docHOMILIA ŚLUBNA GŁOSZENIEM NOWEGO ŻYCIA W CHRYSTUSIE
download 
Reklamacja Transkrypt
HOMILIA ŚLUBNA GŁOSZENIEM NOWEGO ŻYCIA W CHRYSTUSIE
STUDIA TEOLOGICZNE NOWE ŻYCIE W CHRYSTUSIE 33(2015) KS. WOJCIECH TUROWSKI HOMILIA ŚLUBNA GŁOSZENIEM NOWEGO ŻYCIA W CHRYSTUSIE Treść: 1. Przyjmowanie sakramentu małżeństwa wchodzeniem w życie Chrystusa; 2. Komunia miłości; 3. Przymierze małżeńskie w Nowym i Wiecznym Przymierzu Chrystusa; 4. Słowa przysięgi małżeńskiej wyrazem woli nowego życia w Chrystusie. Wstęp „Małżeństwo i rodzina są jednym z najcenniejszych dóbr ludzkości, które powinno być otoczone szczególną opieką”1. Przepowiadanie na temat małżeństwa jest wyrazem troski duszpasterskiej o to dobro. Przeważnie jest to homilia ślubna. Wtedy słowa homilisty są odbierane z wielką uwagą, gdyż okoliczność jest wyjątkowa, niecodzienna a sprawowane misterium wprowadza młodą parę w nową rzeczywistość sakramentalną. Warto, by tej okazji nie zmarnować. Dlatego homilia ślubna nie może być banalna, lecz winna mieć odpowiednią treść. „Głównym celem homilii jest ożywienie wiary kandydatów do małżeństwa, aby mogli owocnie przyjąć sakrament”2. Małżeństwo wiąże wiele motywów do przepowiadania. Sam „Obrzęd Sakramentu Małżeństwa” z bogactwem modlitw i czytań Biblijnych dostarcza wielu tematów. Autor, mając na uwadze szeroki zakres tematyczny, ograniczy się do ukazania nowego życia w Chrystusie, jakie wynika z przymierza małżeńskiego, gdyż najbliższy rok duszpasterski 2016 upłynie pod hasłem: „Nowe życie w Chrystusie”. Ks. dr Wojciech Turowski – dr teologii, kapłan diecezji łomżyńskiej, autor wielu artykułów z zakresu przepowiadania i liturgii. Członek Stowarzyszenia Homiletów Polskich i Stowarzyszenie Katechetyków Polskich. 1 „Stanowisko biskupów polskich przed XIV Zwyczajnym Zgromadzeniem Ogólnym Synodu Biskupów”, w: http://kosciol.wiara.pl/doc/2714997.Malzenstwo-i-rodzina-jednymi-znajcenniejszych-dobr-ludzkosci (10.10.2015). 2 S. Dyk, Kerygmat czytań biblijnych w „Obrzędach Sakramentu Małżeństwa”, w: Przegląd Homiletyczny 14(2010), s. 47. Ks. Wojciech Turowski Niniejszy artykuł niech będzie przyczynkiem do odpowiedzi na aktualny duszpasterski problem: Jak nauczać o małżeństwie, by współcześni chcieli wstępować w sakramentalny związek? Homilii słuchają nie tylko nowożeńcy, ale również inni, szczególnie ci, którzy perspektywę małżeństwa mają jeszcze przed sobą i zastanawiają się czy nie jest szaleństwem, wobec zmieniających się warunków społeczno-cywilizacyjnych związanie się z drugim człowiekiem na wiele dziesiątków lat – dopóki śmierć nas nie rozdzieli? Czy rosnąca lawinowo liczba rozwodów albo moda na „związki partnerskie” nie zachęca, by pójść tym śladem. Z drugiej strony, dwoje kochających się ludzi niczego więcej nie pragnie, tylko, aby ich miłość była szczęśliwa i wieczna a to może zapewnić tylko Chrystusowy sakrament, który jest zewnętrzną gwarancją zabezpieczającą parę małżeńską i ich potomstwo. Tak rozumiane małżeństwo posiada charakter nierozwiązywalny, gwarantując jedność i nierozerwalność związku3. 1. Przyjmowanie sakramentu małżeństwa wchodzeniem w życie Chrystusa W przepowiadaniu o sakramencie małżeństwa winna wybrzmieć odpowiedź na pytania, które nurtują wielu współczesnych: Po co brać ślub kościelny? Co Chrystus w sakramencie małżeństwa oferuje mężczyźnie i kobiecie? Krótko odpowiadając, trzeba stwierdzić, że w nim Chrystus konsekruje ludzką miłość. Przyjęcie sakramentu małżeństwa wprowadza małżonków w sakramentalną relację z Chrystusem. On będąc sam prasakramentem, ustanowił Kościół, jako sakrament podstawowy, czyli jako trwały, widzialny znak Jego zbawczej obecności w świecie i chce w ten sposób tworzyć Mistyczne Ciało i być Bogiem z nami4. O tej sakramentalnej jedności czytamy w „Obrzędzie Sakramentu Małżeństwa”, gdzie we Wstępie jest napisane: „Przez sakrament małżeństwa chrześcijańscy małżonkowie stają się znakiem tajemnicy jedności i płodnej miłości łączącej Chrystusa z Kościołem i w tej tajemnicy uczestniczą”5. To sakrament włącza małżonków w Boże życie i wspólnotę 3 4 5 Por. M. Ozorowski, Co zmienia małżeństwo sakramentalne?, w: http://www.rodzina.ipjp2. pl/index.php?option=com_phocadownload&view=file&id=14:co-zmienia-malzenstwosakramentalne(zd. 12.10.2015). Por. A. Skowronek, Ustanowienie sakramentów w akcie założenia Kościoła-Prasakramentu, w: Ateneum Kapłańskie 56(1964) t. 67, s. 279. Obrzędy Sakramentu Małżeństwa Dostosowane do Zwyczajów Diecezji Polskich, Katowice 284 Homilia ślubna głoszeniem nowego życia w Chrystusie Kościoła. Już w sakramencie chrztu wierzący w Chrystusa został obmyty z grzechu pierworodnego i włączony do Ludu Bożego. Jednak w sakramencie małżeństwa małżonkowie stają się znakiem płodnej miłości Boga. Każdy z sakramentów ma charakter uświęcający skażoną grzechem ludzką naturę i jednoczący wierzących w