Szkolne środowisko psychospołeczne uczniów

Szkolne środowisko psychospołeczne uczniów
Broszura dla rodziców
Niniejsza publikacja prezentuje przepisy i zasady dotyczące środowiska
psychospołecznego szkoły. Broszura ma za zadanie wyjaśnić rodzicom,
w jaki sposób można kontaktować się ze szkołą, a także jak składać podania,
odwołania i skargi.
„Wszyscy uczniowie szkół podstawowych i średnich mają prawo do
przebywania w przyjaznym środowisku, zapewniającym dobre warunki
rozwoju fizycznego i psychospołecznego oraz do nauki w szkole, która zadba
o ich zdrowie, dobre samopoczucie i postępy w nauce.”
Jest to fragment Ustawy systemie oświaty (opplæringsloven), par. 9a-1
Dobre środowisko psychospołeczne w szkole
Psychospołeczne środowisko szkoły to zespół wszystkich istniejących tam relacji
międzyludzkich, budujących szkolną atmosferę. To między innymi sposób, w jaki pracownicy
szkoły i uczniowie odnoszą się do siebie nawzajem oraz jak te wzajemne kontakty odbierają.
Ważne jest również to, jak uczniowie oceniają proces nauczania i uczenia się.
Wszyscy uczniowie mają prawo do przebywania w przyjaznym środowisku psychospołecznym.
Oznacza to, że szkoła ma dbać o zdrowie swoich uczniów, ich dobre samopoczucie i postępy w
nauce. Uczniowie nie mogą być w szkole narażeni na poniżające, obraźliwe lub krzywdzące
wypowiedzi czy zachowania ze strony innych uczniów bądź nauczycieli. Krzywdzące słowa lub
zachowania to na przykład: mobbing (dręczenie), przemoc, rasizm, wykluczanie z grupy, czy
też krytyczne komentarze na temat wyglądu lub niepełnosprawności.
Ocena środowiska psychospołecznego w szkole zależy od samopoczucia
uczniów
O tym, czy szkolne środowisko psychospołeczne jest przyjazne, decyduje samopoczucie
uczniów. Jeśli szkoła nie dba o ich zdrowie, dobre samopoczucie i postępy w nauce, oznacza
to, że środowisko psychospołeczne nie jest tam przyjazne. Dyrekcja, nauczyciele i pozostali
uczniowie nie mogą bagatelizować samopoczucia danego ucznia. Dyrekcja nie może na
przykład twierdzić, że w szkole problem mobbingu występuje tylko w niewielkim stopniu. Jeśli
dany uczeń odbiera jakąś sytuację jako krzywdzącą czy poniżającą, szkoła musi potraktować to
poważnie.
Obowiązkiem szkoły jest dbać o to, by panowało w niej przyjazne środowisko.
Co to oznacza?
Za szkoły podstawowe i gimnazja odpowiedzialne są gminy (kommune). Województwa (fylke)
zajmują się szkołami średnimi.Te jednostki samorządowe mają obowiązek dbać o to, czy w
szkołach spełnione są zalecenia i wymagania Ustawy o systemie oświaty (opplæringsloven).
Szkoła musi aktywnie, w sposób ciągły i systematyczny, dbać o zdrowie i bezpieczeństwo
uczniów oraz przyjazne środowisko. Programy dotyczące szkolnego środowiska muszą być
przygotowane na piśmie. Powinny znaleźć się w nich zapisy o tym, jak szkoła ma zamiar
zapobiegać negatywnym zachowaniom, wykrywać je, powstrzymywać i rozwiązywać problemy
z nimi związane. Szkoła ma także obowiązek regularnie sprawdzać, czy uczniowie nie są
narażeni na przemoc, mobbing (dręczenie) czy wykluczanie z grupy przez innych uczniów lub
nauczycieli.
CO JEST OBOWIĄZKIEM SZKOŁY?
Szkoła ponosi szczególną odpowiedzialność za to, aby zapewnić uczniom
przyjazne środowisko, dbać o ich zdrowie, dobre samopoczucie i postępy w
nauce. Czego zatem rodzice mogą oczekiwać od pracowników i dyrekcji szkoły?
