autoreferat - Wydział Medycyny Weterynaryjnej

Załącznik nr 2 do wniosku o przeprowadzenie postępowania habilitacyjnego
AUTOREFERAT
dr n. wet. Magdalena Król
Katedra Nauk Fizjologicznych
Wydział Medycyny Weterynaryjnej
Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego
w Warszawie
Warszawa, 2014
Załącznik nr 2
1. Imię i nazwisko
Magdalena Król
2. Posiadane dyplomy, stopnie naukowe/artystyczne z podaniem nazwy,
miejsca i roku ich uzyskania oraz tytułu rozprawy doktorskiej

2009 stopień naukowy: doktor nauk weterynaryjnych, Wydział Medycyny
Weterynaryjnej, Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie.
Tytuł rozprawy doktorskiej: „Transkryptomiczne profile komórek nowotworowych
gruczołu sutkowego suki o różnym potencjale proliferacyjnym i antyapoptotycznym”,
promotor pracy: prof. dr hab. Tomasz Motyl, recenzenci: dr hab. Antoni Schollenberger,
prof. SGGW oraz prof. dr hab. Andrzej Mazur.

2006
tytuł: lekarz weterynarii, Wydział Medycyny Weterynaryjnej, Szkoła
Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie
3. Informacje o dotychczasowym zatrudnieniu w jednostkach naukowych/
artystycznych

28.12.2009 do dnia dzisiejszego: Katedra Nauk Fizjologicznych, Wydział
Medycyny Weterynaryjnej, Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie,
adiunkt

