Przewodnik Eksportera po rynku Republiki Południowej Afryki

Przewodnik Eksportera po rynku Republiki Południowej Afryki

Przewodnik Eksportera
po rynku
Republiki Południowej Afryki
Spis treści
1.
1.1.
1.2.
1.3.
2.
2.1.
2.2.
2.3.
2.4.
2.5.
3.
4.
4.1.
4.2.
WSPÓŁPRACA GOSPODARCZA POLSKI Z REPUBLIKĄ
POŁUDNIOWEJ AFRYKI............................................................................................ 2
SPECYFIKA RYNKU................................................................................................... 2
WYMIANA HANDLOWA ........................................................................................... 2
MOŻLIWOŚCI EKSPORTOWE BRANŻ I TOWARÓW ........................................... 3
KWESTIE PRAWNE .................................................................................................... 5
SYSTEM PODATKOWY ............................................................................................. 5
ZAMÓWIENIA PUBLICZNE ...................................................................................... 5
OCHRONA WŁASNOŚCI PRZEMYSŁOWEJ ........................................................... 6
ROZSTRZYGANIE SPORÓW, WINDYKACJA NALEŻNOŚCI .............................. 6
DOSTĘP DO RYNKU................................................................................................... 7
PRZEDSIĘWZIĘCIA TARGOWO – WYSTAWIENNICZE ...................................... 9
WAŻNE ADRESY I LINKI .......................................................................................... 9
AMBASADA RP I POZOSTAŁE PLACÓWKI DYPLOMATYCZNE ...................... 9
PODMIOTY LOKALNE............................................................................................. 10
1
1.
WSPÓŁPRACA GOSPODARCZA POLSKI Z REPUBLIKĄ
POŁUDNIOWEJ AFRYKI
1.1.
SPECYFIKA RYNKU
Republika Południowej Afryki (RPA, afr. Republiek van Suid-Afrika, ang. Republic of South
Africa) – państwo położone na południowym krańcu Afryki. Początki państwa utworzyły
dwie burskie republiki: Transwal i Orania. Burowie byli potomkami osadników
holenderskich, przybyłych do Afryki w XVII wieku. Pod koniec XIX wieku wybuchły wojny
burskie z Wielką Brytanią. W 1910 roku utworzono dominium brytyjskie pod nazwą Związek
Południowej Afryki, przekształcony w 1961 roku w republikę. Do początku lat 90. w RPA
obowiązywał rasistowski system społeczny rządów białej mniejszości (tzw. apartheid). Od
wolnych wyborów w roku 1994, władzę sprawuje reprezentujący czarnoskórą większość
Afrykański Kongres Narodowy. Mimo braku stabilizacji i niepokojów społecznych, RPA
pozostaje najbogatszym państwem na kontynencie. Na powierzchni 1,2 mln km2 zamieszkuje
50 mln mieszkańców. Językiem używanym w handlu i bankowości oraz dokumentach
rządowych i oficjalnych jest angielski, jednakże w RPA jest używanych 11 języków
oficjalnych: Afrikaans, angielski, IsiNdebele, IsiXhosa, IsiZulu, Sesotho, Northern
Sotho,Setswana, SiSwati, Tshivenda i Xitsonga.Urbanizacja kraju wynosi 62% a przeciętni
oczekiwany czas życia 52 lata. Umiejętność czytania i pisania posiada 89%
mieszkańców.Walutą jest rand (skrót ZAR, 1 rand = 100 centów). Na terenie RPA znajduje
się wiele bogactw naturalnych, a także dobre żyzne gleby. Również klimat sprzyja rozwojowi
rolnictwa. Przemysł wydobywczy RPA opiera się na wydobyciu złota (40% światowych
zasobów), diamentów jubilerskich i przemysłowych, gdzie stanowią one połowę światowych
zasobów oraz węgla kamiennego (80% zasobów Afryki). Rolnictwo RPA systematycznie
ulega degradacji (głównie w wyniku źle wprowadzonej ustawy rolnej) czego skutkiem jest
coraz wieksze uzależnienie od importu żywności. Użytki rolne i zielone stanowią ponad 75%
kraju. Hodowla obejmuje: konie, owce, trzodę chlewną. U wybrzeży RPA znajdują się bogate
łowiska wykorzystywane przez rozwiniętą flotę rybacką. Południowa Afryka była członkiem
założycielem GATT (1947 – Ogólny w Sprawie ceł i Handlu)i jest aktywnym członkiem
Światowej Organizacji Handlu (WTO). W ciągu ostatniej dekady stawki taryfowe zostały
obniżone a nie-taryfowe bariery w handlu stopniowo likwidowane, co uczyniło Południową
Afrykę bardziej konkurencyjną w skali globalnej. Południowa Afryka uczestniczy
w preferencyjnych układach handlowych zarówno na poziomie bilateralnym, jak
i multilateralnym. Kraj ma także preferencyjny dostęp do rynków europejskich w ramach
Umowy między RPA a Unią Europejską (ang. The Trade Development and Cooperation
Agreement), jak również preferencyjny dostęp rynkowy do bloku handlowego MERCOSUR.
