TRAKTAT ANDREA POZZO "PERSPECTIVA PICTORUM ET

TRAKTAT ANDREA POZZO "PERSPECTIVA PICTORUM ET

Antonina Z,ĘBA
PolitechnikaSląska
Ierry CZAJOR
Pracownia Konserw'acji Zabytkow Sznrki Opole
Z CYKLU
z Z ZABre,J PERSPEKTYWY
TRAKTAT ANDREA POZZO "PERSPECTIVA PICTORUM ET
ARCHITECTORUM..'' JAKO l\owoCZESNY PODRĘCZNIK
DLA BARoKowYCH
I(WADRATURZYSTÓw'
WPROWADZENM
Kwadraturzysta2. artysta lub rzemieślnikuprawiający zawod, o ktorym juz
dzisiaj zapomniano. Zrodła niemieckojęzycznepodają nazwę kwadraturzystajako
synonim ma|arza architektury [4/s 540]. Zabes jego działaruai umiejętnoŚci nie są
wyraźnie określone. Wiadomo, że wykonywał samodzielnie kwadratury' lub
wspołpracowałprzy ich wykonywaniu. Mariusz KARPOWICZ pisze, Że twÓrca
barokowychfreskowma dwa oblicza[6/s65]:
- ,, to matematyk quadratulysta, łvyh.eślajqcy
przy ekierce złudnąarchitehurę,
- to spontaniczlly malarz, budujący obraz kolorem,,.
Zachowały się umowy na wykonanie ''kwadratury na sklepieniu'', jak w
przypadku malowidła w kościele uniwersyteckim we Wrocławiu [5/s.39],
potwierdzające podział na dwie specjalności (geometryczną i malarską),
zaproponowany przez KARPOWICZA. Prace konserwatorskie prowadzone we
wrocławskim kościele nie wykazĄ obecnościna sklepieniu partii malarskich
wykonywanych przez dwie osobyo.
Arrykuł jest rezszerzeniem referatu rt1'gloszonegona II ogolnopolskim Seminarium |,Iowoczesne
I,IauczanieGeometrii i Gra,fikiInĘnierskiej,,|Vistą,98,,.
Autorzy przyjęli polską pisownię słorvkrvadraturzystai lovadratura.
Klvadratura . malorvidłoiluzjonistyczno.architektonicznelve wnętrzu architektonicznym.
Krvadraturą b1.rva tei czasem nazy.l\'ana technika trvorzenia ryykreso\ł' perspektywicznych do
obrazÓrv iluzjonistyczno.architektonicznych[l2lt.7ls.5|] oraz siec Ze sznura, prą.pomocy ktÓrej
rzutowano perspektyrvę kolinearną fikqjnej architektury na zakrryw.ione powierzchnie sklepieri
[3/s.210].
Za informację tę autorzy dziękują konsenvatorom lvrocłarvskich malowidel Jakubowi
KAIvM<OWSKIEMU
i Jackorvi KOBIELI.
37-
We \\.nętrzu rvrocławskim prawdopodobnie kwadraturzysta Joseph RECKHIAS
zajmorr.ałsię tylko pracami pomocniczymi'. Historycy sztuki zwracają uwagę na
znaczerue zagadnien perspektywicznych dla malowidet iluzjonistyczno
architekronicznych. ,,Podstav,ąquadratury byłagłębokawiedza geometryczna - trzeba
byto bay,'iemtak wylłreśIicsrąfikcyjttą budowlę, by dawąta najsilniejsze z możIiłvych
zhtdze rzecz}lyistości,,[6/s63]. Wykres perspektywiczny będący szkicem do
kwadrarur jest zatem na pewno nxtiązanyz zawodem kwadraturzysty:Kwadraturzysta
był uięc artystą lub rzemieślnikiem, ktory umiał konstruowac wykresy
perspekrywiczneoraz przenosicje na Ściany i sklepienia.Wiedzę na temat perspektywy
kwadrarurryścizdobywali na drodze:
a) praklr'ki zarł,odoweju mistrzow,
b) studiow traktatowperspektyvicznych.