01.05.2006 - 15.12.2009: Katedra Nauk Fizjologicznych, Wydział Medycyny
Weterynaryjnej, Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie, doktorantka
1
Załącznik nr 2
4. Wskazanie osiągnięcia wynikającego z art. 16 ust. 2 ustawy z dnia 14
marca 2003r. o stopniach naukowych i tytule naukowym oraz o stopniach i
tytule w zakresie sztuki (Dz.U. nr 65 poz.595 ze zm.)
4.1. Osiągnięcie pod tytułem
„Molekularne interakcje zachodzące w obrębie mikrośrodowiska
nowotworowego sutka suk”
tworzy jednotematyczny cykl następujących publikacji oryginalnych:
1.
Król M, Mucha J, Majchrzak K, Homa A, Bulkowska M, Majewska A, Gajewska
M, Pietrzak M, Perszko M, Romanowska K, Pawłowski KM, Manuali E, Hellmen
E, Motyl T (2014) Macrophages mediate a `switch` between canonical and noncanonical Wnt pathways in canine mammary tumors, PLoS ONE, DOI.
10.1371/journal.pone.0083995 (IF`2012=3,73, Pkt. MNiSW=40).
Udział własny 75%: planowanie doświadczeń, izolacja monocytów i różnicowanie
ich w makrofagi, sortowanie komórek, wykonanie testów in vitro, western blot,
barwień immunohistochemicznych, Real-time rt-PCR, analiza uzyskanych
wyników, interpretacja wyników, przygotowanie publikacji i wykonanie rycin,
autor korespondencyjny.
2.
Król M, Majchrzak K, Mucha J, Homa A, Bulkowska M, Jakubowska A,
Karwicka M, Pawłowski K, Motyl T (2013) CSF-1R as an inhibitor of apoptosis
and promoter of proliferation, migration and invasion of canine mammary cancer
cells, BMC Veterinary Research 9:65 Highly Accessed (IF`2012=1,86, Pkt.
MNiSW=45).
Udział własny 70%: planowanie doświadczeń, analizy cytometryczne, wyciszanie
ekspresji genów (siRNA), wykonanie testów in vitro, western blot, Real-time rtPCR, analiza uzyskanych wyników, interpretacja wyników, przygotowanie
publikacji i wykonanie rycin, autor korespondencyjny.
2
Załącznik nr 2
3.
Król M, Pawłowski KM, Szyszko K, Maciejewski H, Manuali E, Dolka I, Jank M,
Motyl T (2012) Gene expression profiles of canine mammary cancer cells grown
with carcinoma-associated fibroblasts (CAFs) as a co-culture in vitro, BMC
Veterinary Research, 8:35 Highly Accessed (IF`2012=1,86, Pkt. MNiSW=45).
Udział
własny
70%:
planowanie
doświadczeń,
izolacja
fibroblastów
towarzyszących nowotworowi, sortowanie komórek, analiza uzyskanych wyników,
interpretacja wyników, przygotowanie publikacji i wykonanie rycin, autor
korespondencyjny.
4.
Król M, Pawłowski KM, Majchrzak K, Gajewska M, Majewska A, Motyl T
(2012) Global gene expression profiles of canine macrophages and canine
mammary cancer cells grown as a co-culture in vitro, BMC Veterinary Research,
8:16 Highly Accessed (IF`2012=1,86, Pkt. MNiSW=45).
Udział własny 70%: planowanie doświadczeń, izolacja monocytów i różnicowanie
ich w makrofagi, sortowanie komórek, wykonanie testów in vitro, barwień
immunohistochemicznych, analiza uzyskanych wyników, interpretacja wyników,
przygotowanie publikacji i wykonanie rycin, autor korespondencyjny.
5.
Król M, Pawłowski KM, Dolka I, Musielak O, Majchrzak K, Mucha J. Motyl T
(2011) Denisty of Gr-1 positive myeloid precursor cells, p-STAT3 expression and
gene expression pattern in canine mammary cancer metastasis, Veterinary Research
Communications, 35: 409-423 (IF`2011=0,822; Pkt. MNiSW=25).
Udział
własny
70%:
planowanie
doświadczeń,
wykonanie
barwień
immunohistochemicznych, analiza uzyskanych wyników, interpretacja wyników,
przygotowanie publikacji i wykonanie rycin, autor korespondencyjny.
6.
Król M, Pawłowski KM, Majchrzak K, Dolka I, Abramowicz A, Szyszko K,
Motyl T (2011) Density of tumor-associated macrophages (TAMs) and expression
of their growth factor receptor MCSF-R and CD14 in canine mammary
adenocarcinomas of various grade of malignancy and metastasis. Polish Journal of
Veterinary Sciences 14: 3-10 (IF`2011=0,565; Pkt. MNiSW=20).
3
Załącznik nr 2
Udział
własny
70%:
planowanie
doświadczeń,
wykonanie
barwień
immunohistochemicznych, analiza uzyskanych wyników, interpretacja wyników,
przygotowanie publikacji i wykonanie rycin, autor korespondencyjny.
Za wyniki opublikowane w pracy 1 otrzymałam Nagrodę Naukową tygdnika POLITYKA
2013 w kategorii nauk o życiu, a także stypendium habilitacyjne L`Oreal we współpracy z
Polskim Komitetem do spraw UNESCO „Dla Kobiet i Nauki”. Prace 2-6 zostały w 2013
roku nagrodzone Zespołową Nagrodą I Stopnia Polskiego Towarzystwa Nauk
Weterynaryjnych oraz Zespołową Nagrodą I Stopnia J.M. Rektora Szkoły Głównej
Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie. Za wyniki badań zawartych w pracach 3-6
zostałam uhonorowana nagrodą Young Investigator Scholarschip in Veterinary Medicine
ufundowaną przez firmę Pfizer Animal Health.
Łączna punktacja 6 prac wchodzących w skład jednotematycznego cyklu publikacji,
zgodnie z rokiem opublikowania (dla prac opublikowanych w 2013 roku przyjęto
wskaźniki z roku 2012) wynosi:
wg. listy czasopism punktowanych MNiSW - 220 pkt.,
łączny współczynnik wpływu IMPACT FACTOR – 10,697.
Badania zawarte w wyżej wymienionych pracach finansowane były z projektu
badawczego nr N N308012939 przyznanego przez MNiSW, pt. „Molekularne interakcje
pomiędzy makrofagami i komórkami nowotworowymi gruczołu sutkowego suki” –
kierownik projektu dr n. wet. Magdalena Król oraz z projektu badawczego nr N
N308230536 przyznanego przez MNiSW, pt. „Transkryptomiczne profile linii komórek
nowotworowych gruczołu sutkowego suki o różnym potencjale proliferacyjnym i
antyapoptotycznym” - kierownik projektu prof. dr hab. Tomasz Motyl.
Ponadto, badania zostały wykonane w ramach Stypendium START Fundacji na rzecz
Nauki Polskiej dla młodych polskich naukowców (2011 i 2012), wsparte programem
POMOST Fundacji na rzecz Nauki Polskiej, a także w ramach stypendium habilitacyjnego
L`Oreal we współpracy z Polskim Komitetem ds. UNESCO „Dla Kobiet i Nauki” (2013).
4
Załącznik nr 2
4.2. Omówienie celu naukowego prac i osiągniętych wyników wraz z omówieniem ich
ewentualnego wykorzystania
Znaczenie badań
Rak gruczołu sutkowego jest najczęstszym typem nowotworu występującym
zarówno u kobiet, jak i u suk. U obu gatunków stanowi bardzo poważny problem
kliniczny, choć u suk występuje nawet trzy razy częściej niż u kobiet czy samic innych
gatunków. U gatunku Canis lupus familiaris prawie połowa z nich to nowotwory złośliwe,
w przypadku których, po chirurgicznym usunięciu guza okres przeżycia szacowany jest na
2 lata (Misdorp i wsp. 1999). Wyniki moich badań naukowych mają więc duże znaczenie
dla medycyny weterynajnej. Mogą one także znaleźć jednak szersze zastosowanie – mogą
mieć przełożenie na medycynę ludzką, a konkretnie na raka piersi.
Rak sutka suk i rak piersi wykazują dość duże podobieństwo epidemiologiczno - kliniczne,
przez co pies może stanowić dobry model doświadczalny dla medycyny ludzkiej (Misdorp
i wsp. 1999). Po pierwsze, od tysiącleci ludzie i psy żyją w tych samych warunkach
środowiska, a czasami mają nawet podobną dietę. Często psy w sposób bierny są narażone
na działanie dymu tytoniowego, ale też żyjąc w dużych aglomeracjach czy rejonach
przemysłowych są narażone na inne, te same co ludzie, czynniki kancyrogenne. U obu
gatunków guzy mają pochodzenie nabłonkowe i wykazują znaczną hormonozależność. Co
więcej, występują spontanicznie w zdrowej populacji (w przeciwiństwie do gryzoni
laboratoryjnych, którym implantuje się komórki nowotworowe lub indukuje powstawanie
nowotworów) i rozwijają się latami (Misdorp i wsp. 1999). Genom człowieka wykazuje
też większe podobieństwo do genomu psa niż gryzoni laboratoryjnych (Paoloni i Khana,
2007). Poza tym od psów łatwiej jest pobrać próbki do badań (np. krwi lub moczu, łatwiej
wykonać badanie RTG) niż od gryzoni. Stąd też na przełomie roku 2005 i 2006 w USA
powstał program pt. „Comparative Oncology” mający na celu wdrożenie modelu psa, jako
pacjenta wykorzystywanego do badań klinicznych leków przeciwnowotworowych
(Paoloni i Khana, 2007). Oba gatunki wykazują bowiem duże podobieństwo aktywności
cytochromu P450. Dlatego też pies ma stanowić „brakujące ogniwo” w badaniach
klinicznych pomiędzy modelem gryzoni laboratoryjnych, a człowiekiem. Ponieważ w
weterynarii brakuje standardów leczenia, a postępowanie u pacjentów z nowotworem
najczęściej sprowadza się do chirurgicznego usunięcia guza, wyniki tego programu dla
medycyny weterynaryjnej będą bardzo interesujące. Podjęte próby pokazują jednak, jak
5
Załącznik nr 2
duże jest podobieństwo pomiędzy Homo sapiens, a Canis lupus familiaris zwiększając
rangę badań na modelu psim.
Choć pierwsze doniesienia o raku piersi pochodzą z czasów starożytnego Egiptu, a od tej
pory nastąpił prawdziwy przełom w wiedzy na temat nowotworów, to zupełnie nie
przekłada się to na korzyści dla pacjentów. Umieralność na raka piersi w ostatnich latach
co prawda nieznacznie się zmniejszyła (na podstawie NIH) ale związane jest to głównie z
