbę zawodową),
•• obywatele państw obcych, których pobyt na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej
nie ma charakteru stałego i którzy są zatrudnieni w obcych przedstawicielstwach
dyplomatycznych i urzędach konsularnych, misjach, misjach specjalnych lub instytucjach międzynarodowych, o ile umowy międzynarodowe nie stanowią inaczej,
•• rolnicy prowadzący wyłącznie działalność rolniczą i podlegający z tego tytułu
ubezpieczeniu społecznemu rolników.
Rolnicy prowadzący działalność rolniczą podlegają z tego tytułu ubezpieczeniu
społecznemu rolników. Rolnik, który rozpocznie prowadzenie pozarolniczej działalności gospodarczej lub rozpocznie współpracę przy prowadzeniu tej działalności, podlega nadal ubezpieczeniu rolników, pod warunkiem że:
•• pozostawał w ubezpieczeniu rolników nieprzerwanie przez co najmniej 3 lata
przed rozpoczęciem działalności,
9
Vademecum płatnika składek
•• w terminie 14 dni od dnia rozpoczęcia wykonywania pozarolniczej działalności gospodarczej lub rozpoczęcia współpracy przy prowadzeniu tej działalności
złoży w KRUS oświadczenie o kontynuowaniu ubezpieczenia rolniczego. Niezachowanie tego terminu jest równoznaczne z ustaniem ubezpieczenia rolniczego z końcem kwartału, w którym rolnik rozpoczął wykonywanie pozarolniczej
działalności gospodarczej lub współpracę przy prowadzeniu tej działalności,
•• jednocześnie nadal prowadzi działalność rolniczą lub stale pracuje w gospodarstwie rolnym obejmującym obszar użytków rolnych powyżej 1 ha przeliczeniowego lub w dziale specjalnym,
•• nie jest pracownikiem i nie pozostaje w stosunku służbowym,
•• nie ma ustalonego prawa do emerytury lub renty albo do świadczeń z ubezpieczeń społecznych,
•• kwota należnego podatku dochodowego za poprzedni rok podatkowy od przychodów z pozarolniczej działalności gospodarczej nie przekracza ustalonej przepisami danej kwoty, którą należy udokumentować zaświadczeniem właściwego
naczelnika urzędu skarbowego i złożyć w KRUS, chyba że w poprzednim roku
podatkowym działalność pozarolnicza nie była prowadzona; zaświadczenie
urzędu skarbowego należy składać corocznie w KRUS, w terminie do 31 maja
każdego roku podatkowego.
Rolnicy prowadzący działalność rolniczą i podlegający z tego tytułu ubezpieczeniu społecznemu rolników, którzy podejmą dodatkowo jakąkolwiek inną
działalność, np. nawiążą umowę o pracę lub umowę zlecenia, będą podlegać
ubezpieczeniom społecznym z tych tytułów.
Nie ma przy tym znaczenia, że podlegają ubezpieczeniu społecznemu rolników.
Wszystkie osoby (oprócz tych, których nie obejmuje ustawa systemowa), które podejmą działalność zarobkową – bez względu na formę tej działalności – podlegają
ubezpieczeniom społecznym zgodnie z postanowieniami ustawy systemowej.
Ubezpieczenia społeczne obejmują kilka rodzajów ubezpieczeń:
•• ubezpieczenie emerytalne,
•• ubezpieczenia rentowe,
•• ubezpieczenie chorobowe (ubezpieczenie w razie choroby i macierzyństwa),
•• ubezpieczenie wypadkowe (ubezpieczenie z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych).
10
Zasady podlegania ubezpieczeniom społecznym i ubezpieczeniu zdrowotnemu
Podstawowym obowiązkiem pracodawcy – płatnika składek jest ustalenie, czy zatrudnienie (umowa, na podstawie której dana osoba wykonuje pracę):
•• rodzi obowiązek ubezpieczeń społecznych,
•• czy też daje tylko możliwość objęcia się ubezpieczeniami dobrowolnie na wniosek zainteresowanego.
Trzeba pamiętać, że może się także zdarzyć, że w danym przypadku ustawa systemowa nie przewiduje ani obowiązku, ani dobrowolności objęcia ubezpieczeniami. Oznacza to, że osoba w ogóle nie podlega z danego tytułu ubezpieczeniom.
Ubezpieczenia emerytalne i rentowe
Najważniejsze znaczenie mają ubezpieczenie emerytalne i ubezpieczenia rentowe. Wiąże się to z tym, że podleganie ubezpieczeniom chorobowemu i wypadkowemu jest konsekwencją podlegania ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym.
Powiązanie to występuje niezależnie od tego, czy ktoś jest objęty ubezpieczeniem
obowiązkowo, czy dobrowolnie. Nie ma możliwości podlegania tylko jednemu
z tych ubezpieczeń. Jeżeli dana osoba podlega ubezpieczeniu emerytalnemu obowiązkowo, to również ubezpieczenia rentowe są dla niej obowiązkowe. Jeżeli zaś
ubezpieczeniu emerytalnemu podlega dobrowolnie, to i objęcie ubezpieczeniami rentowymi jest dla niej dobrowolne.
