Korzyści z zatrudnienia osób niepełnosprawnych

INFORMACJA DLA PRACODAWCÓW
Celem powyższej informacji jest przybliżenie Państwu problematyki związanej z zatrudnieniem osób
niepełnosprawnych z zaburzeniami psychicznymi.
Zadania Powiatowego Urzędu Pracy w Koszalinie określone zostały w Powiatowym Programie Ochrony
Zdrowia Psychicznego przyjętym na lata 2011-2015 i obejmują one między innymi prowadzenie kampanii
szkoleniowo-informacyjnej adresowanej do pracodawców, promującej zatrudnianie osób z zaburzeniami
psychicznymi.
1.
Definicja zdrowia psychicznego
Światowa Organizacja Zdrowia w swojej klasycznej definicji określiła zdrowie jako „stan pełnego, dobrego
samopoczucia fizycznego, psychicznego i społecznego, a nie tylko jako brak choroby lub zniedołężnienia”.
W tym aspekcie zdrowiem psychicznym jest nie tylko brak zaburzeń psychicznych, ale również stan, w
którym osoba zdaje sobie sprawę ze swego potencjału, może sobie radzić ze stresem, pracować efektywnie
oraz jest w stanie funkcjonować w społeczeństwie. W związku
z powyższym zdrowie
psychiczne jest istotnym elementem zainteresowań zdrowia publicznego.
Ustawa o ochronie zdrowia psychicznego z dnia 19 sierpnia 1994 r. (Dz. U. 1994 r., Nr 11, poz. 535)
wskazuje, że mówiąc, o osobach z zaburzeniami psychicznymi mamy na myśli osoby: chore psychiczne
(wykazujące zaburzenia psychotyczne), upośledzone umysłowo oraz wykazujące inne zakłócenia czynności
psychicznych, które zgodnie ze stanem wiedzy medycznej zaliczane są do zaburzeń psychicznych, a które to
wymagają świadczeń zdrowotnych lub innych form pomocy
i opieki. Jest rzeczą oczywistą, że
zaburzenia psychiczne nie są równoznaczne z upośledzeniem umysłowym, a osoby z tym rodzajem
schorzenia często odznaczają się ponadprzeciętną inteligencją. Światowa Organizacja Zdrowia zaleca
stwarzać osobom cierpiącym na zaburzenia psychiczne odpowiednie warunki m.in. do samodzielnego
i normalnego kształcenia się na dowolnie wybranej uczelni ("Karta ottawska", 1987 r.) 1
2. Definicja niepełnosprawności i rodzaje niepełnosprawności.
„Niepełnosprawnymi są osoby, których stan fizyczny, psychiczny lub umysłowy trwale lub okresowo
utrudnia, ogranicza bądź uniemożliwia wypełnianie ról społecznych, a w szczególności ogranicza zdolności
do wykonywania pracy zawodowej”.
Definicja ta daje podstawy do określenia trzech stopni niepełnosprawności orzekanych do celów
pozarentowych przez Zespoły ds. Orzekania o Niepełnosprawności, a mianowicie: lekki, znaczny
i
umiarkowany. Każdy z tych stopni określa stan zdrowia z uwzględnieniem kryterium zawodowego:
• znaczny stopień niepełnosprawności – określa osobę z naruszoną sprawnością organizmu,
niezdolną do pracy albo zdolną do pracy jedynie w warunkach pracy chronionej i wymagającą, w
celu pełnienia ról społecznych, stałej lub długotrwałej opieki i pomocy innych osób w związku
z niezdolnością do samodzielnej egzystencji;
• umiarkowany stopień niepełnosprawności – określa osobę z naruszoną sprawnością organizmu,
niezdolną do pracy albo zdolną do pracy jedynie w warunkach pracy chronionej lub wymagającą
czasowej albo częściowej pomocy innych osób w celu pełnienia ról społecznych;
• lekki stopień niepełnosprawności – określa osobę o naruszonej sprawności organizmu,
powodującej w sposób istotny obniżenie zdolności do wykonywania pracy, w porównaniu do
zdolności, jaką wykazuje osoba o podobnych kwalifikacjach zawodowych z pełną sprawnością
psychiczną i fizyczną, lub mająca ograniczenia w pełnieniu ról społecznych dające się kompensować
przy pomocy wyposażenia w przedmioty ortopedyczne, środki pomocnicze lub środki techniczne. 2
Osoba niepełnosprawna może również otrzymać orzeczenie o niezdolności do pracy do celów rentowych.