Mistycznym Ciele Chrystusa. Sakramenty zaszczepiają świętość na glebie całego człowieczeństwa. Każdy sakrament ma w sobie swoisty charyzmat, Boży dar; w sakramencie małżeństwa jest nim miłość. Łączenie się węzłem małżeńskim zapoczątkowuje nową jakość życia, każdej z osób i obojga. Dzieje się tak, przez sakramentalność słów wypowiedzianych sobie nawzajem. Wtedy to Duch Święty jak w Nazarecie „ocienił” Matkę Pana, tak w sakramencie małżeństwa „ocienia” nowożeńców i w ten sposób słowa przysięgi małżeńskiej stają się rzeczywistością sakramentalną a nowożeńcy od tej chwili są jednością, na podobieństwo jedności istniejącej między Chrystusem a Kościołem. Tak wiec odwieczny Logos, który jest prasakramentem, przez misterium wcielenia nadaje tej samej mocy stwórczej słowom przysięgi małżeńskiej. Dlatego warto wstępować w sakramentalny związek małżeński, by miłości ludzkiej nadać wymiar Boży, mistyczny, trwały, wieczny. Trzeba głosić wiarę Kościoła, że Jezus swoją obecnością w Kanie Galilejskiej uświęcił związek młodej pary, tak również uświęca każde sakramentalne związki. Chce w nich przebywać nie jednorazowo, ale stale wypełniając ten związek treścią – jak uczył Jan Paweł II – „Miłość małżeńska zawiera jakąś całkowitość, w którą wchodzą wszystkie elementy osoby: impulsy ciała i instynktu, siła uczuć i przywiązania, dążenie ducha i woli. Miłość zmierza do jedności głęboko osobowej, która nie tylko łączy w jedno ciało, ale prowadzi do tego, by było tylko jedno serce i jedna dusza”6. Tę naukę potwierdza Katechizm Kościoła Katolickiego7. Homilista winien zwrócić szczególną uwagę na uświęcający, konsekrujący aspekt sakramentu, czego nie otrzymują małżonkowie zawierając cywilny kontrakt. Słowa sakramentu są „mocniejsze” niż zwykłe ludzkie słowo wypowiedziane jak najbardziej szczerze. Sakramentalni małżonkowie są dla siebie wsparciem na drodze zbawienia. Są dla siebie darem od Pana. Każdego dnia obdarowują się miłością, której źródłem jest obecny między nimi Chrystus. Konsekrowani przez Bożego Oblubieńca w sakramencie małżeństwa widzą we współmałżonku oblicze samego Chrystusa. 6 7 1996r., s. 29. Jan Paweł II, Adhortacja Apostolska Familiaris Consortio, 13. Por. Katechizm Kościoła Katolickiego, 1613-1614. 285 Ks. Wojciech Turowski Wola małżonka jest wolą współmałżonki i odwrotnie, a zarazem jest wolą samego Chrystusa. W ten sposób sakramentalni małżonkowie wchodzą w mistyczną relację, jaka istnieje między Osobami Trójcy Przenajświętszej i już tu na ziemi rozpoznają obecność królestwa Bożego8. Ta nowa rzeczywistość – sakramentalnej więzi dwojga jest tak ścisła i pociągająca, że Benedykt XVI powie: „jest cukrem słodzona”, że bez „umierania”, bez utracenia swego ja, nie ma w małżeństwie wspólnoty z Bogiem, nie ma też odkupienia9. Małżeńska miłość jest ukierunkowana, na dar z siebie, na swego rodzaju ofiarę dla dobra drugiego, dla afirmacji, na wzór zbawczej miłości Chrystusa, który z miłości do człowieka, jego wywyższenia wydał się na śmierć krzyżową. Wchodzenie w nowe życie z Chrystusem w sakramencie małżeństwa uzdrawia relacje między mężczyzną i kobietą. Jest to kolejna prawda godna refleksji homilijnej. Grzech nie tylko obraził Boga Stwórcę, ale również zniszczył relację między małżonkami, również seksualną10; Kościół ma tego świadomość: „Każdy człowiek doświadcza zła wokół siebie i w sobie. Doświadczenie to dotyczy również relacji między mężczyzną i kobietą. Od najdawniejszych czasów ich związek był zagrożony niezgodą, duchem panowania, niewiernością, zazdrością i konfliktami, które mogą prowadzić aż do nienawiści i zerwania go”, czytamy w Katechizmie11. Historia podaje wiele przykładów tej schorowanej relacji małżonków aż po dzień dzisiejszy. Wobec tej degradacji, Jezus stara się przywrócić płciowości małżeńskiej piękno pierwotnego planu Bożego. Przez grzech pierworodny cała ludzka natura została zraniona, lecz najbardziej sfera płciowa. Chrystus jest zbawcą również tej przestrzeni życia. Wchodzenie w sakramentalną przestrzeń jest wchodzeniem w życie samego Chrystusa, jest przenikaniem mocami Paschalnej Męki duszę i ciało: kobiecość i męskość osobowego podmiotu. To grzech pierworodny zniszczył na trwale relację między mężczyzną, kobietą i Bogiem a Jezus Chrystus swoją ofiarą krzyżową to wszystko odnowił i związał Nowym i Wiecznym Przymierzem. Aspekt uzdrawiający relację miłości między mężczyzną i kobietą oraz między Bogiem uwydatnia się bardziej w sakramencie małżeństwa, gdy jest on sprawowany na Mszy świętej, bowiem Eucharystia jest uświęcającym, uzdrawiającym źródłem i szczytem życia Kościoła. Sobór Watykański II zwraca uwagę na szcze8 9 10 11 286 Por. Łk 17,20n. Por. Benedykt XVI, Jezus z Nazaretu, Kraków 2012, t. 1., s. 127. Por. Rdz 3,17. KKK 1606. Homilia ślubna głoszeniem nowego życia w Chrystusie gólny związek zachodzący między