Południowa Afryka jest także członkiem Afrykańskiego Banku Rozwoju (ang. African
Development Bank), Unii Celnej Południa Afryki (ang. SACU) oraz Wspólnoty Rozwoju
Południa Afryki (SADC).
1.2.
WYMIANA HANDLOWA
Przeprowadzane zmiany ustrojowe kończące w RPA okres apartheidu umożliwiły Polsce
nawiązanie stosunków dyplomatycznych z tym krajem w 1991 r. Współpracę między
państwami zaczęły regulować umowy m.in.
¾ umowa o rozwoju współpracy ekonomiczno-handlowej i wzajemnym przyznaniu ,,klauzuli
największego uprzywilejowania” (zawarta w roku 1991 - wygasła w kwietniu 2004);
¾ umowa w sprawie unikania podwójnego opodatkowania w zakresie podatku od dochodu
(1995);
2
¾ umowa o komunikacji lotniczej pomiędzy i poza ich odnośnymi terytoriami (1996);
¾ umowa o współpracy naukowej i technicznej (2000);
¾ umowa o współpracy przemysłowej, technologicznej i handlowej w zakresie przemysłów
obronnych (2000);
¾ umowa o wzajemnym uznawaniu certyfikatów lotniczych (2001).
Aktualnie ramy współpracy Polski z RPA określa umowa TDCA (ang. The Trade
Development and Cooperation Agreement) zawarta pomiędzy Unią Europejską (UE) a RPA
w roku 1999. W końcowej fazie negocjacji jest Umowa o wspólpracy ekonomicznej. Od 2004
roku obserwowany jest dynamiczny rozwój obrotów handlowych związany z faktem
przystąpienia Polski do UE. Tym samym polskie firmy nie napotykają już żadnych barier w
eksporcie do RPA, mają pełnoprawny dostęp do tego rynku i takie same warunki jak inne
firmy z UE.
RPA jest największym partnerem handlowym Polski wśród krajów Afryki, z udziałem
w eksporcie ok. 20%, a w imporcie 27%. W 2011 roku obroty handlowe z RPA osiągnęły
poziom 942 mln USD. Nasz eksport wyniósł 529 mln USD.W stosunku do roku 2010
dynamika obrotów wyniosła 136%. Jeżeli tendencja ta zostałaby utrzymana można
oczekiwać, że w roku 2016 poziom wzajemnych obrotów przekroczy 5 mld USD.W 2011
roku RPA była na 26. miejscu w rankingu krajów świata pod względem eksportu z Polski
oraz na 29. miejscu pod względem importu do Polski.
Eksport. Strukturę polskiego eksportu do RPA w 2011 r. w zakresie głównych pozycji
określiły w znacznej mierze: maszyny i urządzenia mechaniczne 30,1%, pojazdy 15,7%,
wyroby przemysłu chemicznego 13,8%
Import. W polskim imporcie dominował podobnie asortyment maszyn i urządzeń
mechanicznych i pojazdów nieszynowych i ich części, odzwierciedlający w dużej mierze
skalę powiązań międzynarodowych koncernów światowych obecnych w Polsce, głównie w
przemyśle motoryzacyjnym. Duże znaczenie w imporcie do Polski odgrywa handel
surowcami który w 2011 r. stanowił ok. 20 % importu.
Inwestycje. Swoją firmę otworzył w Johannesburgu górniczy Kopex i budowlana grupa PBG,
swoje salony otworzył kosmetyczny Inglot a kilka innych firm prowadzi rozmowy na temat
rozpoczęcia działalności na tutejszym rynku.Ze strony RPA dużą aktywność przejawiają jej
koncerny międzynarodowe. Największymi inwestorami RPA w Polsce są: SAB Miller branża piwowarska, Steinhoff - branża meblarska (produkcja), JD Group - branża meblarska
(handel detaliczny), Pepcor - towary konsumpcyjne (handel detaliczny), Mondi Group branża papiernicza – pod koniec 2011 r. Mondi Group podjęła działania na rzecz skupienia
wszystkich akcji Mondi Świecie i wycofanie tego podmiotu z giełdy. Naspers - branża
telekomunikacyjna. Ponadnarodowość firm utrudnia oszacowanie skali dotychczasowych
inwestycji RPA w Polsce. Są to kwoty projektów rzędu kilkudziesięciu, a często i kilkuset
milionów USD. W
1.3.
