1 STRUKTURA, ZADANIA I KOMPETENCJE ORGANÓW

Transkrypt

Dr hab. Mieczysław Miazga, profesor WSPA - Samorząd terytorialny i społeczności lokalne (konspekt wykładu - część III)
STRUKTURA, ZADANIA I KOMPETENCJE ORGANÓW SAMORZĄDU
TERYTORIALNEGO
Znaczenie zakresu zadań jako elementu decydującego o wielkości i kształcie aparatu
wykonawczego gminy, powiatu i samorządowego województwa
Problemy terminologiczne w literaturze i ustawodawstwie
Próba uporządkowania pojęć - Prof. Z. Leoński:
Zadania - gdy ustawodawca wskazuje w sposób ogólny na cele, które samorząd ma w swej
działalności osiągnąć
Sprawy - gdy ustawodawca konkretyzuje te zadania
Kompetencje - zespół praw i obowiązków organu, obejmujący formy prawne działania,
głównie o charakterze władczym
STRUKTURA I KOMPETENCJE SAMORZĄDU GMINNEGO
Zasada pomocniczości jako podstawa podziału kompetencji
Zadania własne gminy (wg art. 7 ustawy o samorządzie gminnym) dotyczące spraw:

ładu przestrzennego, gospodarki nieruchomościami, ochrony środowiska i przyrody oraz
gospodarki wodnej,

gminnych dróg, ulic, mostów, placów oraz organizacji ruchu drogowego,

wodociągów i zaopatrzenia w wodę, kanalizacji, usuwania i oczyszczania ścieków
komunalnych, utrzymania czystości i porządku oraz urządzeń sanitarnych, wysypisk i
unieszkodliwiania odpadów komunalnych, zaopatrzenia w energię elektryczną i cieplną
oraz gaz,

lokalnego transportu zbiorowego,

ochrony zdrowia,

pomocy społecznej, w tym ośrodków i zakładów opiekuńczych,
gminnego budownictwa mieszkaniowego,

edukacji publicznej,

kultury, w tym bibliotek gminnych i innych instytucji kultury oraz ochrony zabytków i
opieki nad zabytkami,
kultury fizycznej i turystyki, w tym terenów rekreacyjnych i urządzeń sportowych,

targowisk i hal targowych,

zieleni gminnej i zadrzewień,

cmentarzy gminnych,

porządku publicznego i bezpieczeństwa obywateli oraz ochrony przeciwpożarowej i
przeciwpowodziowej, w tym wyposażenia i utrzymania gminnego magazynu
przeciwpowodziowego,

utrzymania gminnych obiektów i urządzeń użyteczności publicznej oraz obiektów
administracyjnych,

polityki prorodzinnej, w tym zapewnienia kobietom w ciąży opieki socjalnej, medycznej
i prawnej,

wspierania i upowszechniania idei samorządowej,

promocji gminy,
1

współpracy z organizacjami pozarządowymi,
współpracy ze społecznościami lokalnymi i regionalnymi innych państw.
Zadania gminy zgrupowane w kategorie spraw:
planowania przestrzennego, gospodarki nieruchomościami oraz ochrony środowiska,

infrastruktury i urządzeń gminnych oraz zaopatrzenia w energię i gaz,

ochrony zdrowia, pomocy społecznej i polityki prorodzinnej,

edukacji publicznej i kultury,

porządku publicznego i bezpieczeństwa mieszkańców

upowszechniania idei samorządowej, współpracy oraz promocji gminy

Zadania zlecone z zakresu administracji rządowej
na podstawie ustaw

na podstawie porozumienia z organami administracji rządowej

Rozstrzygnięcia stanowiące o podmiotowości mieszkańców:
poprzez wybory

za pośrednictwem organów gminy

w formie demokracji bezpośredniej

(referendum gminne i konsultacje)
Sprawy stanowiące przedmiot konsultacji:
tworzenie, łączenie, dzielenie i znoszenie gmin