Eucharystią i małżeństwem: „zwyczajnie małżeństwo należy zawierać podczas Mszy świętej”12. O paschalnych owocach przygotowanych dla nowożeńców mówi również Katechizm Kościoła Katolickiego: „W obrządku łacińskim małżeństwo między dwojgiem wierzących katolików jest zazwyczaj zawierane podczas Mszy świętej, ze względu na związek wszystkich sakramentów z Misterium Paschalnym Chrystusa. (…). Słuszne jest zatem, by małżonkowie przypieczętowali swoją zgodę na wzajemne oddanie się sobie przez dar własnego życia, jednocząc się z ofiarą Chrystusa za Kościół, uobecnioną w Ofierze eucharystycznej i przyjmując Eucharystię, ażeby skoro spożywają to samo Ciało i tę samą Krew Chrystusa, „tworzyli jedno ciało” w Chrystusie”13. Eucharystia winna być drogą uświęcającą całe życie małżeńskie. Jan Paweł II, usilnie zachęcając małżonków do odnawiania drogi życia małżeńskiego, wyraźnie wskazywał, iż koncentruje się ona wokół Chrystusa, którego mamy na nowo „na nowo poznać, pokochać i naśladować, aby żyć w Nim życiem trynitarnym i z Nim przemieniać historię”14. Innym aspektem nowego życia z Chrystusem w sakramencie małżeństwa jest nowa kultura. Chrześcijaństwo jest nową kulturą, która inkorporowała kulturę semicką, grecką czy rzymską wnosząc w nią istotny element: Chrystusa jedynego Odkupiciela człowieka. Nowa era, jaką jest chrześcijaństwo odmieniła cały świat i człowieka. Zmartwychwstały Pan, który z miłości umarł na krzyżu, nadał inny sens ludzkiej przemijalności, egzystencji oraz ostatecznemu przeznaczeniu człowieka i całego świata. Tak, więc wstępowanie w sakramentalny związek jest wchodzeniem w nowy styl życia, nową kulturę, którą tworzą chrześcijanie. Kultura ta opiera się na dwóch filarach: Bogu i człowieku. Bóg w chrześcijaństwie jest Stwórcą „zakochanym w człowieku”. To dla niego stworzył piękny świat. W jego jestestwo wpisał Boże prawo oraz wolność i miłość. Jemu dał ziemię do dyspozycji, by czynił ją sobie poddaną15. Wreszcie, gdy człowiek zgrzeszył, sprzeniewierzając się swemu Stwórcy, nie pozostawił człowieka samemu sobie, ale posłał na świat swojego umiłowanego Syna, aby zbawił świat od grzechu i wszelkiej nieprawości. Przewodnią, fundamentalną zasadą życia chrześcijan jest miłość. „Chrześcijanie wyznają konkretną i potężną miłość Boga, który naprawdę działa w historii i decyduje o jej ostatecznym 12 13 14 15 Sobór Watykański II, Konstytucja o liturgii świętej Sacrosanctum Concilium, 78. KKK 1621. Jan Paweł II, List Apostolski Novo Millennio Ineunte, 29. Por. Rdz 3,14. 287 Ks. Wojciech Turowski przeznaczeniu”16. Wiedzą o tym sakramentalni małżonkowie. Kiedy więc nawzajem ślubują sobie miłość, wtedy dobrowolnie i świadomie wyznają tę fundamentalną chrześcijańską zasadę i zobowiązują się przed Bogiem i Kościołem zachować ją do końca życia. To ona ich tak głęboko zakotwicza, że wytwarza nierozerwalne wyłączne więzy małżeńskie, rodzicielskie i rodzinne, wyłączne wbrew czasowi, istniejącym modom, żyjącym wokół innym ludziom. „Tylko świadomość sakramentu umożliwia nam bogactwo takiego głębokiego ludzkiego doświadczenia”17. 2. Komunia miłości Treścią homilii podczas sprawowania liturgii sakramentu małżeństwa winna być prawda, jaka wynika z paschalnego misterium, którą jest „komunia miłości”. Zawiązuje się ona między dwojgiem ludzi szafujących ten sakrament a Chrystusem. Jest to model relacji, której pragnie sam Bóg. Ikoną tego modelu jest sam Jezus Chrystus w swoim wcieleniu i paschalnym odkupieniu człowieka – zaślubinach Chrystusa Oblubieńca z Kościołem Oblubienicą. O tej komunijnej relacji Chrystusa z człowiekiem, Kościołem i całym światem czytamy u Jana Apostoła w ewangelii: „Tak bowiem Bóg umiłował świat, że Syna swego Jednorodzonego dał, aby każdy, kto w Niego wierzy, nie zginął, ale miał życie wieczne. Albowiem Bóg nie posłał swego Syna na świat po to, aby świat potępił, ale po to, by świat został przez Niego zbawiony”18 czy u św. Pawła w List do Efezjan: „Mężowie miłujcie żony, bo i Chrystus umiłował Kościół i wydał za niego samego siebie, aby go uświęcić, oczyściwszy obmyciem wodą, któremu towarzyszy słowo, aby osobiście stawić przed sobą Kościół jako chwalebny, nie mający skazy czy zmarszczki, czy czegoś podobnego, lecz aby był święty i nieskalany”19 i dalej czytamy: „Dlatego opuści człowiek ojca i matkę, a połączy się z żoną swoją, i będą dwoje jednym ciałem. Tajemnica to wielka, a ja mówię: w odniesieniu do Chrystusa i do Kościoła”20. Oba teksty przekazują prawdę, że Bóg kocha człowieka, dlatego z miłości posyła na świat Zbawiciela, tj. swojego Syna. Ta komunia Boskich osób istnieje również między mężczyzną a kobietą przez Chrystusa. Jest to nowa rzeczywistość, do tej 16 17 18 19 20 288 Franciszek, Encyklika, Lumen Fidei, 17. G. Buccellati, Sakramentalność znaku a kultura, w: Communio 1(157) 2007, s. 177. J 3,16-17. Ef 5,25-27. Ef 