MOŻLIWOŚCI EKSPORTOWE BRANŻ I TOWARÓW
Z bieżących informacji wynika potrzeba koncentracji wysiłków eksporterów w trzech
podstawowych sektorach gospodarki RPA: górniczym, energetycznym, przemysłu
motoryzacyjnego oraz obronnego - nie zapominając o rosnącym potencjale rynku
wewnętrznego, praktycznie dla wszystkich towarów konsumpcyjnych i żywności z Polski
(import samej żywności i napojów RPA wyniósł 4,3 mld USD, przy oczekiwanym jego
wzroście do 5,6 mld USD w 2013 r. - BMI). Sprzedaż w segmencie dużych sieci detalicznych
(ang. Mass Grocery Retail - MGR) stanowi 70% rynku (5109 jednostek handlowych).
Z czego 76% należy do 5 największych sieci handlowych. Dominuje na rynku RPA kilka
sieci sprzedaży o wielomiliardowych obrotach (USD). Do największych należy Shoprite
3
(10 mld USD obrotów i 1400 supermarketów i punktów sprzedaży), Pick n Pay (8 mld USD
obrotów i ponad 700 marketów). Do znanych operujących tu sieci należą także Woolworth
(ca 4 mld USD obrotów), Metro&Cash&Carry i Spar. Ostatnio amerykański gigant Walmart
dokonał zakupu 51% udziałów poważnej sieci detalicznej Massmart co zapoczątkowało
agresywna poltyką cenową w tej branży.Oferta żywności obecna w polskich sieciach
handlowych jest szersza a produkty są bardziej atrakcyjnie opakowane co przy
konkurencyjnych cenach oznacza poważne szanse rozwoju eksportu tej branży do RPA
w ciągu najbliższych kilku lat. Zauważalny jest wzrost zainteresowania miejscowych firm
importem polskiej żywności (np. Shoprite) jak i intensyfikacja wizyt polskich producentów
organizowanych w postaci misji handlowych.
Potwierdzeniem tej tendencji jest informacja o otwarcia swojego biura przez firmę
Monteagle, poważnego importera i dystrybutora żywności na rynku RPA.
RPA to kraj o znaczącej tradycji konsumpcji mięsa. I tak, np. wg. Prognozy BMI produkcja
drobiu wyniosła w roku 2011 1.430.00 (tys. ton ) a jego konsumpcja 1.643.30 (tys. ton),
produkcja wieprzowiny 208,90 a jej konsumpcja 242.70 (tys. ton), produkcja wołowiny
i cielęciny 855.40 a jej konsumpcja 880.40 (tys. ton) (BMI) Duży potencjał rozwoju eksportu
istnieje także w zakresie przetworów mlecznych (szeroki asortyment polskich serów)
i przetworów owocowo-warzywnych, konserw rybnych, mięsnych etc.
I tak np. import czekolady wyniósł w roku ubiegłym 12 837 ton, dżemów 1 719 ton,
mrożonych warzyw 14 533 ton, serów 5 748 ton a masła 3 753 ton. Żywność i napoje
stanowią ogółem 67,7% sprzedaży na rynku detalicznym a wartość ich konsumpcji wyniosła
w tymże roku 48,48 mld USD przy zakładanej na najbliższe lata stopie wzrostu ca 10%
rocznie.(prognoza BMI)
Znaczne możliwości istnieją też w branżach, które stały się polskimi specjalnościami
eksportowymi: branża budowlana (okna, drzwi, gotowe domy), wyposażenie wnętrz, meble,
tkaniny dekoracyjne,kosmetyki, narzędzia medyczne, AGD, szeroko pojęta elektronika,
jachty i łodzie motorowe, części i artykuły motoryzacyjne, farmaceutyki. Sprzedaż
samochodów wyniosła w roku 2011 prawie 510 tys.sztuk a rynek wtórny części
motoryzacyjnych stanowi wielki potencjał eksportu dla polskich firm. Wielki rządowy
program rozbudowy infrastruktury kraju (ca 100 mld USD w najbliższych latach) to szansa
dla dostawców branży budowlanej i jej zaopatrzenia, energetyki, maszyn i technologii
górniczych oraz wyposażenia wnętrz.
Obserwując poziom rozwoju obydwu krajów i wielkość eksportu do RPA Niemiec, Francji,
Wielkiej Brytanii czy Włoch, można szacować jako realną możliwość pięciokrotnego wzrostu
obrotów handlowych Polski w okresie 5 lat, czego potwierdzeniem jest przedstawiona wyżej
realna prognoza ich wzrostu .Oznacza to do zagospodarowania potencjał wymiany rzędu
4 mld USD. Wraz z innymi państwami regionu Europy Środkowej i Wschodniej (Grupa
Wyszehradzka – zbliżone struktury gospodarek i ich komplementarność) kraj nasz jest
naturalnym partnerem do współpracy z Afryka Południową co wykorzystywane jest przy
okazji wspólnych przedsięwzięć promocyjnych organizowanych na terenie RPA.
