projekt_ustawy (Rozmiar pliku: 237.72 KB)

Projekt
Ustawa
z dnia ……………………….
o Biurze Instytucji Demokratycznych i Praw Człowieka Organizacji Bezpieczeństwa i
Współpracy w Europie oraz o Sekretariacie Wspólnoty Demokracji.
Art. 1
Ustawa określa zdolność prawną, a także przywileje i immunitety:
1) Biura Instytucji Demokratycznych i Praw Człowieka Organizacji Bezpieczeństwa i
Współpracy w Europie;
2) Sekretariatu Wspólnoty Demokracji;
oraz przywileje i immunitety ich funkcjonariuszy.
Art. 2
1. Biuro Instytucji Demokratycznych i Praw Człowieka Organizacji Bezpieczeństwa i
Współpracy w Europie, zwane dalej „Biurem” oraz Sekretariat Wspólnoty Demokracji,
zwany dalej „Sekretariatem”, mogą we własnym imieniu nabywać prawa, w tym własność
nieruchomości i inne prawa rzeczowe, zaciągać zobowiązania, pozywać i być pozywane.
2. Siedzibą Biura oraz siedzibą Sekretariatu jest Warszawa.
Art. 3
1. Biuro wykonuje zadania oraz działa zgodnie z zasadami określonymi przez państwa
uczestniczące w Organizacji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie.
2. Sekretariat wykonuje zadania oraz działa zgodnie z zasadami określonymi przez państwa
uczestniczące we Wspólnocie Demokracji.
3. W zakresie niezbędnym do funkcjonowania Biura oraz Sekretariatu na terytorium
Rzeczypospolitej Polskiej, w tym zwłaszcza do nabywania praw rzeczowych oraz zobowiązań
zawieranych przez Biuro i Sekretariat, a także do zatrudniania pracowników Biura i
Sekretariatu stosuje się przepisy prawa Rzeczypospolitej Polskiej.
Art. 4
Biuro i Sekretariat korzystają na terytorium Rzeczpospolitej Polskiej z przywilejów i
immunitetów, o których mowa w Konwencji o przywilejach i immunitetach Narodów
Zjednoczonych sporządzonej w Nowym Jorku 13 lutego 1946 r. (Dz. U. z 1948 r. Nr 39, poz.
286).
Art. 5
Szef Biura, Zastępcy Szefa Biura, Doradcy i Szefowie Sekcji Biura oraz Dyrektor
Sekretariatu oraz osoby delegowane do pracy w Sekretariacie przez inne państwa
uczestniczące we Wspólnocie Demokracji, a także członkowie ich rodzin pozostający z nimi
we wspólnocie domowej, o ile nie posiadają obywatelstwa polskiego, korzystają na
terytorium Rzeczpospolitej Polskiej z przywilejów i immunitetów, o których mowa w
Konwencji o stosunkach dyplomatycznych sporządzonej w Wiedniu 18 kwietnia 1961 r. (Dz.
U. z 1965 r. Nr 37, poz. 232 i 233).
Art. 6
Przywileje i immunitety, których mowa w art. 4 i 5, przysługują pod warunkiem
notyfikowania przyjazdu członka personelu Biura lub Sekretariatu oraz uzyskania zgody
strony polskiej na ich przyjazd i podjęcie pracy.
Art. 7
Funkcjonariusze Organizacji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie delegowani na
terytorium Rzeczypospolitej Polskiej w celach służbowych oraz osoby delegowane przez
państwa Wspólnoty Demokracji na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej w celach
służbowych, w trakcie trwania ich misji urzędowych w Polsce, korzystają z przywilejów i
immunitetów, o których mowa w Konwencji o przywilejach i immunitetach Narodów
Zjednoczonych sporządzonej w Nowym Jorku 13 lutego 1946 r.
Art. 8
Koszt zapewnienia Biuru i Sekretariatowi odpowiednich pomieszczeń oraz zapewnienia
bezpieczeństwa organizowanych w nich spotkań ponosi Skarb Państwa.
Art. 9
W ustawie z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2007
r. Nr 11, poz. 74, Nr 17, poz. 95, Nr 21, poz. 125, Nr 115, poz. 792, Nr 115, poz. 793, Nr 176,
poz. 1243, Nr 112, poz. 769 i Nr 115, poz. 791 oraz z 2005 r. Nr 64, poz. 565 i Nr 169, poz.