Jednakże orzeczenie takie w tym przypadku wydawane jest przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych na
podstawie orzeczenia wystawionego przez Lekarza Orzecznika ZUS.
Lekarz Orzecznik wydając orzeczenie o niezdolności do pracy kwalifikuję osobę jako:
• całkowicie niezdolną do pracy i samodzielnej egzystencji co odpowiada znacznemu stopniowi
niepełnosprawności w orzecznictwie do celów pozarentowych;
• całkowicie niezdolną do pracy - co odpowiada umiarkowanemu stopniowi niepełnosprawności w
orzecznictwie do celów pozarentowych;
• częściowo niezdolną do pracy - co odpowiada lekkiemu stopniowi niepełnosprawności
w
orzecznictwie do celów pozarentowych. 3
1
3. Podział zaburzeń psychicznych.
Przyjmuje się podział zaburzeń psychicznych na cztery podstawowe rodzaje chorób:
• stany lękowe,
• nerwice,
• depresję
• schizofrenię.
Choroby te mają negatywny wpływ na życie osobiste oraz pociągają za sobą znaczne koszty społeczne i
gospodarcze (dotyczy to zwłaszcza szkolnictwa, opieki zdrowotnej i wymiaru sprawiedliwości),
a
także są jedną z najważniejszych przyczyn przebywania na zwolnieniu lekarskim, przechodzenia na
wcześniejszą emeryturę czy rentę inwalidzką.1
4. Możliwości podjęcia pracy przez osoby niepełnosprawne.
Ustawa z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych
w
art.13 ust. 4 określa, że orzeczenie o całkowitej niezdolności do pracy nie stanowi przeszkody do podjęcia
pracy w warunkach specjalnych określonych w przepisach o zatrudnieniu i rehabilitacji zawodowej osób
niepełnosprawnych.
Podobnie w żadnym ze stopni niepełnosprawności określonych w ustawie z dnia 27 sierpnia 1997 r.
o
rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych nie ma przeciwwskazań do
podjęcia pracy. W tym przypadku jednak warunki w jakich ma się odbywać zatrudnienie, muszą
odpowiadać możliwościom psychofizycznym osoby niepełnosprawnej. Ważne jest również określenie przez
pracodawcę obowiązków i uprawnień, które powinny być dostosowane do psychofizycznych możliwości
pracownika.
5. Czy osoba z zaburzeniami psychicznymi może pracować?
Osoby z zaburzeniami psychicznymi na ogół bardzo dobrze funkcjonują w warunkach środowiska pracy i
szybko się do tego środowiska adaptują.
Pierwszym i koniecznym warunkiem zaistnienia takiej osoby na rynku pracy jest oczywiście podjęcie
leczenia, ale w przypadku tej grupy osób najlepszą drogą do wyzdrowienia jest powrót
do
normalnego życia społecznego i zawodowego.
Wskazuje się, że najczęstsze obawy w stosunku do osób zaburzonych psychicznie dotyczą
nieprzewidywalności ich reakcji. Tymczasem nieprzewidywalność reakcji u osób z zaburzeniami
psychicznymi przejawia się najczęściej w ostrych stanach chorobowych, których leczenie odbywa się
w warunkach szpitalnych.
Większość zaburzeń psychicznych ma charakter przewlekły to znaczy: po fazie choroby następuje okres
remisji, bądź też znaczna poprawa stanu zdrowia. Właśnie w takiej fazie możliwe jest podejmowanie przez
osoby chore psychicznie pracy czy tez nauki.
Depresja, nerwica, schizofrenia, autyzm, demencja, alkoholizm, bulimia, ADHD oraz inne są więc
zaburzeniami, które nie muszą wykluczać osób nimi dotkniętych z życia społecznego. Przy obecnym
stanie wiedzy medycznej oraz rozwiniętej farmakologii zaburzenia te można skutecznie
przezwyciężyć i leczyć.
6. Korzyści dla pracodawcy zatrudniającego osoby niepełnosprawne w tym również osoby
z
zaburzeniami psychicznymi:
Zatrudniając osobę niepełnosprawną, pracodawcy mogą liczyć na ulgi i wsparcie finansowe, które mogą
otrzymać zarówno ze środków Funduszu Pracy jak również ze środków Państwowego Funduszu
Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych.