Za historykami sztuki mozemy powiedziec' ie ,PoZZo był naJwięks4lm
mistrzeln quadratury - geomer!^cznejtechniki ukazywania skrotow perspektywiczłtych.
Za jej pomocą uryskiwat impolltiące efekty iluzjonizmu ąrchitehonicznego, niejako
poszer:cjqc środkamimalarskimi realną przestrzen wnętrza budowli,, f|flt.7/s.5l).
Inspirulącarola PoZZo w tlvorzeniu specyficznegokierunku poznobarokowej sztuki
wiąze sięjednak przede wszy.stkimz metodą jaką zastosowałdo propagowania sauki
,,na większą chvl,ałę
Boga,,. Metoda ta polegałana kształceniuuczniow,
tworzonej
ktorzy pomagali mistrzowi tworzyc wielkie dzida. Następnie oni sami tworzyli
podobne dzieła kształcąc srvoich uczniowu. Elementem pośredniczacymw tym
procesie by'łtraktat PoZZo Perspectiva pictoł.umet architectorum Andrea Putei e
Societate lesu. Pąrs prima. (Pąrs secunda) In qua docetus modus expeditissimus
delineatdi optice omnia que ad Architectura,wydanyw Rzymie (tom I -1693 r. itom
Historycy sztuki postrzegają
II -l700 r.) W XWII w zyskałon ogrornnąpopularnośc.
traktat jako źrodło wiedzy perspektywicznej otaz wzornik architektoniczny.
Przedmiotem rozważanw artykulejest wyłącznieocenatraktatujako podręcznika do
nauki perspektinvy
STA}I BADAIY
Interesującynas traktat był wielokrotnie opisywany w polskich publikacjach
naukorrych uwzglęniających badania zagraruczne. Zastosowane w nim metody
doczekĄ się roznej oceny. Zacytujmyniektore:
|.Ierry KOWALCZYK (historyk sztuki) ocenia wykładPoZZo jako metodyczny
podręcznikgeometrii[9/s.|62],
(historyk sztuki) twierdzi, Ża traktat jest
2. Dorota FOLGA-JANUSZEWSKA
,,podstntowaniemustalełi
terlreĘkowi praktykow z WI i XVII w.,, f3ls.203),
3. Kazimlerz BARTEL [l/s.5a8 - 552] docenia wartośćartystycznąrysunkow
PoZZo,
ale jako geometrę ocenia go krytycznie. Zwraca uwagę na
kompilacyjny charakter dzieła.określaelipsy PoZZo jako ,,Iiniebardzo dalekie
od w,łaścM
e8o kształtu,,LI lt.Iv 5 52].
By.c moze zajmował się pr4.gotolvaniem szkicu perspekqwvicznegoi szablonu do malorvideł
rryko nanl -ch p rzez Johana Mi chaeIa ROTTMAYRA.
Pr4.kladem mogą byc działająq.m. in. na Sląsku Krzysztof TAUSCH (uczeri Pozzo)
uczen Jan KIJBEN.
-38
oraz jego
Rys.l Elipsy krytykowane przez K. BARTLA. A.POZZO
architectontm ... tom I / fig. l8
Perspectiva pictorum et
Fak1, Że dzieło ma charakter kompilacyjny, kuize postawic pytanie jej
o
poziom.
Zdaruem autorÓw kompilacja ta została sporządzona w sposob prawidłowy.
w
traktacie uwzględnionotrendy dydaktyczneepoki baroku, takie jak odwołanie
się do
językow narodowych.
Rys.2 Wykrzywienie pozornego belkowania.J. KUBEN fresk w koŚciele
Sw. Ikzyża
w Brzegu Wg fot. Jerzy CZAJOR
-39-
Dzieła PoZZo jak i praktyka zawodowa autora artykufu wskazują Że metoda7 z
ktorej korzystałPoZZo jest wystarczającajako szkic do obrazu. Badania freskow' w
ponadto,ze błędypopetnionew konstrukcji
koŚciele św.Krzyia w Brzegu v,rykazały
obrazow drobnychdetali architektonicznychnie mająwptywu na percepcjękwadratury
sklepiennej.