Szkoła ma dbać o dobre samopoczucie uczniów
Szkoła musi przestrzegać ustawowego prawa uczniów do przebywania w przyjaznym
środowisku psychospołecznym, zatem obowiązkiem szkoły jest troszczyć się zdrowie uczniów,
ich dobre samopoczucie i postępy w nauce. Pracownicy szkoły mają szczególny obowiązek
reagować, jeśli wiedzą lub podejrzewają, że uczeń narażony jest na jakiekolwiek obraźliwe lub
krzywdzące wypowiedzi czy zachowania. Muszą zbadać sprawę, powiadomić dyrekcję i
wkroczyć bezpośrednio, jeśli to możliwe i konieczne.
Szkoła musi interweniować, kiedy dzieje się coś niepokojącego
Wszyscy pracownicy szkoły mają obowiązek reagować, jeżeli w szkole dzieje się coś, co zagraża
zdrowiu, dobremu samopoczuciu, czy też postępom w nauce uczniów.
O tym, że uczeń doświadcza czegoś przykrego pracownicy szkoły mogą dowiedzieć się
bezpośrednio, widząc jakieś zdarzenie lub pośrednio, powiadomieni przez inną osobę. Na
przykład szkolna sekretarka może zauważyć, że jeden z uczniów jest dręczony czy bity przez
innych na przerwie, albo nauczyciel może na przykład usłyszeć, jak jeden z uczniów
wypowiada się w negatywny sposób na temat wyglądu, stroju, religii, orientacji seksualnej czy
też akcentu kolegi czy koleżanki. Pracownicy szkoły mogą dowiedzieć się o
nieprawidłowościach również bezpośrednio od osoby pokrzywdzonej lub od innych uczniów.
Nawet jeśli pracownicy szkoły mają tylko podejrzenia lub przeczucia, że któryś z uczniów pada
ofiarą krzywdzących wypowiedzi czy zachowań, takich jak np. dokuczanie lub wykluczanie z
grupy, muszą dowiedzieć się, czy to prawda.
Szkoła musi zbadać, co się stało
Wszyscy pracownicy szkoły mają obowiązek sprawdzić, czy uczeń padł ofiarą krzywdzących
zachowań i wypowiedzi, i upewnić się, co się dokładnie stało. Ważne jest, by pracownicy
szkoły zbadali sprawę jak najszybciej, nie czekając na dalszy rozwój wypadków.
Pracownicy szkoły muszą interweniować, jeśli to konieczne
Na pracownikach szkoły spoczywa obowiązek interwencji w wypadkach, kiedy jest to możliwe
i konieczne. Muszą oni reagować na wszelkie niepożądane zachowania jak najszybciej, tak aby
uczniowie nie zostali poszkodowani, bądź aby szkody te były jak najmniejsze.
Pracownicy szkoły muszą powiadomić dyrekcję
Po zbadaniu sprawy, pracownik musi powiadomić dyrekcję szkoły, jeśli problem tego wymaga.
Szkoła musi wypracować konkretne wytyczne co do tego w jakich wypadkach i w jaki sposób
pracownicy mają powiadamiać dyrekcję.
Co ma zrobić dyrekcja szkoły?
Do dyretora szkoły należy decyzja, jak dalej postąpić w danej sprawie, mając na uwadze dobro
ucznia, jego zdrowie, dobre samopoczucie i postępy w nauce. Dyrekcja szkoły ma obowiązek
zająć się każdą zgłoszoną sprawą. Zgłoszenia pracowników szkoły muszą zostać potraktowane
poważnie, a każda taka sprawa musi być dokładnie zbadana, jeśli zachodzi potrzeba.
Kierownictwo szkoły musi podjąć stosowne kroki, zmierzające do poprawy sytuacji oraz
poinformować rodziców o podjętych działaniach.
Dyrektor szkoły musi podjąć konkretne działania, jeśli rodzice zgłaszają się z
prośbą o interwencję
Dyrekcja szkoły ma obowiązek rozpatrywania zgłoszeń od rodziców i uczniów zgodnie z
odpowiednimi procedurami administracyjnymi. Jeśli rodzice zgłaszają sprawę dotyczącą
środowiska psychospołecznego ucznia, dyrektor musi podjąć tzw. decyzję indywidualną
(enkeltvedtak), czyli opisać, jakie konkretne działania zostaną podjęte w celu poprawy sytuacji.
Szkoła musi angażować rodziców
Rodzice i uczniowie mają prawo wyrazić swoje zdanie! Rodzice powinni zatem mieć udział w
tworzeniu przyjaznej atmosfery w szkole. Rodzice mogą współdecydować o środowisku szkoły
działając w Radzie Rodziców (foreldrerådet), Komitecie Rodzicielskim (foreldrerådets
arbeidsutvalg, FAU) lub Radzie Szkolnej (skolemiljøutvalget)
CO MOGĄ ZROBIĆ RODZICE, JEŚLI W SZKOLE PANUJE NIEKORZYSTNA
ATMOSFERA?
