DIAGNOSTYKA I BADANIA TECHNICZNE POJAZDÓW WARUNKIEM BEZPIECZNEJ

DIAGNOSTYKA I BADANIA TECHNICZNE POJAZDÓW WARUNKIEM BEZPIECZNEJ

LOGISTYKA
po przylocie œmig³owców do 7 Dywizjonu Lotniczego
okaza³o siê, ¿e wszystkie œmig³owce wymagaj¹ usuniêcia
pewnych niesprawnoœci. Wykryto m.in. wycieki oleju
z t³umików hydraulicznych TLH-65, wycieki oleju z przegubów osiowych piast wirnika noœnego, niesprawnoœæ
sztucznego horyzontu rezerwowego typu 510-27B oraz
zespolonego wskaŸnika nawigacyjnego KPI-522.
Usuniêcie niesprawnoœci wymaga³o udzia³u zak³adów
produkcyjnych oraz poci¹gnê³o za sob¹ dodatkowe, nieplanowane koszty. A by³y to koszty niebagatelne. Wynios³y
oko³o 2,6 mln. z³.
stalacji olejowej silników. Jeden silnik, bêd¹cy w okresie
gwarancyjnym, zosta³ usprawniony przez serwisantów
„PZL-Rzeszów”. Trzy kolejne zosta³y usprawnione w 7 Dywizjonie Lotniczym przy wspó³udziale serwisantów, lecz
usprawnienie szeœciu silników wymaga³o przekazania ich
do zak³adu. Uszkodzenia silników by³y na tyle powa¿ne,
a proces ich usprawniania na tyle d³ugotrwa³y, ¿e wed³ug
deklaracji zak³adu ostatni z nich po usprawnieniu powinien
opuœciæ zak³ad dopiero pod koniec 2006 r.
Zatem dopiero wówczas bêdziemy mogli mówiæ o zakoñczeniu misji w Iraku przez œmig³owce W-3 Sokó³, gdy
Najpowa¿niejsze niesprawnoœci dotyczy³y silników ostatni z usprawnionych silników PZL-10W zostanie z poPZL-10W, a polega³y m.in. na wyciekach oleju z I, wrotem zamontowany, a tym samym œmig³owiec przywróII, III i IV podpory oraz przedostawaniu siê paliwa do in- cony do eksploatacji.
DIAGNOSTYKA I BADANIA TECHNICZNE
POJAZDÓW WARUNKIEM
BEZPIECZNEJ ICH EKSPLOATACJI
Problem znacznego starzenia siê pojazdów i przekraczania
St. chor. sztab.
mgr in¿.
przez nie resursu eksploatacji wystêpuje od kilkunastu lat
DARIUSZ
w Si³ach Zbrojnych RP. Wymaga to od pionu s³u¿by czo³gowoWO NIAK
-samochodowej realizacji wielu dodatkowych przedsiêwziêæ
U£K PRZECIWLOTNICZY
8
P
w celu zapewnienia bezpieDiagnostyka pojazdów meczeñstwa eksploatacji tych pojazdów, obejmuj¹cych m.in.
chanicznych jest to zespó³ czynnoœci maj¹cych na celu obiektywne diagnostykê i badania techniczne. Celem diagnostyki techstwierdzenie stanu technicznego nicznej jest ocena stanu technicznego, ustalenie przyczyn tapojazdu mechanicznego bez jego kiego stanu sprzêtu, a tak¿e przewidywanie zmian stanu przeddemonta¿u oraz okreœlenie przy- miotu diagnozy (np.: procesu, pary kinematycznej, mechaniczyn wykrytych niesprawnoœci.
zmu, podzespo³u, zespo³u, uk³adu, pojazdu mechanicznego).
C
hc¹c osi¹gn¹æ w praktyce tak sprecyzowany cel
diagnostyki technicznej, nale¿y dysponowaæ systemami diagnostycznymi (w tym warunkami i metodami), przyrz¹dami i urz¹dzeniami oraz œrodkami diagnostycznymi (w tym wyposa¿eniem). Ponadto trzeba znaæ
zasady pos³ugiwania siê nimi oraz umieæ korzystaæ z algorytmów kontroli stanu i miejsca uszkodzeñ (w tym
komputerowych).