OCENA TRAKTATU
Traktat jako podręcznik do nauki perspektywy zdaniem autorow ma wiele
zalet'.
1. Przedmiot prowadzonego w traktacie wykładu PoZZo został wyraźnie
określony.
W interesującymnas aspekciegeometrycznymprzedmiotemtym było tworzenie
wykresow perspektywicznychelementowarchitektonicznychbędącychpodstawą
do tworzenia malowideł iluzjonistyczno.architektonicznychwe wnętrzach
architektonicznych.
f .Wyrazne okreŚlenieadresata,do ktorego wykładjest skierowany.
PaZZo juŻ w tytule określit zakres stosowalnościswojej perspektywy.
Adresatami traktaru byli malarze i architekci. Inne traktaty geometryczne nie
określają
tak jednoznacznią do kogo są skierowanen'
3. odpowiadałna zapotrzebowaniespołeczne..
Zdobienie ścian malowidłami przedstawiającymiw sposÓb iluzjonistyczny
architekturęznane było juz w 1 poł. XV w. w okresie baroku zyskały one
popularnośc a ,,W drugie1 po.łowieXVII wieku z cortonowskiej linii jego
malarstwa freskowego wyłoniĘ się dwie odmiany prowadzące już ku bąrokowi
pożnemu,,flLlt.7/s.51].Rożnicamiędzytymi odmianamipolegałana odmiennej
strukturzepozornej architekturyprzedstawianejna sklepieniach'Jeden z nurtÓw
byłdekoracyjnya drugi'omiałcharakter,,tehonicztty,,|'.
Nurt drugi wymagałod
malarza stosowania zamiast realnych elementÓw architektonicznych ich
perspektyw|cznychobrazow. W tym sensie autor traktatu stworzył podstawę do
realizacji swojej wizji artystycznej. Traktat odpowiadał rowniez na potrzeby
Towarzystwa Jezusowego, ktorego autor był członkiem. Zakon jezuitow w
swojej misji rekatolizacjiwielu obszarÓw Europy posfugiwałsię sauką. Istniała
potrzeba wykształceniaarmii ,,ŻołnierzyChrystusowych'' władającychsprawnie
tym nietypowym oręzem. Adam MIŁOBĘDZKI stwierdza, ie kwadratury, czyLi
,,architehuraw architekturze''
Wynikała
[10/s.66]zyskĄ znaczącąpopularnośc.
ona m in. z faktu, o ktorym ten sam autor pisze: ,,Pierwszacwierc WIII w. była
w środowisku jezuickim olłresem dużego wzrostu zainteresowan sprawami
7 Zastosowanew traktacieuproszczeruadotycząm. in. konstruowaniatylko
ośnriupunktow dla
elipsy.
W związku Z prolvadzoną w Brzegu konserwacjąautorzy mieli okazję obejrzec freski bezpośrednio
pod sklepieniem.
Por. Lista traktatorv rv: Perspektyviczny traktat J.J.Schtiblera tv Muzeum Narodowym w
Warsza,vie, Przyczynek do historii teorii perspektlnuy ,WI - XWII w., Rocznik Muzeum
Narodorvego w Warszawie XX)OII - XXKV:
1989 - 1990, Warszarva 1992, autorstwa
D. FOLGI.JANUSZEWSKIEJ.
Nurt zw'ią7any z ko ncepcją art}'styczną P oZZo .
Tektonika rozumiana jako ,,naukao ukłądachszĘwnych elementow architektonicznych : nauka o
konstrukcji budowli" [ 8/s.488J.
-40-
artystycznymi, co Znąlclztont. in. odbicie w prograntach szkolnictw,ąząkonnego.