oraz ustalenie ich granic
nadanie gminie lub miejscowości statusu miasta

i ustalanie jego granic
ustalenie i zmiana nazwy gminy oraz siedziby ich władz

Organy gminy - rada gminy i wójt
(burmistrz, prezydent miasta) - wybierani w wyborach bezpośrednich i powszechnych
Komisje stałe i doraźne
Komisja rewizyjna
Sesje rady gminy
WÓJT JAKO ORGAN GMINY
Wójt nie może łączyć swojej funkcji z:
►
funkcją wójta lub jego zastępcy w innej gminie,
►
członkostwem w organach jednostek samorządu terytorialnego,
zatrudnieniem w administracji rządowej,
►
mandatem posła lub senatora.
►
Liczba zastępców wójta - nie większa niż:
jeden w gminach do 20 tys. mieszkańców
►
dwóch w gminach do 100 tys. mieszkańców
►
trzech w gminach do 200 tys. mieszkańców
►
►
czterech w gminach powyżej 200 tys. mieszkańców
2
Zadania wójta - zgodnie z art. 30 ust. 2 u.s.g.:
►
►
►
►
►
przygotowywanie projektów uchwał rady
określanie sposobu wykonywania tych uchwał
gospodarowanie mieniem komunalnym,
wykonywanie budżetu
zatrudnianie i zwalnianie kierowników gminnych jednostek organizacyjnych.
STRUKTURA I KOMPETENCJE SAMORZĄDU GMINNEGO
► Urząd gminy – jako zaplecze wójta
► Decyzje z zakresu administracji publicznej
► Kwestia gmin specjalnych
► Tworzenie stowarzyszeń, związków
i porozumień międzygminnych
Prawa wyborcze do rad gminy:
czynne i bierne
Osoby nie mające biernego prawa wyborczego:
karane za przestępstwo umyślne ścigane
►
z oskarżenia publicznego
wobec których wydano prawomocny wyrok warunkowo zawieszający postępowanie karne
►
w sprawie popełnienia przestępstwa umyślnego ściganego z oskarżenia publicznego
Obwody głosowania (stały obwód głosowania
obejmuje 500-3000 mieszkańców)
WYBRANE ZADANIA GMINY - planowanie i zagospodarowanie przestrzenne
►
►
►
►
►
►
Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy
oraz miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego
Rola rady gminy i wójta w kształtowaniu przestrzeni
Komisje urbanistyczno-architektoniczne
jako organy doradcze
Uzgodnienie z wojewodą - w zakresie zgodności z ustaleniami zawartymi w planie
wojewódzkim
Podmioty opiniujące projekt studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania
przestrzennego gminy:
starosta powiatowy
sąsiednie gminy
3
►
►
►
►
►
►
►
wojewódzki konserwator zabytków
właściwe organy wojskowe
dyrektor urzędu morskiego
organ urzędu górniczego
organu administracji geologicznej
minister właściwy do spraw zdrowia
dyrektor regionalnego zarządu gospodarki wodnej
Wójt (burmistrz, prezydent miasta) – jako gospodarz projektu wprowadzający zmiany i
przedstawiający projekt studium radzie gminy (wraz z listą uwag nie uwzględnionych) oraz
wojewodzie
►
Sporządzanie projektu planu miejscowego - niezbędne analizy, opracowanie prognozy
skutków finansowych
►
Uzgodnienia z marszałkiem województwa decyzji
w sprawach lokalizacji tzw. inwestycji celu publicznego
►
Uzyskanie zgody na zmianę przeznaczenia gruntów rolnych i leśnych na cele nierolnicze i
nieleśne
►
Wymóg sporządzenia prognozy oddziaływania
na środowisko
WYBRANE ZADANIA GMINY - pomoc społeczna
Wspieranie osób i rodzin w umożliwieniu im życia w warunkach odpowiadających ludzkiej
godności – jako zadanie gminy
Rola rady gminy oraz wójta (burmistrza, prezydenta miasta)
w sferze pomocy społecznej
Gminna strategia rozwiązywania problemów społecznych
i tworzenie gminnego systemu profilaktyki i opieki nad dziećmi
i rodziną
Możliwość zlecania zadań z zakresu pomocy społecznej:
► organizacjom pozarządowym,
► osobom prawnym i jednostkom organizacyjnym działającym
na podstawie przepisów o stosunkach państwa i Kościoła katolickiego oraz innych
kościołów i związków wyznaniowych
WYBRANE ZADANIA GMINY - polityka energetyczna
►
Udział rady gminy w planowaniu i organizacji zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i
paliwa gazowe - na podstawie Prawa energetycznego
Kompetencja rady gminy – uchwalanie założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię i
►
gaz
Kompetencje wójta (burmistrza, prezydenta miasta) - opracowanie projektu założeń do
►
planu zaopatrzenia w ciepło, energię i gaz
Wymóg opiniowania projektu przez samorząd województwa
►
oraz przez wojewodę
Zawartość projektu założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię i gaz:
4
►
►
►
►
propozycje w zakresie rozwoju i modernizacji z uzasadnieniem ekonomicznym,
propozycje w zakresie wykorzystania odnawialnych źródeł energii,
harmonogram realizacji,
przewidywane koszty i źródło finansowania
JEDNOSTKI POMOCNICZE W GMINIE
Sołectwa w gminach wiejskich
►
Dzielnice i osiedla w miastach
►
Tworzenie przez radę gminy w drodze uchwały - po przeprowadzeniu konsultacji bądź z
inicjatywy mieszkańców
Zakres działania sołectwa (dzielnicy lub osiedla) określony w statucie przez radę gminy