poprawą wczesnego wykrywania (dzięki wprowadzeniu badań mammograficznych,
podejmowane są też pierwsze próby wprowadzenia „spersonalizowanej medycyny” i
diagnostyki przy użyciu mikromacierzy). Jednak w przypadku zaawansowanego
nowotworu medycyna jest prawie bezsilna. Zarówno u kobiet, jak i u suk zapobieganie
inwazji komórek nowotworowych do pobliskich węzłów chłonnych i płuc jest obecnie
największym wyzwaniem dla lekarzy klinicystów. Przerzuty raka stanowią bowiem
przyczynę około 90% zgonów nowotworowych. Wraz z progresją guza, komórki rakowe
wykształcają zdolności naciekania otaczających tkanek i błony podstawnej, a następnie
rozsiewu, tworząc przerzuty w odległych miejscach. W literaturze pojawia się coraz więcej
informacji na temat udziału w tym procesie komórek mikrośrodowiska nowotworowego
(szczególnie komórek układu immunologicznego) (Wyckoff i wsp. 2004, Zhang i wsp.
2010, Hao i wsp. 2012). Wraz z tym zmienia się podejście do guza nowotworowego,
którego zgodnie z obecną wiedzą należy traktować jak oddzielny narząd lub nawet
organizm rządzący się własnymi prawami. Badania prowadzone przez zespół prof. Lisy
Coussenes (2002) wykazały, iż typ komórek immunologicznych obecnych w
mikrośrodowisku guza nowotworowego może być różny w różnych nowotworach i zależy
od tkanki, z której się on wywodzi. W raku piersi szczególnie istotny wydaje się być
naciek makrofagów, które czasami stanowią aż 50% masy guza. Ich wpływ na rozwój
nowotworu udowodnił zespół prof. Jeffreya Pollarda (Lin i wsp. 2002) wykazując, iż u
myszy pozbawionych makrofagów powstawanie przerzutów raka sutka jest prawie
całkowicie zahamowane. Do tej pory nie jest jasne, jaki jest mechanizm wspierania
rozsiewu nowotworowego przez makrofagi. Moje badania rzucają nowe światło na te
zjawiska. Ponadto, są pierwszymi na świecie doniesieniami dotyczącymi badań
mikrośrodowiska nowotworowego w medycynie weterynaryjnej.
Rola makrofagów w rozwoju guza nowotworowego
Makrofagi towarzyszące nowotworowi odgrywają ważną rolę w rozwoju raka.
Ponieważ fizjologiczną funkcją makrofagów jest walka z patogenami, przez wiele lat
6
Załącznik nr 2
uważano, że podobnie postępują z komórkami nowotworowymi. Jednak badania Lin i
wsp. (2001) jasno wykazały, że u myszy pozbawionych makrofagów nie dochodzi do
rozwoju przerzutów. Pierwotnie uważano, że ich udział w rozsiewie nowotworu polega na
modelowaniu macierzy zewnątrzkomórkowej i promowaniu powstawania nowych naczyń
krwionośnych.
W 2004 roku badania Wyckoff i wsp. (2004) wykazały jednak, iż
makrofagi „komunikują się” z komórkami nowotworowymi za pomocą czynników
wzrostu (EGF i CSF-1), czego następstwem jest wspieranie migracji komórek rakowych.
Powstała nawet hipoteza, że makrofagi są „korumpowane” przez komórki nowotworowe,
aby wspierały jego rozwój. Badania te wykonane zostały na modelu mysim w odniesieniu
do raka piersi.
Wykonane przeze mnie badania gęstości makrofagów w tkankach nowotworowych
sutka suk (n=50 guzów) wykazały, iż w przerzutujących nowotworach ich liczba jest
istotnie wyższa niż w guzach nieprzerzutujących bez względu na ich stopień złośliwości.
Co więcej, moje badania wykazały, że w komórkach nowotworowych dochodzi do
ekspresji receptora dla czynnika wzrostu kolonii makrofagów (CSF-1R), a poziom tej
ekspresji zwiększa się wzraz ze wzrostem złośliwości nowotworu i jego zdolnością do
przerzutowania (Król i wsp. 2011). A zatem wyniki te wskazują na związek makrofagów z
powstawaniem przerzutów raka sutka suki, podobnie jak ma to miejsce u gryzoni
laboratoryjnych.
Kolejnym krokiem było potwierdzenie wpływu makrofagów na biologię komórki
nowotworowej sutka suki w modelu in vitro. Badania zostały przeprowadzone na pięciu
liniach komórkowych: raku prostym, dwóch gruczolakorakach, raku anaplastycznym oraz
nowotworze wrzecionowatokomórkowym. Wykazano, iż ko-hodowla makrofagów
(różnicowanych pod wpływem CSF-1 z monocytów wysortowanych z krwi podbranej od
zdrowych zwierząt w celach diagnostycznych) z tymi liniami komórkowymi spowodowała
zwiększenie inwazyjności komórek nowotworowych (bardziej inwazyjny wzrost w
macierzy
zewnątrzkomórkowej,
zmodyfikowanych
komorach
a
także
Boydena)
zwiększona
oraz
inwazyjność
zwiększyła
oceniana
zdolność
w
komórek
nowotworowych do migracji (badanej w komorach Boydena oraz teście „gojenia rany”).
Aby lepiej scharakteryzować mechanizm, w jakim obydwa typy komórek na siebie
oddziałują wykonane zostało badanie zmian w ekspresji genów (metodą mikromacierzy
DNA) w komórkach nowotworowych i makrofagach pod wpływem ich ko-hodowli. Do
analizy wybrano tylko te geny, których ekspresja zmieniła się we wszystkich pięciu
7
Załącznik nr 2
badanych liniach komórkowych pod wpływem ko-hodowli z makrofagami oraz w
makrofagach hodowanych w obecności wszystkich pięciu różnych linii komórkowych.
Taka analiza zapewniła oprócz powtórzeń technicznych, także pięć powtórzen
biologicznych. Spośród wielu genów, których ekspresja zmieniła się pod wpływem kohodowli, sczególnie interesujące i warte dalszych badań wydają się być:
a.
Geny zaangażowane w szlak przekaźnictwa syngału Wnt.
b.
Receptor dla czynnika wzrostu kolonii makrofagów (CSF-1R).
Wykazałam zwiększenie eskpresji genów zaangażowanych w szlak przekaźnictwa Wnt
(Wnt-5b, Wnt-7a i Wnt-7b) w makrofagach rosnących w ko-hodowli z komórkami
nowotworowymi i w oparciu o dane literaturowe początkowo wiązałam je ze
wspomaganiem procesu angiogenezy przez makrofagi (Oljavo i wsp. 2009).
Ponadto wykazałam, iż pod wpływem ko-hodowli komórek nowotworowych i
makrofagów dochodzi w tych pierwszych do zwiększenia ekspresji czynników wzrostu:
CSF-2 i CSF-3, a także do zwiększenia ekspresji CSF-1R. Wyniki te sugerują, że komórki
nowotworowe wydzielają z jednej strony czynniki wzrostu charakterystyczne dla komórek
układu immunologicznego (które prawdopodobnie wpływają na ich migrację do guza), ale
jednocześnie dochodzi do ich autokrynnej stymulacji, ponieważ w komórkach
nowotoworowych zwiększeniu ulega ekspresja CSF-1R.
Wyniki tych badań zostały opublikowane w następujących pracach:
1.
Król M, Pawłowski KM, Majchrzak K, Gajewska M, Majewska A, Motyl T
(2012) Global gene expression profiles of canine macrophages and canine
mammary cancer cells grown as a co-culture in vitro, BMC Veterinary Research,
8:16 Highly Accessed.
2.
Król M, Pawłowski KM, Majchrzak K, Dolka I, Abramowicz A, Szyszko K,
Motyl T (2011) Density of tumor-associated macrophages (TAMs) and expression
of their growth factor receptor MCSF-R and CD14 in canine mammary
adenocarcinomas of various grade of malignancy and metastasis. Polish Journal of
Veterinary Sciences 14: 3-10.
8
Załącznik nr 2
Wpływ makrofagów na regulację szlaku Wnt w komórce nowotworowej gruczołu
sutkowego suk
Opisane we wcześniejszym akapicie badania ekspresji genów przy użyciu
mikromacierzy DNA wykazały, że w makrofagach towarzyszących nowotworowi pod
wpływem ko-hodowli z komórkami nowotworowymi dochodzi do zwiększenia ekspresji
trzech genów zaangażowanych w szlak Wnt: Wnt-5b, Wnt-7a i Wnt-7b. Ponieważ w
literaturze brakuje danych na temat regulacji szlaku Wnt przez makrofagi towarzyszące
nowotworowi, a jedyne doniesienie dotyczy wpływu tych czynników na angiogenezę
(Oljavo i wsp. 2009), w celu dokładniejszego zgłębienia wzajemnych interakcji została
zbadana ekspresja miRNA w ko-hodowlach komórek nowotworowych sutka suki i
makrofagów. Badanie zostało wykonane na pięciu nowotworowych liniach komórkowych
sutka suki (tych samych, na których wykonane zostały poprzednie doświadczenia).
Mikromacierz miRNA została przeze mnie indywidualnie zaprojektowana na podstawie
bazy danych miRBase tak, aby zawierała wszystkie poznane do tej pory sekwencje
miRNA gatunku Canis lupus familiaris. Analiza funkcji genów regulowanych przez
miRNA, których ekspresja uległa istotnej zmianie w komórkach nowotworowych i
makrofagach pod wpływem ko-hodowli wykazała, że większość z nich zaangażowana jest
w szlak Wnt. Dalsza analiza roli tych genów w szlaku Wnt wykazała, iż makrofagi
towarzyszące nowotworowi mogą aktywować „przełączenie” pomiędzy kanoniczną i
niekanoniczną ścieżką tego szlaku.
Szlak Wnt jest jednym z najważniejszych szlaków sygnałowych. Jego funkcja jest
kluczowa podczas rozwoju embrionalnego, kiedy to odpowiada za proliferację,
różnicowanie, polarność i migrację komórek. Rozregulowanie przekaźnictwa Wnt może
być powodem powstania wielu procesów patologicznych, w tym raka (Logan i wsp. 2004).
Przekaźnictwo sygnału Wnt zachodzi co najmniej dwiema głównymi drogami: w obrębie
dobrze poznanego kanonicznego szlaku Wnt/β-katenina oraz nie do końca poznanego
niekanonicznego szlaku Wnt (Wang 2009). Najważniejsze drogi przekaźnictwa w obrębie
niekanonicznego szlaku Wnt to droga zależna od wapnia (Ca2+) oraz polarna (PCP, ang.