5,31-32. Homilia ślubna głoszeniem nowego życia w Chrystusie pory dwoje, teraz jedno we wszystkim. Jan Paweł II zauważa, że św. Paweł „nie waha się rozciągnąć mistycznej analogii „w odniesieniu do Chrystusa i Kościoła” na sakramentalny znak oblubieńczego przymierza mężczyzny i kobiety. (...) Nie waha się tej mistycznej analogii przenieść na «mowę ciała» odczytywaną w prawdzie oblubieńczej miłości i małżeńskiej jedności dwojga”21. „Owa jedność ciał jest także wyrazem duchowej komunii osób – męża i żony – którą tworzą poprzez wspólnotę całego życia”22. Sobór Watykański II o tej komunii miłości powie, że jest to „głęboka wspólnota życia i miłości, która zawiązuje się poprzez nieodwołalną osobistą zgodę i w której małżonkowie osobowym aktem wzajemnie się sobie oddają i przyjmują”23. Sobór akcentuje wspólnotowy charakter małżeństwa, w którym zasadą jest wyrażanie miłości przez wzajemne sobie oddanie i przyjmowanie. Przepowiadać o miłości małżeńskiej jako o „komunii miłości”, to akcentować jedność dwojga sięgającą aż do trynitarnej jedności Boga – Boskiego „My”24. Człowiek został stworzony na obraz i podobieństwo Boga. Stwórca pragnie, by stanowił on wspólnotę miłości, rozumianą, jako szczególną jedność, którą tworzą w małżeństwie kobieta i mężczyzna. Małżonkowie „stają się jednym ciałem”. Taka wspólnota miłości wzorowana jest na wspólnocie osób Boskich. Cechuje ją miłość współmałżonków, wzajemne oddanie i pragnienie przekształcenia się we wspólnotę rodzinną. Stanowisko Kościoła na ten temat wyrażone jest w adhortacji apostolskiej Jana Pawła II „Familiaris consortio”, gdzie czytamy: „Pierwszym i bezpośrednim skutkiem małżeństwa (res et sacramentum) nie jest sama łaska nadprzyrodzona, ale chrześcijańska więź małżeńska, komunia dwojga, typowo chrześcijańska, ponieważ przedstawia tajemnicę Wcielenia Chrystusa i tajemnicę jego Przymierza”25. Wspólnota z Chrystusem realizuje się przez stwórczą interwencję Boga niosącą z sobą transformację człowieka, która polega na nowych narodzinach. Nowa egzystencja sakramentalnych małżonków wiąże ich we wspólnotę miłości z samym Chrystusem, ze sobą i z chrześcijanami26. Ta komunia miłości małżonków, na którą składają się 21 22 23 24 25 26 Jan Paweł II, Mężczyzną i niewiastą stworzył ich. Sakrament, Lublin 2001, s. 108. List Episkopatu Polski, Jan Paweł II – Patron rodziny, 11.10.2015, w: http://www.diecezja. lomza.pl/kuria/komunikaty-kurii/item/829-list-pasterski-biskupow-polskich-jan-pawel-iipatron-rodziny(zd. 20.09.2015). Sobór Watykański II, Konstytucja Duszpasterska o Kościele w Świecie Współczesnym. Gaudium et spes, 48. Por. Jan Paweł II, List do Rodzin Gratissimam sane, 8. FC 13. Por. J. Kudasiewicz, Koinonia w Nowym Testamencie, w: A. Czaja, M. Marczewski (red.), 289 Ks. Wojciech Turowski wzajemny pociąg, bliskość, dialog, przyjaźń i troskliwość jest zakorzeniona w miłości Boga, który od początków zamyślił mężczyznę i kobietę jako stworzenia, które mają się kochać tą samą Jego miłością, mimo, że pokusa grzechu może utrudnić i zakłócić ich związek. Niestety, kiedy grzech czasem zastępuje logikę miłości, w miejsce daru uczynionego z siebie wchodzi logika władzy, dominacji, własnej egoistycznej afirmacji27. Miłość małżonków wymaga nierozerwalności i wierności w całkowitym wzajemnym obdarowaniu i otwiera się ku płodności. Jednym słowem chodzi o normalne cechy charakterystyczne każdej naturalnej miłości małżeńskiej, ale w nowym znaczeniu, gdyż sakrament nie tylko je oczyszcza i wzmacnia, ale wynosi tak, że stają się wyrazem wartości prawdziwie chrześcijańskich28. Pięknie o komunii miłości, jaka jest w sakramencie małżeństwa, pisał w jednym ze swoich pism Tertulian: „Jakże potrafię wysłowić szczęście tego małżeństwa, które wiąże Kościół, ofiara eucharystyczna umacnia, a błogosławieństwo pieczętuje, aniołowie ogłaszają, a Ojciec potwierdza? (...) Cóż za jarzmo dwojga wiernych złączonych w jednej nadziei, jednym dochowaniu wierności, w jednej służbie! Oboje są braćmi i oboje wspólnie służą; nie ma pomiędzy nimi podziału ani co do ciała, ani co do ducha. Owszem, są prawdziwie dwoje w jednym ciele, a gdzie jest jedno ciało, jeden też jest duch”29. 3. Przymierze małżeńskie w Nowym i Wiecznym Przymierzu Chrystusa Treść przysięgi sakramentalnej jest dobrym motywem do głoszenia o istocie sakramentu małżeństwa, jakim jest nowe i wieczne przymierze, nowe życie w Chrystusie, w które wkraczają ślubujący sobie małżonkowie. W homilii powinien pojawić się ten właśnie wątek przymierza małżeńskiego, które sięga korzeniami opisu pierwszego przymierza, jakie Bóg zawarł z pierwszymi rodzicami. Wtedy błogosławił im słowami: „Bądźcie płodni i rozmnażajcie się” (Rdz 1,28). To błogosławieństwo Boga czyni nową perspektywę, gdzie małżeństwu zostało nadane znaczenie w porządku zbawczym. Zyskuje ono specyficzną, wyjątkową funkcję przymie- 27 28 29 Communio w chrześcijańskiej refleksji o Kościele, Lublin 2004, s. 68. Por. Benedykt XVI, Rodzina zradza życie, cyt. za: ”Sprawy rodziny”, 95/3/2011, s. 25. Por. FC 13. Tertulian, Ad uxorem, II, VIII; 6-8, cyt za Janem Pawłem II, w: FC 13. 