6.1 Fundusz Pracy
•
Prace interwencyjne
Prace interwencyjne są formą zatrudnienia wspieranego polegającą na refundacji na rzecz Pracodawcy do 50 %
kosztów najniższego wynagrodzenia oraz składek na ubezpieczenie społeczne zatrudnianych w ramach tej formy
wsparcia pracowników.
2
Na prace interwencyjne zgodnie z art. 49 ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 roku o promocji zatrudnienia i
instytucjach rynku pracy (Dz. U. z 2008r. Nr 69, poz. 415, z późn. zm.) mogą być kierowane osoby
bezrobotne będące w szczególnej sytuacji na rynku pracy, m.in. osoby niepełnosprawne, w tym
niepełnosprawne z zaburzeniami psychicznymi.
Szczegółowe zasady i procedury dot. organizacji prac interwencyjnych znajdziecie Państwo na stronie
internetowej naszego urzędu http:/www.pup.koszalin.pl w zakładce Formy Wsparcia dla Pracodawców.
http://www.pup.koszalin.pl/informacje_dla_pracodawcow/prace_interwencyjne.html
• Roboty publiczne
Roboty publiczne polegają na zatrudnieniu osoby bezrobotnej w okresie nie dłuższym niż
12
miesięcy przy wykonywaniu prac organizowanych przez gminy, organizacje pozarządowe statutowo
zajmujące się problematyką ochrony środowiska, kultury, oświaty, kultury fizycznej
i
turystyki, opieki zdrowotnej, bezrobocia oraz pomocy społecznej oraz spółki wodne i ich związki, jeżeli
prace te są finansowane lub dofinansowane ze środków samorządu terytorialnego, budżetu państwa,
funduszy celowych, organizacji pozarządowych, spółek wodnych i ich związków.
W ramach tej formy wsparcia pracodawca może liczyć na refundacje do 50 % kosztów przeciętnego
wynagrodzenia oraz składek na ubezpieczenie społeczne zatrudnianych w ramach tej formy zatrudnienia
pracowników.
Na roboty publiczne zgodnie z art. 49 ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 roku o promocji zatrudnienia
i
instytucjach rynku pracy (Dz. U. z 2008r. Nr 69, poz. 415, z późn. zm.) mogą być kierowane osoby
bezrobotne będące w szczególnej sytuacji na rynku pracy, m.in. osoby niepełnosprawne, w tym
niepełnosprawne z zaburzeniami psychicznymi.
Szczegółowe zasady i procedury dot. organizacji robót publicznych znajdziecie Państwo na stronie
internetowej naszego urzędu www.pup.koszalin.pl w zakładce Formy Wsparcia dla Pracodawców.
http://www.pup.koszalin.pl/informacje_dla_pracodawcow/roboty_publiczne_pr.html
•
Refundacja kosztów wyposażenia lub doposażenia stanowiska pracy
Pracodawca zamierzający zatrudnić osobę bezrobotną, zarejestrowaną w powiatowym urzędzie pracy, może
ubiegać się o refundację kosztów wyposażenia lub doposażenia stanowiska pracy w wysokości nie wyższej
niż 6-krotność przeciętnego wynagrodzenia. Kandydatami do pracy na utworzone w ramach tej formy
pomocy stanowiska mogą być wszystkie osoby bezrobotne zarejestrowane w PUP, w tym również osoby
niepełnosprawne z zaburzeniami psychicznymi, które spełniają wymogi określone w ofercie pracy na
refundowane stanowisko.
Szczegółowe zasady i procedury dot. refundacji kosztów wyposażenia lub doposażenia stanowiska pracy
znajdziecie Państwo na stronie internetowej naszego urzędu http://www.pup.koszalin.pl w zakładce Formy
Wsparcia dla Pracodawców
http://www.pup.koszalin.pl/informacje_dla_pracodawcow/refundacja_wyposazenia.html
• Staż
Kolejną formą wsparcia, z jakiej mogą skorzystać pracodawcy zatrudniający osoby niepełnosprawne jest
staż. Staż oznacza nabywanie przez stażystę umiejętności praktycznych do wykonywania pracy poprzez
wykonywanie zadań w miejscu pracy, bez nawiązania stosunku pracy z pracodawcą. Odbywa się on na
podstawie umowy zawartej pomiędzy Powiatowym Urzędem Pracy, a pracodawcą, według programu
określonego w umowie.
