System zarządzania jakością a kryminalistyczne badania włosów

System zarządzania jakością a kryminalistyczne badania włosów

Renata Włodarczyk, Eugeniusz Rzeczyc,
Ireneusz Sołtyszewski
System zarządzania jakością
a kryminalistyczne badania
włosów
Motto:
Jakoœæ to pewien stopieñ doskona³oœci
Platon
Wstęp
Wprowadzenie elementów systemu zarz¹dzania jakoœci¹ w laboratoriach badawczych nast¹pi³o w latach
siedemdziesi¹tych ubieg³ego wieku w Stanach Zjednoczonych, w postaci kodeksu Dobrej Praktyki Laboratoryjnej (Good Laboratory Practice). Kodeks GLP zawiera³ koncepcjê zarz¹dzania procesami organizacji i warunkami, w których badania laboratoryjne s¹: planowane, przeprowadzane, rejestrowane i dokumentowane.
Celem GLP jest promowanie jakoœci i wiarygodnoœci
uzyskiwanych wyników badañ od momentu ich planowania, a¿ po w³aœciwe przechowywanie danych Ÿród³owych i sprawozdañ, tak by mo¿liwe by³o przeœledzenie toku badania lub jego odtworzenie [1]. Zasady
Dobrej Praktyki Laboratoryjnej s¹ jednym z fundamentów wymagañ normy PN-EN ISO/IEC 17025:2005 [2].
W oparciu o te wymogi powsta³o szereg dokumentów,
które odnosz¹ siê do laboratoriów wykonuj¹cych badania na potrzeby organów œcigania i wymiaru sprawiedliwoœci. Kluczowym dokumentem jest przewodnik dla laboratoriów kryminalistycznych opracowany przez ILAC
– organizacjê, do której nale¿y Polskie Centrum Akredytacji [3]. Z kolei Europejska Sieæ Laboratoriów Kryminalistycznych (ENFSI) powo³a³a specjalny komitet
QCC (Quality and Competence Committee), który zajmuje siê problematyk¹ systemu zarz¹dzania jakoœci¹.
Interpol wyda³ instrukcjê wymiany danych DNA, w której stwierdzono miêdzy innymi „(…) aby zwiêkszyæ
optymalnie korzyœci p³yn¹ce z zastosowania wyników
profilowania DNA, nale¿y zdefiniowaæ œwiatowe standardy profilowania, a tak¿e zagadnienia zwi¹zane z zapewnieniem jakoœci (...)”[4]. Praktyczn¹ realizacj¹ spe³nienia wymogów normy jest uzyskanie akredytacji, czyli uzyskanie potwierdzenia niezale¿nej trzeciej strony,
¿e laboratorium badawcze dzia³a zgodnie z udokumentowanym systemem jakoœci i posiada kompetencje
techniczne do wykonywania badañ w dziedzinie œwiadczonych us³ug [5]. Wdro¿enie systemu zarz¹dzania ja-
28
koœci¹ w laboratoriach kryminalistycznych pozwala
na znacz¹ce rozszerzenie miêdzynarodowej wspó³pracy, miêdzy innymi w ramach policyjnych baz danych.
Celem publikacji jest przedstawienie propozycji
wdro¿enia systemu zarz¹dzania jakoœci¹ w odniesieniu do badañ morfologicznych w³osów. Wybór metody
badawczej nie jest przypadkowy. Z jednej strony mamy
szerokie mo¿liwoœci badawcze (badania morfologiczne, genetyczne, toksykologiczne itp.), które pozwalaj¹
na uzyskanie wielu cennych informacji przydatnych
w ramach prowadzonego postêpowania [6]. Z drugiej
strony sposób ujawniania i zabezpieczania w³osów
oraz dalsze wykorzystanie nie jest zadowalaj¹ce. Wydaje siê celowe objêcie systemem równie¿ badañ morfologicznych w³osów miêdzy innymi dlatego, ¿e jest to
wstêpny, a jednoczeœnie niezbêdny etap badañ poprzedzaj¹cy wykonanie analizy DNA, badañ fizykochemicznych i toksykologicznych [7]. Nale¿y zauwa¿yæ, ¿e
w tych obszarach s¹ laboratoria, które wdro¿y³y ju¿
system zarz¹dzania jakoœci¹. Bior¹c pod uwagê wymogi norm, w których jest wyraŸne wskazanie do
dalszego doskonalenia systemu zarz¹dzania jakoœci¹,
takie wiêc dzia³ania s¹ ca³kowicie uzasadnione [8]. Nale¿y te¿ zwróciæ uwagê na jakoœæ dostarczanych próbek przez organy procesowe. Pomimo ¿e laboratorium
formalnie nie ponosi odpowiedzialnoœci za te dzia³ania,
to praktycznie jakoœæ dostarczanych próbek determinuje jakoœæ wykonywanych badañ.