Dla zainteresowait tych dochodzono Z regułypoprzez nauki ścisłe- matematykęi
-fi,ykę.| l Inspiracje szĘ, od Andreą P)ZZA przy czym cały ten specyficznie
pożnobarokowy rodza1 szfuki w początkowym okresie ronl'ija'ł się głownie w
kręgtt jeruickim, a więc lt',środowisku,hore po rąz pierwsry w takim stopniu
ksztąłtowałowiedzę i postcwę ttiższegokleru, wskazu1ącmu rowniez na miejsce,
jake w PRAXIS PAR)CHIALIS winny zając poc1)nania na polu artystycznym.,,
[ 10/s.66]
4. Stosowanieuproszczen.
w traktatach geometrycznych stosowano uproszczenia dla elementÓw
dotyczących działa artystycznych. Uproszczerua te dotyczą zarÓwno
przedmiotow, ktore przedstawianojak i metod konstruowaniaich obrazÓw''.
Traktat PoZZo
cechuje metodycznoŚc w stosowaniu uproSzczen. Dla
przedstawieniazasadkonstruowaniaperspektywydetalearchitektonicznezostĄ
na wstępie maksymalnieuproszczone i przedstawionew dwoch rzutach. Na
podstawie tych rzutÓw w oparciu o metodę puŃtow przebicia promieni
widzenia zttem konstruowanyjest obraz perspektywicznydetalu.
Ii.ł:l
.łe.
Rys.3' Konstruowanie perspektywy cokofu na podstawiejego rzutÓw. A. PoZZo
Perspectivapictorum et architectotttnt...
tom I I ftg.26.
Ryciny przedstawiajace perspektyvvydetali ''.w wersji ostatecznej', mają walory
miękkiego rysunkul3,grafiki artystyczneja nie wykresu perspektywicznego.
|2 Por. fig. 1l2 w
[f/s,La6]doĘvc4'ryciny z traktatuF. MCORENA cry fig. L i f w pracy
A.KIRCTfiRA [7/folio 901].
13 Wrazenie to wynika m. in. z brakulinii ograniczającej
cienie.
-41 -
Viq,,,',, 8o.
Rys.4. PorÓwnanie wykresu perspektywiczne9oz wersją ostatecznąrysunku detalu
architektonicznego.A. POZZO Perspectivapictorum et architectorum... tom I I ftg.
79i80
-42-
5 Dwujęzycznoścwykładu.
Ryciny w traktacieuzupełnionezostĄ krotkim komentarzemsłownym.Traktat
został napisany w języku łacinskim i włoskim. w kolejnych barokowych
wydaniach tekst włoski zastąpiono innymi językami narodowymi [9/s.|62).
NiewątpliwiewprowadzeniedodatkowegojęZykaobok łacinyprrycryniłosię do
tego, ze traktatmiałw epocebarokuaz 38 wydan.
FIGURA LV.
Pcrs źribitt3zt.t liucit rcć|il infcriorłt purtct rcprcfcntzut '1i:[pt!iłl
vos jlm delincaveririsTholos,quorum r'urfum verius iufocclus efl.
/-Uur
iaciletn, fpero lrrnc filuram, qu.rAr.chire3'un ćonft"t .".
l.-,1 .'nqu'...em
cta' mlrlro r:lclllu5 drIcrip(uros' quam ti ante prłdiĆtosTholos propofuif.
l-cm.- Primum erqo nr:crife eft, urejus vcttigium.t dcfcrrbarur, qriod'irr hac
Itru&urrg forma faris ett ur frr geomerricum. Ab hoc veftigio obliqu:rm Ecicm
P.deduc.emus,qu3m ego ob chirr: rnguftias dup|o minorim cciłipfi, |ervarr
rrmen eJus pr-oporrione,duplicrris mcnfuris. Vos igirur,gui his anguftiis mi.
nimi circumfcripci cftis; ic pore(tis,prout libuerir,fiparrrim rn alir chsnr dclrrreerci prrftircrir, ur:qualcm vcftigioducrtist quo 6cr ur xuli diftrnrir tit
remocior. In incipiendo opcrc opoco clarć videbins, lngulos ve.tigii |uppcdi.
ralle mlnl omnes PerPcnd|culsres' quł in hoc genere optices cvrdunt ocule.
res, cum ad oculi pun*um duci debeanr, quod h;c in O. firum eft luprr brrim
veftigii-inC. duplo magis quam ab N.!r{, Angrilos eurem obtiquz ficiei durl
s d p u n Ć t u r nl . d i f t r n t i a m o c u l i r & i f c c i i o n i b u i , q u r s f e c e r u l t rr n l i n c a d c c u f f a .