1412) w art. 5 dodaje się ust. 3 w brzmieniu:
„3. Członkowie personelu Biura Instytucji Demokratycznych i Praw Człowieka
Organizacji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie, będący obywatelami polskimi w
okresie od dnia nawiązania stosunku pracy w tym Biurze do dnia jego ustania mogą
dokonać wyboru między systemem ubezpieczeń gwarantowanym przez Organizację
Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie albo obowiązkowemu ubezpieczeniu
emerytalnemu i rentowemu, określonemu w ustawie.
Art. 10
Ustawa wchodzi w życie po upływie 30 dni od ogłoszenia.
Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej
Uzasadnienie
I. Podstawy prawnomiędzynarodowe.
1. Biuro Instytucji Demokratycznych i Praw Człowieka (ODIHR) OBWE
Na przestrzeni ostatnich lat, organizacje międzynarodowe kilkakrotnie podejmowały
decyzje o zlokalizowaniu swoich przedstawicielstw czy biur w Polsce. Siedzibę na terytorium
RP mają już NATO1, Unia Europejska2 oraz ODIHR OBWE.
Pomimo to, przypadek Organizacji Bezpieczeństwa i Współpracy Europie pozostaje
przypadkiem szczególnym z uwagi na brak podmiotowości prawnomiedzynarodowej tej
organizacji. Nie jest ona bowiem de jure organizacją międzynarodową3. Należy zatem
przyjąć, że stosunki między OBWE a państwami członkowskimi nie mają za podstawę
klasycznych norm prawa międzynarodowego dotyczących traktatów, a zasadnicze znaczenie
zyskuje jednostronna praktyka państw członkowskich w kwestii istnienia określonych
zobowiązań. Brak uregulowania statusu samej OBWE spowodował, że OBWE nie mogła
zawrzeć z państwami, w których usytuowano stałe instytucje OBWE (np. Austria, Czechy,
Holandia oraz Polska), formalnych umów międzynarodowych, regulujących ich status oraz
przywileje i immunitety.
W związku z zaangażowaniem się OBWE w wygaszaniu konfliktów, głównie na
Bałkanach i na Zakaukaziu, OBWE wyszła z założenia, że bez zapewnienia swym misjom „w
terenie” określonego stopnia bezpieczeństwa oraz prerogatyw koniecznych do wypełniania
ich funkcji i zadań, postawione przez OBWE cele nie będą mogły być realizowane.
Decyzja Rzymskiej Rady Ministerialnej z roku 1993 – najwyższego organu OBWE –
dotycząca przywilejów i immunitetów, nie posiada prawnie wiążącego charakteru, jaką mają
umowy międzynarodowe. Decyzja ta pozostawia państwom wybór sposobu implementacji jej
postanowień do krajowych porządków prawnych „zgodnie z ich konstytucyjnymi i prawnymi
wymogami”. W związku z tym, przyznanie przywilejów i immunitetów członkom
Sekretariatu ODIHR przez Królestwo Szwecji, Republikę Włoską, Republikę Czeską czy też
Stany Zjednoczone nastąpiło na mocy jednostronnych aktów tych państw.
Biuro Instytucji Demokratycznych i Praw Człowieka (ODIHR) OBWE zostało
ustanowione, na mocy postanowień Karty Paryskiej Nowej Europy, w Warszawie w roku
1990 jako Biuro Wolnych Wyborów. Jego zadaniem było ułatwianie kontaktów i wymiany
informacji dotyczących wyborów jakie mają miejsce na obszarze OBWE.
W 1992 r. podczas Spotkania Ministerialnego w Pradze rozszerzono znacznie mandat
Biura – co zostało odzwierciedlone w jego nazwie – Biuro Instytucji Demokratycznych i Praw
Człowieka (Office for Democratic Institutions and Human Rights – ODIHR). Mandat ODIHR
obejmuje obecnie promowanie praw człowieka, demokracji i rządów prawa. Biuro organizuje
doroczne Spotkania Przeglądowe (Human Dimension Implementation Meeting - HDIM)
w Warszawie oraz seminaria ekspertów dotyczące zobowiązań przyjętych w ramach tzw.
1
Centrum Szkolenie Połączonych Siła NATO (JFTC) w Bydgoszczy
Agencja Unii Europejskiej ds. Granic zewnętrznych (FRONTEX) w Warszawie.