Rodzice mają prawo zgłosić problem i oczekiwać jego rozwiązania
Jeśli rodzice są zdania, że dzieci nie czują się w szkole dobrze, szkoła ma obowiązek ich
wysłuchać. Jeśli rodzice mają wrażenie, że któryś z uczniów padł ofiarą mobbingu, dokuczania
czy innego krzywdzącego zachowania, powinni zgłosić to w szkole. Jeżeli Twoje dziecko
doświadcza czegoś podobnego, możesz wymagać interwencji w celu poprawy jego
psychospołecznego środowiska w szkole.
W świetle prawa, jeśli uczeń jest w szkole narażony na poniżające, obraźliwe czy krzywdzące
wypowiedzi czy zachowania, a fakt ten zostanie zgłoszony przez ucznia bądź rodziców, szkoła
musi zająć się tą sprawą. Najważniejsze w takiej sytuacji jest samopoczucie ucznia i to, jak on
odbiera całą sytuację.
Czy zgłaszając problem, rodzice muszą wiedzieć, jak powinna zareagować
szkoła?
Oczywiście nie, to szkoła ponosi odpowiedzialność za to, żeby odpowiednio zareagować na
dane zgłoszenie. Dobrze jednak, gdy rodzice informują szkołę o istnieniu problemu
wymagającego rozwiązania. Poszukiwanie najlepszych rozwiązań nie jest obowiązkiem
rodziców, ale mogą oni zaproponować podjęcie działań, które według nich będą skuteczne.
Mogą też domagać się informacji o tym, jakie kroki podjęła szkoła w celu rozwiązania
problemu. Jeśli rodzice mają propozycje rozwiązań, szkoła powinna wziąć je pod uwagę.
W jaki sposób zgłosić problem w szkole?
Problem zgłosić można zarówno ustnie, jak i pisemnie, ale zaleca się formę pisemną. W ten
sposób nawet po czasie można wykazać, jaki problem był zgłaszany. Można to zrobić za
pośrednictwem poczty elektronicznej, tradycyjnej lub w inny sposób. Jeśli sformułowanie listu
nastręcza problemy, można skorzystać ze wzorca dostępnego w wersji norweskiej na stronie
www.udir.no/elevenes-skolemiljo.
Ze szkołą można skontaktować się indywidualnie lub wspólnie z innymi. Można zwrócić się do
szkoły w imieniu swoim i dziecka lub wspólnie z innymi rodzicami. Rada Rodziców
(foreldrerådet), Komitet Rodzicielski (FAU) i Rada Szkoły (skolemiljøutvalget) mogą również
zwrócić się do szkoły z prośbą o podjęcie działania, jeśli problem dotyczy grupy uczniów.
W jaki sposób szkoła będzie rozpatrywać zgłoszenie?
Kiedy szkoła otrzymuje zgłoszenie o problemie, ma obowiązek rozpatrzyć je jak najszybciej.
Sposób postępowania w takich sprawach regulują przepisy prawa administracyjnego. Szkoła
musi zatem zbadać sprawę czyli zebrać jak najwięcej informacji, a następnie podjąć konkretne
kroki w celu rozwiązania problemu.
Zgłoszenie zostanie potraktowane jako poufne, jeśli zawiera informacje natury osobistej.
Oznacza to, że szkoła może poinformować o sprawie wyłącznie te instytucje, których udział
jest niezbędny w rozwiązaniu problemu. Szkoła może zwrócić się do Poradni Psychologiczno
Pedagogicznej (PP-tjenesten) lub innych fachowców mogących pomóc zastosować właściwe
postępowanie.
Co to jest decyzja indywidualna (enkeltvedtak)?
Decyzja indywidualna (enkeltvedtak) dotyczy praw i obowiązków jednej lub kilku osób. Kiedy
rodzice zwracają się do szkoły z prośbą o rozwiązanie problemu dotyczącego środowiska
psychospołecznego szkoły, dyrekcja musi podjąć tzw. decyzję indywidualną (enkelvedtak), czyli
opracować plan działania. Decyzja ta musi mieć formę pisemną, musi zawierać informację o
tym, jakie kroki szkoła ma zamiar podjąć w związku ze sprawą, a także ich uzasadnienie. W
piśmie tym powinny też znaleźć się informacje o możliwości złożenia odwołania od decyzji i
terminu, w którym można złożyć odwołanie.