tionum N.M. lumpfi akirudines lincerum rransveri.rrum, fed Cupliceres: rcrminum aurem earundcm ab v.cftigii rngulis rccepi, du&is ad puirćtum, ur in.
nuo inE. A|ia linec'qur in figuiis o1lrcis vcmći imminenribus |uificnr ocu.
lares, hic fiunr perpendicularci
Erirm opera fierj pofftr finc bafi in[crion :
Saris enim rburidć futficcrer prcter obliqurm iacrcn 6nhog;a:hir
Beomcrncl
i f r o n r e i n m e d i o p u n i l i , d u ć e n d o . t i n g u l o sa n g u l c s i n l i n e r r - ł i o n u m , j q u r
habererislarirudincm ringulrrum linerrum, & łng.llorum, (ufi:
|ro t:-f,ns\dr.
f i s , t u m p r o p e r p c n C r c u h i r b u s , H t : r r r r o n eu r r r - i n f i g L l r ai s . i r : - n : d u e i n c c
r lolJ or(hograihll.
Dir funffunbfurrfif;iq1ic
Jfgrrr:.
llilr sruct cirrcrllucrrrcccrrr
!tonur(cr!'rufrnrrgc:;bcrr!i;rrc:r
lorgrliclk.
ols r:rc5 irrc|lrcs
,lt:
ffi'$dlbrrn lĘr.!i.:\u::plrnz|'onunt.nou7nrl;u'thln,,
n.l[,];tc r.tifctn3mirfcl ihr n'crfrr ]rir irq::: ..:.r!:.-i
crrr.:jr,
l)ii(J ;ctcilnet
3 J t Y r o b ( n ' ] r d ) r t r c r t r ' b c t -nl rccblcl ltr r l c C l t c : : c : i c r : r . 3l .rr:r;r c t r , r l f . n : r r r t
t1b tie oorcrtrcr.|itJ.rcn
)irrpplcnubgct1łn|'t|t
t2jiil. !.rtin:llil:r: Iti uc. otitn
gingrn
.{.ollfr:rnurgrm:rn1d1
ouft:::1cn;un! brr:
1!!tlln1.!u[r.\crOrunb
bcrglnontntrn
rroÓ Dośsrcnt P' bot.auś
rrcrDc,'ttcl$cs
lrtiti;c icl torocnC:l:
.lic;]ipr:iurr.r-brr
gc Drn'Dlonc;untbbtc$tl[-rc tlcinrrgcnrod]t;lc)r'd;!r311
.ticlc,rcni:rri
roofl bcobudlrcf.$nnn ibr'L\(lnt:rid,
6rm.iF Dic')r:cportion
tl,r.
ouicirtrut
bc|orrDnś
betlDol-tt|bc
otlbrrnpnpin.;u r.rr1risrt:trlc ocrDirrllr tl:hl
i5runb
gIcid1
grcnmgÓei; b.rDolrncinic!.:iral
tĘunloonnibr c$!em
}icśrli.lii
b:łpclil'ccriu;l lri
feujttDiib. l\cr):lnr.obung
!1f'!tqqs oud1roritc cntl.crrrtt
2l9frcifit1!tnitbfl.irli$3ucr|c$cntrrln
b.rniÓońnDcn$in-dtcnccu(urr:rrnJ.ril
lclpcrpcnDtctt|ot..