3
Od kilku prowadzone są rokowania w sprawie nadania OBWE charakteru (formalnej) klasycznej organizacji
międzynarodowej oraz wyposażenie jej, na podstawie wielostronnej umowy międzynarodowej (konwencji) w
osobowość prawną, odpowiedni zakres przywilejów i immunitetów oraz prawo do zawierania umów
międzynarodowych. Na takim stanowisku stoi Unia Europejska. Jednakże w kwestii tej utrzymują się znaczne
rozbieżności natury politycznej, głównie pomiędzy USA i Federacją Rosyjską, chociaż ostatnio pojawiły pewne
symptomy ich łagodzenia.
2
„ludzkiego wymiaru” OBWE. Koordynuje obserwację wyborów, zapewnia ekspertyzy
i szkolenia dotyczące zagadnień konstytucyjnych i prawnych.
Rząd RP zobowiązał się do goszczenia ODIHR w Polsce i ponoszenia kosztów
siedziby Biura4. Według Protokołu dodatkowego do Paryskiej Karty Nowej Europy Polska
jako państwo przyjmujące jest zobowiązana do zapewnienia tej instytucji właściwych
warunków działania tj. „umożliwienia pełnego prowadzenia działalności, zaciągania
zobowiązań kontraktowych i finansowych oraz przyznania jej stosownego statusu
dyplomatycznego. Ulokowanie siedziby Biura w Polsce stało się symbolem przemian
demokratycznych i politycznych, jakie dokonały się w tej części Europy. Działalność ODIHR
zyskała uznanie wspólnoty międzynarodowej i stała się istotnym czynnikiem wspomagania
i kontrolowania przestrzegania standardów praw człowieka i budowy społeczeństwa
obywatelskiego. Z powodu przestrzegania przez tę instytucję kryteriów bezstronności
i rzetelności, ODIHR stał się przedmiotem systematycznej krytyki ze strony niektórych
państw. Nieuregulowany w sposób właściwy status ODIHR na terytorium RP może stać się
pretekstem do ponowienia przez niektóre państwa postulatu przeniesienia ODIHR do Wiednia
i tym samym ograniczenia jego autonomii.
W chwili obecnej Polska nie ponosi kosztów wynajmu siedziby ODIHR w Warszawie.
Obecna siedziba Biura jest udostępniana przez Ministerstwo Sprawiedliwości, przy czym
obecna umowa najmu zawarta jest do końca 2009 r. Od 1 stycznia 2010 r. rząd RP
zobligowany będzie do zapewnienia ODIHR nowej siedziby. Biorąc pod uwagę planowany
wzrost zatrudnienia w Biurze do 185 osób w 2010 r. (z tego ok. 10% jest to personel „EXB
funded”, opłacany w całości przez Biuro), na potrzeby Biura niezbędne będzie wynajęcie ok.
3500 m2 powierzchni biurowej spełniającej wysokie standardy przewidziane przez OBWE.
Mając na celu wywiązanie się z przyjętych zobowiązań międzynarodowych rząd RP
przyznał ODIHR w roku 1992 status dyplomatyczny. Nastąpiło to w drodze uchwały nr 62
z dnia 5 czerwca 1992, na podstawie której ODIHR uzyskał status prawny i szereg
przywilejów. Ustawą z dnia 22 grudnia 2000 r. powyższa uchwała została uchylona i tym
samym wygasły podstawy prawne do korzystania przez ODIHR z przewidzianych
w uchwale przywilejów i immunitetów.
4
Dokument dodatkowy przyjęty w celu urzeczywistnienia niektórych postanowień zawartych w Paryskiej
Karcie Nowej Europy KBWE został podpisany w Paryżu razem z Paryską Kartą Nowej Europy 21 listopada
1990 r. i dołączony do jej tekstu. Określa on zasady proceduralne i organizacyjne dotyczące realizacji niektórych
postanowień Karty. Część I Dokumentu, "Ustalenia dotyczące instytucjonalizacji", w dziale G rozwija
postanowienie Karty o powołaniu Biura 'Wolnych Wyborów z siedzibą w Warszawie (w 1992 r. zostało
przekształcone w Biuro Instytucji Demokratycznych i Praw Człowieka, ang. Office For Democratic Institutions
and Human Rights, dalej: ODIHR). Dział H części I Dokumentu ,,Procedury i zasady organizacyjne dotyczące
instytucji KBWE” zawiera punkt 10, który stanowi: "Koszty (...) pomieszczeń instytucji, jak również:
zapewnienia bezpieczeństwa, w tym w czasie spotkali odbywanych w miejscu instytucji, ponosi Państwo, w
którym ulokowana jest instytucja".
