Przeczytaj fragment

Wstęp
Edukacja małego dziecka od niepamiętnych czasów łączyła pokolenia i otwierała granice. Dylematy, które stawały się motorem postępu pedagogicznego, inspirujące lub kontrowersyjne poczynania – w konsekwencji budujące nowe systemy
i rozwiązania metodyczne, skupiały wokół procesu kształcenia wielkich pedagogów, ludzi nauki, twórczych praktyków, przedstawicieli organów prowadzących
i nadzorujących placówki oświatowe oraz rodziców.
W obecnych czasach niewiele się zmieniło. Kwestia wysokiej jakości edukacji
małego dziecka jest ogniwem jednoczącym ludzi i ich zainteresowania, niezależnie od płci, pochodzenia, czasów i kraju, w jakim żyją. „Chodzi o to – jak
stwierdza J. Bałachowicz – aby edukacja od początku była wielokierunkowym,
bogatym w treści, całościowym systemem wspomagania dziecka w uczeniu się
i samowychowaniu, tworzeniu jego intymnych relacji z kulturą, systemem kształtowania jego osobowych i społecznych kompetencji, umożliwiających twórcze
przystosowanie się do zmieniającej się rzeczywistości”1.
Niniejsza monografia jest opracowaniem na temat stanu i istoty współczesnej edukacji przedszkolnej w kontekście przemian kulturowych w Europie i na
świecie. Autorzy koncentrują swoje rozważania wokół kilku obszarów: dziecka
i przedszkola we współczesności oraz w tradycji, roli, pozycji zawodowej i znaczenia osoby nauczyciela małego dziecka w Europie oraz metodycznych i organizacyjnych rozwiązań w zakresie edukacji wieku dziecięcego. W książce wyodrębniono trzy części:
Cześć pierwsza nosi tytuł Dziecko w przedszkolu – między tradycją a współczesnością. Znajdują się w niej trzy wypowiedzi autorskie dotyczące dziecka, jego
potrzeb rozwojowych oraz placówek przedszkolnych, które były i są miejscem
J. Bałachowicz, Wczesna edukacja dziecka – problemy teoretyczne i praktyczne, [w:] J. Bałachowicz, A. Kowalska (red.), Wczesna edukacja dziecka. Stan obecny, perspektywy, potrzeby, Wydawnictwo WSP TWP, Warszawa 2006, s. 14.
1 10
Wstęp
wspierania procesu indywidualizacji i socjalizacji. Monografię otwiera opracowanie Teresy Parczewskiej pt. Być wrażliwym na potrzeby dziecka… Autorka
podejmuje tu problem zaspokajania potrzeb małych dzieci w ośrodkach przedszkolnych i szkolnych, podkreśla, że uwaga badaczy skierowana jest współcześ­
nie raczej na kwestie związane z zaspokojeniem potrzeb biologicznych dzieci,
a w codziennym życiu nader często kultywowanie wartości zastępuje spełnianie materialnych, a nie rzeczywistych pragnień i potrzeb dziecka. W opracowaniu scharakteryzowano model francuski, który może stanowić dobry przykład
zaspokajania potrzeb dziecka w praktyce edukacyjnej. Tekst Barbary BilewiczKuźni poświęcony jest analizie edukacji przedszkolnej w odniesieniu do osoby
twórcy wychowania przedszkolnego, zwanego ojcem i prorokiem nowożytnego
wychowania – Fryderyka Fröbla. Opracowanie podejmuje kwestie życia, postawy, filozofii i programu edukacyjnego Fröbla, którego poglądy i praca szybko
zyskały uznanie w Polsce i na świecie, stając się podstawą organizacji wychowania przedszkolnego w zinstytucjonalizowanej formie. Opracowanie Małgorzaty Centner-Guz koncentruje się wokół problemu postrzegania społecznego
przedszkola, które może być determinowane przez nazwę współczesnej placówki
niepublicznej. Jak wskazuje Autorka, nazwy własne, podobnie jak inne kategorie
językowe, biorą udział w budowaniu obrazu świata oraz dokonują oceny i wartościowania rozmaitych zjawisk za sprawą związanych z nimi konotacji, a więc treści nabytych w czasie ich funkcjonowania. Nazwy przedszkoli powinny kojarzyć
się z miejscem rozwoju i edukacji małego dziecka oraz wiązać się z pozytywnym
obrazem dziecka i dzieciństwa. Analizy poczynione przez Autorkę ukazują, że
wartości ujawniające się w akcie nominacji placówek niepublicznych odnoszą się
w głównej mierze do pojęć związanych ze stanem dzieciństwa.
