Opracowanie - rynek sztuki

WYDZIAŁ PROMOCJI HANDLU I INWESTYCJI
AMBASADY
RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
W KIJOWIE
Kijów, listopad 2012 r.
UKRAIŃSKI RYNEK SZTUKI
Inwestować w dzieła sztuki moŜna na róŜne sposoby. MoŜna je kolekcjonować, wieszając
u siebie w domu lub w galeriach. MoŜna lokować pieniądze w inwestycyjne fundusze sztuki
i indeksy rynku sztuki. Indeksy rynku sztuki, podobnie do indeksów giełdowych i indeksów
rynku nieruchomości, opierają się na analizach średnich cen (zwykle ceny sprzedaŜy dzieł
sztuki na aukcjach) w określonym okresie. Tzw. główny światowy indeks „artystyczny”
Mei Moses All Art juŜ od 10 lat monitoruje ceny obrazów sprzedawanych na aukcjach
w Nowym Jorku i Londynie, udział których w światowym rynku sztuki stanowi około 70%.
Ukraina na razie pozostaje z dala od tych modnych trendów. Brak ukraińskiego indeksu
malarstwa wiąŜe się z tym, Ŝe tutaj dopiero się zaczyna kształtowanie osobnej klasy
inwestorów, interesujących się malarstwem jako narzędziem inwestycyjnym. Oprócz tego
istnieją i inne przyczyny. Podstawą kaŜdego światowego indeksu rynku sztuki są wyniki
aukcji. A na Ukrainie, wg słów ekspertów, tylko jedna z siedmiu największych aukcji
udostępnia wyniki aukcji. Dlatego dość trudno jest przeanalizować całą historię aukcji.
Rys. 1. Struktura ukraińskiego rynku sztuki w latach 2009-2011%
Źródło: IG „Sokrat”
Podstawową zaletą indeksów sztuki w odróŜnieniu od innych indeksów giełdowych jest ich
wzrost, i odpowiednio dochodowość. W ciągu dwóch ostatnich lat wzrost indeksu Mei Moses
All Art wyprzedzał wzrost indeksu giełdowego Standard & Poor’s 500, wolnego indeksu
surowcowego Standard & Poor’s GSCI Total Return Index oraz kurs USD. W ciągu roku
1
2011 indeks ten wzrósł o 11%, gdyŜ kurs dolara amerykańskiego wzrósł o 1,8%, S&P 500
pozostał na tym samym poziomie, indeks surowcowy spadł o 0,9%. Ogólnie rzecz biorąc w
ostatnim dziesięcioleciu inwestowanie w Mei Moses okazało się 6 razy bardziej dochodowe
niŜ inwestycje w S&P 500. Średnia rentowność inwestycji w dzieła sztuki wyniosłą 7,8%,
inwestowania w akcje – 2,7%.
Na pierwszy rzut oka rozbieŜność taką moŜna wytłumaczyć oddziaływaniem kryzysu
finansowego, który spowodował spadek na rynkach akcji. JednakŜe rynek sztuki teŜ ucierpiał
wskutek kryzysu. Ten sam Mei Moses w roku 2008 stracił 4,5%, a w roku 2009 załamał się o
23,5%. Ale w przeciwieństwie do rynków akcji, rynek sztuki szybko się poprawił
w 2010 roku. W roku 2011 obroty na rynku, wg danych Skate Press, przekroczyły 80 mld.
USD, czyli poziom lat 2006-2007. W ciągu roku zawarto ponad 2 tys. publicznych transakcji
na kwotę ponad 1 mln. USD.
Rys. 2. NajdroŜsze obrazy ukraińskiego rynku sztuki:
„Na tarasie” — Konstanty Korowin
Źródło: art-tns.blogspot.com
Obraz „Na tarasie” rosyjskiego artysty Konstantego Korowina — najdroŜsze dzieło sztuki
ze wszystkich sprzedanych na ukraińskim rynku. W grudniu 2010 roku za obraz
zapłacono 600 tys. USD
Co prawda, rok 2012 zapowiada się nie tak udany dla rynku sztuki, jak poprzednie dwa lata.