Mocy wiążącej Dokumentu nie można jednoznacznie wywodzić z charakteru prawnego Karty. Karta nie jest
traktatem, o czym świadczy samo jej postanowienie, nakazujące pominięcie jej rejestracji w trybie z art. 102
Karty Narodów Zjednoczonych. Tak jak inne dokumenty wynegocjowane w procesie KBWE/OBWE, Karta ma
charakter deklaracji politycznej - co do zasady - prawnie niewiążącej. Nie oznacza to, że z dokumentów
KBWE/OBWE nie można wywieść żadnych skutków: mają one przede wszystkim charakter zobowiązań
politycznych, ale można wskazać na istnienie przesłanek przemawiających za tym, aby pewne postanowienia
uznawać również za prawnie wiążące. Również z praktyki organów administracji rządowej RP wynika, że
traktuje ona pewne postanowienia Dokumentu za prawnie wiążące. Wyrazem tego są uchwały Rady Ministrów:
z dnia 2 maja 1991 r. oraz z 5 czerwca 1992 r., potwierdzające zgodę na podjęcie działania Biura Wolnych
Wyborów (potem ODIHR) w Warszawie i przyznającą Biuru i jego pracownikom przywileje i immunitety
dyplomatyczne.
2. Sekretariat Wspólnoty Demokracji
Wspólnota Demokracji (WD, ang.: Community of Democracies; CoD) jest
międzyrządową koalicją państw o zasięgu globalnym, której głównym celem jest promowanie
demokratycznych zasad i wzmacnianie demokratycznych norm i instytucji na świecie.
Najważniejszym wydarzeniem Wspólnoty jest organizowana co dwa lata na szczeblu
ministrów spraw zagranicznych Konferencja Ministerialna. Dotychczas odbyły się trzy takie
konferencje: założycielska w Warszawie (czerwiec 2000 r.), w Seulu (listopad 2002 r.) w
Santiago da Chile (kwiecień 2005 r.) oraz w Bamako (listopad 2007 r.) Wspólnocie
przewodniczy państwo-gospodarz nadchodzącej konferencji (obecnie Portugalia). Ważnym
forum wymiany opinii w okresie między konferencjami ministerialnymi są spotkania
ministrów spraw zagranicznych państw Wspólnoty Demokracji odbywane co roku jesienią
przy okazji sesji Zgromadzenia Ogólnego w Nowym Jorku.
Pomysłodawcą i inicjatorem zwołania pierwszej Konferencji Ministerialnej w
Warszawie był prof. Bronisław Geremek oraz pani Madeleine Albright, Sekretarz Stanu USA.
Intencją prof. Geremka było, aby Sekretariat Wspólnoty w Warszawie stanowił historyczne
świadectwo odejścia od tradycji Układu Warszawskiego. Z tego punktu widzenia
funkcjonowanie Sekretariatu w Warszawie ma znaczenie symboliczne.
Wspólnota Demokracji nie ma ustalonego stałego członkostwa - na konferencje
zaprasza państwa rząd kraju-gospodarza, po uprzednim zaakceptowaniu kandydatur przez
Grupę Zwołującą WD (na konferencje zapraszano każdorazowo ponad 100 państw). Państwa
spełniające kryteria uczestnictwa przyjęte przez Wspólnotę Demokracji 27 września 2002 r.
(tj. w których funkcjonują procedury demokratyczne, istnieje system wielopartyjny, państwo
prawa, wolność wypowiedzi, etc.) są zapraszane w charakterze pełnoprawnych uczestników,
inne które nie spełniają tych kryteriów ale „znajdują się na drodze ku demokracji” uczestniczą
w konferencjach w charakterze obserwatorów. Intensywność działań i znaczenie Wspólnoty
Demokracji jest silnie uzależnione od działań USA, które są jednym z głównych inicjatorów
aktywności podejmowanych w ramach WD.