290 Homilia ślubna głoszeniem nowego życia w Chrystusie rza Boga z ludźmi. Cały Stary Testament będący zapisem historii miłości i wierności Boga, wiąże małżeństwo i rodzinę z obietnicami zbawienia30. Wystarczy wspomnieć o nauczaniu proroków, którzy przymierze miłosne między kobietą a mężczyzną ujmowali jako odblask i obraz nierozerwalnego przymierza Boga z Jego ludem31. Należy zauważyć, że symbolika małżeństwa u proroków w jakimś sensie ma orientację chrystocentryczną. Każdy z proroków kreśli perspektywę nowego przymierza, nowych czynów Boga. Centralna treść przyszłego przymierza, to nowe życie, wpisane w nowe serce z ciała, nowe czasy sprawiedliwości i świętości, czasy Bożego Ducha. W ten nurt wpisane było małżeństwo, które w Biblii pełni „funkcję osi objawienia biblijnego”, funkcję zawiasu, na którym są „zawieszone”, osadzone inne aspekty Objawienia32. Małżeństwo było środkiem objawienia przymierza. „Ona była twoją towarzyszką i żoną twego przymierza”33. W Starym Testamencie idea małżeństwa i przymierza przenikają się. Małżeństwo jest „przymierzem”, a przymierze Boga z Izraelem jest „małżeństwem”. Bez „modelu” małżeństwa obietnice starotestamentalne byłyby nierealne. Przykładem tego jest „Rodowód Jezusa Chrystusa, syna Dawida, syna Abrahama” (Mt 1,1), gdzie każda para małżonków jest ogniwem historii zbawiania Izraela przez Boga. Podsumowując, należy stwierdzić, iż w Starym Testamencie symbolika małżeństwa jest bardzo bogata. Ukazuje nam duchowość małżeńską, którą jest wspólnota życia, miłość, wierność i nierozerwalność. Najbardziej znanym przymierzem jest przymierze Synajskie, gdzie Izrael zobowiązał się przyjąć Dekalog i całą wolę Pana34. Jednak i ono zostało 30 31 32 33 34 Por. J. Grześkowiak, Misterium małżeństwa, Poznań 1996, s. 108. Prorok Ozeasz na własnym przykładzie ukazuje dwa aspekty małżeństwa jego uświęcający charakter współmałżonków (prorok poślubia izraelską prostytutkę czczącą Baala) oraz wierność (żona Ozeasza, Gomer jest niewierną, lecz Pan każe ją przyjąć i ponownie pokochać Oz 3, 1). Nauczanie Jeremiasza opiera się również na modelu małżeństwa. Jeremiasz przypomina „miłość młodości” okazywaną przez Izraela Bogu (Jr 2,2), czułą „przyjaźń młodości” (Jr 3,4) w czasie pobytu na pustyni i oskarża Izrael – Odstępczynię i Judę – Niewierną o apostazję, cudzołóstwo, nierząd, gdyż uprawiają kult obcych bogów (Jr 3,6-9). Idee przymierza i małżeństwa przejmuje prorok Ezechiel w rozdziale 16 i 23 swoje dzieła. Przymierze małżeńskie jest głęboką więzią miłości, jest nierozerwalne. Mimo niewierności Izraela, Bóg pozostaje wierny, przebacza wszystkie grzechy. Również prorok Izajasza w rozdziałach 4055 rozwija symbol małżeństwa w bezpośredniej perspektywie uroczystego powrotu niewiernej małżonki do domu Boga. Izajasz podkreśla: „Małżonkiem twoim jest twój Stworzyciel” (Iz 54,5). J. Grześkowiak, Misterium małżeństwa, s. 112. Ml 2,14. „Uczynimy wszystko, co Pan nakazał” (Wj 19,8). 291 Ks. Wojciech Turowski zerwane, co było porównywane przez proroków do zdrady małżeństwa, czy grzechu cudzołóstwa. Jednak kulminacyjnym punktem zawieranych przymierzy Boga z ludźmi jest wcielenie Chrystusa. Jezus, Bóg-Człowiek, w jednej osobie stał się jednocześnie przymierzem. Jezus jako Bóg-Człowiek reprezentował swoją osobą obie strony przymierza: Boga i całej ludzkości. W momencie tajemnicy Zwiastowania, kiedy Słowo stało się Ciałem, Chrystus już jawi się jako przymierze, które konkretyzuje się w zgromadzeniu uczniów, w Jego nauczaniu i dokonanych znakach, a szczególnie podczas Ostatniej Wieczerzy, śmierci, Zmartwychwstaniu i posłaniu Ducha Świętego na Kościół – Oblubienicę Chrystusa, wtedy to zostało zawarte Nowe i Wieczne Przymierze. Znakiem tego przymierza jest Eucharystia – obecność Pana w Ciele i Krwi. W Nowym Testamencie, w listach Pawłowach, Nowe Przymierze Chrystusa to zaślubiny Oblubieńca Jezusa, który poślubia nowy lud Boży swą Oblubienicę – Kościół35. To w Jezusie dopełnia się odwieczny plan Ojca, który zapowiadali prorocy, którego figurą były nietrwałe przymierza starotestamentalne. Chrystus przez swoją mękę krzyżową zawarł trwałe, wieczne przymierze. Istnieje ścisły związek przymierza małżeńskiego z przymierzem Chrystusa. Homilista winien wyartykułować te związki, a są nimi: „Trzeci dzień”. Przymierze na Synaju, które zostało zawarte na trzeci dzień, wtedy Naród Wybrany otrzymał Torę36; Jezus jest obecny na godach w Kanie trzeciego dnia37, gdzie przemienia wodę w wino. Trzeciego dnia po męczeńskiej śmierci Jezus zmartwychwstaje czyniąc nowy Lud Boży, nabyty za cenę