04 niedz. - Mt 5,1-12a - Fundacja PRZYJACIELE ŻYCIA

04 niedz. - Mt 5,1-12a - Fundacja PRZYJACIELE ŻYCIA

A – IV niedz. zw. Mt 5,1-12, cz. 2
Kazanie na Górze jest największym i najtrudniejszym paradoksem (paradoks – nieoczekiwany,
nieprawdopodobny, zadziwiający – coś w sprzeczności z ogólnym przekonaniem), coś co do tej pory
nazywane tzw. białym, teraz nazwane zostaje czarnym… tam gdzie upatrywano wierzchołek, dzisiaj
kładzie się fundamenty, a gdzie były fundamenty zakłada się szczyty.
błogosławiony mακάριοι
1.
w gr. klasycznej – człowiek szczęśliwy tzn. wolny od trosk i codziennych zajęć, dotyczy
przede wszystkim bogów, którzy wolni od trosk ludzi śmiertelnych cieszą się życiem
wiecznym (Homer – szczęśliwi bogowie zawsze istniejący)
2.
LXX – błogosławiony ale z odcieniem nadprzyrodzonej szczęśliwości
3.
MT – szczęście mające źródło w Jezusie
*
Pierwsze 4 błogosł. tworzą jedną całość. Dotyczą ubogich, tych, co noszą żałobę, cichych, nie
posługujących się przemocą, tych którzy łakną i pragną sprawiedliwości
- mówią o wewnętrznym nastawieniu.
w. 3
*
ubodzy w duchu – οἱ πτωχοὶ τῷ πνεύματι
! to stwierdzenie faktu w teraźniejszości – to już teraz
to nie życzenie na przyszłość, ale uznanie szczególnej sytuacji i gratulacje dla adresata:
gratuluję ci, że aktualnie…
*
ubogi πτωχός – w Biblii to człowiek potrzebujący pomocy, uzależniony od innych (w LXX
to człowiek uciśniony, słaby)
→najpierw jest to ubóstwo ekonomiczne
w NT ubodzy to ludzie, którzy są podmiotem szczególnej troski Boga w Dobrej Nowinie
*
duchem πνεῦμα
1.
ubogi mocą swego ducha (tj. dobrowolnie) – oderwanie się od dóbr materialnych
2.
ubodzy pod względem ducha, ubodzy w tym, co dotyczy ducha, w sprawach
duchowych - uznanie swojej ograniczoności i niezbędności pomocy z zewnątrz
(przeciwieństwo wynoszenia się, wysokiej samooceny, niezależności od Boga i ludzi)
– świadomi zranień, słabości
→ to rodzi pokorę
→ takie ubóstwo to nie sprawa posiadania lub nieposiadania dóbr materialnych, to
ŚWIADOMOŚĆ ZALEŻNOŚCI OD BOGA
→
Mt dodaje „duchem” (Łk – nie) - pewnie ze wzgl. na różnorakie interpretacje we
wspólnotach i jest jakby ogrodzeniem wokół słów Jezusa, by nie dopuścić do
profanacji Jego słów
!
*
motywem szczęśliwości nie jest „ubóstwo” lecz:
„ponieważ” – tzn. to, co z tego wynika… → Bóg obdarza swoimi darami, więcej – daje
siebie samego!
→ ! ubóstwo jest więc warunkiem przyjęcia Boga
!
pierwsze i ostatnie błogosławieństwo ujęte jest w czasie teraźniejszym, pozostałe
w przyszłym
pozostaje jednak dążności do/ku innej przyszłości: Królestwo jest już teraz i zawsze
należy do prześladowanego i ubogiego (w. 10)
!
pierwsze błogosławieństwo jest snopem światła przenikającym cały obraz namalowany
błogosławieństwami. To pierwsze sprawia, że pozostałe mają znaczenie właściwe - nadaje
im właściwy koloryt
- jest to figura retoryczna initium praegnans – najważniejsze słowo zostaje powiedziane
na początku i warunkuje interpretację wszystkiego, co po nim nastąpi.
w. 4
* smucą πενθοῦντες (πενθέω) – (smutek, żal, boleść, żałoba) - to raczej żałoba człowieka,
którego dotknęła jakaś sytuacja bolesna nie z jego winy)
w ST:
Rdz 23,2 lament Abrahama po śmierci Sary
Rdz 37,34 lament Jakuba po domniemanej śmierci syna Józefa
- Iz 61,2 (LXX) - Mesjasz posłany by min. pocieszać zasmuconych. Powodem smutku
jest zburzenie Jerozolimy.
→ idzie tu o smutek religijny, bo to sam Bóg został znieważony
-
w NT (sytuacja popaschalna)
1.
lud miał oglądać Królestwo Boże w jego pełni a tu prześladowania; nieprawi zdają
się triumfować nad sprawiedliwymi… z takim stanem nie można się zgodzić.
2.