W najbliższej przyszłości popyt RPA będą kształtowały inwestycyjne wydatki rządowe
i rynek wewnętrzny, z którego będziemy mogli skorzystać, jeżeli uda nam się uzyskać
korzystne zapisy w finalizowanej obecnie umowie o współpracy gospodarczej, stworzyć
trwałe powiązania między samorządem gospodarczym przedsiębiorstw obydwu krajów oraz
zapewnić stałą obecność polskiej oferty na wyspecjalizowanych targach branżowych
w Afryce. Szanse rozoju współpracy stwarza również negocjowana umowa pomiędzy
Agencją Rozwoju Przemysłu a jej południowo-afrykańskim odpowiednikiem: Industrial
Development Corporation.
4
2.
KWESTIE PRAWNE
2.1.
SYSTEM PODATKOWY
Uwagi ogólne. W przypadku osób fizycznych i prawnych rezydujących w RPA
opodatkowaniu podlegają ich wszystkie dochody pochodzące z całego świata, W przypadku
osób fizycznych i prawnych nierezydujących w RPA opodatkowaniu podlegają ich dochody,
których źródło znajduje się w Republice Południowej Afryki. Przedsiębiorstwo będzie
traktowane, jako południowoafrykański rezydent, jeżeli ma ono osobowość prawną w RPA,
lub jeżeli tam znajduje się siedziba rzeczywistego kierownictwa. Osoba fizyczna będzie
traktowana, jako południowoafrykański rezydent, jeżeli zamieszkuje tam na stałe lub jest
fizycznie obecna w RPA przez określoną ilość dni, w okresie pięciu lat.
Wszystkie osoby, które są uznane za rezydentów innego państwa ze względu na fakt, że
stosuje się w stosunku do nich przepisy umowy o podwójnym opodatkowaniu, nie będą
traktowane, jako rezydenci Republiki Południowej Afryki.
Unikanie podwójnego opodatkowania. Południowa Afryka ma podpisane umowy
o unikaniu podwójnego opodatkowania z większością swoich partnerów handlowych.
Stosownie do postanowień takich umów obcy rezydent podlega obowiązkowi podatkowemu
w RPA tylko wówczas, kiedy prowadzi interesy poprzez firmę ulokowaną na stałe w RPA.
Stawki podatkowe. Przedsiębiorstwa południowoafrykańskie opodatkowane są według
stawki 28% w stosunku rocznym za lata podatkowe następujące po 31 marca 2008.
Południowoafrykańskie oddziały firm zagranicznych są opodatkowane 33% w stosunku
rocznym, za lata podatkowe następujące po 31 marca 2008. Zyski kapitałowe przedsiębiorstw
opodatkowane są w wysokości połowy stawki podatkowej tj. 14% w przypadku firm
Południowowoafrykańskich oraz 16.5% w przypadku oddziału firmy zagranicznej.
Podatek od dochodów indywidualnych ma skalę progresywną, z najwyższymi dochodami
opodatkowanymi w wysokości 40%. Zyski kapitałowe osób fizycznych są opodatkowane
w wysokości 25% dochodu. Prawo przewiduje istnienie pewnych ulg podatkowych.
Podstawowe informacje o podatku dochodowym. Odsetki płacone zagranicznym
pożyczkodawcom nie są opodatkowane, chyba że firma ma stałą siedzibę na terytorium RPA.
Dywidendy wypłacane udziałowcom zagranicznym są nieopodatkowane. Podatek wysokości
12% jest potrącany od tantiem autorskich wypłacanych za granicę (wysokość podatku może
ulec zmniejszeniu przez zastosowanie odpowiedniej umowy o unikaniu podwójnego
opodatkowania). Zasady cen transferowych są przestrzegane. Zasady słabej kapitalizacji
stosują się do słabo kapitalizowanych przedsiębiorstw, a stosunek pasywów do aktywów nie
może przekraczać 3:1. Corocznie należy zapłacić trzy zaliczki na podatek.
Inne podatki. Przedsiębiorstwa muszą zarejestrować się jako pracodawcy
w Południowoafrykańskiej Izbie Skarbowej (ang. South African Revenue Service),
a z wypłacanych pracownikom pensji potrąca się, co miesiąc, tzw. system PAYE, który to
system obejmuje również świadczenia na ubezpieczenie społeczne. Podatek VAT jest
pobierany w wysokości 14% od towarów podlegającym temu opodatkowaniu. W RPA należy
opłacać cła oraz akcyzę, zgodnie z odpowiednimi przepisami. Podatek tzw. „stamp duty”,
w wysokości 0.25%, nakładany jest na transferowane udziały. Jeżeli udziały emitowane są po
raz pierwszy, podatku nie potrąca się.
Więcej szczegółów jak również aktualizacjie przepisów na stronie www.sars.gov.za
2.2.
ZAMÓWIENIA PUBLICZNE
Zamówienia publiczne w RPA podlegają procedurom przetargowym. W większości, przetargi
są otwarte i teoretycznie nie ma ograniczeń w składaniu ofert. Przy większych przetargach
obowiązuje klauzula pre-kwalifikacji, bądź też dopuszczane są tylko te firmy, które zostały
5
już zarejestrowane i uznane przez organizatora przetargu. Należy tutaj zwrócić uwagę na
ważny element przetargów publicznych – de facto konieczności posiadania partnera objętego
tzw. „Black Economic Empowerment” (w stosowanym powszechnie skrócie: BEE). Oznacza
to wzrost gospodarczego znaczenia historycznie pokrzywdzonych grup społeczeństwa i jest
formułą, według której udziały kapitałowe firm przechodzą w ręce czarnych obywateli RPA.