Wspólnota Demokracji pozwala na wymianę poglądów i koordynowanie stanowisk
między państwami z różnych kręgów kulturowych. Daje ona pewną możliwość wpływania na
państwa znajdujące się na etapie transformacji, w kierunku przyjmowania przez nie
nowoczesnych standardów demokratycznych. Jasno zdefiniowane kryteria uczestnictwa w
Konferencjach Ministerialnych Wspólnoty oraz stosunkowo restrykcyjny sposób tworzenia
listy państw zapraszanych na konferencję budują wiarygodność inicjatywy. Słabością
Wspólnoty Demokracji jest brak wymiaru praktycznego jej działalności, niebezpieczeństwo
postrzegania WD jako narzędzia polityki zagranicznej USA oraz brak poważniejszego
zaangażowania większości państw UE oraz ważnych demokracji nieeuropejskich - Japonii,
Australii i Brazylii.
Ważną rolę w pracach Wspólnoty Demokracji odgrywa Grupa Zwołująca (GZ, ang.
Convening Group) wykonuje w ramach WD funkcję wykonawczą i koordynującą. Do jej
zadań należy m.in. ustalanie programu konferencji Ministerialnych, decydowanie o kryteriach
zapraszania do Wspólnoty Demokracji, uzgadnianie inicjatyw mających promować i
wzmacniać demokrację oraz rozwiązywanie kwestii proceduralnych i administracyjnych.
Decyzje w ramach GZ podejmowane są przez konsensus. Rząd przewodniczący Wspólnocie
Demokracji jest odpowiedzialny za zorganizowanie u siebie konferencji ministerialnej oraz
prowadzenie innych przedsięwzięć podejmowanych przez WD.
W skład grupy zwołującej pierwszą konferencję Wspólnoty Demokracji należały
Stany Zjednoczone (główny inicjator) oraz Polska, Czechy, Indie, Mali i Korea Południowa.
Po ostatnich rozszerzeniach w roku 2006 składu grupy jest w niej 16 państw z 4 grup
regionalnych:
- z grupy afrykańskiej: Mali, Wyspy Zielonego Przylądka, Maroko, Republika Południowej
Afryki; z grupy amerykańskiej: Chile, USA, Meksyk, Salwador; z grupy azjatyckiej: Korea
Płd., Indie, Mongolia, Filipiny i z grupy europejskiej: Polska; Portugalia; Czechy; Włochy.
GZ spotyka się przeważnie w Waszyngtonie (z różną częstotliwością, średnio co 2 miesiące)
lub w Genewie jeżeli spotkanie dotyczy kwestii związanych z prawami człowieka.
Organizowane są też spotkania w stolicy państwa, które aktualnie przewodniczy Wspólnocie.
W Deklaracji Warszawskiej, stanowiącej faktycznie dokument założycielski
Wspólnoty, zawarto zobowiązanie rządów do współpracy w kwestiach związanych z
demokracją w ramach istniejących organizacji międzynarodowych oraz do formowania
koalicji w celu wspierania rezolucji i działań podejmowanych w celu promowania
demokracji. Jednym z owoców tej deklaracji jest powstanie we wrześniu 2004 r. Klubu
Demokratycznego ONZ, dzięki któremu państwa Wspólnoty Demokracji wspierały
powołanie Funduszu Demokracji NZ oraz Rady Praw Człowieka NZ. Zdaniem wielu państw
Wspólnoty dotychczasowa współpraca w ramach klubu nie spełnia jednak pokładanych w niej
nadziei.
Niezwykle istotna dla działań Wspólnoty jest współpraca miedzy rządami
i przedstawicielami społeczeństwa obywatelskiego. Była ona prowadzona już podczas
pierwszej konferencji WD w Warszawie. Na kolejnych konferencjach ministerialnych
pozarządowy komponent był rozwijany i podczas przygotowań do konferencji ministerialnej
w Santiago ukonstytuował się jako Pozarządowy Proces Wspólnoty Demokracji (NonGovernmental Process for the Community of Democracies). W jego skład wchodzą
organizacje społeczeństwa obywatelskiego, naukowcy i eksperci zaangażowani w
promowanie demokracji. Część pozarządowa procesu służy jako źródło informacji i ekspertyz
dla rządów państw Wspólnoty. W celu koordynacji działań Procesu Pozarządowego i
przygotowań do konferencji ministerialnej powołano Sekretariat Wykonawczy składający się
z organizacji pozarządowych państwa-gospodarza konferencji.