Diagnozowanie pojazdów mechanicznych mo¿e byæ
realizowane nastêpuj¹cymi sposobami:
okresowe lub ci¹g³e badania i ocena stanu technicznego za pomoc¹ przyrz¹dów diagnostycznych zewnêtrznych albo pok³adowych systemów diagnostycznych pod³¹czanych do pojazdu;
kombinacji obu sposobów w celu dokonania kompleksowej diagnozy.
PRZEGL¥D WOJSK L¥DOWYCH
Na podstawie informacji zebranych w systemie eksploatacji pojazdu nale¿y ustaliæ:
S stan pojazdu w danej chwili t (aktualny stan techniczny);
S przewidywany stan pojazdu w chwili tp = t + ∆t
(po okreœlonym czasie lub przebiegu);
S resurs pojazdu do momentu likwidacji (lata, km, mtg);
S resurs pojazdu do naprawy g³ównej (najczêœciej przebieg w km);
S resurs pojazdu do kolejnego obs³ugiwania, remontu
(OO, OT, PT, RG, RŒ, RK);
S uszkodzone zespo³y i podzespo³y w przypadku niesprawnoœci pojazdu, zakres i przyczyny ich uszkodzenia
oraz mo¿liwoœæ regeneracji (remontu) tych elementów;
S stan pojazdu w chwili t – ∆t.
55
LOGISTYKA
2003 r. w sprawie zakresu i sposobu przeprowadzania badañ
technicznych pojazdów oraz wzorów dokumentów stosowanych przy tych badaniach (DzU nr 227
z dnia 30.12.2003 r.,
poz. 2250). Wprowadzaj¹ jedynie termin
badania technicznego
pojazdów i przepisy
wykonawcze. Znowelizowane rozporz¹dzenie Ministra Infrastruktury stosuje siê
do badañ techniczRys. 1. Zasadnicze cele diagnozowania pojazdów
nych pojazdów Si³
Przyk³adowy algorytm diagnostyki i jej powi¹zañ Zbrojnych RP i innych s³u¿b mundurowych. „Rozporz¹przedstawiono na rysunku 1.
dzenie Ministra Spraw Wewnêtrznych i Administracji oraz
Ministra Obrony Narodowej w sprawie badañ techniczpojazdów Si³ Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej,
Prawne uregulowania dotycz¹ce badañ nych
Policji i innych pojazdów u¿ytkowanych w sposób szczetechnicznych pojazdów
gólny” (DzU nr 25 z 2005 r., poz. 211) okreœla m.in.
W naszym kraju podstaw¹ systemu badañ technicznych § 1.1. ppkt 5 warunki i terminy przeprowadzania badañ
pojazdów s¹ krajowe akty prawne oraz dyrektywy unijne. technicznych pojazdów specjalnych Si³ Zbrojnych RP, PoliPodstawowa jest „Ustawa z dnia 20 czerwca 1997 r. »Pra- cji i innych pojazdów u¿ytkowanych w sposób szczególny.
wo o ruchu drogowym«”(DzU nr 108, poz. 908, tekst jedW § 2 jest mowa o miejscu przeprowadzania badañ
nolity), a konkretnie rozdzia³ 3 „Badania techniczne pojaz- pojazdów wojskowych. W § 3.1 s¹ zawarte postanowienia
dów”. Artyku³y i paragrafy od artyku³u 81.1 do artyku³u 86.7 odnoœnie nadzoru nad stacj¹ kontroli pojazdów. W wojzawarte w tym rozdziale stanowi¹ doœæ spójn¹ i przejrzyst¹ sku nadzór ten sprawuje szef techniki l¹dowej Dowództwa
wyk³adniê. Precyzuj¹ bowiem czas badañ technicznych ró¿- Wojsk L¹dowych, zwany „kierownikiem jednostki nadzonych pojazdów, motocykli, przyczep, ci¹gników rolniczych ruj¹cej”. W § 6.1 do 6.9 jest mowa o dokumentacji, jak¹
czy te¿ pojazdów z zamontowanymi urz¹dzeniami podlega- powinna prowadziæ stacja kontroli pojazdów (SKP). Istotj¹cymi dozorowi technicznemu.