!tnlcx 9(nommcnmclÓc bct)bilcr'}crfpcctip.g.tiu (b(ftCfil,ęi,
nirn toctDctt
1 inDclttnlłrt|ic.noĄ Dcmflu9:!pun67 Drr in o. o0ci ocr sqli orB
(9rulD9-C'untbb.c.9ctfrc Óba.oonM.N.licbctr
1i$cn mu& 5il lrjinłii o-bri
ijj#'Jlii1llT';1.llt.!'T'ł'il.::ljJli::ł;TiŃi?'ł..'łycll3l..$
lBildtcri XgSrulrtr! grno11mcliurrt,
i.Dcd,S,:Poifiir i irc,,ir;rn.r;t:SrDunrl-tori..c:r
ri,rdrO<ro
||ull!r LJ.ilł;0lc||
t|t. D|l JnDfi.tintr'/ Dś;ÓrInDro.o!śiti(J|'|irfxn|,
; tltśln i'' 6t|9śi.l0t
q(l\'(l(ltNi;clv Dlctl'crDCn
l'Ctlu.Itctl$.l.;I||(ll
hlcr lu T(.pa:Di(u|dr.g|tltrn.
Ćr !inrc o6i: orrc
IśtltlIll(rn(ł)tutlo
Jlid' oJIlś
!or{śtlotlt|ricn
L\}crłrl(1ll
irtDtlttc
tD(iD6n,
motlnc!rrrDcm.Urcl cn
.]|lI11ilśh.lnl9
D0n..lj0rnc
Dcr9(0lrl(lrt|'t!.(||
tttDrr']Jlrttc
Dr|;ftunctcn1dlcnłlruo Ńlrś'1Djn||
lEd'
niliot(DurÓ|Óltriluttql.!tni gar.rgrnror1rcrlo!'E(tÓf
hÓ.|tr l(DCr.]Ii||t!lrl
l.!n'ob.luril!
Dirljrotc ciiia lcin !rnr ullu .'n.s lc'j.'i:siiiłar .l'l
$rvct{l otJ ijr Dt..,IrĘ,.tID|rul.rr,!inrcrr
nt.bcl llłt0.Dtriśr
.'..}.rtll..:I
lr]ltnt.tD(o.t(t n|lÓ 0u0 b(9off f Eliśrl
unDcil
c|9u| b<Diettru
fllbc I'Jnu,g,rut D(! !h:n-il(bung
fcrurhnru.
Rys. 5. Przykład fragmentutraktatu w wersji niemieckqęrycznej. A. PoZZo
Perspectivapictonlm atquearchitectontm.'Mąhler und Batmeister...
Wydanieaugsburskie1719I tom I /opisdo fig. 55 i fig. 55
-43-
6. odwołaniesię do skali obiektu.
W swoim traktaciePoZZo zachowuje proporcjęmiędzyobiektema
obserwatorem.
n
!
l
ll
tl
tt
tl
Rys. 6. Połozenie pozornej architekturywzględem obserwatora. A. POZZO
P erspectivapi ctorum et ąrchitectorum ...tom I I ftg.56
-44-
W niektorych traktatach przedpozzowskich'*dla przedstawieniazasad tworzenia
autorzy nie zachowująskali.
UWAGI KRYTYCZNE
Dla stwierdzenia skutecznościwykładu autorry artykufu postanowili wy,konac
cwiczenia zalecane przez PoZZo Test wykazał,że konserwator malowideł moze
wykonac większoścz nich samodzielnię''korzystającwyłączniez rycin. Cwiczeniem,
ktorego nie mogłwykonac samodzielnie,mimo odwotaniasię do tekstu niemieckiego,
była proba '.posiatkowania''sklepienia'6.PoZZo w opisie techniki przenoszenia
proponuje dwa znanez wcześniejszych
traktatowsposoby.Proponujew Ęm celu uryc
sznurkow lub światła|1
. Wreszcie pisze .' ,,P,,y pomocy tych i innych sposobow oraz
własne1 mądrości,, na|eĄ skonstruowac na sklepieniu rzut środkowy sieci
podwieszonej pod sklepieniem. Opis ten nie przystaje do reszty tekstow przez
pobieznośćz jakąpotraktowanow nim temat'
WNIOSKI
l ' Podstawą pozyywnej oceny traktatu PoZZo jest stwierdzone dostosowanie
zakresu wykładu i Środkow w nim uzytych do zaprezentowaniazagadnien
związanych z tworzeniem kwadratur.
2. Stwierdzone merytoryczne uproszczenia rysunkow mozna traktowac jako
dopuszczalnew przypadkuszkicow do kwadratur.