Szczegółowe zasady dot. możliwości zorganizowania stażu znajdziecie Państwo na stronie internetowej
naszego urzędu http://www.pup.koszalin.pl w zakładce Formy Wsparcia dla Pracodawców.
http://www.pup.koszalin.pl/informacje_dla_pracodawcow/staz_pr.html
6.2 Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych
Pracodawcy, którzy zdecydują się na zatrudnienie osób niepełnosprawnych w tym również tych
z zaburzeniami psychicznymi mogą liczyć na otrzymanie wsparcia z Państwowego Funduszu Rehabilitacji
Osób Niepełnosprawnych.
Wykorzystując pomoc ze strony PFRON pracodawca może się ubiegać o:
3
•
•
•
•
•
dofinansowanie do wynagrodzeń zatrudnionych pracowników niepełnosprawnych
(w
przypadku osób niepełnosprawnych, u których stwierdzono chorobę psychiczną, upośledzenie
umysłowe lub epilepsję oraz pracowników niewidomych pracodawca może uzyskać zwiększoną
kwotę tego dofinansowania),
dofinansowanie składek na ubezpieczenie emerytalne,
zwrot kosztów szkolenia osób niepełnosprawnych – nawet do 80% wartości kosztów takiego
szkolenia,
zmniejszenie wpłat na PFRON,
zwrot kosztów wyposażenia stanowiska pracy osoby niepełnosprawnej. W tym przypadku
pracodawca, który przez okres co najmniej 36 miesięcy zatrudni osobę niepełnosprawną
zarejestrowaną w PUP, może otrzymać, na wniosek, ze środków PFRON zwrot kosztów
wyposażenia stanowiska pracy do wysokości piętnastokrotnego przeciętnego wynagrodzenia.
Warunkiem zwrotu kosztów wyposażenia stanowiska pracy jest uzyskanie pozytywnej opinii
Państwowej Inspekcji Pracy o przystosowaniu do potrzeb wynikających z niepełnosprawności osoby
zatrudnionej na wyposażanym stanowisku pracy lub o spełnieniu warunków bezpieczeństwa i
higieny pracy na tym stanowisku.
Szczegółowe informacje dot. zasad udzielenia pomocy pracodawcom zatrudniającym osoby niepełnosprawne
znajdują się na stronie internetowej Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych.
http://www.pfron.org.pl/portal/pl/
Przydatne informacje w tym zakresie znajdują się również w portalu Centrum Informacyjno-Konsultacyjnego
Służb Zatrudnienia ZIELONA LINIA pod adresem internetowym http://zielonalinia.gov.pl/default.aspx?
docId=91
7. Pracodawców zainteresowanych zatrudnieniem osób niepełnosprawnych chorych psychicznie zachęcamy do
odwiedzenia strony internetowej Fundacji Wspierania Rozwoju Społecznego „Leonardo” gdzie zamieszczono szereg
przydatnych informacji na temat możliwości podjęcia zatrudnienia przez te osoby.
http://www.centrumcsr.pl/pliki/chorzy_psychicznie_insert.pdf
Informujemy również, że w dniu 07.12.2012 r. Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej przyjął uchwałę
w sprawie przeciwdziałania wykluczeniu społecznemu osób niepełnosprawnych.
https://sejmometr.pl/prawo/127037
8. Przy opracowaniu tej informacji wykorzystano następujące źródła danych:
1. Zaburzenia psychiczne w ujęciu prawnym, Urząd Marszałkowski Województwa
Zachodniopomorskiego, http://www.pogadaj.eu/index.php?
option=com_content&view=article&id=30:zaburzenia-psychiczne-w-ujciuprawnym&catid=6:zdrowie-psychiczne&Itemid=8,
2. D. Opioła, Promocja Osób Niepełnosprawnych na rynku pracy;
http://www.forestap.republika.pl/niepelnosprawnosc.htm
3. Art. 5 ustawy z dnia 27 sierpnia 1997r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz
zatrudniania osób niepełnosprawnych (Dz. U. Nr 123, poz.776 z późniejszymi zmianami).
4