Oprócz Sekretariatu Wykonawczego, utworzono Międzynarodowy Komitet Sterujący
procesu pozarządowego, który koncentruje się na wypracowywaniu propozycji mających
wzmacniać proces rządowy WD. Składa się on z 21 przedstawicieli organizacji społeczeństwa
obywatelskiego z 5 regionów świata oraz z przedstawiciela Sekretariatu Wykonawczego.
Dzięki współdziałaniu Pozarządowego Procesu WD oraz państw GZ został stworzony
Międzynarodowy Komitet Doradczy (International Advisory Committee), składający się z
ekspertów pozarządowych, który wspomaga prace GZ, dostarczając skupionym w niej
państwom ekspertyzy i rekomendacje dotyczące krajów, które mają być zaproszone na
Konferencje Ministerialne Wspólnoty.
IV Konferencja Ministerialna Wspólnoty Demokracji odbyła się w dniach 14-17
listopada 2007 r. w Bamako. Udział w niej wzięli udział przedstawiciele rządów ok. 70
krajów i organizacji międzynarodowych – ONZ, UNDP, UNESCO, OECD, Banku
Światowego oraz liczne organizacje pozarządowe. Podczas Konferencji przyjęto dokument
końcowy „Konsensus z Bamako ws. demokracji, rozwoju i zwalczania ubóstwa”. Dokument
podkreśla występowanie dodatniej zależności między rozwojem gospodarczo-społecznym, a
demokracją, rolę społeczeństwa obywatelskiego i sektora prywatnego w tworzeniu warunków
dla rozwoju demokracji oraz postuluje wzmocnienie samorządów lokalnych. Zawiera również
propozycję powołania w ramach Wspólnoty Demokracji forum dla przedstawicieli sektora
prywatnego.
Konsensus z Bamako wzywa państwa Wspólnoty do większej współpracy w
wypracowywaniu wspólnych stanowisk na forum organizacji międzynarodowych
regionalnych i globalnych oraz potępia terroryzm. W formie aneksu do dokumentu
końcowego została dołączona decyzja o utworzeniu w Warszawie Stałego Sekretariatu
Wspólnoty Demokracji.
Celem istnienia Sekretariatu ma być wspomaganie prac Przewodniczącego Wspólnoty
Demokracji oraz Grupy Zwołującej. Sekretariat ma podejmować zadania natury
administracyjnej, operacyjnej i technicznej, służyć jako „pamięć instytucjonalna” organizacji
oraz utrzymywać kontakty z organizacjami pozarządowymi i innymi partnerami.
Zgodnie z decyzją powołującą Sekretariat, Polska ma zapewnić pomieszczenia,
udzielić wsparcia finansowego oraz zwolnić instytucję od podatków, przyznając przywileje i
immunitety należne organizacjom międzynarodowym. Sekretariat ma być ponadto
finansowany z dobrowolnych wpłat wnoszonych przez państwa Wspólnoty Demokracji,
zwłaszcza z Grupy Zwołującej.
Wypełnienie powyższych zobowiązań, tak aby były one zgodne z prawem polskim,
nie może jednak nastąpić poprzez zawarcie umowy międzynarodowej pomiędzy
Rzeczypospolitą a Wspólnotą Demokracji ze względu na brak zdolności traktatowej tej
ostatniej. Brak jest wobec tego podstaw prawnych do funkcjonowania Stałego Sekretariatu w
polskim obrocie gospodarczym, a zwłaszcza w sferze stosunków cywilnoprawnych czy
respektowania immunitetów i przywilejów Sekretariatu.
3. Potrzeba wydania aktu
Przedłożony projekt ustawy ma na celu zatem uregulowanie statusu prawnego ODIHR
oraz Sekretariatu, przysługujących tym instytucjom oraz ich funkcjonariuszom immunitetów
oraz przywilejów jak również potwierdzenie międzynarodowych zobowiązań RP. Za
przyjęciem proponowanego rozwiązania przemawiają następujące argumenty:
1. Brak w polskim systemie prawa norm, pozwalających na automatyczne
funkcjonowanie w porządku prawnym przedstawicielstw szczególnych instytucji i
inicjatyw międzynarodowych, nie będących formalnie przedstawicielstwami
organizacji międzynarodowych posiadających osobowość prawną, do których należą
zarówno ODIHR jak i Stały Sekretariat Wspólnoty Demokracji.