W grudniu 2006 r. rząd RPA zaaprobował ostateczną wersję Kodeksu Dobrego Postępowania
(ang. Codes of Good Practice, CGP), który reguluje proces tworzenia zasad polityki BEE.
Kodeks określa przepisy dotyczące sposobu wprowadzania i realizacji strategii BEE oraz
reguluje zasady ceny każdej firmy pod względem spełnienia założeń BEE, klasyfikując
przedsiębiorstwa m. in. według kryterium struktury własności i struktury etnicznej kadry
kierowniczej firm. Program BEE ulega ciągłej aktualizacji a więcej szczegółów można
znaleźć na stonach www.thedti.gov.za
2.3.
OCHRONA WŁASNOŚCI PRZEMYSŁOWEJ
Prawo RPA zapewnia wysoki poziom ochrony własności przemysłowej i intelektualnej.
Południowo-afrykańskie patenty są przyznawane na okres 20 lat.
2.4.
ROZSTRZYGANIE SPORÓW, WINDYKACJA NALEŻNOŚCI
W razie konieczności rozstrzygnięcia sporu lub w przypadku windykacji należności,
w pierwszej kolejności zalecane jest podjęcia czynności przedsądowych. W zakresie
postępowania windykacyjnego istnieje wiele alternatywnych, pozasądowych sposobów
rozwiązywania sporów (ang. alternative dispute resolution, tzw. ADR). Tym samym, przed
przystąpieniem do jakichkolwiek kroków prawnych, warto pisemnie (za potwierdzeniem
odbioru – dla celów ewentualnego postępowania dowodowego) upomnieć dłużnika, aby
spełnił świadczenie w określonym terminie (np. dwa tygodnie od otrzymania wezwania) albo
zaproponował inny sposób spłaty (tzw. ang. letter of reminder) i podać w nim m.in.
konsekwencje prawne braku zastosowania się do ponaglenia. Jeżeli jednak zaistnieje taka
konieczność, windykacją należności pieniężnych w RPA zajmują się zarówno
wyspecjalizowane kancelarie adwokackie, jak też specjalistyczne przedsiębiorstwa
windykacyjne.
Klauzule zabezpieczające w kontrakcie. Mając na uwadze zapobieganie sytuacjom
konfliktowym, jak też wieloletnie doświadczenie Wydziału Promocji Handlu i Inwestycji
Ambasady RP w Johannesburgu, przedsiębiorcom zaleca się:
¾ sprawdzenie (przed zawarciem kontraktu) wiarygodności potencjalnego kontrahenta,
przez np.
• stronę internetową (czy wygląda profesjonalnie, rzetelnie, wiarygodnie),
• zasięgnięcie informacji wśród innych kontrahentów,
• wyciąg z rejestru sądowego,
• przy większych kontraktach – wyciąg z rejestru dłużników;
¾ sprawdzenie (przed zwarciem kontraktu) należytego umocowania przedstawiciela danego
przedsiębiorcy do dokonywania określonych czynności prawnych (pełnomocnictwo,
prokura, etc.);
¾ dokładne i precyzyjne określenie terminu, miejsca i sposobu płatności (tj. gotówka,
przelew bankowy, etc.), także przy płatnościach okresowych (np. wynagrodzenie za pracę,
raty);
¾ wskazanie konieczności wystawienia potwierdzenia odebrania płatności przez wierzyciela
(zwłaszcza przy płatnościach gotówką);
6
¾ wskazanie stopy procentowej (odsetki) na wypadek przekroczenia terminu płatności;
należy pamiętać, że ich wysokość nie może przekroczyć tzw. odsetek maksymalnych;
¾ określenie sposobu zabezpieczenia płatności (np. gwarancja bankowa, poręczenie,
weksel);
¾ wskazanie konieczności sporządzenia protokołu odbioru opisującego stan fizyczny
i prawny przedmiotu świadczenia (po odebraniu całości, a w przypadku odbioru
w częściach – po odebraniu każdej części);
¾ określenie języka roboczego;
¾ określenie sposobu rozwiązywania sporów (np. określenie jurysdykcji danego państwa,
zapis na sąd polubowny, mediacja) i prawa właściwego.
2.5.