2 Kor7,8-10 smutek ku nawróceniu → smutek Boga (adresaci mają się przejąć złym
postępowaniem i zmienić się)
→ lament nad starym człowiekiem jest jak lament nad umarłym
→ ktoś kto tak potrafi płakać nad swoimi uczynkami doznaje od Boga miłosierdzia
3.
efekt utraty kontaktu z Jezusem i poznania własnych grzechów (Mk 16,10)
4.
Mt 9,15 - Bóg został usunięty ze świata jakby nie istniał → nie można się cieszyć
we wszystkich rodzajach smutków chodzi o jedno → Bóg został znieważony
→
w okresie patrystycznym – to ci, co smucą się ze swoich grzechów
*
będą pocieszeni παρακληθήσονται (παρακαλέω)
forma bierna obietnicy (passivum theologicum) mówi się, że to sam Bóg udziela
pocieszenia:
– będzie nim przyjście Syna Człowieczego – w Nim jest pełne pocieszenie
w. 5
*
cisi πραεῖς (πραΰς) (łagodny, cichy)
- Ps 37,11 (LXX) hebr. anawim - człowiek, który w Bogu pokłada nadzieję
- z Ps 37 wynika, że cisi to przeciwieństwo bezbożnych (w. 10), ufają Panu (w. 3) nie
oburzają się z powodu pomyślności innych (w. 7), są cierpliwi i ufający Panu.
- u Mt przymiotnik dotyczy JX (2 razy z 3 odnosi się do JX: – Król łagodny (21,5),
„łagodny i pokorny sercem” (11.29).
- podobnie jak w 1 błogosławieństwie, tu postawą jest zależność od Boga, ale tu idzie
o inny odcień
Człowiek cichy to ten, który w sytuacjach trudnych:
- potrafi przyjąć stanowcza postawę
- potrafi podnieść głos w obliczu niesprawiedliwości, ale nie posługuje się przemocą
a wielką siłą/mocą ducha
- nie oburza się wobec życiowych przeciwności – zachowuje cierpliwość
- nie stara się Bogu wydrzeć tego, czego pragnie
*
posiądą ziemię (posiadać κληρονομέω) – to, co inni zdobywają siłą, oni otrzymują
w darze
- idzie o ziemię nie w sensie geograficznym lecz duchowym – Król. Boże.
- posiadać dosł. odziedziczyć – w NT dotyczy zawsze dziedzictwa duchowego: - wiecznego
(19,29) oraz - królestwa (25,24)
w. 6
*
sprawiedliwość δικαιοσύνη – to nie jedynie wypełnianie przepisów Prawa ale to wyraz
zgodności z wolą Bożą. Sprawiedliwy to tyle co hebr. cadiq – święty → Bóg taki jest
tzn. wierny swoim obietnicom i temu, co zawarł w porządku stworzenia
→ patrząc na w. 10 sprawiedliwość to postępowanie zgodne z wolą Boża objawione w JX
→ ! pragnąć i łaknąć sprawiedliwości oznacza pragnąć chrześcijańskiej doskonałości =
pragnąć prowadzenia życia odpowiadającego woli Ojca
→ nie idzie tu o sprawiedliwość społeczną (jak w błogosławieństwie siódmym, w. 9) ale
o sprawiedliwość religijną, teologalną → prowadzenia życia zgodnego z wolą Bożą
→ opieranie się na Bożym ładzie i obietnicach i oczekiwanie na ich spełnienie nawet
wbrew rozsądkowi
*
będą nasyceni – tzw. passivim dativum otrzymują zapewnienie, że Bóg udzieli im tego,
czego pragną
O ile pierwsze 4 błogosławieństwa mówią o wewnętrznym nastawieniu o tyle 4 następne to
przejaw zewnętrzny
w. 7
*
miłosierni ἐλεήμονες (ἐλεήμων)
- odpowiednik hebr.:
1.
hesed – wierność przymierzy, także w kontekście silniejszy-słabszy
2.
rahamim – instynktowne przywiązanie jednego stworzenia do drugiego,
którego źródłem jest łono matczyne (1Krl 3,26) lub ojcowskie serce (Jr 31,20
dosł. wnętrzności)
→ w Biblii chodzi o miłosierdzie Boga w 2 aspektach:
1.
2.
przebaczenie grzechów (Wj 34,6n; Iz 55,7)
przychodzenie ludziom z pomocą (Iz 30,18; Ez 39,25)
→ wymóg miłosierdzia to zachęta do naśladowania Boga
Mt mówi o 2 sposobach praktykowania miłosierdzia:
1.
25,31-46 przychodzenie z pomocą w jakiejkolwiek potrzebie
2.
18,3-35 przebaczenie, ale przebaczenie ludzkie pochodzi z przebaczenia Bożego
(18,33) → perspektywa: powinieneś przebaczyć, aby Bóg ci przebaczył (niestety,
serce człowieka jest ciasne nawet w obliczu wielkiej przemiany grzesznika Jon
3,5nn)
- chodzi o miłosierdzie/współczucie ze względu na innych!
w. 8
*
czyste serce - serce w Biblii: -
*
czystego serca καθαροὶ τῇ καρδίᾳ
- Ps 24,4 – czystość serca to warunek dopuszczenia do liturgii świątynnej – charakter
moralny czystości (wcześniejsze księgi mówiły o warunkach czystości rytualnej).