krwi swojej38. Również wymowny jest zwrot: „Ty zachowałeś dobre wino aż do tej pory”39. Czasownik „zachować” w Ewangelii św. Jana wiąże się z zachowaniem słowa Jezusa, przy czym słowo Jezusa jest tożsame ze słowem Ojca. Jezus świadomie przemienia wodę w wino przywołując na myśl Jego Godzinę – Nowe Przymierze, czasy mesjańskie dobra eschatologiczne40. Innym połączeniem istniejącym w starotestamentalnym przymierzu i związku małżeńskim była „wspólnota miłości” oparta na wierności i nierozerwalności słów dzieł samego Boga. „Niebo i ziemia przeminą, a moje słowa nie przeminą” (Łk 21,33) czy „Wierny jest Bóg, który powołał nas do wspólnoty z Synem swoim Jezusem 35 36 37 38 39 40 292 Por. Rz 7,1-4; 2Kor 11,2; 6,15-17; Ef 5,21-32. Por. Wj 19,10-11. Por. J 2,1. Por. Dz 10,40-41; Ap 5,9. J 2,10. Por. A. Rebić, Przemiana wody w wino, w: Communio nr 1(157)/ 2007, s. 35. Homilia ślubna głoszeniem nowego życia w Chrystusie Chrystusem, Panem naszym (1Kor 1,9). Nowe Przymierze Chrystusa również nosi przymioty komunii miłości Trzech Osób Boskich między sobą i Kościołem oraz ich wiernej i nierozerwalnej więzi. Tak też i sakrament małżeństwa jest przymierzem miłości, jest głęboką wspólnotą mężczyzny i kobiety konsekrowaną i zanurzoną w Przymierzu Miłości Chrystusa, jest z zamysłu samego Boga o czym przypomina Katechizm w słowach: „Pismo święte zaczyna się od opisu stworzenia mężczyzny i kobiety na obraz i podobieństwo Boże, a kończy wizją „Godów Baranka” (Ap 19, 7. 9). Od początku do końca Biblia mówi o małżeństwie i jego „misterium”, o jego ustanowieniu i znaczeniu, jakie nadał mu Bóg, o jego początku i celu, o różnych sposobach jego urzeczywistniania w ciągu historii zbawienia, o jego trudnościach wynikających z grzechu i jego odnowieniu „w Panu”, w Nowym Przymierzu Chrystusa i Kościoła”41. Składając przysięgę małżeńską, chrześcijańscy małżonkowie stają się znakiem i zarazem uczestniczą w tajemnicy jedności oraz płodnej miłości Chrystusa i Kościoła. 4. Słowa przysięgi małżeńskiej wyrazem woli nowego życia w Chrystusie Przymierze małżeńskie stwarza zgoda stron, która jest aktem woli, gdzie mężczyzna i kobieta wzajemnie się sobie oddają i przyjmują w celu stworzenia małżeństwa42. Małżonkowie szafując sakrament małżeństwa składają sobie nawzajem ślubowanie następującej treści: „Ja N. biorę Ciebie, N. za żonę/męża i ślubuję Ci miłość, wierność i uczciwość małżeńską oraz, że cię nie opuszczę, aż do śmierci. Tak mi dopomóż, Panie Boże wszechmogący, w Trójcy jedyny i wszyscy święci”43. W ten sposób nowożeńcy zawiązują sakramentalną wspólnotę, przymierze małżeńskie, które jest komunią miłości a zarazem fundamentem szerszej wspólnoty rodzinnej i społecznej. Sakramentalna komunia zakorzenia się w naturalnych więzach ciała i krwi, rozwija się i doskonali w sposób prawdziwie ludzki poprzez zawiązywanie i rozwijanie głębszych jeszcze i bogatszych więzów ducha44. Źródłem życiodajnej energii jest Chrystus, który wczoraj i dziś, ten sam także na wieki45. Przysięga małżeńska powinna być skomentowana przez homilistę, gdyż 41 42 43 44 45 KKK 1602; por. 1 Kor 7, 39. Por. Kodeks Prawa Kanonicznego, Kan. 1057 Obrzęd Sakramentu Małżeństwa, s. 18. Por. FC 21. Hbr 13, 8. 293 Ks. Wojciech Turowski należy do istoty ważności sakramentu oraz zawiera w sobie głębokie treści tak ważne dla ślubujących. Sakramentalna przysięga jest formułą prawno-liturgiczną, przez którą nowożeńcy mogą wyrazić swoją wolę, pragnienie życia razem, wierni jednej miłości. Swoje ślubowanie opierają na Chrystusie „wiernym świadku Boga”46. Sakrament małżeństwa jest aktem religijnym. Ślubujący przyjmując sakrament małżeństwa wyrażają wolę życia zgodnego z wolą Chrystusa, którą wyraził będąc w Kanie Galilejskiej. Wchodząc w tę Bożą przestrzeń małżonkowie są obdarowani przez Chrystusa łaską doskonałej miłości i uzdolnieni do wierności i jedności we wzajemnej miłości47. Cała liturgia sakramentu małżeństwa nasycona jest miłością. Przedstawiony w niej ideał miłości oparty jest na hymnie z Pierwszego Listu św. Pawła do Koryntian48. Tylko taka miłość (cierpliwa, łaskawa, pokorna…) decyduje o tym, czy potrafimy dawać, a nie jedynie brać, tylko ona jest podstawą wzajemnego zrozumienia i tylko na niej można opierać zaufanie i trwałe relacje49. Ślubowanie sobie miłości oznacza, że narzeczeni nie ślubują sobie pożądania, zakochania, tolerancji czy akceptacji, lecz miłość! Chodzi tu o wielką miłość. Wzorem dla małżonków nie jest więc jakakolwiek miłość, czy też to, co za miłość uznają oni sami albo telewizyjni „eksperci”, lecz wyłącznie ta miłość, jakiej uczy nas Jezus i jaką On pierwszy nas obdarzył. Miłość mądra na wzór Jezusa oznacza, że mąż i żona patrzą na siebie z miłością i że są gotowi przebaczać tej drugiej stronie jej ludzkie niedoskonałości. Wzajemna miłość mobilizuje małżonków do pracy nad sobą, do