Zebranie wiejskie – organem uchwałodawczym w sołectwie
Sołtys - organem wykonawczym wspomaganym przez radę sołecką

W dzielnicy lub osiedlu
organem uchwałodawczym - rada pochodząca z wyborów
organem wykonawczym – zarząd z przewodniczącym

Dwojakie możliwości ukształtowania struktury osiedla:
opartej na systemie przedstawicielskim - jak w dzielnicy
►
opartej na demokracji bezpośredniej - jak sołectwie
►
Udział w życiu publicznym sołectwa:
reprezentowanie interesów społeczności sołeckiej
►
organizowanie zbiorowej działalności mieszkańców
►
Zadania jednostek pomocniczych:
podejmowanie uchwał
►
opiniowanie
►
uczestnictwo w organizowaniu konsultacji
►
występowanie z wnioskami do rady gminnej
►
współpraca z radnymi
►
współpraca z komisjami rady gminnej
►
udział w postępowaniu administracyjnym za zasadach ustalonych dla organizacji
►
społecznych
Nieposiadanie osobowości prawnej, ale istotny udział w procesach decyzyjnych
►
►
Nadzór rady i kontrolowanie przez wójta zgodności działania
z obowiązującym prawem. Środki nadzorcze:
zawieszenie uchwał zebrania wiejskiego
zawieszenie w czynnościach sołtysa i członków rady sołeckiej
do czasu wydania decyzji przez radę
5
STRUKTURA I KOMPETENCJE SAMORZĄDU POWIATOWEGO
Samorząd powiatowy – podstawą zasada pomocniczości i nienaruszania samodzielności
gminy
►
►
►
►
►
►
►
Powiat - wspólnota samorządowa i odpowiednie terytorium
Posiadanie osobowości prawnej
Ochrona sądowa samodzielności powiatu
Tworzenie, łączenie, dzielenie i znoszenie powiatów - przez Radę Ministrów w drodze
rozporządzenia
Organy powiatu: rada i zarząd powiatu
Rada powiatu – organ stanowiący i kontrolny
Referendum w powiecie
Uchwały rady powiatu i zarządu powiatu
Przewodniczący rady – jako organizator jej pracy i prowadzący jej obrady
Komisja rewizyjna oraz komisje stałe i doraźne
Rola radnych powiatu
Zadania zarządu powiatu jako organu wykonawczego powiatu :
przygotowywanie projektów uchwał rady
wykonywanie tych uchwał
gospodarowanie mieniem powiatu
wykonywanie budżetu powiatu
zatrudnianie i zwalnianie kierowników jednostek organizacyjnych powiatu
►
►
►
►
►
►
►
►
►
►
►
►
Starosta - organ wykonawczy samorządu powiatu
(wybierany przez radę powiatu)
przewodniczący zarządu powiatu
kierownik starostwa
zwierzchnik kierowników jednostek organizacyjnych powiatu oraz służb, inspekcji i straży
kierujący bieżącymi sprawami
reprezentujący powiat na zewnątrz
Niezbędne czynności starosty w tzw. sprawach niecierpiących zwłoki
Funkcjonowanie starostwa powiatowego