Wg danych za styczeń-wrzesień, dynamika obserwowana na rynku papierów wartościowych
jest wyŜsza niŜ na rynku sztuki. Od września roku 2011 Mei Moses All Art Index spadł
o 3,5%, Skate’s Art Stock Index — o 9,3%. Natomiast indeks S&P 500 wzrósł o 17% w tym
samym okresie. JeŜeli jeszcze do lata wzrost rynku sztuki był szybszy niŜ rynku akcji, to od
czerwca tempo wzrostu zaczęło spadać co raz szybciej. Zresztą ekspertów nie przeraŜa taki
rozwój sytuacji. Oni oczekują szybkiego oŜywienia rynku. Specjaliści Skate Press są pewni,
Ŝe wkrótce obroty roczne globalnego rynku sztuki osiągną swojego szczytu — 100 mld. USD.
W przeciwieństwie do krajów starej Europy, gdzie w dobrych czasach popyt na sztukę
szybko wyprzedza podaŜ, na Ukrainie rynek sztuki odczuwa brak kupujących. Tylko jedna
trzecia część wystawionych na sprzedaŜ przedmiotów artystycznych sprzedaje się na
ukraińskich otwartych aukcjach sztuki. Wg danych departamentu art bankingu IG „Sokrat”,
w roku 2011 na sprzedaŜ wystawiono przedmioty artystyczne na kwotę 13,4 mln. USD,
a sprzedano zaledwie na 4,4 mln. USD. Jeszcze część sprzedaje się po aukcjach, a pozostałe
dzieła pozostają nie sprzedane. Dla porównania: tylko na aukcji Christie’s sprzedano
w ubiegłym roku przedmioty artystyczne na kwotę 5,7 mld USD.
Rynek sztuki nadal nie jest przejrzysty. Udział rynku otwartego stanowi tylko od 10%
do 30%. Pozostałe transakcje zawierane są niepublicznie, za pośrednictwem prywatnych
galerii i dealerów. Na Ukrainie rynek przedmiotów artystycznych działa praktycznie bez
2
regulacji prawnych. Dlatego większość transakcji zawierana jest za pośrednictwem
prywatnych dealerów.
Rys. 3. NajdroŜsze obrazy ukraińskiego rynku sztuki:
„PejzaŜ morski” — Włodzimierz Orłowski
Źródło: www.artscroll.ru
Drugi najdroŜszy obraz wśród sprzedanych
W roku 2007 za obraz zapłacono 290 tys. USD
na
otwartym
rynku
ukraińskim.
Mimo tego otwarty rynek cały czas rośnie. Przed kryzysem — w latach 2006-2008 —
wartość sprzedanych na aukcjach przedmiotów artystycznych wzrosła prawie trzykrotnie, do
14,5 mln. USD. W roku 2009, gdy na Ukrainie zaczęła się recesja gospodarcza, rynek sztuki
takŜe spadł do poziomu 2006 roku. W roku 2010 zaczął rosnąć, ale w 2011 r. znowu załamał
się. Eksperci nie oczekują istotnego wzrostu rynku w roku 2012. Wg prognozy IG „Sokrat”
w tym roku obroty pozostaną na poziomie roku 2006 — 4,8 mln. USD. Mimo tego, eksperci
są pewni, Ŝe juŜ wkrótce krajowy rynek sztuki powróci na drogę wzrostu. Najbardziej
dynamiczny wzrost poziomu sprzedaŜy i cen rozpocznie się od roku 2014. W roku 2015
obroty przekroczą wskaźniki roku 2008, a pod koniec roku 2016 rynek osiągnie swojego
szczytu — 28 mln. USD.
Rys. 4. Struktura ukraińskiego rynku sztuki w latach 2009-2011, %
Źródło: IG „Sokrat”
3
W ostatnich czasach Ukraińcy coraz częściej wykazują zainteresowanie dziełami sztuki —
odwiedzają nowoczesne wystawy, aukcje, uczestniczą w róŜnych wydarzeniach
artystycznych. Ale bardziej w celach edukacyjnych, niŜ z zamiarem poznawania danej branŜy
w pod kontem moŜliwości inwestycyjnych.
Poziom sprzedaŜy klasycznych obrazów kolekcjonerskich we wszystkich czasach był dość
wysoki. Znaczny wpływ na poziom sprzedaŜy ma sytuacja ekonomiczna i polityczna w kraju,
ale ogólnie rynek ten jest stały i stabilny.