Ogólne zasady wdrażania
systemu zarządzania jakością
w laboratorium badawczym
Wymagania zawarte w normie PN-EN ISO/IEC
17025:2005 dotycz¹ laboratoriów, które dzia³aj¹c
zgodnie z systemem zarz¹dzania jakoœci¹, chc¹ uzyskiwaæ wyniki badañ na mo¿liwie najwy¿szym poziomie, zgodnie z oczekiwaniami klienta [9]. Wymagania
normy s¹ uniwersalne i odnosz¹ siê do ka¿dego laboratorium niezale¿nie od:
– tego, czy realizuje ono badania, wzorcowania lub
badania i wzorcowania jednoczeœnie
– wielkoœci
PROBLEMY KRYMINALISTYKI 263 (styczeñ–marzec) 2009
– metod u¿ywanych w badaniach, niemniej w przypadku, gdy metody nie s¹ uznane za standardowe, wymagana jest rozbudowana walidacja metody (zbadanie, zgromadzenie i przedstawienie
obiektywnych dowodów o przydatnoœci do okreœlonych zastosowañ)
– struktury, tzn. czy laboratorium jest jednostk¹ samodzieln¹, czy te¿ jest czêœci¹ wiêkszej struktury
badawczej.
Norma zawiera dwie grupy wymagañ, które dotycz¹
[2]:
• Systemu zarz¹dzania jakoœci¹ obejmuj¹cego: organizacjê laboratorium, nadzór nad dokumentami,
przegl¹d zamówieñ, ofert, umów, podwykonawstwo badañ, zakupy us³ug i dostaw, obs³ugê klienta, skargi, nadzorowanie badañ niezgodnych z wymaganiami, doskonalenie, dzia³ania koryguj¹ce,
dzia³ania zapobiegawcze, nadzór nad zapisami,
audity wewnêtrzne i przegl¹dy zarz¹dzeñ.
• Wymagañ technicznych zgodnych z nastêpuj¹cymi punktami normy: personel, warunki lokalowe
i œrodowiskowe, metody badañ i ich walidacja, wyposa¿enie, spójnoœæ pomiarowa, pobieranie próbek, postêpowanie z materia³em badawczym, zapewnienie jakoœci wyników badania, przedstawianie wyników.
Dobrze funkcjonuj¹ce, w oparciu o system jakoœci,
laboratorium powinno stosowaæ metody gwarantuj¹ce
spe³nienie wymagañ klienta dotycz¹ce wiarygodnoœci
uzyskanych wyników, poinformowaæ zleceniodawcê
o zaletach i ograniczeniach wybranej metody badawczej oraz uzyskaæ jego akceptacjê dla okreœlonego
procesu postêpowania (przed rozpoczêciem realizacji
zamówienia bêd¹cego przedmiotem umowy). Natomiast stosowane przez laboratorium metody i procedury badawcze powinny byæ udokumentowane, z podaniem Ÿród³a ich pochodzenia (instrukcje, zalecenia,
normy, zwalidowane metody w³asne, literatura). Laboratoria mog¹ równie¿ stosowaæ w³asne metody badawcze, jeœli jednak s¹ one odpowiednie do przewidywanego zastosowania i zosta³y wczeœniej zwalidowane. Ponadto laboratoria zobowi¹zane s¹ do prowadzenia dok³adnych zapisów otrzymanych wyników, procedury zastosowanej do walidacji oraz spostrze¿eñ, czy
dana metodyka jest adekwatna do zamierzonego zastosowania [10].