rozwoju i dorastania do świętości po to, by kochać współmałżonka każdego dnia coraz bardziej. Miłość sprawia, że oboje potrafią także coraz bardziej, z coraz większą wdzięcznością i czułością przyjmować miłość od drugiej osoby. Małżonkowie ślubują sobie miłość aż tak ufną i intymną, że prowadzi ona do jedności ich ciał. Miłość sprawia, że oboje małżonkowie cieszą się tą drugą osobą w pełni, czyli w jej byciu kobietą lub mężczyzną, a także w jej niepowtarzalnej wrażliwości i specyficznych potrzebach, związanych z daną płcią. Wzajemna miłość wyklucza „używanie” współmałżonka jako 46 47 48 49 Jan Paweł II, Katecheza, Jezus Chrystus świadek wierny,(6.08.1988), w: http://www.apostol.pl/janpawelii/katechezy/jezus-chrystus/jezus-chrystus-%C5%9Bwiadek-wierny (zd. 15.09.2015). Por. P. Maciaszek, Ideał życia małżeńskiego i rodzinnego w Obrzędach Sakramentu Małżeństwa, w: Częstochowskie Studia Teologiczne, 34(2006), s. 88. Por. 1 Kor 13,1-13. Por. P. Maciaszek, s. 89. 294 Homilia ślubna głoszeniem nowego życia w Chrystusie środka do osiągnięcia własnych celów. Kochający się małżonkowie potrafią komunikować miłość na setki sposobów, a nie jedynie w kontekście współżycia seksualnego50. Wierność jest istotnym znakiem miłości, jest przejawem przekonania, że miłość potrafi wszystko przetrzymać. Stanowi siłę duchową, która dopomaga wszystko przetrzymać51. Wierność, którą sobie ślubują nowożeńcy, jest naśladowaniem Chrystusa, wiernego woli Ojca, aż po śmierć krzyżową, o czym sam powiedział: „Z nieba zstąpiłem nie po to, aby pełnić swoją wolę, ale wolę Tego, który Mnie posłał”52. Wierność jest trwaniem, towarzyszeniem przez życie ramię w ramię, jest swego rodzaju stałością, niezmiennością dokonanego wyboru. Nawet, kiedy przyjdą trudności, kryzys, to sakramentalna wierność jest światłem, by dojść do poznania pełnej prawdy, by sobie przebaczyć, „tak jak i Bóg nam przebaczył w Chrystusie” (Ef 4,32). Homilista winien zwrócić uwagę, na łaskę wiary, która jest potrzebna, by wypełnić małżeńskie zobowiązanie wierności. To mocą Bożą, a nie ludzką możliwe jest być wiernym do śmierci. „Wierność zakłada lojalność względem siebie we wszystkich, również seksualnych gestach i działaniach”53. Wierność zakłada trwanie w czystej miłości od narzeczeństwa, kiedy miłosne relacje mężczyzny i kobiety się zawiązują, przez cały związek małżeński, aż poza śmierć. „Bo jak śmierć potężna jest miłość,(…) Wody wielkie nie zdołają ugasić miłości, nie zatopią jej rzeki”54. Ślub wierności jest aktem religijnym, składanym podczas sakramentalnej liturgii, wobec Boga, Którego uprasza się o pomoc przez Ducha Świętego w śpiewie „Veni Creator Spiritus” oraz wzywa na świadka z prośbą: „Tak mi dopomóż, Panie Boże wszechmogący, w Trójcy jedyny i wszyscy święci”. Tak, więc małżeństwo jest wydarzeniem religijnym i wymaga ciągłego zaangażowania się w nie przez wiarę. „Z wiarą zaś przyjęty sakrament małżeństwa jest gwarancją trwałości związku”55. 50 51 52 53 54 55 M. Dziewięcki, Przysięga małżeńska, w: http://www.diecezja.radom.pl/home-mainmenu-1/ czytelnia/74-artykuy-rone-ale-ciekawe/1162-xmd-przysiega-malzenska (zd. 01.09.2015). Por. K. Jeżyna, Jak dzisiaj mówić małżeńskiej, w: Przegląd Homiletyczny 14(2010), s. 124. J 6,38. K. Graczyk, Ślubuję ci uczciwość małżeńską, w: Niedziela 51(2003) Edycja Włocławska, w: http://www.niedziela.pl/artykul/23185/nd/Slubuje-ci-uczciwosc-malzenska (zd. 10.08.2015r.) Pnp 8,6,7. G. Jurczyński, Ślub Kościelny gwarantuje wierność małżeńską, w: http://www.fronda.pl/ blogi/DobraMy%C5%9Bl/slub-koscielny-gwarantuje-wiernosc-malzenska,35900.html (09.09.2015). 295 Ks. Wojciech Turowski Trzecim ślubem, aktem woli jest deklarowanie uczciwości. Uczciwość małżeńska domaga się, aby żadna ze stron nie była przez drugą wykorzystywana. Chodzi o to, aby wykonywać uczciwie swoje obowiązki. Małżonkowie mają wspólnie troszczyć się o siebie. „Trzeba mocno podkreślić, że uczciwość małżeńska, którą sobie małżonkowie ślubują, zobowiązuje do życia czystego, zgodnego z ich stanem, rozumnego kierowania sferą seksualną oraz poszanowania godności dziecka Bożego w drugim człowieku56. Uczciwość małżeńska nie dopuszcza nieprawidłowych relacji z osobami trzecimi zarówno na płaszczyźnie emocjonalnej, jak też gestów i zachowań. Domaga się czystości serca, tzn. rozumienia jego istoty i funkcji jaką serce spełnia w kształtowaniu osobowości57. Bez prawdziwej miłości, bez zjednoczenia nie tylko ciał, ale i dusz życie seksualne narusza ład moralny. Wartość moralna uczciwości małżeńskiej zależy od tego, czy w małżeństwie szuka się szczęścia i ubogacenia kochanej osoby, czy też osobistego wyżycia się i zadowolenia bez nawiązania głębszej więzi osobowej ze współmałżonkiem. Od jedności w „jednym ciele” ważniejsza jest jedność duchowa, prawdziwe „zjednoczenie serc”58. Tak wiec, „słowa przysięgi