3. Konfrontacjazastosowanejw traktaciemetody nauazaniaz praktykąwykazałajej
skutecznoŚc w zakresie tworzenia perspekty* kolinearnych (na płaszczyźrue).
4. Jedynym elementembudzącymwątpliwościautorÓw artykufusą opisy doĘczące
metody przeniesieniakonkretnegoobrazuna sklepienie.
5. Wykazane za|ety traktatu oraz j.go popularnoścświadcząo tym, Że był on
nowoczesnympodręcznikiem.
Kwestią do rozwazenia na konferencjach dydaktycznych środowisk
geometrycznychsą odpowiedzi na pytania:
1. Cry dysponujemy obecnie rownie nowoczesnym podręcznikiem jak traktat
Andrea POZZO ?
2. C,y Qzasjuż na powstanie''podręcznika''uczącegogeometrii z odwołaniemsię
do metod komputerowych?
LITERATURA
Perspektrya malarska;tom. II, Warszawa 1958.
t 1] K. Bartel:
J'
Batrusaitis:
Amammorphosesou magie artificielledes effets merveilleuą Paryz
L2].
1,969
D
Folga-Januszewska:
Wprowadzenie do zagadrue przedpozzowskiej perspekty[3]
wy iluzjonistycznychmalowidełściennych,
BHs nr 2, W-wa l981.
l l
Por. ilustracjerv [3/s.208 i fl}l.
l5
opracorvanie crviczeri ograniczono do sporządzeua odręcznych szkicÓw.
l6
Dotyczy fig. t00 i towarzyszącegojejopisu w [l l].
o stosolvaniu śu.iatlapisze PoZZo z duŻąrezenvą.
l7
-45-
t4l R Heinderreich,W. von Jenny,J.von Johannes:WÓrterbuchder Kunst, Berlin |957.
Johan Michael Rottmayr. Grosse Meister, Epochen und Themen der
t5l E Hubala:
ÓsterreichischenKunst. Barock. VerÓffentlichungder Ósterreichischen
Galerie und der GraphischenSammlung Albertina.Wien - Mtinchen,
1981
Ir1.
Karpowicz:
polska XVIII wieku, Warszawa,1985.
Sauka
t6l
Ars magnalucis et umbrae,Roma, L646.
U) A. Kircher:
\V
Koch:
Style w architekturze - arcydzida budownictwa europejskiego od
t8l
antyku po czasy wspotczesne,Warszawa 1996.
J
Kowalcryk:
Andrea Pozzo a poźnybarok w Polsce, CZ. I. Traktat i ottarze, BHS
t9l
nr 2, Warszawa 1975
A.Miłobędzki:
Sauka l poł XVm
wieku. MateriaĘ Sesji Stowarzyszenia
[10].
Historykow Sztuki , Rzeszow,listopad1978,Warszawa 1981.
Perspectivapictorum et architectorumAndrea Putei e Societate lesu.
[ 1 1 ]A
. . Pozzo:
Pars prima.(Pars secunda) In qua docetus modus expeditissimus
delineandioptice omnia que ad Architectura,wydanyw Rzymie (tom I
- 1693 r. i tom II - I 700 r.) oraz Perspectiva pictorum atque
architectorum...MahlerundBaumeister...
tom I, Augsburg 1719.
połowy
K.
pierwszej
J.
ostrowski.
włoska
XVII
i
Sauka
XVIII wieku; [*:] Sztuka
[12]'
Swiata. Warszawa1994.
ANDREA POZZO'S TREATISE ,,PERSPECTIVA PICTORUM ET
ARCHITECTORLTM ..." AS A MODERN TEXTBOOK FOR BAROQUE
QUADRATURISTS
This paper describesstudiesfocused on PaZZO's treatiseregardedas a vital element
method
of
of instructingquadraturists.The scope of study comprisesresearchesof status of
Polish studies of the treatiseas well as valuationof pictorialityof presentationof geometrical
aspectsby POZZO. The paper poses a thesisand tries to prove it: Andrea Pozzo's treatise on
perspective, despite some geometric inexactness, was once a modern textbook for baroque
quadraturists.
-46-