DOSTĘP DO RYNKU
Sprawy gospodarcze państwa w aspekcie strategicznym należą do kompetencji dwóch
ministrów, na szczeblu prezydenckim, kierujących Narodową Komisją Planowania (NPC)
i urzędem kontroli, nadzoru i administracji (ME), dla zapewnienia efektywności i spójności
działań rządu. Na szczeblu wykonawczym, gospodarką zajmuje się Ministerstwo Handlu
i Przemysłu, sterowane w zakresie polityki gospodarczej przez Ministerstwo Rozwoju
Gospodarczego oraz ministerstwa m.in.: Rolnictwa, Leśnictwa i Rybołówstwa, Rozwoju
Rolnego i Reformy Rolnej, Łączności, Energii, Finansów, Budownictwa, Stosunków
Międzynarodowych i Współpracy, Górnictwa, Przedsiębiorstw Państwowych, Robót
Publicznych, Nauki i Technologii, Transportu, Turystyki, Spraw Wodnych i Ochrony
Środowiska.
W RPA działa kilka niezależnych izb handlowych i przemysłowych a wszystkie 9 prowincji
posiadają własne izby promocji handlu i inwestycji. Na szczeblu państwowym Trade and
Investment South Afrika, departament Ministerstwa Handlu i Przemysłu, ma za zadanie
promocję południowoafrykańskiego eksportu i pozyskiwanie zagranicznych i krajowych
inwestycji bezpośrednich w RPA. Procesy gospodarcze regulują prawo pracy, prawo
gospodarcze oraz ustawa o przedsiębiorstwach. Spory rozstrzygają sądy krajowe, przy
uczestnictwie wyspecjalizowanych kancelarii adwokackich.
Jak wyżej wspomniano, władze RPA realizują politykę Black Economic Empowerement wzrostu gospodarczego znaczenia historycznie pokrzywdzonych grup społeczeństwa, czego
m.in. wyrazem jest formuła, według której udziały kapitałowe firm przechodzą w ręce
czarnych obywateli RPA. W każdym przemyśle, do roku 2014, celem jest przejęcie, co
najmniej 25% udziałów kapitałowych w przedsiębiorstwach przez spółki, fundusze
powiernicze, spółdzielnie należące i zarządzane przez przedstawicieli pokrzywdzonych
dotychczas grup społeczeństwa. Uregulowania dotyczące poszczególnych sektorów są różne,
np.: w stosunku do górnictwa mowa jest o przejściu 26% udziałów kapitałowych w ciągu
10 lat. Kierownictwo przedsiębiorstw ma być stopniowo przejmowane przez czarnoskórych
obywateli RPA. Przykładowo, kluczowym celem BEE dla branży górniczej jest osiągnięcie
w ciągu 5 lat wskaźnika 40 % afrykańskiego, czarnoskórego kierownictwa. Między innymi
z tego powodu od 1996 r., ok. 1,5 mln, w większości białych, na ogół o wysokich
kwalifikacjach, obywateli RPA wyemigrowało, a z drugiej strony do RPA napłynęło kilka
milionów niewykwalifikowanych imigrantów z krajów sąsiednich. Proces ten nadal
postępuje. Przyczyniło się to do niedostatku wykwalifikowanej siły roboczej i kadry
kierowniczej
w wielu gałęziach gospodarki i postawiło rząd RPA przed koniecznością poszukiwania
nowych kadr za granicą. Rozwiązanie problemu utrudniają długotrwałe procedury uzyskania
zezwoleń na zatrudnienie.
7
Współpraca z Unią Europejską. Unia Europejska (UE) od wielu lat pozostaje głównym
partnerem handlowym RPA. Współpracę reguluje traktat TDCA (ang. The Trade
Development and Cooperation Agreement) z roku 1999. Eksport z RPA do UE i import z UE
do RPA wynosi ok. 24,9 % obrotów RPA ze światem i systematycznie maleje. Dla
porównania handel RPA z Japonią, Chinami i Indiami (aktywnie zabiegającymi o współpracę
z tym krajem), wynosi ok. 26,9% obrotów RPA i stale rośnie. Udział RPA w handlu UE
pozostaje niewielki, wynosi ok. 1,5% (17. miejsce w imporcie, 15. w eksporcie Unii).
Najważniejsze pozycje w europejskim imporcie zajmują surowce, w tym przede wszystkim
diamenty, węgiel, platyna i złota, import surowców stanowi ok. 60% całego importu UE. W
eksporcie z UE dominują przede wszystkim produkty wysoko przetworzone tj. samochody
osobowe, części do pojazdów mechanicznych, aparaty telefoniczne oraz lekarstwa. UE
pozostaje największym donorem pomocy rozwojowej na rzecz RPA, w roku 2011, UE
przeznaczyła na ten cel ok. 121 mln EUR.
Informacje o obowiązujących stawkach celnych i podatkowych uzyskać można pod
następującymi adresami:
www.tariff.co.za
www.customstariff.co.za
www.sars.gov.za
Dostęp do rynku dla polskich towarów i usług (bariery): Wejście Polski do Unii Europejskiej
i objęcie umową TDCA spowodowało, że polskie firmy nie napotykają już żadnych barier
w eksporcie do RPA, mają pełnoprawny dostęp do tego rynku i takie same warunki jak inne
firmy z UE.