CO MOGĄ ZROBIĆ RODZICE, JEŚLI NIE SĄ ZADOWOLENI Z
PROPOZYCJI SZKOŁY?
Rodzice mają prawo złożyć odwołanie od decyzji szkoły
Każdy rodzic ma prawo złożyć odwołanie od decyzji szkoły, jeśli:
- nie jest zadowolony z propozycji szkoły lub treści decyzji indywidualnej (enkeltvedtak)
- szkoła nie wywiązuje się z obietnic złożonych w decyzji indywidualnej (enkeltvedtak)
- szkoła nie podjęła żadnych kroków, mimo, że złożone zostało podanie z prośbą o ich podjęcie
- szkoła nie odpowiada na zgłoszenie lub wyraźnie zwleka z odpowiedzią
- szkoła nie traktuje zgłoszenia poważnie
- rozpatrywanie sprawy trwa zbyt długo
- w procesie rozpatrywania podania zaistniały błędy proceduralne
Kiedy nie można złożyć odwołania?
Prawo do odwołania nie przysługuje jeżeli rodzice nie są zadowoleni z programu szkoły,
poziomu nauczania, jakości nauczania czy założeń pedagogiki stosowanej w szkole.
Jak złożyć odwołanie?
Nie ma zbyt wielu wymogów formalnych co do treści odwołania, ale warto zwrócić uwagę na
kilka zagadnień. Szkoła ma obowiązek udzielić rodzicom porady w sprawie napisania
odwołania, jeśli zachodzi potrzeba.
- Odwołanie musi mieć formę pisemną. Dokument powinien być podpisany przez rodzica.
- Powinno się napisać, której decyzji szkoły odwołanie dotyczy.
- Należy uzasadnić, dlaczego propozycje szkoły budzą niezadowolenie rodziców.
- Warto opisać, jakich decyzji szkoły rodzice sobie życzą i dlaczego.
W razie wątpliwości jak napisać odwołanie, można posłużyć się wzorem dostępnym na stronie
www.udir.no/elevenes-skolemiljo.
W jakim terminie można złożyć odwołanie?
Ewentualne odwołanie musi zostać złożone w terminie do trzech tygodni po otrzymaniu
decyzji indywidualnej szkoły (enkeltvedtaket), jeśli odwołanie dotyczny treści samej decyzji.
Jeśli decyzja nie została wydana w rozsądnym terminie, można również złożyć odwołanie, a
szkoła ma obowiązek je rozpatrzyć.
Do kogo wysłać odwołanie?
Odwołanie należy wysłać do dyrektora szkoły. Instancją odwoławczą, której decyzje są
wiążące, jest wojewoda (Fylkesmannen). Zanim odwołanie rozpatrzy wojewoda, szkoła musi
zająć stanowisko w sprawie odwołania zgłoszonego przez rodziców. Jeśli szkoła przychyli się
do odwołania i zmieni decyzję indywidualną (enkeltvedtaket), sprawa jest zakończona. Jeśli
szkoła nie zmieni decyzji, to dyrekcja ma obowiązek skierować sprawę do wojewody
(Fylkesmannen).
Wojewoda jest instancją odwoławczą, bada sprawę oraz wydaje ostateczną decyzję. Jest on
uprawniony do orzekania, czy prawo ucznia (ustanowione w rozdziale 9a Ustawy o systemie
oświaty) jest przestrzegane. Jeśli wojewoda uzna, że powyższe prawo nie jest respektowane,
może nakazać szkole podjęcie odpowiednich kroków w trybie natychmiastowym.
Kim jest wojewoda (Fylkesmannen)?
Wojewoda reprezentuje państwo na terenie danego województwa i jego obowiązkiem jest
przestrzeganie praw, zaleceń i wytycznych parlamentu (Stortinget) oraz rządu. Wojewoda
pełni funkcje administracyjne, a także jest organem nadzorczym i odwoławczym dla wielu
jednostek samorządu terytorialnego. Jako organ nadzorujący gminy i organ odwoławczy od
decyzji władz gminy (kommune), wojewoda zapewnia mieszkańcom przestrzeganie ich praw,
między innymi praw uczniów.
JAK RODZICE MOGĄ WPŁYWAĆ NA SZKOŁĘ?