Należy pamiętać, że opłacanie składek na ubezpieczenia emerytalno-rentowe
uprawnia ubezpieczonego do otrzymania świadczeń:
•• emerytalnych (emerytur) oraz
•• rentowych (rent).
Obowiązkowe ubezpieczenia emerytalno-rentowe
Obowiązkowo ubezpieczeniu emerytalnemu i ubezpieczeniom rentowym podlegają:
1.Pracownicy.
Trzeba pamiętać, że zgodnie z ustawą systemową pracownikiem jest:
•• osoba pozostająca w stosunku pracy,
•• osoba wykonująca pracę na podstawie:
– umowy agencyjnej,
– umowy zlecenia lub
11
Vademecum płatnika składek
– innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z kc stosuje się przepisy dotyczące zlecenia albo
– umowy o dzieło,
jeżeli umowę taką zawarła z pracodawcą, z którym pozostaje w stosunku pracy
lub jeżeli w ramach takiej umowy wykonuje pracę na rzecz pracodawcy, z którym
pozostaje w stosunku pracy.
Opłacanie składek na ubezpieczenia emerytalno-rentowe uprawnia ubezpieczonego do otrzymania świadczeń:
•• emerytalnych (emerytur) oraz
•• rentowych (rent).
Należy zwrócić uwagę, że pracownicy spełniający kryteria określone dla osób
współpracujących przy prowadzeniu pozarolniczej działalności gospodarczej lub
współpracujących przy wykonywaniu umowy zlecenia – do celów ubezpieczeń
społecznych są traktowani jako osoby współpracujące (np. matka zatrudniona
u syna na podstawie umowy o pracę, mąż u żony).
Oznacza to, że podlegają oni ubezpieczeniom na zasadach określonych dla osób
współpracujących, a nie na zasadach określonych dla pracowników.
2. Osoby wykonujące pracę nakładczą.
Za osobę wykonującą pracę nakładczą uważa się osobę zatrudnioną na podstawie umowy o pracę nakładczą.
3. Członkowie rolniczych spółdzielni produkcyjnych i spółdzielni kółek rolniczych.
Członkami spółdzielni są:
•• członek rolniczej spółdzielni produkcyjnej,
•• członek innej spółdzielni zajmującej się produkcją rolną,
•• członek spółdzielni kółek rolniczych, zajmujących się produkcją rolną, działających na podstawie przepisów ustawy z 16 września 1982 r. – Prawo spółdzielcze (tekst jedn.: Dz.U. z 2013 r. poz. 1443), który wykonuje pracę na rzecz
spółdzielni na innej podstawie niż stosunek pracy lub wytwarza na jej rzecz
produkty rolne w prowadzonym przez siebie gospodarstwie.
Na równi z członkiem spółdzielni traktuje się inne osoby, które wykonują pracę w spółdzielni lub w gospodarstwie rolnym spółdzielni na innej podstawie niż stosunek pracy:
12
Zasady podlegania ubezpieczeniom społecznym i ubezpieczeniu zdrowotnemu
•• niebędące jej członkami oraz
•• wynagradzane według zasad obowiązujących członków spółdzielni, w tym kandydatów na członka spółdzielni.
4. Osoby wykonujące pracę na podstawie umów cywilnoprawnych.
Dotyczy to osób wykonujących czynności na podstawie umowy agencyjnej lub
umowy zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z kc.
stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, oraz osób z nimi współpracujących (dalej: zleceniobiorcy), bez względu na długość umowy, nawet jeżeli jest to umowa
jednodniowa.
Ważne
Uczniowie szkół ponadpodstawowych, gimnazjów, szkół ponadgimnazjalnych
i studenci do ukończenia 26 lat nie podlegają ubezpieczeniom z tytułu wykonywania pracy na podstawie umowy zlecenia czy umowy agencyjnej ani obowiązkowo, ani dobrowolnie.
Za osobę współpracującą ze zleceniobiorcami uważa się:
•• małżonka,
•• dzieci własne, dzieci drugiego małżonka i dzieci przysposobione,
•• rodziców, macochę i ojczyma oraz
•• osoby przysposabiające,
jeżeli pozostają ze zleceniobiorcami we wspólnym gospodarstwie domowym
i współpracują przy wykonywaniu umowy agencyjnej lub umowy zlecenia.
5. Osoby prowadzące działalność pozarolniczą.
Obowiązkowe ubezpieczenia społeczne dotyczą osób prowadzących działalność
gospodarczą , twórców, artystów, osoby prowadzące działalność w zakresie wolnego zawodu:
a) w rozumieniu przepisów o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne,
b) z której przychody są przychodami z działalności gospodarczej w rozumieniu
przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych,
oraz wspólników jednoosobowej spółki z o.o., wspólników spółki jawnej, komandytowej lub partnerskiej, a także osób z nimi współpracujących.