Dostęp do rynku pracy - świadczenie usług i zatrudnianie polskich obywateli: możliwości
zatrudnienia w Południowej Afryce są ograniczone z powodu ogromnej rezerwy
niewykwalifikowanych i średnio-wykwalifikowanych pracowników. W związku z tym,
pozwolenia na pracę nie są zwykle wydawane osobom wykonującym zajęcia, na które jest już
dostateczna ilość pracowników lokalnych. Pracodawcy, którzy chcą sprowadzić pracowników
z zagranicy są zobowiązani do wykazania Ministerstwu Spraw Wewnętrznych (ang.
Departament of Home Affairs), że nie są w stanie pozyskać potrzebnego personelu na
lokalnym rynku pracy.
Pozytywnie rozpatrywane są podania o pozwolenie na pracę dla osób, które mogą przyczynić
się do wzbogacenia gospodarki Afryki Południowej. Ze szczególnym poparciem spotykają się
wnioski od osób o kwalifikacjach potrzebnych, niezbędnych i jednocześnie nieosiągalnych na
miejscowym rynku. Władze miejscowe popierają również wnioski o rozpoczęcie działalności
gospodarczej w Południowej Afryce przyczyniające się do: sprowadzania kapitału
zagranicznego do RPA, rozpoczęcia produkcji towarów na eksport lub tworzenia miejsc pracy
dla obywateli RPA. W chwili obecnej istnieje zapotrzebowanie na ok. 35 tysięcy
obcokrajowców, głównie: inżynierów, naukowców, nauczycieli, projektantów, lekarzy
i pielęgniarek oraz wielu fachowców z innych dziedzin. Procedura uzyskiwania pozwolenia
na pracę jest długotrwała, okres oczekiwania może wynieść nawet kilkanaście miesięcy.
Nabywanie i wynajem nieruchomości: Nie istnieją żadne ograniczenia w nabywaniu
nieruchomości przez nie-rezydentów w Afryce Południowej. Istnieją jednak procedury
i wymogi, które muszą być przestrzegane. Np.: podmioty zarejestrowane poza RPA powinny
podlegać rejestracji lokalnej. W przypadku osoby nie będącej rezydentem, która zamierza
zamieszkiwać przez dłuższy czas w Południowej Afryce, konieczne jest uzyskanie prawa
stałego pobytu.
Jedyne ograniczenie w nabywaniu przez cudzoziemców nieruchomości istnieje w odniesieniu
do finansowania zakupu. Osoba nie będąca rezydentem może uzyskać kredyt tylko do
8
wysokości 50% maksymalnej kwoty zainwestowanej w zakup nieruchomości. Pożyczki te
podlegają zatwierdzeniu przez Reserve Bank SARB. Przekazy pieniężne podlegają kontroli
określonej przepisami ustawy Financial Intelligence Centre Act (FICA), co gwarantuje, że
wszystkie osoby biorące udział w transakcjach finansowych ujawniają swoje dane osobowe.
W trakcie zakupu nieruchomości, kupujący pokrywa opłaty transakcyjne (od 0 do 8%
w zależności od ceny zakupu). Środki ze sprzedaży nieruchomości mogą być transferowane
wraz z zyskiem z odsprzedaży nieruchomości pod warunkiem, że tytuł własności
nieruchomości został zatwierdzony, jako „nie-rezydent”. W razie zbycia nieruchomości nierezydent jest zobowiązany do zapłaty podatku od zysków kapitałowych (CGT) . Dochody
z najmu z nieruchomości nabytej w RPA przez nie-rezydenta podlegają opodatkowaniu
podatkiem dochodowym, właściciel powinien się zarejestrować jako podatnik Południowej
Afryki.
3.
PRZEDSIĘWZIĘCIA TARGOWO – WYSTAWIENNICZE
Nazwa targów
Branża
Miejsce i czas
Oil & Gas Africa
chemiczna
Cape Town 10 -14.03.2012
Fish Marine
rybołówstwo
Cape Town 13-14.03.2012
Power & Electricity World energetyczna
Africa
Rand Show
konsumpcyjne
Johannesburg 26-29.03.2012
Saitex
wielobranżowe
Johannesburg 15 - 17.07.2012
Africa Big 7
żywnościowa
Johannesburg 15 - 17.07.2012
Interbuild
budowlana
Johannesburg 15 - 18.08.2012
ElectraMining
górniczo-energetyczna
Johannesburg 10 - 14.09.2012
Aerospace & Defence
obronna
Pretoria
19 - 23.09.2012
Appareal, Textile, Footwear
Odzieżowo-obuwnicze
Cape Town
21 - 23.11.2012
Johannesburg 6.04 – 15.04.2012
4.
WAŻNE ADRESY I LINKI
4.1.