2. W Polsce, do 2000 r. obowiązywała uchwała Rady Ministrów regulująca status
ODIHR - było to rozwiązanie sprawdzone i skuteczne;
3. W innych krajach, gdzie mieszczą się siedziby stałych instytucji OBWE (Austria –
Sekretariat, Holandia – Biuro Wysokiego Komisarza ds. Mniejszości Narodowych),
przyjęto rozwiązania w formie wewnętrznych aktów prawnych;
4. Ustawa daje możliwość precyzyjnego sformułowania zobowiązań RP wobec ODIHR
oraz Wspólnoty Demokracji (immunitety, zwrot podatku VAT, zobowiązanie do
wynajmowania siedziby);
5. Rozwiązanie omawianej kwestii w drodze ustawy pozwoli uniknąć
umiędzynarodowienia sprawy oraz ewentualnej dyskusji politycznej na temat
autonomii i siedziby ODIHR w Warszawie.
II. Obecny stan prawny.
1. Biuro Instytucji Demokratycznych i Praw Człowieka (ODIHR) OBWE
Jako rozwiązanie z założenia tymczasowe przyjęto wystosowanie noty do ODIHR, w
której Protokół Dyplomatyczny MSZ dnia 11 lipca 2006 r. potwierdził de facto status
dyplomatyczny ODIHR, wynikający bezpośrednio z postanowień Protokołu Dodatkowego
Paryskiej Karty Nowej Europy. Wobec braku adekwatnych uregulowań prawnych
niezbędnym wydaje się podjęcie inicjatywy ustawodawczej nadającej ODHIR osobowość
prawną – co umożliwi Biuru funkcjonowanie w obrocie prawnym na terytorium RP oraz
określającej niezbędny zakres przywilejów i immunitetów Biura, jego personelu oraz
funkcjonariuszy OBWE.
2. Sekretariat Wspólnoty Demokracji
Jako rozwiązanie z założenia tymczasowe przyjęte zostało zarządzenie Ministra Spraw
Zagranicznych w sprawie Sekretariatu Wspólnoty Demokracji określające ramy
funkcjonowania Sekretariatu. Obecnie trwają prace nad uruchomieniem Sekretariatu, którymi
kieruje Dyrektor Sekretariatu wskazany przez Grupę Zwołującą, wybraniem odpowiedniego
do potrzeb lokalu oraz delegowaniem pracowników.
III. Omówienie zasadniczych rozwiązań projektu.
Proponowane w projekcie rozwiązania dotyczące uzyskania przez Biuro Instytucji
Demokratycznych i Praw Człowieka Organizacji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie
oraz przez Sekretariat Wspólnoty Demokracji zdolności prawnej, umożliwi odpowiednie
stosowanie do obu podmiotów przepisów o polskich osobach prawnych, w szczególności
nabywania praw oraz zaciągania zobowiązań oraz nie będzie niosło za sobą groźby odebrania
tym podmiotom ich prawnomiędzynarodowych atrybutów.
Zakres przywilejów i immunitetów Biura oraz Sekretariatu oraz personelu tam
zatrudnionego oraz oddelegowanego uwzględnia standardy stosowane wobec funkcjonariuszy
organizacji międzynarodowych zgodnie z Konwencją o przywilejach i immunitetach
Narodów Zjednoczonych sporządzonej w Nowym Jorku 13 lutego 1946 r. oraz Konwencją o
stosunkach dyplomatycznych sporządzonej w Wiedniu 18 kwietnia 1961 r.
Proponowana w projekcie zmiana ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych w
stosunku do polskich pracowników Biura, ma na celu stworzenie im możliwości wyboru
między systemem obowiązkowego ubezpieczenia społecznego, określonym w ustawie o
systemie ubezpieczeń społecznych, a ubezpieczeniem gwarantowanym przez OBWE. Należy
zaznaczyć, że decyzją Rady OBWE z 1993 roku pracownicy instytucji OBWE zostali
zwolnieni z narodowych systemów ubezpieczeń, a państwa członkowskie zostały wezwane do
podjęcia „wszelkich kroków” prawnych zabezpieczających wykonanie tej decyzji.