ny jest § 7.1 do 7.5, w których okreœlono zakres i sposób
Ponadto, s¹ podane w nich: terminy pozosta³ych badañ, warunki wydawania zezwoleñ na wykonanie badañ
technicznych, niezbêdne wyposa¿enie kontrolno-pomiarowe i lokalowe, rodzaje stacji kontroli, wymagania dotycz¹ce diagnostów, wzory dokumentów itp.
przeprowadzania badañ pojazdów wojskowych wy³¹czonych z u¿ytkowania i bêd¹cych w przechowywaniu. § 8.1
ppkt 1 i 2 mówi¹ natomiast o miejscu przeprowadzania
badañ ³¹cznie z zasadami korzystania z cywilnych SKP.
Integraln¹ czêœæ rozporz¹dzenia stanowi¹ za³¹czniki:
Badania techniczne polegaj¹ na sprawdzeniu, czy pojazd odpowiada warunkom technicznym. Zgodnie z cytowan¹ ustaw¹ badania techniczne dzieli siê m.in. na: okresowe, pierwsze, dodatkowe.
za³¹cznik 1 – wymagania techniczno-organizacyjne dla
stacji kontroli pojazdów; za³¹cznik 2 – wzór wniosku
o wydanie upowa¿nienia do przeprowadzenia badañ
technicznych pojazdów; za³¹cznik 3 – wzór upowa¿nienia
Artyku³y 86 pkt 1 i 86 pkt 2 ppkt 1 do 7 nie naruszaj¹ do- do przeprowadzenia badañ technicznych pojazdów; zatychczas obowi¹zuj¹cych w wojsku unormowañ „Rozporz¹- ³¹cznik 4 – wzór rejestru umieszczonych w pojazdach
dzenia MON i MSWiA z dnia 06 sierpnia 1999 r. w sprawie cech identyfikacyjnych oraz wykonanych i umieszczowarunków technicznych pojazdów specjalnych i u¿ywanych nych w pojazdach tabliczek znamionowych zastêpczych;
do celów specjalnych SZ RP” (DzU nr 71 z dnia za³¹cznik 5 – wzór karty okresowej kontroli eksploatacyj27. 08.1999 r., poz. 799) i instrukcji dotycz¹cych organizacji nej urz¹dzeñ lub przyrz¹du kontrolno-pomiarowego stabadañ diagnostycznych, jak te¿ wytycznych zawartych nowi¹cego wyposa¿enie stanowiska kontrolnego; za³¹czw „Rozporz¹dzeniu Ministra Infrastruktury z dnia 16 grudnia nik 6 – wzór zaœwiadczenia o umieszczeniu w pojeŸdzie
56
GRUDZIEÑ 2006
LOGISTYKA
Rys. 2. Miejsce diagnostyki w systemie obs³ugowym
cech identyfikacyjnych lub o wykonaniu i umieszczeniu w pojeŸdzie
tabliczki znamionowej zastêpczej.
Mimo ¿e stosowne instrukcje
i wytyczne zwi¹zane z diagnostyk¹
i systemami diagnozowania pojazdów (sprzêtu) w wojsku zosta³y
opracowane i wdro¿one do realizacji g³ównie w latach 1970-1990,
nadal obowi¹zuj¹, co œwiadczy
m.in. o roli i znaczeniu diagnostyki
w procesie obs³ug i remontów pojazdów wojskowych (spr zêtu)
(rys. 2, 3).