13
Vademecum płatnika składek
Za osobę prowadzącą pozarolniczą działalność uważa się także osobę prowadzącą niepubliczną szkołę, placówkę lub ich zespół, na podstawie przepisów o systemie oświaty.
Za osobę współpracującą z osobami prowadzącymi działalność pozarolniczą
uważa się:
•• małżonka,
•• dzieci własne, dzieci drugiego małżonka i dzieci przysposobione,
•• rodziców, macochę i ojczyma oraz osoby przysposabiające, jeżeli pozostają
z prowadzącymi działalność pozarolniczą we wspólnym gospodarstwie domowym i współpracują przy prowadzeniu tej działalności.
Ważne
Osobą współpracującą z osobą prowadzącą działalność pozarolniczą nie jest osoba, z którą została zawarta umowa o pracę w celu przygotowania zawodowego.
Przykład
Umowa o przygotowanie zawodowe
Pan Adam Chojnacki prowadzi duży warsztat mechaniczny. Jego syn – Maciej,
18-letni uczeń technikum mechanicznego współpracuje z nim przy prowadzeniu
tej działalności i spełnia kryteria dla osoby współpracującej. Do celów ubezpieczeniowych traktowany jest jak osoba współpracująca. Wystarczy jednak, że pan Adam
zawrze z nim umowę o pracę w celu przygotowania zawodowego, syn będzie traktowany dla celów ubezpieczeniowych jak pracownik, a nie jak osoba współpracująca.
6.Posłowie i senatorowie pobierający uposażenie oraz posłowie do Parlamentu
Europejskiego.
7.Stypendyści sportowi są to osoby pobierające stypendia sportowe, z wyjątkiem osób uczących się lub studiujących.
Podlegają oni ubezpieczeniom społecznym z tytułu bycia stypendystą sportowym,
jeżeli nie podlegają ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z innego tytułu.
8.Pobierający stypendium słuchacze Krajowej Szkoły Administracji Publicznej.
9.Osoby wykonujące odpłatnie pracę na podstawie skierowania do pracy, w czasie odbywania kary pozbawienia wolności lub tymczasowego aresztowania.
10. Osoby pobierające zasiłek dla bezrobotnych, świadczenie integracyjne lub stypendium w okresie odbywania szkolenia, stażu lub przygotowania zawodowego w miejscu pracy, na które zostali skierowani przez powiatowy urząd pracy.
14
Zasady podlegania ubezpieczeniom społecznym i ubezpieczeniu zdrowotnemu
11. Osoby pobierające stypendium w okresie odbywania szkolenia, stażu lub przygotowania zawodowego dorosłych, na które zostały skierowane przez inne niż powiatowy urząd pracy podmioty kierujące na szkolenie staż lub przygotowanie zawodowe.
12.Osoby pobierające stypendium na podstawie przepisów o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy w okresie odbywania studiów podyplomowych i niepozostawania w zatrudnieniu.
13. Duchowni. Za osobę duchowną uważa się duchownego, członków zakonów
męskich i żeńskich Kościoła katolickiego, innych Kościołów i związków wyznaniowych, z wyjątkiem alumnów seminariów duchownych, nowicjuszów,
postulantów i juniorystów, którzy nie ukończyli 25. lat.
14. Żołnierze niezawodowi w służbie czynnej.
15. Osoby odbywające służbę zastępczą.
16. Funkcjonariusze Służby Celnej.
17. Osoby przebywające na urlopach wychowawczych lub pobierające zasiłek
macierzyński albo zasiłek w wysokości zasiłku macierzyńskiego.
18. Osoby pobierające świadczenia socjalne wypłacane w okresie urlopu oraz
osoby pobierające zasiłek socjalny wypłacany na czas przekwalifikowania zawodowego i poszukiwania nowego zatrudnienia, osoby pobierają-ce wy nagrodzenie przysługujące w okresie korzystania ze świadczenia górniczego
albo w okresie korzystania ze stypendium na przekwalifikowanie, wynikające z odrębnych przepisów lub układów zbiorowych pracy, osoby pobierające
świadczenie szkoleniowe wypłacone po ustaniu zatrudnienia.
19. Osoby pobierające świadczenie szkoleniowe wypłacane po ustaniu zatrudnienia.
Dobrowolne ubezpieczenia emerytalno-rentowe
Od 1 stycznia 2013 r. prawo do objęcia ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi przysługuje osobom, które nie spełniają warunków do podlegania tym ubezpieczeniom obowiązkowo. Jeżeli okres dobrowolnego objęcia ubezpieczeniami
emerytalnym i rentowymi przekracza 10 lat, nie obowiązuje gwarancja wypłaty minimalnego świadczenia, w wypadku gdy stan własnego konta ubezpieczeniowego
nie będzie go zapewniał.
Ubezpieczenie chorobowe
Podobnie jak w przypadku ubezpieczeń emerytalnego i rentowych, ustawa systemowa wskazuje:
15