Dotychczas w części państw uczestniczących w OBWE wprowadzono w tym celu
zróżnicowane rozwiązania prawne – w Królestwie Niderlandów zwolniono obywateli tego
państwa z narodowego systemu ubezpieczeń społecznych pod warunkiem podlegania
systemowi OBWE. W Republice Austrii obowiązuje prawo wyboru jednego z tych systemów,
z kolei w Królestwie Danii zawarto odesłanie do przepisów OBWE. Proponowane w
projekcie rozwiązanie w maksymalny sposób zabezpiecza interesy pracowników Biura, gdyż
pozostawia decyzję o ewentualnym poddaniu się systemowi ubezpieczeń OBWE w ich gestii.
IV. Ocena Skutków Regulacji.
1. Wpływ aktu na podmioty i rynek pracy.
Ustawa będzie miała bezpośredni wpływ na pracowników ODIHR oraz osoby delegowane do
pracy w ODIHR z OBWE, a także na obywateli polskich zatrudnionych przez Dyrektora
Biura. Obecnie w ODIHR zatrudnionych jest 135 osób, z czego 61 to obywatele polscy
(stanowi to 46 % ogólnego stanu zatrudnienia Biura) jak również na 2-3 pracowników MSZ
delegowanych do pracy w Sekretariacie Wspólnoty Demokracji.
2. Zakres konsultacji projektu.
Projekt aktu, poza uzgodnieniom z członkami Rady Ministrów będzie podlegał konsultacji z
ODIHR, OBWE oraz z Grupą Zwołującą Wspólnotę Demokracji. Wyniki tych konsultacji
zostaną dołączone do uzasadnienia.
3. Wpływ aktu na sektor finansów publicznych.
Zasadniczo ustawa nie będzie miała większego wpływu na budżet państwa w 2009 r. Z uwagi
na obiektywne okoliczności nie sposób w chwili obecnej ocenić skutków wpływu
projektowanego, zmieniającego ustawę o systemie ubezpieczeń społecznych na wysokość
wpływów z tytułu składek na ubezpieczenie społeczne.
1) Biuro Instytucji Demokratycznych i Praw Człowieka (ODIHR) OBWE
Należy założyć, że ewentualne skorzystanie z uprawnionych pracowników z systemu
ubezpieczeń OBWE nie będzie miało większego wpływu na roczny wolumen składek
przesyłanych przez płatników.
a) Zobowiązania RP wobec OBWE wynoszą ok. 1,9 mln EUR rocznie składki wpłacanej do
budżetu podstawowego. Dodatkowo Polska wpłaca 21 tys. EUR na rzecz
pozabudżetowego funduszu ODIHR.
b) Działalność ODIHR w Warszawie przynosi polskim podmiotom trudne do oszacowania
zyski wynikające z opłat za usługi, bilety lotnicze, wynajem mieszkań, sal
konferencyjnych itd. Zakłada się, że stworzenie projektowanych ram prawnych działania
ODHIR może istotnie zwiększyć aktywność tego podmiotu.
c) Zobowiązania z tytułu zapewnienia ODHIR siedziby oraz jej zabezpieczenia są obecnie
realizowane. Ich realny wzrost nastąpi od 1 stycznia 2010, kiedy to na potrzeby Biura
niezbędne będzie udostępnienie bądź wynajęcie ok. 3500 m2 powierzchni biurowej
spełniającej wysokie standardy przewidziane przez OBWE. Przyjmując wariant najmu na
wolny rynku oraz uśrednioną stawkę kosztu najmu powierzchni biurowej w Warszawie na
poziomie pomiędzy 18 a 25 euro oraz obecny kurs euro w stosunku do PLN , roczny koszt
wynajęcia tej siedziby wyniesie maksymalnie ok. 3.2 mln PLN.
2) Sekretariat Wspólnoty Demokracji
a) Środki na funkcjonowanie Sekretariatu Wspólnoty Demokracji, w kwocie ok. 0,5 mln zł.
zostaną wygospodarowane ze środków przyznanych Ministerstwu Spraw Zagranicznych z
budżetu państwa na 2009 r.
b) Minister Spraw zagranicznych wystąpi o zabezpieczenie odpowiednich środków
finansowych na funkcjonowanie Sekretariatu na kolejne lata budżetowe.
c) Uzyskany wysoki stopień consensusu politycznego we Grupy Zwołującej w
Waszyngtonie gwarantuje szybkie uzyskanie wpłat członkowskich natychmiast po
zalegalizowaniu Sekretariatu. Dokonano w tej sprawie uzgodnień na poziomie
ministerialnym i dyplomatycznym.