Planar Cell Polarity) (Wang 2009). Wiadomo, że kanoniczny szlak Wnt hamuje
aktywację niekanonicznego szlaku Wnt, z kolei niektóre ligandy niekanonicznego szlaku
Wnt są jednocześnie inhibitorami szlaku kanonicznego. Jak dotąd nie ma wielu
opublikowanych informacji na temat znaczenia niekanonicznego szlaku Wnt w raku i jego
przerzutowaniu. Opublikowane wyniki często podają odmienne informacje (np. w
9
Załącznik nr 2
większości prac wykazano, iż Wnt-5a jest aktywatorem przerzutowania, natomiast w
niektórych wykazano, że hamuje powstawanie przerzutów) (Weeraratna i wsp. 2002,
Nishita i wsp. 2006, Dissanayake i wsp. 2007, Camilli i Warraranta, 2010). Różnice te
wynikają na pewno częściowo z różnorodności badanych nowotworów, ale pokazują też,
że szlak Wnt jest bardzo złożony i wymaga dalszego poznania.
Wyniki własnych badań wykazały, że obecność makrofagów w środowisku komórek
nowotworowych sutka suki indukuje w obu typach komórek ekspresję genów i białek
zaangażowanych w niekanoniczny szlak Wnt. Szczególnie w makrofagach nasiliła się
ekspresja inhibitorów kanonicznego szlaku Wnt, będących zarazem ligandami
niekanonicznego szlaku Wnt (np. Dkk-1, Wnt-2, Wnt-5a). Podobne, choć mniej nasilone
zmiany zaobserwowane zostały w wyniku hodowli komórek nowotworowych w pożywce
kondycjonowanej makrofagami. Badania własne wykazały także, że pod wpływem
hodowli komórek nowotworowych w pożywce kondycjonowanej makrofagami dochodzi
do istotnego zmniejszenia jądrowej i cytoplazmatycznej akumulacji β-kateniny, natomiast
efekt ten jest jeszcze bardziej nasilony pod wpływem ko-hodowli komórek
nowotworowych z makrofagami. Takie warunki doprowadzają bowiem do zupełnego
zaniku ekspresji β-kateniny w jądrze komórkowym. Świadczy to o zahamowaniu
kanonicznego szlaku Wnt przez makrofagi. Dodatkowym potwierdzeniem może być
zmniejszona w takich warunkach fosforylacja białka Akt, promującego aktywność βkateniny jako czynnika transkrypcyjnego. Badanie żywotności komórek nowotworowych
dodatkowo
potwierdziło
te
wyniki,
bowiem
wykazało,
iż
hodowla
komórek
nowotworowych sutka suki w pożywce kondycjonowanej makrofagami lub ich kohodowla z makrofagami obniżała zdolność proliferacyjną komórek nowotworowych.
Wskazuje to na hamowanie żywotności i wzrostu komórek nowotworowych przez
makrofagi. Co więcej, ponieważ efekt ten widoczny był także w wyniku hodowli komórek
nowotworowych w pożywce kondycjonowanej makrofagami (które nigdy wcześniej nie
miały
kontaktu
z
komórkami
nowotworowymi),
wskazuje
to
na
działanie
antynowotworowe makrofagów w sposób konstytutywny.
Moje badania wykazały, że zahamowaniu kanonicznego szlaku Wnt w komórkach
nowotworowych towarzyszy aktywacja niekanonicznego szlaku zależnego od Ca2+
(zwiększona fosforylacja PKC i zwiększona ekspresja kalmoduliny), co jest logiczne z
uwagi na wzajemne hamowanie się obu ścieżek Wnt. Wykazałam aktywację w komórkach
nowotworowych ścieżki polarnej (PCP), co manifestowało się zwiększoną forforylacją
JNK 1/3 oraz zwiększoną ekspresją ROR2. Jednocześnie potwierdziłam aktywację
10
Załącznik nr 2
Wnt/Ca2+ w komórkach nowotworowych hodowanych na macierzy zewnątrzkomórkowej
przy użyciu mikroskopu konfokalnego wykazując po pierwsze: zmianę charakteru wzrostu
komórek rakowych w macierzy zewnątrzkomórkowej (z pojedynczych kolonii na formy
inwazyjne) oraz, po drugie: zwiększoną fosforylację fascyny 1 i jej lokalizację na brzegach
komórki (jako kompleksy z PKC, co świadczy o aktywacji Wnt/Ca2+). Zmiany te zostały
zaobserwowane pod wpływem hodowli komórek nowotworowych w pożywce
kondycjonowanej makrofagami, a nasiliły się w wyniki ich ko-hodowli z makrofagami
(zwiększone łączenie się fascyny 1 z F-aktyną i tworzenie włokien stresowych, co
świadczy o aktywacji Wnt/PCP).
Co więcej, wykazałam iż w wyniku ko-hodowli komórek nowotworowych z makrofagami
dochodzi do indukowania w tych pierwszych przejścia nabłonkowo-mezenchymalnego
(świadczącego o aktywacji niekanonicznego szlaku Wnt), co manifestowało się
zwiększeniem ekspresji wimentyny i obniżeniem ekspresji cytokeratyny w porównaniu do
komórek kontrolnych.
Ponadto, badania wykonane in vivo wykazały, iż w guzach powstałych w wyniku
implantacji jednej z badanych linii komórkowych (raka prostego) do myszy bezgrasiczych
dochodzi do infiltracji makrofagów, a także do ekspresji białek zaangażowanych w
niekanoniczny szlak Wnt (Dkk-1, Wnt-2, Wnt-5a, p-PKC, p-JNK, ROR2) oraz nie
dochodzi do jądrowej akumulacji β-kateniny. U badanych myszy powstały nowotworowe
ogniska przerzutowe w płucach, co jest potwierdzeniem związku niekanonicznego szlaku
Wnt z przerzutowaniem nowotworów. Co więcej, uzyskane wyniki były zbliżone do tych
otrzymanych in vitro w warunkach ko-hodowli z makrofagami i zupełnie przeciwne do
tych uzyskanych w warunkach mono-hodowli.
Dodatkowo, przeanalizowałam lokalizację β-kateniny w 25 przerzutujących i 25
nieprzerzutujących guzach sutka suk. Żaden z guzów przerzutujących nie wykazywał
jądrowej lokalizacji β-kateniny. Oznacza to, że kanoniczny szlak Wnt był w nich
nieaktywny. Wynik ten pozytywnie korelował z liczbą makrofagów w tych guzach. W
guzach przerzutujących została też zaobserwowana wysoka ekspresja inhibitorów
kanonicznego szlaku Wnt: Dkk-1, Wnt-2, Wnt-5a oraz ROR2.
W oparciu o powyższe wyniki postawiłam hipotezę, iż makrofagi towarzyszące
nowotworowi powodują „przełączenie” z kanonicznego na niekanoniczny szlak Wnt w
guzach nowotworowych sutka suk (Ryc. 1).
11
Załącznik nr 2
Ryc.1. Zaangażowanie szlaku Wnt w rozwój i przerzutowanie nowotworu. W oparciu o Wang 2009.
Podobieństwo wyników uzyskanych w warunkach ko-hodowli komórek nowotworowych
z makrofagami, jak i hodowli komórek nowotworowych w pożywce kondycjonowanej
makrofagami (które nigdy wcześniej nie miały kontaktu z komórkami nowotworowymi)
podważają teorię o „korumpowaniu” komórek nowotworowych przez komórki rakowe.
Badania te wykazują, że hamowanie przez makrofagi w komórkach nowotworowych
kanonicznego szlaku Wnt nie jest efektem ich „korupcji” przez komórki nowotworowe,
ale wynikiem ich antynowotworowego działania (zmniejszają proliferację komórek
hamując kanoniczny szlak Wnt). Makrofagi wydzielają w sposób konstytutywny
inhibitory kanonicznego szlaku Wnt (makrofagi, które nie miały kontaktu z komórkami
nowotworowymi wydzielają te same czynniki, jednakże ich poziom jest niższy).
Wydzielane przez makrofagi inhibitory kanonicznego szlaku Wnt są jednocześnie
ligandami dla niekanonicznego szlaku Wnt. A zatem „efektem ubocznym” tego
antynowotworowego
działania
jest
zwiększanie
inwazyjności
i
zdolności
do
przerzutowania komórek nowotworowych będące wynikiem aktywacji niekanonicznego
szlaku Wnt. Wyniki te są pionierskie na skalę światową.
Moim zdaniem, modulacja aktywności makrofagów może być przełomowym
podejściem do leczenia nowotworów. Poznanie molekularnych podstaw przerzutowania
nowotworów jest niezbędne do rozwoju skutecznej terapii. Pomimo, iż coraz bardziej
oczywisty staje się udział mikrośrodowiska nowotworowego w powstawaniu przerzutów,
obecnie jedynym stosowanym w klinice rodzajem leczenia skierowanym na komórki
mikrośrodowiska jest terapia anty-angiogenna. Najnowsze doniesienia mówią także o
próbach leczenia „antymakrofagowego” w celu zmniejszenia ich liczby w guzie (Hao i
wsp. 2012). Moim zdaniem jest to niewłaściwe podejście, bowiem eliminując makrofagi,
12
Załącznik nr 2
eliminujemy także ich antynowotworowe działanie. Do tej pory nie ma opublikowanych
informacji na temat „modulowania” aktywności makrofagów w leczeniu nowotworów.
Takie postępowanie byłoby ciekawe ponieważ nie wpływałoby na antynowotworowe
działanie makrofagów (hamowanie kanonicznego szlaku Wnt); a jedynie pozwalałoby
hamować ich wpływ na przerzutowanie (blokując niekanoniczny szlak Wnt).
Opisane badania zostały opublikowane w pracy:
1.
Król M, Mucha J, Majchrzak K, Homa A, Bulkowska M, Majewska A, Gajewska
M, Pietrzak M, Perszko M, Romanowska K, Pawłowski KM, Manuali E, Hellmen
E, Motyl T (2014) Macrophages mediate a `switch` between canonical and noncanonical Wnt pathways in canine mammary tumors, PLoS ONE, DOI.
10.1371/journal.pone.0083995
Rola CSF-1R w biologii komórki nowotworowej
W oparciu o wyniki zmian ekspresji genów w komórkach nowotworowych
zachodzących pod wpływem ko-hodowli z makrofagami, które wykazały zwiększoną
regulację receptora czynnika wzrostu kolonii makrofagów (CSF-1R) zbadana została jego
rola w biologii komórki nowotworowej sutka suki. Badania przeprowadziłam na tych
samych pięciu liniach komórkowych raka sutka suki, co wcześniejsze doświadczenia.
W celu dokładnego poznania roli CSF-1R, wyciszyłam jego ekspresję metodą siRNA, a
także stymulowałam komórki jego ligandem CSF-1. Jako kontrolę wykorzystałam