- Ludzie czystego serca – ludzie, w których nie ma złości, fałszu, szukają dobra i usiłują
być uczciwi wobec Boga i ludzi – przejrzyści w relacjach.
- 1 Tm 1,5 czyste serce = dobre sumienie
*
oglądać Boga - oglądać ὁράω - przedmiot obietnicy dotyczy wieczności ponieważ wg
1Kor 13,12 teraz widzimy w zwierciadle, niejasno, wtedy ujrzymy twarzą w twarz…
ST
→
→
w. 9
1.
2.
centrum człowieka, jego myśli, uczucia i wolę
źródło dobra i zła moralnego (5,28; 12,34)
(serce pełne rozsądku, słuchające serce 1Krl 3,4)
niemożliwość oglądania Boga Wj 3,6
oglądanie Boga to cel ludzi błogosławionych Ps 11,7
tu oglądanie Boga to istota pełnego i ostatecznego zbawienia
tu niknie wszelka niejasność obrazu Boga
*
wprowadzają pokój εἰρηνοποιοί (εἰρηνοποιός)
- hebr. szalom – pokój - wyraża ideę bycia nietkniętym, scalonym, pełnym lub
przywrócenie rzeczy do pierwotnego, nieskazitelnego stanu.
- tym, który przynosi pokój jest JX - Książę Pokoju, ale nie jest to pokój „za wszelką
cenę” bo nie idzie tu o pacyfikowanie
jest to pokój „nie z tego świata” i sam JX pracował z przeszkodami nad jego
wprowadzeniem
*
synowie Boży:
1.
nawiązanie do porządku eschatologicznego (por. oglądać Boga)
2.
fakt rozpoznania w uczniach JX sprawiedliwych i wiernych Bogu (por. Mk 15,39)
→ celem Ewangelii nie jest tworzenie pokoju za wszelką cenę ale doświadczenie, że
prawdziwy pokój rodzi się z wierności orędziu JX.
w. 10
*
prześladowani διώκω – to nie abstrakcja ale konkretna rzeczywistość (ze strony
judaizmu i Rzymu)
διώκω - dosł. przepędzać, gonić, poganiać
- jest to: przemoc fizyczna lub słowna
- powód prześladowań?: sprawiedliwość (postepowanie człowieka zgodne z wolą Bożą)
tzn. otwarte przyznanie się do JX i związana z tym praktyka życia
→
makaryzm zawiera zachętę i wezwanie, aby w chwilach prześladowań nie porzucali
zobowiązań sprawiedliwości ale okazali się sprawiedliwymi.
Błogosławieństwa chodzą parami...
dopełniające się pary i łączne odczytanie ich treści
1.
Ubogi duch, który czyni serce czystym
Człowiek ubogi duchem wie, że wszystkie autentyczne dobra, które posiada, wynikają z tego, że jego
serce jest sercem słuchającym i dlatego zawsze czuje się wobec Boga niczym żebrak. Wynikiem tej
postawy jest także to, że oczy jego serca zaczynają wszędzie dostrzegać Boga. Bóg staje się jego
jedynym bogactwem.
2.
Łagodna cichość, która przynosi pokój
Cichy jest jedynie człowiek pokorny, który nie musi nikogo epatować ani swoimi gronostajami, ani
swoimi łachmanami. Nie musi nic nikomu udowadniać, ani też do niczego przekonywać. Musi się
jedynie dobrze przygotować do objęcia w posiadanie swego dziedzictwa. Takie wewnętrzne
nastawienie zawsze promieniuje Bożym pokojem na siebie i na otoczenie.
3.
Zbawczy smutek, który sprowadza miłosierdzie
Właściwą postawą wobec „dawnego człowieka” i jego uczynków jest właśnie lament podobny do
lamentu nad umarłym, lament, który prowadzi do nawrócenia. Ktoś, kto potrafi w ten sposób płakać
nad swoimi upadkami, doznaje Bożego miłosierdzia w postaci przebaczenia grzechów. Sam też staje
się stopniowo coraz bardziej miłosierny wobec swoich bliźnich, zwłaszcza tych, którzy zawinili przeciw
niemu, i prosi Pana o miłosierdzie nad światem. Jego smutek koi Boże pocieszenie, które przychodzi
w dziele nowego stworzenia człowieka i świata.
4.
Pragnienie sprawiedliwości, silniejsze od prześladowań
Męczeństwo jest świadectwem tego, że poza obietnicami Bożej sprawiedliwości człowiek po prostu
przestaje być człowiekiem: lepiej jest utracić życie niż żyć w niezgodzie z Bożymi obietnicami
i przykazaniami, których wypełnianie jest niezbędne, aby te obietnice mogły się spełnić. Wyjaśnia to
także paradoksalne zdanie Jezusa wypowiedziane w nieco innych okolicznościach: Kto chce znaleźć
swe życie, straci je, a kto straci swe życie z mego powodu, znajdzie je. (Mt 10,39)