Druga część monografii o tytule Nauczyciel europejski obejmuje trzy autorskie opracowania. Beata Papuda wskazuje na podobieństwa i różnice w zakresie percepcji osoby nauczyciela i warunków jego pracy na przykładzie sytuacji
nauczycieli przedszkolnych w Wielkiej Brytanii, Holandii, Finlandii. Autorka
dochodzi do konkluzji, że na postrzeganie jego zawodu i statusu duży wpływ
mają obiektywne okoliczności, takie jak opinia społeczna, rozwiązania polityczne, uwarunkowania kulturowe i środowiskowe. Magdalena Grochowalska
przedstawia aspekty funkcjonowania nauczyciela w edukacji przedszkolnej jako
człowieka, który organizuje uczenie się dzieci i młodzieży oraz jako osobę, która
także sama się uczy. Autorka wykazuje, że nauczyciel w roli zawodowej działa
w dwóch integralnych perspektywach: bezpośrednio w kontakcie z dzieckiem,
organizując mu środowisko uczenia się, oraz w drugiej przestrzeni jako profesjonalista, reprezentujący grupę innych nauczycieli i współdziałający z nimi. Opracowanie Iwony Zwierzchowskiej zostało poświęcone analizie wyników badań
przeprowadzonych wśród nauczycieli przedszkoli, dotyczących ich opinii i refleksji na temat realizowanej reformy oświatowej. Stanowisko nauczycieli wobec
11
Wstęp
zachodzących zmian, ocena ich zasadności, problemy związane z dostosowaniem
procesu edukacyjnego do założeń nowej podstawy programowej czy oczekiwane
rodzaje wsparcia w związku z realizacją reformy to najistotniejsze kwestie, na
które zwrócono uwagę w kontekście aktualnego stanu edukacji przedszkolnej.
Trzecia część pracy pt. Metodyczne i organizacyjne rozwiązania w zakresie
edukacji małego dziecka zawiera cztery teksty dotyczące propozycji praktycznych. Agata Jacewicz opisuje metody pracy edukacyjnej w przedszkolu. Autorka przedstawia klasyfikację metod W. Okonia i M. Kwiatowskiej, akcentując
znaczenie metod aktywizujących oraz działań wspierających aktywność dzieci:
gier, zadań stawianych dzieciom, metody projektów i projektowania szans edukacyjnych. Podkreśla ważne zadania współczesnego przedszkola, które powinno
stworzyć odpowiednie warunki do pracy nad indywidualnym rozwojem każdego
dziecka. Janina Uszyńska-Jarmoc w artykule Czego może nauczyć nas Reggio
Emilia? opisuje charakter edukacyjny, filozofię i rozwiązania praktyczne regionu
Reggio Emilia we Włoszech. Autorka przedstawia obraz dziecka, rolę rodziców,
przestrzeni, relacje między dziećmi i interakcje w ramach systemu. W drugim
swym artykule Teresa Parczewska charakteryzuje metodę zuchową autorstwa
Aleksandra Kamińskiego. Intencją opracowania jest przypomnienie historii i tradycji metody zuchowej, wykazanie korzyści płynących z jej wykorzystania oraz
zachęcenie nauczycieli do stosowania jej w praktyce pedagogicznej. Ostatni tekst,
opracowany przez Dorotę Kamińską, przedstawia narzędzia myślowe TOC2, które stanowią propozycję innowacyjnych, praktykowanych obecnie w wielu krajach
świata strategii rozwiązywania problemów. Rozwiązywanie zadań umysłowych
przy pomocy opisanych technik to sposób na rozwijanie u dzieci umiejętności
samodzielnego myślenia i efektywnego uczenia się.
Zebrane wypowiedzi naukowców i praktyków utrzymane są w klimacie porównawczej refleksji, prowadzącej do twórczych konkluzji. Mamy nadzieję, że
zaprezentowane teksty będą zachęcać do dalszych poszukiwań teoretycznych
i praktycznych, inspirować do twórczych działań, będą źródłem informacji i motorem aktywności dla nauczycieli.
Pragniemy zaznaczyć, że zebrane w publikacji artykuły są opracowaniami
autorskimi i poza podrozdziałami przygotowanymi przez redaktorów niniejszej
publikacji nie oddają ich osobistych opinii. Żywimy nadzieję, że publikacja przyczyni się do wzbogacenia wiedzy i będzie stanowiła inspirację dla czytelników.
Teresa Parczewska
Barbara Bilewicz-Kuźnia
TOC, czyli: Theory of Constraints – Teoria ograniczeń.
2