komórki hodowane w standardowych warunkach, w pożywce hodowlanej bez dodatku
bydlęcej surowicy płodowej (zwierającej czynniki wzrostu) oraz komórki traktowane
czynnikiem transfekcyjnym i niekodującą sekwencją siRNA. Metodami Real-time rt-PCR,
cytometrii przepływowej oraz western blot potwierdziłam, że traktowanie komórek siRNA
komplementarnym do CSF-1R obniża jego ekspresję, hodowla komórek w pożywce bez
dodatku bydlęcej surowicy płodowej obniża poziom jego fosforylacji, z kolei traktowanie
komórek CSF-1 powoduje podwyższenie jego ekspresji oraz stopnia fosforylacji.
Kolejne doświadczenia wykazały, że wyciszenie eskpresji CSF-1R zwiększa liczbę
komórek nowotworowych podlegających spontanicznej apoptozie, a także zmniejsza ich
proliferację (badaną na podstawie poziomu eskpresji Ki-67), podczas gdy traktowanie
komórek CSF-1 powoduje zwiększenie proliferacji.
13
Załącznik nr 2
Ponieważ najważniejszym etapem w rozwoju choroby nowotworowej jest powstanie
przerzutów, kolejnym etapem była ocena wyciszenia ekspresji CSF-1R oraz stymulowania
komórek jego ligandem CSF-1 na migrację i inwazję raka sutka suk.
Wyniki wykazałay, że wyciszenie CSF-1R spowalnia migrację komórek nowotworowych
(badaną w teście „gojenia rany”), zmienia ich charakter wzrostu w macierzy
zewnątrzkomórkowej na mniej inwazyjny (komórki tworzyły nierozgałęzione kolonie, w
odróżnieniu od kontroli charakteryzującej się bardzo inwazyjnym wzrostem) oraz obniża
inwazyjność badaną w komorach Boydena. Przeciwnie, stymulowanie komórek
nowotworowych CSF-1 powodowało przyspieszenie migracji (badanej w teście „gojenia
rany”), a także zwiększyło inwazyjność komórek nowotworowych (badaną w komorach
Boydena).
Biorąc pod uwagę wpływ CSF-1R na ruchliwość komórek nowotworowych badania te są
bardzo ważne i wskazują, że czynnik ten może stanowić cel przyszłej terapii
antynowotworowej.
Badania te zostały opublikowane w pracy:
1.
Król M, Majchrzak K, Mucha J, Homa A, Bulkowska M, Jakubowska A,
Karwicka M, Pawłowski K, Motyl T (2013) CSF-1R as an inhibitor of apoptosis
and promoter of proliferation, migration and invasion of canine mammary cancer
cells, BMC Veterinary Research 9:65 Highly Accessed.
Interakcje zachodzące pomiędzy fibroblastami towarzyszącymi nowotworowi i
komórkami nowotworowymi sutka suki
Interakcje zachodzące pomiędzy komórkami tkanki łącznej, a komórkami
nowotworowymi w obrębie guza są bardzo interesujące i podobnie, jak w przypadku
makrofagów, mogą mieć duży wpływ na rozwój nowotworu.
Ponieważ w literaturze brakuje doniesień na temat zmian zachodzących w komórkach
nowotworowych pod wpływem fibroblastów, wykonałam analizę zmian w ekspresji
genów (za pomocą mikromacierzy DNA) w komórkach nowotworowych, do których
dochodzi pod wpływem wzajemnej ko-hodowli tych dwóch typów komórek. Do badania
wykorzystałam pięć linii komórkowych, podobnie jak miało to miejsce w poprzednich
doświadczeniach.
Fibroblasty użyte
nowotworowego
sutka
suki,
a
do
badania
następnie
zostały wyizolowane
zostało
potwierdzone
z
guza
pochodzenie
wyizolowanych komórek. Podobnie, jak w przypadku badania interakcji zachodzących
14
Załącznik nr 2
pomiędzy komórkami nowotworowymi, a makrofagami, w analizie uwzględniono jedynie
geny, których ekspresja uległa zmianie we wszystkich liniach komórkowych. Dlatego też
oprócz powtórzeń technicznych otrzymano powtórzenia biologiczne. Analiza wykazała, iż
obecność
fibroblastów
towarzyszących
nowotworowi
w
środowisku
komórek
nowotworowych sutka suki spowodowała w komórkach rakowych zwiększenie ekspresji
głównie genów zaangażowanych w adhezję i angiogenezę, a także przejście nabłonkowomezenchymalne, kluczowy element transformacji złośliwej komórek nowotworowych.
Wszystkie te geny zostały opisane jako kluczowe w procesach rozwojowych, a zatem moje
badania potwierdziły tezę, iż występujące w guzie nowotworowym interakcje pomiędzy
różnymi komórkami są podobne do tych zachodzących podczas rozwoju embrionalnego. A
zatem nowotwór należy traktować jak autonomiczną strukturę, w której zachodzą złożone
procesy. Ponadto, obecność fibroblastów w środowisku komórek nowotworowych
powoduje zwiększenie ekspresji receptorów neuroprzekaźników, szczególnie dla
epinefryny i norepinefryny. Wynika z tego, iż fibroblasty uwrażliwiają komórki
nowotworowe na działanie adrenaliny, a przez to jeszcze bardziej zwiększają wpływ stresu
na rozwój nowotworów.
Ponadto,
w
komórkach
nowotworowych
poddanych
interakcji
z
fibroblastami
stwierdziłam wzrost ekspresji genu PCDH19, którego mutacja uważana jest za jedną z
przyczyn epilepsji, a jak wiadomo – pacjentki z epilepsją są bardziej predysponowane do
wystąpienia raka piersi, co dotąd, być może błędnie, wiązane było z przypuszczalnym
kancerogennym działaniem leków antyepileptycznych. Badania te są pionierskie na
skalę światową – są to pierwsze badania zmian w ekspresji genów w komórkach
nowotworowych za pomocą mikromacierzy DNA, do których dochodzi w wyniku ich
oddziaływań z fibroblastami towarzyszącymi nowotworowi.
Badania te zostały opublikowane w następującej pracy:
1.
Król M, Pawłowski KM, Szyszko K, Maciejewski H, Manuali E, Dolka I, Jank M,
Motyl T (2012) Gene expression profiles of canine mammary cancer cells grown
with carcinoma-associated fibroblasts (CAFs) as a co-culture in vitro, BMC
Veterinary Research, 8:35 Highly Accessed
15
Załącznik nr 2
Rola mieloidalnych komórek supresyjnych w rozwoju raka sutka suki
W kolejnym etapie badań skierowałam moją uwagę na odkryte zaledwie w
ostatnich latach niedojrzałe, mieloidalne komórki supresyjne (MDSC, ang. myeloidderiver suppressor cell), charakteryzujące się ekspresją antygenu powierzchniowego Gr1 i
które według danych
literaturowych także
odgrywają
rolę
w
rozwoju guza
nowotworowego poprzez promowanie angiogenezy.
Wykazałam, że liczba komórek mieloidalnych supresyjnych jest istotnie wyższa w
przerzutujących guzach nowotworowych sutka suk niż w guzach nieprzerzutujących, bez
względu na ich stopień złośliwości (przebadanych zostało n=50 guzów). Podobne wyniki
uzyskałam badając ekspresję ufosforylowanej formy czynnika transktypcyjnego STAT3.
Współzależność STAT3 i MDSC wynika z funkcji tego czynnika transkrypcyjnego
polegającej na hamowaniu dojrzewania komórek immunologicznych w szpiku kostnym. A
zatem wysoka ekspresja i stopień fosforylacji STAT3 w tkance guza może prowadzić do
zahamowania hematopoezy pacjenta. Co więcej, niektórzy autorzy zaobserwowali wysoką
ekspresję p-STAT3 w komórkach mieloidalnych kolonizujących guz nowotworowy,
sugerując ich autokrynne działanie. Bazując na tych danych można przypuszczać, że
STAT3 odgrywa rolę w rozwoju angiogenezy poprzez blokowanie dojrzewania i
różnicowania komórek hematopoetycznych (MDSC), które sprzyjają powstawaniu
nowych naczyń krwionośnych. STAT3 wpływa także na powstawanie naczyń
krwionośnych per se stymulując VEGF. Powstawanie nowych naczyń krwionośnych
sprzyja rozsiewowi nowotworowemu.
Wykazałam, że linie komórkowe sutka suki (zbadanych zostało pięć nowotworowych linii
komórkowych sutka suki, podobnie jak w opisywanych wcześniej doświadczeniach)
charakteryzujące się zwiększoną zdolnością do migracji i inwazji wykazują również
zwiększoną ekspresją p-STAT3. Co więcej, analiza ekspresji genów w tych komórkach
pod kątem szlaku przekaźnictwa STAT3 w liniach przerzutujących wykazała, iż w
zależności
między
komórkami
mieloidalnymi
supresyjnymi,
a
komórkami
nowotworowymi może być zaangażowana oprócz STAT3 i VEGF także SEMA3B.
Badania te zostały opublikowane w następującej pracy:
1.
Król M, Pawłowski KM, Dolka I, Musielak O, Majchrzak K, Mucha J. Motyl T
(2011) Denisty of Gr-1 positive myeloid precursor cells, p-STAT3 expression and
16
Załącznik nr 2
gene expression pattern in canine mammary cancer metastasis, Veterinary Research
Communications, 35: 409-423.
Wnioski
1.
Makrofagi towarzyszące nowotworowi indukują w komórkach raka sutka suki
„przełączenie” z kanonicznego na niekanoniczny szlak Wnt.
2.
„Przełączenie” w obrębie szlaku Wnt jest efektem antynowotworowej aktywności
makrofagów (obniżają proliferację), której „efektem ubocznym” jest promowanie
powstawania przerzutów.
3.
Wnioski 1 i 2 pozwalają na podważenie teorii o „korumpowaniu” makrofagów
przez komórki nowotworowe, tak aby wspierały jego przerzutowanie.
4.
Wyniki te dają uzasadnienie dla podjęcia prób modulowania aktywności
makrofagów
towarzyszących
nowotworowi,
zamiast
stosowania
terapii
skierowanych przeciwko tym komórkom.
5.
Obecność fibroblastów towarzyszących nowotworowi w środowisku komórek
nowotworowych powoduje zwiększenie w nich ekspresji genów związanych z
przejściem nabłonkowo – mezenchymalnym, a także angiogenezą.
6.
Liczba komórek mieloidalnych supresyjnych pozytywnie koreluje ze zdolnością
raka sutka suk do przerzutowania oraz ekspresją p-STAT3.
Piśmiennictwo