Rola skarbnika i sekretarza powiatu
Upoważnienia starosty do wydawania decyzji
w jego imieniu - dekoncentracja wewnętrzna
6
KOMPETENCJE POWIATU
Zadania publiczne powiatu o charakterze ponadgminnym w zakresie:
edukacji publicznej (na poziomie średnim),
►
promocji i ochrony zdrowia,
►
pomocy społecznej,
►
polityki prorodzinnej,
►
wspierania osób niepełnosprawnych,
►
transportu zbiorowego i dróg publicznych,
►
kultury oraz ochrony zabytków i opieki nad zabytkami,
►
kultury fizycznej i turystyki,
►
geodezji, kartografii i katastru,
►
gospodarki nieruchomościami,
►
administracji architektoniczno-budowlanej,
►
gospodarki wodnej,
►
►
ochrony środowiska i przyrody,
rolnictwa, leśnictwa i rybactwa śródlądowego,
►
porządku publicznego i bezpieczeństwa obywateli,
►
ochrony przeciwpowodziowej, przeciwpożarowej
►
i zapobiegania innym nadzwyczajnym zagrożeniom życia
i zdrowia ludzi oraz środowiska,
przeciwdziałania bezrobociu oraz aktywizacji lokalnego rynku pracy,
►
ochrony praw konsumenta,
►
utrzymania powiatowych obiektów i urządzeń użyteczności publicznej oraz obiektów
►
administracyjnych,
obronności,
►
promocji powiatu,
►
współpracy z organizacjami pozarządowymi.
►
Szczególne znaczenie niektórych zadań (z zakresu administracji architektonicznobudowlanej oraz zwalczania bezrobocia)
Samorząd powiatu i powiatowy urząd pracy jako inicjatorzy działań na rzecz aktywizacji
bezrobotnych
Możliwość zlecenia realizacji zadań z zakresu promocji zatrudnienia i aktywności
zawodowej następującym podmiotom:
► jednostkom samorządu terytorialnego
► organizacjom pozarządowym statutowo zajmującym się problematyką rynku pracy
► związkom zawodowym
► organizacjom pracodawców
► instytucjom szkoleniowym
► agencjom zatrudnienia
7
►
►
►
Urzędy powiatowe – jako aparat wspomagający starostę
w wykonywaniu funkcji organu samorządu powiatowego
Zwierzchnictwo starosty w odniesieniu do powiatowych służb, inspekcji i straży
Koordynujące funkcje starosty w sytuacjach szczególnych
Nadzór nad samorządem powiatowym
Związki powiatów
Zgromadzenie związku – organem stanowiącym i kontrolnym

Zarząd organem wykonawczym

Zadania związku, struktura, zakres i tryb działania określone w statucie

Uchwalanie planu finansowego przez zgromadzenie związku

Miasta na prawach powiatu
(prawa przysługujące miastom, które w dniu 31 grudnia 1998 r. miały więcej niż 100 tys.
mieszkańców, a także miastom, które z tym dniem przestały być siedzibami wojewodów)
Władze - rada miasta i prezydent miasta
8