Udzia³ diagnostyki
w systemie
eksploatacji pojazdów
W tabeli przedstawiono podstawowy algorytm usytuowania i dzia³ania stacji kontroli pojazdów w systemie eksploatacji, obs³ug i remontów pojazdów w SZ RP. Nale¿y
przy tym zwróciæ uwagê na koniecz-
Tabela. ALGORYTM USYTUOWANIA SKP W POSZCZEGÓLNYCH ETAPACH EKSPLOATACJI
POJAZDÓW WOJSKOWYCH
FAZA EKSPLOATACJI
UiSW
MIEJSCE
WYKONAWCA
ZAKRES CZYNNOŒCI
Obs³ugiwanie bie¿¹ce (OB)
stanowisko OB
za³oga
wybrane czynnoœci kontrolne
Obs³ugiwanie okresowe,
roczne (OO -1, OO-2, OR)
stacja diagnostyczna
diagnostyka
diagnostyka techniczna przed
obs³ugiwaniem i po zakoñczeniu
Badanie techniczne pojazdu
ko³owego
stacja kontroli pojazdów
uprawniony diagnosta
sprawdzenie, czy pojazd odpowiada
warunkom technicznym okreœlonym
w ustawie „Prawo o ruchu
drogowym” i rozporz¹dzeniu
Ministra Infrastruktury
Lokalizacja uszkodzenia
SKP, warsztat remontowy
diagnosta, mechanicy
okreœlenie zakresu remontu/napraw
Remont bie¿¹cy (RB)
stacja diagnostyczna
diagnosta
badanie diagnostyczne pe³ne lub
czêœciowe (odbiór jakoœciowy pracy)
Awaria pojazdu
stacja diagnostyczna
diagnosta, komisja
ustalenie przyczyny awarii
Remont œredni (RŒ),
konserwacyjny (RK)
stacja diagnostyczna
diagnosta
diagnostyka pe³na jako odbiór
jakoœciowy
Wypracowanie resursu
(wg lat, przebiegu)
stacja diagnostyczna
diagnosta, komisja
Kontrola OR
komisja JW z udzia³em
diagnosty
okreœlenie stanu technicznego
i przedstawienie orzeczenia
koñcowego
roczna ocena zdatnoœci UiSW po
wykonaniu OR
Ka¿dy etap eksploatacji
stacja diagnostyczna
diagnosta
wg poleceñ szefa logistyki/sekcji
technicznej
PRZEGL¥D WOJSK L¥DOWYCH
57
LOGISTYKA
Rys. 3. Miejsce diagnostyki w systemie remontów i napraw
noœæ ³¹czenia siê i zamykania zwrotnego poszczególnych
elementów ³añcucha.
podstawowym narzêdziem utrzymania sprawnoœci pojazdów mechanicznych, poniewa¿:
Potwierdzenie badania technicznego oraz dopuszczenia pojazdu do ruchu drogowego diagnosta ewidencjonuje w dowodzie rejestracyjnym, okreœlaj¹c termin nastêpnego badania. W wojsku nadal obowi¹zuj¹ dwa typy
dowodów: nowy z miejscem na potwierdzenie badania
i stary o ró¿nym formacie, gdzie diagnosta potwierdza
badania na wk³adce.
ocenia bie¿¹cy stan pojazdu, dostarczaj¹c tym samym
podstawowych informacji u¿ytkownikowi (w³aœcicielowi);
Wojskowe stacje kontroli pojazdów s¹ organizowane
na identycznych zasadach jak stacje cywilne. Upowa¿nienia dla wojskowych SKP do wykonywania badañ wojskowych pojazdów mechanicznych nadaje w imieniu Ministra Obrony Narodowej szef techniki Dowództwa Wojsk
L¹dowych po rozpatrzeniu wniosku z³o¿onego przez dowódcê jednostki.
eliminuje b¹dŸ znacznie ogranicza zagro¿enia w ruchu
drogowym zwi¹zane z eksploatacj¹ niesprawnych technicznie pojazdów;
Dotychczasowe doœwiadczenia zwi¹zane z zastosowaniem praktycznym diagnostyki wskazuj¹, ¿e jest ona
58
przewiduje przysz³e stany pojazdu, daj¹c podstawy
planowania odpowiednich terminów ich diagnozowania
i obs³ugiwania;
eliminuje niesprawne pojazdy z eksploatacji;
zwiêksza bezpieczeñstwo, tzn. odpornoœæ pojazdów
na b³êdy ich funkcjonowania, które s¹ przyczyn¹ zagro¿enia tego systemu, systemów z nim wspó³pracuj¹cych,
œrodowiska i ludzkiego ¿ycia;
przed³u¿a „¿ycie” pojazdów.
GRUDZIEÑ 2006