AMBASADA RP I POZOSTAŁE PLACÓWKI DYPLOMATYCZNE
Wydział Promocji Handlu i Inwestycji w Johannesburgu
Ambasady RP w Pretorii, RPA
P.O. Box 1547
Houghton 2041
Republic of South Africa
Tel.:+27-11-788-6597
fax: +27-11-442-5375
www.johannesburg.trade.gov.pl
e-mail: [email protected]
9
Ambasada Rzeczypospolitej Polskiej w Republice Południowej Afryki
14 Amos Street,
Colbyn 0083,
Pretoria
Republic of South Africa
Adres pocztowy:
P.O. Box 12277,
Queenswood 0121,
Pretoria, RPA
Tel.: (+27 12) 430 2621
Fax: (+27 12) 430 2608;
www.pretoria.polemb.net
e-mail: [email protected]
Wydział Konsularny Ambasada RP w Pretorii
14 Amos Street,
Colbyn 0083,
Pretoria
Republic of South Africa
Adres pocztowy:
P.O. Box 12277,
Queenswood 0121,
Pretoria, RPA
Telefon dyżurny (w godz. 16.15-8.15) : (+27 12) 430 26 21
Telefon dyżurny (Konsul): + 27 83 449 34 89
e-mail: [email protected]
4.2.
PODMIOTY LOKALNE
Ministerstwo Handlu i Przemysłu (ang. The Department of Trade and Industry)
The DTI Campus
77 Meintjies Street
Pretoria 0002, South Africa
Tel.: (0861) 843384
Fax: (0861) 843888
Web: www.dti.gov.za
Ministerstwo Zasobów Naturalnych i Energetyki (ang. The Department of Minerals and
Energy)
Mineralia Centre
234 Visagie Street
Pretoria 0002, South Africa
Tel.: +27 12 317 8000
Fax: +27 12 320 4327
Web: www.dme.gov.za
Ministerstwo Rolnictwa, Leśnictwa i Rybołówstwa (ang. Department of Agriculture, Forestry
& Fisheries)
Private Bag x250
Pretoria 0001, South Africa
Tel.: +27 12 319 6000
Web: www.daff.gov.za
10
Ministerstwo Ochrony Środowiska i Turystyki (ang. Department of Environmental Affairs
and Tourism)
Private Bag X447
Pretoria 0001, South Africa
Tel.: +27 12 310 3911
Web: www.environment.gov.za
Agencja Promocji Inwestycji Miasta Durban - DIPA
Tel.: +27 (31) 336-2540
Fax: +27 (31) 336-2641
E-mail: [email protected]
Web: www.dipa.co.za
Agencja ds. Promocji Inwestycji i Handlu Wschodniej Prowincji Przylądkowej - ECDC
Tel.: +27 (43) 704-5600
Fax: +27 (43) 704-5700
E-mail: [email protected]
Web: www.ecdc.co.za
Korporacja Rozwoju Prowincji Wolnego Państwa - FDC
Tel.: +27 (51) 400-0800
Fax: +27 (51) 447-0929
E-mail: [email protected]
Web: www.fdc.co.za
Agencja Rozwoju Ekonomicznego Prowincji Gauteng – GEDA
Tel.: +27 (11) 833-8750
Fax: +27 (11) 833-8930
E-mail: [email protected]
Web: www.geda.co.za
Inwestycji Prowincji Północno-Zachodniej – ang. Invest North West Agency
Tel.: +27 (0) 14-594-2570
Fax: +27 (0) 14-594-2575/6
E-mail: [email protected]
Web: www.inw.org.za
Agencja Rozwoju Johannesburga - JDA
Tel.: +27 (11) 688-7851
Fax: +27 (11) 688-7899
E- mail: [email protected]
Web: www.jda.co.za
Agencja Handlu i Inwestycji Prowincji Limpopo – ang. Limpopo Trade & Investment Agency
Tel.: +27 (15) -295-5171
Fax: +27 (15) 295-5179
E-mail: [email protected]
Web: www.til.co.za
Agencja Rozwoju Ekonomicznego Prowincji Mpumalanga - MEGA
Tel.: +27 (11) 440-5757
Fax: +27 (11) 440-5745
E-mail: [email protected]
Web: www.mega.gov.za
Agencja Handlu i Inwestycji Prowincji KwaZulu-Natal - TIKZN
Tel.: +27 (31) 368-9600/7050
Fax: +27 (31) 368-5888
E-mail: [email protected]
Web: www.tikzn.co.za
Agencja Promocji Inwestycji i Handlu Zachodniej Prowincji Przylądkowej - WESGRO
Tel.: +27 (21) 487-8600
Fax: +27 (21) 487-8700
E-mail: [email protected]
Web: www.wesgro.co.za
Johannesburg Chamber of Commerce and Industry
Tel: +27 (11) 726-5300
Fax: +27 (11) 482-2000
E-mail: [email protected]
www.jcci.co.za
11
Cape Chamber of Commerce
Tel: +27 (21) 402-4300
E-mail: [email protected]
Fax: +27 (21) 402-4302
www.capechamber.com
Business Day: www.businessday.co.za
Business Report: www.businessreport.co.za
12