Rada Rodziców (foreldrerådet) i Komitet Rodzicielski (FAU)
Rada Rodziców (foreldrerådet) i jej reprezentanci, czyli Komitet Rodzicielski (FAU) mają
zapewnić właściwą współpracę pomiędzy domem, a szkołą, a w szczególności dbać o dobre
samopoczucie uczniów i ich rozwój.
Rada Szkolna (Skolemiljøutvalget)
Co to jest Rada Szkolna (Skolemiljøutvalget)?
We wszystkich szkołach podstawowych, gimnazjach i szkołach średnich musi działać tzw. Rada
Szkolna (Skolemiljøutvalget). Jej zadaniem jest koordynowanie współpracy uczniów, rodziców,
i pracowników szkoły w celu stworzenia przyjaznego środowiska szkolnego. Rada Szkolna jest
dla szkoły organem doradczym, nie może jednak podejmować wiążących decyzji. Uczniowie i
rodzice muszą stanowić większość wśród członków Rady Szkolnej.
Czemu warto brać udział w pracach Rady Szkolnej? W jaki sposób TY jako,
rodzic możesz wpływać na życie szkoły?
Każdy rodzic może mieć wpływ na zmiany wprowadzane w szkole!
Rada Szkolna (Skolemiljøutvalget) ma zapewnić uczniom i rodzicom wpływ na funkcjonowanie
szkoły. Jako członek Rady możesz mieć wpływ na to, jak wygląda szkolny dzień Twojego syna
czy córki.
Jakie zadania ma Rada Szkolna (Skolemiljøutvalget)?
Członkowie Rady Szkolnej mają obowiązek zapoznać się z fizycznymi i psychospołecznymi
warunkami panującymi w szkole. Jeśli tylko można coś zmienić na lepsze, Rada występuje z
propozycjami zmian.
Przykładowe zadania Rady Szkolnej:
- sprawdzanie, czy szkoła opracowała na piśmie plany dotyczące środowiska
psychospołecznego uczniów
- nadzór nad tym, czy powyższe plany wprowadzane są w życie
- doradztwo w kwestii jakie rodzaje zachowań są dopuszczalne, a w jakich wypadkach
uczniowie muszą ponieść konsekwencje
Rada Szkolna może też podejmować inicjatywy dotyczące dobrego samopoczucia uczniów,
zapoznać się z wynikami ankiet na temat zadowolenia przeprowadzanych wśród uczniów i
rodziców, a także zwracać się do szkoły z prośbą o interwencję, jeśli uzna, że szkoła nie
przestrzega przepisów Ustawy o systemie oświaty (opplæringsloven). Rada może na przykład
stwierdzić, że procedury dotyczące zapewnienia uczniom dobrego środowiska szkolnego są
niewystarczające bądź zwrócić się z żądaniem podjęcia działania w sprawie uczniów
narażonych na krzywdzące lub obraźliwe wypowiedzi czy zachowania.
Skład Rady Szkolnej
Rada Szkolna w szkołach podstawowych i gimnazjach składa się z reprezentantów uczniów,
Rady Rodziców (foreldrerådet), pracowników szkoły, dyrekcji szkoły i władz gminy (kommune).
Uczniowie i rodzice muszą stanowić większość członków Rady.
Przewodnik dla Rad Szkolnych
Przewodnik dla członków Rad szkolnych można znaleźć na stronie:
www.udir.no/skolemiljoutvalg.
ZASOBY
Oto przydatne źródła informacji dla osób pragnących zapoznać się bliżej z ustawami i
przepisami dotyczącymi środowiska szkolnego uczniów. Znajdują się one na stronie
www.lovdata.no.
- w Ustawie o systemie oświaty (opplæringsloven), rozdział 9a, znajdują się przepisy dotyczące
środowiska szkolnego uczniów
- w Ustawie o systemie oświaty (opplæringsloven), rozdział 11, znajdują się przepisy dotyczące
wpływu użytkowników na fukcjonowanie szkoły
- w Ustawie o postępowaniu administracyjnym i administracji publicznej (forvaltningsloven)
znajdują się przepisy dotyczące sposobu rozpatrywania podań złożonych przez rodziców
Warto również zajrzeć na stronę www.udir.no/elevenes-skolemiljo. Znajdują się tam wzory
pism i inne przydatne informacje na temat szkolnego środowiska.
Informacje kontaktowe do poszczególnych wojewodów (Fylkesmannen) dostępne są na
stronie www.fylkesmannen.no
Można także skontaktować się z Ogólnokrajową Radą Rodziców (Foreldreutvalget), na stronie
www.fug.no