Camilli TC, Weeraratna AT: Striking the target in Wnt-y conditions: intervening in
Wnt signaling during cancer progression. Biochemical Pharmacology 2010; 80:
702-711.

Coussens L, Werb Z: Inflammation and cancer. Nature 2002, 420:860-273

Dissanayake SK,Wade M, Johnson CE, O’Connell MP, Leotlela PD, French AD, et
al. The Wnt5A/protein kinase C pathway mediates motility in melanoma cells via
the inhibition of metastasis suppressors and initiation of an epithelial to
mesenchymal transition. J Biol Chem 2007;282(23):17259–71.

Hao NB, Lu MH, Fan YH, Cao YL, Zhang ZR, Yang SM: Macrophages in tumor
microenvironments and the progression of tumors. Clin and Dev Immunology
2012, doi.10.1155/2012/948098
17
Załącznik nr 2

Król M, Pawłowski KM, Majchrzak K, Dolka I, Abramowicz A, Szyszko K, Motyl
T: Density of tumor-associated macrophages (TAMs) and expression of their
growth factor receptor MCSF-R and CD14 in canine mammary adenocarcinomas
of various grade of malignancy and metastasis. Pol J Vet Sci 2011, 14:3-10.

Lin EY, Nguyen AV, Russell RG, Pollard JW: Colony-stimulating factor 1
promotes progression of mammary tumors to malignancy. J Exp Med 2001, 193(6):
727-740.

Logan CY, Nusse R. The Wnt signaling pathway in development and disease.
Annu Rev Cell Dev Biol 2004;20:781–810.

Misdorp W, Else RW, Hellmén E, Lipscomb TP (1999). Histological Classification
of Mammary tumors of the dog and the cat. Armed Forces Institute of Pathology in
cooperation with the American Registry of Pathology and the World Health
Organization Collaborating Centre for Worldwide Reference on Comparative
Oncology, Washington D.C. 2nd ed., vol 7.

Nishita M, Yoo SK, Nomachi A, Kani S, Sougawa N, Ohta Y, et al. Filopodia
formation mediated by receptor tyrosine kinase Ror2 is required for Wnt5ainduced
cell migration. J Cell Biol 2006;175(4):555–62

Oljavo LS, King W, Cox D, Pollard JW: High-density gene expression analysis of
tumor-associated macrophages from mouse mammary tumors. Am J Pathol 2009,
174:1048-1064

Paoloni MC, Khanna C. Comparative oncology today. Vet Clin North Am Small
Anim Pract. 2007 37(6):1023-32.

Wang Y: Wnt/Planar cell polarity signaling: a new paradigm for cancer therapy.
Mol Cancer Ther 2009; 8:2103-2109.

Weeraratna AT, Jiang Y, Hostetter G, Rosenblatt K, Duray P, Bittner M, et al.
Wnt5a signaling directly affects cell motility and invasion of metastatic melanoma.
Cancer Cell 2002;1(3):279–88.

www.health.nih.gov , www.breastcancer.org

Wyckoff J, Wang W, Lin EY, Wang Y, Pixley F, Stanley ER, Graf T, Pollard J,
Segal J, Condeelis J. A Paracrine Loop between Tumor Cells and Macrophages Is
Required for Tumor Cell Migration in Mammary Tumors, Cancer Res 2004, 64;
7022
18
Załącznik nr 2