małżeńskiej orzekają o tym, co stanowi wspólne dobro — naprzód małżeństwa, z kolei zaś rodziny. Dobrem wspólnym małżonków jest miłość, wierność i uczciwość małżeńska oraz trwałość ich związku „aż do śmierci”. To dobro obojga jest równocześnie dobrem każdego z nich”59. Trzeba, aby głoszący słowo Boże umiejętnie wydobył teologiczne treści wynikające z przymierza małżeńskiego, by wiara była światłem na drodze małżonków. „Nie jest ona, co prawda światłem rozpraszającym wszystkie nasze ciemności, ale lampą, która w nocy prowadzi nasze kroki, a to wystarcza, by iść”60. Chodzi o to, by głosiciel Ewangelii przekazał te treści w ten sposób, by dodawały nadziei i odwagi zarazem, w wyrażaniu sakramentalnej woli życia we dwoje, nowym życiem w Chrystusie i kroczenie tą drogą przez całe życie. 56 57 58 59 60 K. Graczyk, w: http://www.niedziela.pl/artykul/23185/nd/Slubuje-ci-uczciwosc-malzenska (zd. 10.08.2015r.) Por. K. Jeżyna, s. 123-124. K. Graczyk, w: http://www.niedziela.pl/artykul/23185/nd/Slubuje-ci-uczciwosc-malzenska (zd. 10.08.2015r.) Jan Paweł II, List do Rodzin, 10. Franciszek, Encyklika, Lumen Fidei, 57. 296 Homilia ślubna głoszeniem nowego życia w Chrystusie Podsumowanie Głoszenie homilii ślubnej należy do całości obrzędu sakramentu małżeństwa. Jest wielkim pożytkiem dla nowożeńców, jak i dla pozostałych odbiorców, gdyż jak uczy Kościół małżeństwo jest dobrem wspólnym61. Małżeństwo jest wyborem nowego życia w Chrystusie, jest znakiem miłości Chrystusa do Kościoła. Głosząc homilię ślubną należy pamiętać, iż winna ona być chrystocentryczna i liturgiczna, a co za tym idzie przekazywane treści winny być zawsze ujmowane w kontekście paschalnym, czyli odkrywaniem nowego życia w Chrystusie. Okoliczność ślubu, młoda para, czy inne sprawy nie mogą przysłonić w homilii misterium Chrystusa, który przychodzi do ślubujących sobie osób z łaską miłości. Kaznodzieja jako kwalifikowany mistagog powinien wprowadzić w misterium komunii miłości Boga, wobec którego małżonkowie zawrą sakramentalne przymierze. Przez dobrze przygotowaną homilię, bogatą w treści wiążącą przesłanie biblijne z tekstami liturgicznymi oraz życiem słuchaczy homilista pomoże nowożeńcom godnie i owocnie wyrazić wolę zawarcia przymierza małżeńskiego a starszych pobudzi do wytrwałości wcześniej złożonym ślubom, młodych zaś zachęci do wstępowanie w sakramentalny związek62. Streszczenie Małżeństwo i rodzina są w centrum zainteresowania Kościoła, który troszczy się o zbawienie każdego człowieka. Wzrost związków niesakramentalny jest wyzwaniem współczesnego duszpasterstwa, aby czynić refleksję i podjąć konkretne działanie. Jezus Chrystus jedyny Odkupiciel człowieka jest aktualną „ofertą”. Odkryć nowe życie w Chrystusie, to podpowiedź Kościoła dla duszpasterzy i ochrzczonych, którzy być może się zagubili w wierze. Jest to dobra okazja, by na polu przepowiadania zwrócić uwagę na wartość jaką ma w sobie sakramentalna miłość mężczyzny i kobiety. Dobrze przygotowana homilia ślubna jest wielkim wsparciem dla jej odbiorców. W artykule zwrócono uwagę na cztery aspekty sakramentu małżeństwa, któ61 62 Jan Paweł II, List do Rodzin,10. Por. J. Twardy, Mistagogia w homilii ślubnej, w: Przegląd Homiletyczny14(2010), s.133. 297 Ks. Wojciech Turowski ry jest wchodzeniem przez wiarę w życie Jezusa Chrystusa, jest tworzeniem z Nim przez miłość małżeńską „komunii miłości”, a to zapewnia wieczne przymierze miłości na wzór Nowego Przymierza Chrystusa i wreszcie sakramentalne tak, to wyraz ludzkiej woli życia w wiernej, niepodzielnej miłości na wzór miłości Oblubieńca Chrystusa do Oblubienicy Kościoła. Słowa kluczowe: słowo Boże, sakrament małżeństwa, homilia. The Wedding Homily as a Declaration of New Life in Christ Summary Marriage and family are at the heart of the Church which cares for the salvation of every human being. The increase in non-sacramental relationships is a challenge for the modern pastoral activity both to reflect and to take concrete action. Jesus Christ as the only Redeemer of man is the “Offer” to be given. To discover new life in Christ is a hint of the Church for priests and the baptized who may be lost in the faith. It is a good chance to draw attention to the value of the sacramental love of man and woman. A well prepared wedding homily is a great support for its receivers. The article focuses on four aspects of the sacrament of marriage as a means of entering through faith in the life of Jesus Christ. It is the creation with Him by conjugal love a “communion of love” and this provides an eternal covenant of love on the model of the New Covenant of Christ and finally sacramental “yes”. It is an expression of the human will to live in faithful and undivided love modeled on the love of Christ to the Church. Key words: the Word of God, the sacrament of matrimony, the homily. 298