Rys. 5. NajdroŜsze obrazy ukraińskiego rynku sztuki:
„Scena orientalna” — Siergiej Sedejkin
Źródło: ak-artkapital.ua
Obraz „Scena orientalna” sprzedano jesienią 2010 r. za 250 tys. USD
Mimo Ŝe sprzedaŜ dzieł sztuki aktualnej na Ukrainie, zarówno jak i na całym świecie, rośnie
(w ciągu ostatniego roku sprzedano więcej niŜ klasyki), kupującymi są głównie ludzie idący
za modą, i nabywający obiekty sztuki w celu pokazania swojego bogactwa i statusu.
Są to ludzie w wieku 25-30 lat, którzy z reguły są wykształceni na Zachodzie, prowadzą
własny biznes, i są gotowi zapłacić za przedmioty artystyczne od 10 tys. USD do 100200 tys. USD. Średnio w okresie ostatnich trzech lat na Ukrainie co roku sprzedaje się dzieła
sztuki nowoczesnej na kwotę ponad 1 mln. USD. Przy czym kolekcjonerzy kupują na
ukraińskim rynku sztuki głównie obrazy miejscowych artystów, nawet odwiedzając w tym
celu aukcje zagraniczne.
W poniŜszej tabeli przedstawiono po dwa dzieła najbardziej atrakcyjnych pod względem
inwestycji artystów według kierunków ukraińskiego rynku sztuki. Lista została zintegrowana
poniewaŜ uwzględnia kilka czynników oceny artysty, wliczając potencjał wzrostu, stabilność,
poziom podaŜy i popytu, poziom zbywalności, obecność autora na rynku i inne.
4
Tabela 1. Top-10 najbardziej perspektywicznych dla inwestowania ukraińskich artystów
Artysta
Kierunek
NajdroŜszy obraz,
sprzedany za
granicą
(tys. USD)
NajdroŜszy obraz,
sprzedany na
Ukrainie
(tys. USD)
Potencjał
wzrostu w
okresie
najbliŜszych
5-7 lat, %
Michaił Berkos
Sztuka rosyjska i
ukraińska koniec
XIX — początek
XX wieku
„Wnętrze z
dziewczyną w
pokoju do
rysowania” (5,4)
„W kwitnącym
ogrodzie” (90,0)
229
Siergiej
Wasilkowski
Sztuka rosyjska i
ukraińska koniec
XIX — początek
XX wieku
„Góra Besztau”
(75,1)
„Okolice Aj-Todoru.
Krym” (140,0)
176
Siergiej Szyszko
Sztuka radzieckiej
Ukrainy
„Wiosenny wieczór
w Karpatach” (59,8)
„Nad Dnieprem”
(85,5)
282
Adalbert Erdeli
Sztuka radzieckiej
Ukrainy
„Zakręt rzeki” (4,4)
„Mukaczewski zamek”
(95,0)
193
Anatolij Kriwołap
Aktualna sztuka
„Koń. Noc” (127,8)
„Góra” (21,0)
866
Aleksandr
Rojtburdt
Aktualna sztuka
„śegnaj
KarawadŜo” (94,9)
„Opus #02” (20,0)
1689
Dawid Burluk
Emigracja
ukraińska
„Japoński rybak”
(542,5)
„Bukiet na tle morza”
(40,0)
305
Wasilij Chmeluk
Emigracja
ukraińska
„Wzgórza” (54,4)
„Dwór” (20,0)
371
Walentyn
Chruszcz
Underground
„Autoportret” (5,5)
„The Annusiation”
(5,0)
1800
Igor Grigorjew
Underground
B/d
„Młodzieniec z piłką”
(18,0)
1944
Źródło: IG „Sokrat”, Blouin Art Index
ŹRÓDŁA
Czasopismo «Inwest Gazeta»
www.sokrat.com.ua
http://ak-artkapital.ua
http://art-tns.blogspot.com
www.artscroll.ru
Opracowano:
Stanisław Rudnicki, Ekspert
Wydział Promocji Handlu i Inwestycji Ambasady RP w Kijowie
5