Zhang W, Zhu XD, Sun HC et al.: Depletion of tumor-associated macrophages
enhances the effect of sorafenib in metastatic liver cancer models by antimetastatic
and angiogenic effects, Clin Cancer Res 2010, 16: 3420-3430.
19
Załącznik nr 2
5. Omówienie pozostałych osiągnięć naukowo – badawczych, dydaktycznych
i organizacyjnych
Pracą naukową zajmuję się od 2006 roku, kiedy ukończyłam Wydział Medycyny
Weterynaryjnej Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie i rozpoczęłam
studia doktoranckie w Katedrze Nauk Fizjologicznych. W ramach pracy doktorskiej pt.
„Transkryptomiczne profile komórek nowotworowych sutka suki o różnym potencjale
proliferacyjnym i antyapoptotycznym”, którą wykonywałam pod naukową opieką prof. dr
hab. Tomasza Motyla badałam ekspresję genów w nowotworowych liniach komórkowych
gruczołu
sutkowego
suk
charakteryzujących
się
odeminnymi
potencjałami
proliferacyjnymi, antyapoptotycznymi oraz zdolnością do migracji. Celem mojej pracy
było wytypowanie genów charakterystycznych dla poszczególnych fenotypów komórek
raka sutka suki.
W pierwszym etapie badań wykazałam, że ekspresja genów w pierwotnych liniach
komórkowych wyizolowanych z gruczołu sutkowego suki odzwierciedla transkryptomy
tkanek macierzystych, z których się wywodzą. Zatem badania ekspresji genów
przeprowadzane na liniach komórkowych są uzasadnione, ponieważ uzyskane wyniki
można odnieść do tkanek in vivo. Dalsze badania wykazały, że za szybki wzrost
nowotworów odpowiedzialne są geny osi somatotropowej (receptor hormonu wzrostu i
receptor pobudzający wydzielanie hormonu wzrostu, którego ligandem jest grelina), geny
szlaku przekaźnictwa wapniowego (kalmoduliny, receptor rianodynowy), a także kinaza
syntazy glikogenu 3α (GSK3α) i CDC14A (cell division cycle 14 homolog A). Za wysoki
potencjał antyapoptotyczny odpowiada zwiększona ekspresja genów ABR/BCR (active
BCR-related), TMD1 (TM2 domain containing 1), GRM4 (glutamate receptor,
metabotropic 4) oraz genu kaplainy 9. Wyniki niniejszej pracy wskazują także, że
produkty ekspresji genów SEMA3B (semaforyna) i STIM1 (stroma interaction molecule
1) nasilają migrację komórek do odległych narządów. Z kolei GHSR (receptor
pobudzający wydzielanie hormonu wzrostu), FSCN (fascyna) i RASSF1 (Ras association
domain family 1) zwiększają adhezję i wpływają na wzrost komórek nowotworowych w
ognisku przerzutowym. Wykazano ponadto, że linie o wysokim potencjale do
przerzutowania oraz ich przerzuty do płuc charakteryzują się wysoką lekoopornością
manifestującą się nadekspresją glikoproteiny P.
20
Załącznik nr 2
Wyniki tych badań zostały opublikowane w następujących pracach oryginalnych i
przeglądowych:
1.
Król M, Polańska J, Pawłowski KM, Turowski P, Skierski J, Majewska A, Ugorski
M, Morty RE, Motyl T (2010) Molecular signature of cell lines isolated from
canine mammary adenocarcinoma metastases to lungs, Journal of Applied Genetics
51(1): 37-50.
2.
Król M, Pawłowski KM, Skierski J, Turowski P, Majewska A, Polańska J, Ugorski
M, Morty RE, Motyl T (2010) Transcriptomic ”portraits” of canine mammary
cancer cell lines with different phenotype, Journal of Applied Genetics 51(2): 169183.
3.
Król M, Pawłowski KM, Skierski J, Rao NAS, Hellmen E, Mol JA, Motyl T
(2009) Transcriptomic profile of two canine mammary cancer cell lines with
different proliferative and antiapoptotic potential, Journal of Physiology and
Pharmacology, 60:95-106.
4.
Pawłowski KM, Król M, Majewska A, Badowska – Kozakiewicz A., Mol JA,
Malicka E, Motyl T (2009) Comparison of cellular and tissue transcriptional
profiles in canine mammary tumor, Journal of Physiology and Pharmacology,
60:85-94.
5.
Rao NAS, van Wolferen ME, Gracanin A, Bhatti SFM, Król M, Holstege FC, Mol
JA (2009) Gene expression profiles of progestin-induced canine mammary
hyperplasia and spontaneus mammary tumors, Journal of Physiology and
Pharmacology, 60:73-84.
6.
Król M., K.M. Pawłowski, D. Otrębska, T. Motyl, (2009) DNA microarrays –
future in oncology, Journal of Clinical and Pre-Clinical Sciences, 2 (2): 091-096.
7.
Król M., K.M. Pawłowski, T. Motyl (2009) Mikromacierze DNA w onkologii
weterynaryjnej
(DNA
microarrays
in
veterinary
oncology),
Medycyna
Weterynaryjna (Veterinary Medicine), 65 (6): 376-380.
8.
Król M., K.M. Pawłowski, E. Malicka, E. Hellmen, J.A. Mol, T. Motyl, (2008)
Gene expression profiling of canine mammary tumors – future in diagnostics,
Vaccines: advances In plant and biotechnology infectious diseases and cancer
therapy 1(1).
21
Załącznik nr 2
Podczas studiów doktoranckich odbyłam dwa staże zagraniczne: na Wydziale
Medycyny Weterynaryjnej na Uniwersytecie w Utrechcie (Holandia) w zakresie analiz
wykonywanych za pomocą mikromacierzy DNA (laboratorium dr. Jana A. Mola), oraz na
Wydziale Medycyny Weterynaryjnej w Swedish University of Agricultural Sciences
(Szwecja) w zakresie izolacji komórek nowotworowych z guza (laboratorium prof. Evy
Hellmen). Podczas wykonywania pracy doktorskiej zostałam dwukrotnie nagrodzona
stypendium Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie za osiągnięcia
naukowe. Otrzymałam także stypendium doktoranckie Marszałka Województwa
Mazowieckiego „Mazovia”.
Za wyniki badań wykonanych w ramach mojej pracy doktorskiej otrzymałam
Indywidualną Nagrodę I Stopnia J.M. Rektora Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego
w Warszawie (2010). Otrzymałam także stypendium START dla młodych naukowców
Fundacji na Rzecz Nauki Polskiej (2011). Wyniki zawarte w mojej pracy doktorskiej
stanowiły część cyklu publikacji poświęconych transkryptomice zwierzęcej nagrodzoych
w 2011 roku Zespołową Nagrodą Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego.
W 2009 roku, po złożeniu pracy doktorskiej odbyłam staż zagraniczny w Netherlands
Cancer Institute (Amsterdam, Holandia) w laboratorium Cell Biology w zespole dr. Eda
Roosa. Po powrocie do kraju, zostałam dnia 28 grudnia 2009 roku zatrudniona na
stanowisku
adiunkta
w
Katedrze
Nauk
Fizjologicznych
Wydziału
Medycyny
Weterynaryjnej Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie, gdzie kierując
własnym zespołem badawczym oraz pracownią cytometrii przepływowej kontynuowałam
badania nad rakiem sutka suk. Szczególnie skupiłam się na interakcjach zachodzących w
obrębie mikrośrodowiska nowotworowego (wyniki tej pracy zostały opublikowane w
postaci jednotematycznego cyklu publikacji oryginalnych stanowiących osiągnięcie
habilitacyjne), ponieważ tematem tym zainteresowałam się podczas stażu naukowego w
Netherlands Cancer Institute (gdzie odbyłam m.in. tygodniowe szkolenie z zakresu
„mikrośrodowiska nowotworowego”). W roku 2012 odbyłam staż naukowy w Albert
Einstein College of Medicine of Yeshiva University (Nowy Jork, USA) w laboratorium
wybitnego naukowca: prof. Jeffreya Pollarda, zajmującego się badaniem interakcji
pomiędzy makrofagami towarzyszącymi nowotworowi oraz komórkami nowotworowymi.
Moja aktywność naukowa w Katedrze Nauk Fizjologicznych nie ogranicza się jednak do
tematyki mikrośrodowiska nowotworowego, ale dotyczy także innych zagadnień,
omówionych poniżej, realizowanych przez członków mojego zespołu.
22
Załącznik nr 2
Określenie roli hormonu wzrostu i greliny w rozwoju raka sutka suk
Po ukończeniu studiów doktoranckich i uzyskaniu stopnia naukowego doktora,
naturalną kontynuacją moich badań była analiza wpływu hormonu wzrostu oraz greliny na
biologię komórek nowotworowych sutka suki. Udział tych dwóch czynników w rozwoju
raka sutka suk wykazały moje badania wykonane w ramach pracy doktorskiej.
W pierwszym etapie badań została wyciszona metodą siRNA ekspresja genu receptora
hormonu wzrostu (ghr) w linii raka prostego suka suki (linii charakteryzującej się
najszybszym wzrostem i największą opornością na apoptozę) ponieważ moje wcześniejsze
wyniki wykazały jego udział w proliferacji i oporności na apoptozę. Jednocześnie, tą samą
metodą została wyciszona ekspresja genu receptora dla greliny (ghsr) w linii
gruczolakoraka sutka suki charakteryzującej się zdolnością do tworzenia przerzutów
(udział greliny w zwiększaniu zdolności komórek nowotworowych do migracji został
wykazany w moich wcześniejszych badaniach). Zoptymalizowana została metoda
dostarczania antysensownych oligonukleotydów do komórek nowotworowych sutka suki
(wybór optymalnego nośnika i jego stężenia, gęstości transfekowanych komórek,
optymalnego stężenia i sekwencji siRNA). W obu przypadkach skuteczność wyciszenia
genów została potwierdzona na poziomie mRNA metodą Real-time qPCR oraz na
poziomie białka metodą immunohistochemiczną lub western blot. W przypadku receptora
hormonu wzrostu oceniono wpływ wyciszenia tego białka oraz efekt suplementacji
hodowli komórkowej hormonem wzrostu na ścieżkę przekaźnictwa komórkowego zależną
od hormonu wzrostu (p-ERK1/2). Wykazano, że zmniejszenie ekspresji GHR prowadzi do
zmniejszenia fosforylacji ERK1/2, a podawanie rosnących dawek hormonu wzrostu do
hodowli komórkowej powoduje zależne od dawki zwiększanie fosforylacji ERK1/2.
Analiza cyklu komórkowego wykazała, że w komórkach nowotworowych z wyciszonym
genem ghr nastąpił istotny wzrost liczby komórek apoptotycznych oraz istotnie
zmniejszyła się liczba komórek w fazach S i G2M w stosunku do kontroli. Wyniki te
potwierdzają działanie proliferacyjne i antyapoptotyczne hormonu wzrostu na komórki
nowotworowe sutka suki.
Podobnie, otrzymane wyniki wykazały, że obniżenie ekspresji GHSR (metodą siRNA lub
w wyniku stosowania inhibitora tego receptora) powoduje istotne zwiększenie liczby
komórek we wczesnej fazie apoptozy. Ponadto, wyniki badań przeprowadzonych w
komorach Boydena i w teście „gojenia rany” wykazały, że grelina istotnie zwiększa
zdolność komórek nowotworowych do inwazji i migracji.
23
Załącznik nr 2
Uzyskane wyniki są bardzo ważne, ponieważ wskazują na możliwość zastosowania
antagonistów receptora grelinowego w skojarzonej terapii przeciwnowotworowej w celu
zapobiegania powstawaniu ognisk przerzutowych. Co więcej, wyniki te podważają
zasadność stosowania greliny w kacheksji nowotworowej (zgodnie z istniejącym
przekonaniem grelina może pobudzić u tych pacjentów apetyt i poprawić ich ogólną
kondycję), bowiem takie postępowanie może doprowadzić do nasilenia powstawania
przerzutów nowotworowych.
Badania te zostały opublikowane w postaci następujących prac oryginalnych i jednej pracy
przeglądowej:
1.
Majchrzak K, Pawłowski KM, Orzechowska EJ, Dolka I, Mucha J, Motyl T, Król
M (2012) A role of ghrelin in canine mammary cancer cells proliferation, apoptosis
and migration, BMC Veterinary Research, 8: 170 Highly Accessed.
2.
Pawłowski KM, Popielarz D, Szyszko K, Gajewska M, Motyl T, Król M (2012)
Growth Hormone Receptor RNA interference decreases proliferation and enhances
apoptosis in canine mammary carcinoma cell line CMT-U27, Veterinary and
Comparative Oncology, 10(1):2-15.
3.
Majchrzak K, Szyszko K, Pawłowski KM, Motyl T, Król M (2012) A role of
ghrelin in cancerogenesis, Polish Journal of Veterinary Sciences 15(1), 181-189.
Praca 3 została w 2013 roku nagrodzona przez Polskie Towarzystwo Nauk
Weterynaryjnych jako wybitna monografia z zakresu nauk weterynaryjnych.
Określenie profili transktyptomicznych raka sutka suki o różnym stopniu złośliwości
Oprócz
badania
ekspresji
genów
w
hodowlach
komórkowych,
współuczestniczyłam w tworzeniu profili transkryptomicznych nowotworów gruczołu
sutkowego suk. Celem badań było wytypowanie genów charakterystycznych dla guzów o
największej złośliwości, wykonanie nienadzorowanej klasyfikacji tych guzów w oparciu o
ich ekspresję genów, a także konfrontacja takiej „molekularnej klasyfikacji” z wynikiem
rozpoznania histopatologicznego.
Wyniki badań pozwoliły na zaklasyfikowanie osiemnastu badanych próbek guzów (n=6 z
każdego stopnia złośliwości: I, II i III) do trzech grup. Grupa pierwsza najistotniej różniła
się od pozostałych i zawierała cztery nowotwory o III stopniu złośłiwości i jeden o II
24
Załącznik nr 2
stopniu. Grupa druga składała się z czterech guzów o I stopniu złośliwości. Trzecia grupa
była najbardziej heterogenna (biorąc pod uwagę ich ocenę petomorfologiczną) i składała
się z dwóch guzów o I stopniu złośliwości, dwóch o III stopniu złośliwości oraz pięciu o II
stopniu złośliwości. Wyniki tch badań wskazują, iż guzy o oddmiennych cechach
patomorfologicznych mogą wykazywać podobną ekspresję genów i vice versa. Tłumaczy
to, dlaczego u pacjentów, u których występuje nowotwór o podobnym obrazie
histopatologicznym przebieg kliniczny może być odmienny.
Powyższa analiza posłużyła także do wytypowania pięciu genów, których ekspresja
najbardziej różniła się pomiędzy grupą zawierającą najbardziej złośliwe nowotwory, a
pozostałymi grupami: sehrl, zfp37, mipep, relaxin, oraz magi3. W oparciu o wzór ekspresji
tych genów, można w sposób obiektywny rozpoznać nowotwory cechujące się
największym stopniem złośliwości. Ma to ogromne znaczenie kliniczne, ponieważ u psów
u których rozpoznano taki nowotwór, po jego chirurgicznym usunięciu, rokowanie jest
niepomyślne, a długość przeżycia szacowana jest na mniej niż 2 lata. W przyszłości ta
obiektywna metoda będzie mogła stanowić uzupełnienie histopatologicznej oceny
nowotworu. Wyniki tych badań są aktualnie potwierdzane na większej liczbie prób w celu
utworzenia klasyfikatora stopnia złośliwości nowotworów sutka suk.
Wyniki tych badań zostały opublikowane w postaci następujących prac:
1.
Pawłowski KM, Maciejewski H, Dolka I, Mol JA, Motyl T, Król M (2013) Five
markers useful for the distinction of canine mammary malignancy, BMC
Veterinary Research, 9:138 Highly Accessed.
2.
Pawłowski KM, Maciejewski H, Dolka I, Mol JA, Motyl T, Król M (2013) Gene
expression profiles in canine mammary carcinoma of various grades of
malignancy. BMC Veterinary Research 9:78.
3.
Pawłowski KM, Homa A, Bulkowska M, Majchrzak K, Motyl T, Król M (2013)
Expression of inflammation-mediatted cluster of genes as a new marker of canine
mammary malignancy. Veterinary Research Communications 37:123-131.
4.
Pawłowski KM, Majewska A, Szyszko K, Motyl T, Król M (2011) Gene
expression pattern in canine mammary osteosarcoma, Polish Journal of Veterinary
Sciences, 14: 11-20.
25
Załącznik nr 2
Ocena lekooporności komórek nowotworowych sutka suk
Oporność komórek nowotworowych na leki cytostatyczne jest główną przyczyną
niepowodzeń w onkologii. Najważniejszym elementem oporności wielolekowej komórek
nowotworowych jest ekspresja białek błonowych (tzw. pomp błonowych, kaset
błonowych) należących do nadrodziny ABC (ang. ATP-Binding Cassette), które w sposób
aktywny transportują cytostatyki poza komórkę. Działanie pomp błonowych u ludzi
zostało dobrze poznane, a określenie substratów dla każdej z nich umożliwiło opracowanie
odpowiednich schematów chemioterapii. Niestety brakuje danych na temat lekooporności
u zwierząt. W przypadku nowotworów gruczołu sutkowego nie dość, że chemioterapia jest
rzadko stosowana, to na dodatek zgodnie z protokołami postępowania u ludzi. Wstępne
badania wskazują jednak na to, że takie postępowanie jest nie tylko nieskuteczne, ale
nawet szkodliwe dla pacjenta, a schematy chemioterapii są zbyt swobodnie przenoszone z
medycyny ludzkiej bez żadnych podstaw naukowych.
Dlatego też w badaniach mojego zespołu skupiliśmy się na określeniu ekspresji
najważniejszych pomp błonowych z nadrodziny ABC (BCRP, PGP, MRP1 i MRP3) w
komórkach nowotworowych wyizolowanych z gruczołu sutkowego suk (badania
prowadzone na pięciu nowotworowych liniach komórkowych sutka suk opisanych już
wcześniej w części dotyczącej osiągnięcia habilitacyjnego) w warunkach kontrolnych oraz
po leczeniu cytostatykami. Wyznaczone zostały dawki IC50 badanych leków dla
wszystkich linii komórkowych. Wyniki wykazały, iż poziom ekspresji pomp błonowych
odzwierciedla ich oporność na niektóre leki, a zatem już samo stwierdzenie zwiększonej
ekspresji pompy z nadrodziny ABC w komórkach nowotworowych może świadczyć o
oporności tego nowotworu na konkretne cytostatyki.
Porównanie dawek IC50 dla linii komórkowych raka sutka suk podawanych in vitro z
maksymalnym tolerowanym poziomem tych cytostatyków uzyskiwanym w surowicy
wykazało, iż w przypadku winblastyny dawki toksyczne dla komórek nowotworowych
były dużo wyższe niż te możliwe do osiągnięcia w surowicy, co automatycznie eliminuje
ten lek z wachlarza cytostatyków, jakie powinny być stosowane w leczeniu raka sutka suk.
W przypadku cisplatyny w trzech liniach komórkowych dawki toksyczne dla komórek
nowotworowych były niższe, a w dwóch wyższe, niż te osiągane w surowicy. Aczkolwiek
w pozostałych dwóch liniach, po wyciszeniu ekspresji genów kodujących bcrp, mrp1 i
mrp3 dawki toksyczne (IC50) cisplatyny dla komórek nowotworowych były niższe niż
maksymalne tolerowane dawki osiągane w surowicy. A zatem, wyciszenie genów
26
Załącznik nr 2
kodujących białka oporności wielolekowej może przyczynić się do „uwrażliwienia”
lekoopornych komórek nowotworowych na działanie cytostatyków. Ponadto, zostały
zidentyfikowane substraty dla tych pomp, co być może pozwoli na polepszenie wyników
chemioterapii. Badania nad lekoopornością wykazały także, że w przypadku nowotworów
sutka suk blokery pomp błonowych, takie jak verapamil czy cyklosporyna są nieskuteczne.
Badania te zostały opublikowane w postaci następujących prac oryginalnych i
przeglądowych:
1.
Król M, Pawłowski KM, Majchrzak K, Mucha J, Motyl T (2014) Canine
mammary carcinoma cell lines are resistant for chemosensitizers: Verapamil and
Cyclosporin A. Pol J Vet Sci 17 (1), praca zaakceptowana do druku.
2.
Pawłowski KM, Mucha J, Majchrzak K, Motyl T, Król M (2013) Expression and
role of PGP, BCRP, MRP1 and MRP3 in multidrug resistance of canine mammary
cancer cells, BMC Veterinary Research 9:119 Highly Accessed.
3.
Szyszko K, Pawłowski KM, Majchrzak K, Mucha J, Motyl T, Król M (2012)
Systemy dostarczania leków- przełom w terapii nowotworów z użyciem
antracyklin (Drug delivery systems: breakthroughs in cancer therapy with
anthracyclines”, Medycyna Weterynaryjna (Veterinary Medicine) 68(5): 269-273.
4.
Szyszko K, Pawłowski KM, Motyl T, Król M (2011) Lekooporność nowotworów
– problem nie tylko u ludzi (Chemoresistance in cancer – not only a human
problem, Medycyna Weterynaryjna (Veterinary Medicine) 67(7): 453-457.
5.
Król M, Pawłowski KM, Majchrzak K, Szyszko K, Motyl T (2010) Why
chemotherapy can fail? Polish Journal of Veterinary Sciences, 13(2): 399-406.
Określenie przydatności markera CA 15-3 w weterynaryjnej diagnostyce
onkologicznej
W
medycynie
weterynaryjnej
brakuje
badań
dotyczących
klinicznego
zastosowania markerów nowotworowych. Dlatego też, wspólnie ze współpracownikami z
Instituto
Zooprofilattico
Sperimentale
Dell`Umbria
e
delle
Marche
(Włochy)
przeprowadzone zostało badanie ekspresji markera nowotworowego CA 15-3 (MUC1) w
nowotworach sutka suk i jego poziomu w surowicy. Wykazana została korelacja jego
poziomu w surowicy ze stopniem złośliwości nowotworu. Badania wykazały ponadto, że
nowotwory (tkanki i linie komórkowe) o wyższym potencjale metastatycznym
charakteryzują się zwiększoną ekspresją tej glikoproteiny, co może świadczyć o jej roli w
27
Załącznik nr 2
procesie przerzutowania nowotworu. Następnie, wykazana została korelacja pomiędzy
poziomem CA 15-3 w surowicy psów z rakiem sutka i stopniem złośliwości guza. Wyniki
te dają podstawę do wprowadzenia nowego narzędzia diagnostycznego do rutynowej
praktyki weterynaryjnej – badania markerów nowotworowych w celu oceny stopnia
złośliwości guza, przebiegu leczenia i powstania wznowy.
Wyniki te zostały opublikowane w pracy:
1.
Manuali E, Giuseppe De A, Feliziani F, Forti K, Casciari C, Marchesi MC,
Pacifico E, Pawłowski KM, Majchrzak K, Król M (2012) CA15-3 cell lines and
tissue expression in canine mammary cancer and the correlation between serum
levels and tumour histological grade, BMC Veterinary Research, 8:86 Highly
Accessed.
Migrastatyna jako skuteczny lek hamujący przerzutowanie raka sutka suk
Inhibitory przerzutowania pochodzenia naturalnego stanowią bardzo obiecujące
narzędzie w terapii przeciwnowotworowej. W ramach współpracy z prof. Paulem Murphy
i dr. Danielem Lo Re z Irlandii (National University of Ireland) zostało zsyntetyzowanych
sześć analogów naturalnej migrastatyny, które poddane zostały badaniom pod kątem
zdolności do hamowania przerzutów w czterech nowotworowych liniach komórkowych
sutka suki, które charakteryzują się zdolnością do migracji. Wyniki badań wykonanych w
komorach Boydena (test migracji i inwazji), testu „gojenia rany” oraz ocena
charakterystyki wzrostu w macierzy zewnątrzkomórkowej wskazują, że dwa z badanych
sześciu analogów mogą stanowić obiecujące leki hamujące powstawanie przerzutów
nowotworowych. Wyniki te uzyskano w testach gojenia rany, a także migracji i inwazji w
komorach Boydena. Co więcej, wykazano iż migrastatyna zaburza łączenie fascyny z Faktyną niekorzystnie wpływając na cytoszkielet komórek nowotworowych i tym samym
uniemożliwiając ich migrację. Jest to bardzo ważne odkrycie, ponieważ jak do tej pory
mechanizm działania migrastatyny nie został wyjaśniony.
Wyniki tej pracy zostały opublikowane w postaci manuskryptu:
1.
Majchrzak K, Lo Re D, Gajewska M, Bulkowska M, Homa A, Pawłowski KM,
Motyl T, Murphy PV, Król M: Migrastatin analogues inhibit canine mammary
cancer cell migration and invasion, PLoS ONE, 8(10):e76789.
28
Załącznik nr 2
Oprócz opisanych powyżej dokonań mojego zespołu udokumentowanych w postaci
publikacji (kilka kolejnych dotyczących ekspresji miRNA w nowotworowych komórkach
macierzystych, roli MDSC i Treg w immunosupresji i przerzutowaniu raka sutka suk jest
w trakcie przygotowań) uczestniczę także w badaniach innych zespołów Wydziału
Medycyny Weterynaryjnej Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie. Do
tej pory powstały następujące, wspólne publikacje (kilka kolejnych jest aktualnie
przygotowywanych):
1.
Zabielska K, Lechowski R, Król M, Pawłowski KM, Motyl T, Dolka I, Żbikowski
A (2012) Derivation of feline vaccine-associated fibrosarcoma cell line and it`s
growth on chick embryo chorioallantoic membrane – a new model of veterinary
oncological studies in vivo; Veterinary Research Communications, 36(4):227-33.
2.
Dolka
I,
Sapierzyński
R,
Król
M
(2013)
Retrospective
study
and
immunohistochemical analysis of canine mammary sarcomas, BMC Vet Res, 9:
248.
Oprócz współpracy z Wydziałem Medycyny Weterynaryjnej Szkoły Głównej
Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie, aktywnie współpracuję z naukowcami z innych
ośrodków w Polsce (Zakład Immunologii, Warszawski Uniwersytet Medyczny; Wojskowy
Instytut Medyczny, Warszawa; Narodowy Instytut Leków, Warszawa; Wydział Biologii,
Uniwersytet Warmińsko-Mazurski, Olsztyn) oraz za granicą (Swedish University of
Agricultural Sciences, Szwecja; Utrecht University, Holandia; University of Giessen Lung
Center, Niemcy; Genopole, Francja; Istituto Zooprofilattico Sperimentale dell'Umbria e
delle Marche, Włochy; National University of Ireland, Irlandia; Freie Universitaet Berlin,
Niemcy; Bilkent University, Turcja; Medical School of Uludag University, Turcja;
University of Groningen, Holandia; University of Edinburgh, Wielka Brytania). Kilka
wspólnych publikacji jest obecnie przygotowywanych.
Posiadam w swoim dorobku 52 doniesienia konferencyjne w Polsce, USA,
Portugalii, Indiach, Holandii, Francji, Szwecji, Hiszpanii oraz we Włoszech. Odbyłam
kilka staży zagranicznych (Albert Einstein College of Medicine of Yeshiva University w
Nowym Jorku, USA; Netherlands Cancer Institute w Amsterdamie, Holandia; w Utrecht
University w Holandii, w Swedish University of Agricultural Sciences w Szwecji oraz w
firmie Becton Dickinson w Belgii) i jeden staż krajowy (Zakład Immunologii, Warszawski
Uniwersytet Medyczny).
Uczestniczyłam w realizacji 10 grantów naukowych, będąc
29
Załącznik nr 2
kierownikiem czterech z nich. Jestem laureatką kilkunastu prestiżowych nagród. Pełna
lista osiągnięć znajduje się w załączniku nr 3.
Poza działalnością naukową prowadzę zajęcia z Fizjologii Zwierząt ze studentami
polsko i angielskojęzycznymi II roku Wydziału Medycyny Weterynaryjnej oraz
studentami polskojęzycznymi II roku kierunku Biotechnologia. Jestem promotorem trzech
prac magisterskich (mgr Agnieszka Abramowicz - Biologia, mgr Arleta Jakubowska Biotechnologia i mgr Olga Musielak – Biotechnologia), dwóch prac inżynierskich na
kierunku Biotechnologia (inż. Malwina Karwicka i mgr nż. Olga Musielak), oraz dwóch
prac licencjackich na kierunku Biologia (mgr lic. Agnieszka Abramowicz i lic. Natalia
Dziewiecka). Ponadto, jestem opiekunem naukowym czterech doktorantów: lek. wet.
Joanny Muchy, lek. wet. Agaty Homa, mgr Małgorzaty Bulkowskiej i mgr. Bartłomieja
Taciaka. Przywiązuję ogromną rolę do kształcenia studentów i młodych pasjonatów nauki.
Dlatego też jestem opiekunem naukowym trójki studentów Wydziału Medycyny
Weterynaryjnej, którzy realizują swoje prace naukowe w ramach Koła Naukowego
Medyków Weterynarii.
Jestem przedstawicielem Polski w Management Committee Akcji COST CB1308
pt. „Sharing Advances on Large Animal Models (SALAAM)” oraz COST CM1106 pt.
„Chemical Approaches to Targeting Drug Resistance in Cancer Stem Cells”. W dniach
19-20 września 2013 r organizowałam w Warszawie międzynarodową konferencję
naukową w ramach Akcji CM1106, na którą przybyło ponad osiemdziesięciu gości z
różnych krajów Europy oraz liczni goście z Polski. Byłam członkiem komitetu naukowego
tej konferencji.
Ponadto, od 2013 roku pełnię funkcję Associate Editor w American Journal of Cancer
Biology, a od 2012 roku pełnię funkcję Co-editor w American Journal of Animal and
Veterinary Sciences oraz Journal of Comparative Clinical Pathology Research. Od 2013
roku jestem członkiem American Association of Cancer Research i Polskiego
Towarzystwa Nauk Weterynaryjnych, a od 2009 roku European Association for Cancer
Research oraz Polskiego Towarzystwa Cytometrycznego.
Od kilku lat jestem recenzentem w takich pismach, jak: Cancer Cell, PLoS ONE, Gene,
BMC Veterinary Research, Veterinary Pathology, Journal of Physiology and
Pharmacology, Hitology and Histopathology, Oncology, European Journal of Cell
Biology, Współczesna Onkologia oraz czasopism grupy Life Sciences. Ponadto, w latach
30