Wybrane elementy wymagań dotyczących
kompetencji technicznych laboratorium
W pkt 5.2 normy PN EN ISO/IEC 17025:2005 szczegó³owo opisano wymogi, jakie s¹ stawiane personelowi wykonuj¹cemu badania. Norma wyraŸnie stwierdza,
¿e „(…) ka¿dy kto obs³uguje okreœlone wyposa¿enie,
PROBLEMY KRYMINALISTYKI 263 (styczeñ–marzec) 2009
przeprowadza badania, ocenia wyniki i podpisuje sprawozdania z badañ (...) powinien mieæ kompetencje.
W ujêciu normy pojêcie „kompetencje” to kwalifikacje,
wiedza, wyszkolenie i doœwiadczenie. Laboratorium
powinno zdefiniowaæ, jakie kwalifikacje s¹ niezbêdne
na danym stanowisku i konsekwentnie prowadziæ rekrutacjê z uwzglêdnieniem tych parametrów. W odniesieniu do badañ w³osów po¿¹dane jest, aby kandydat
wykazywa³ siê: spostrzegawczoœci¹, dok³adnoœci¹,
cierpliwoœci¹, zdolnoœci¹ jasnego formu³owania ustnych i pisemnych wypowiedzi oraz zdolnoœciami analitycznymi. Nastêpnym elementem o kluczowym znaczeniu jest polityka laboratorium dotycz¹ca podnoszenia kwalifikacji personelu zarówno tego nowo przyjêtego, jak te¿ osób o d³u¿szym sta¿u pracy. Kierownictwo
laboratorium powinno okreœliæ potrzeby szkoleniowe,
zaplanowaæ je i konsekwentnie realizowaæ. W odniesieniu do kryminalistycznych badañ w³osów pewnym
problemem jest podnoszenie kwalifikacji personelu wykonuj¹cego morfologiczne badania w³osów. Wydaje
siê celowe, aby dla tych osób równie¿ organizowaæ
ró¿norodne formy doskonalenia zawodowego, co powinno skutkowaæ systematycznym podnoszeniem poziomu wykonywanych badañ w ramach ekspertyz.
Spe³nienie wymogów dotycz¹cych warunków lokalowych i œrodowiskowych (pkt 5.3 normy) sprowadza
siê do generalnego stwierdzenia, ¿e warunki w laboratorium powinny byæ takie, aby umo¿liwia³y prawid³owe
przeprowadzanie badañ. W odniesieniu do kryminalistycznych badañ w³osów wymogi lokalowe s¹ zdeterminowane rodzajem wykonywanych analiz. Niemniej
istniej¹ wspólne elementy, które nale¿y uwzglêdniæ
w projektowaniu laboratorium. W pkt 5.3.3 normy zosta³ zapisany wymóg rozgraniczenia obszarów, w
których wykonuje siê czynnoœci niedaj¹ce siê ze sob¹
pogodziæ. Ponadto nale¿y podj¹æ œrodki zabezpieczaj¹ce przed wzajemnym zanieczyszczeniem. Bardzo
wa¿nym czynnikiem jest ograniczenie dostêpu osób
postronnych do miejsc, w których wykonuje siê analizy.
W celu spe³nienia wymagania pkt 5.3, w odniesieniu
do badañ morfologicznych w³osów, nale¿y wydzieliæ
nastêpuj¹ce pomieszczenia:
– do przyjmowania materia³u dostarczanego do laboratorium
– do przeprowadzenia oglêdzin w³osów dowodowych (ryc. 1)
– do pobierania materia³u porównawczego
– pracowniê badañ morfologicznych.
Wa¿nym elementem jest pokrycie œcian i pod³ogi
materia³ami odpornymi na dzia³anie promieniowania
UV, kwasów, zasad i innych œrodków stosowanych
do oczyszczania i odt³uszczania materia³u, przygotowywania preparatów mikroskopowych czy dezynfekcji
otoczenia. Pod³oga powinna byæ wykonana z materia-
29
Ryc. 1. Wyposa¿enie stanowiska do oglêdzin dowodów rzeczowych
Fig. 1. Workstation for inspection of physical evidence
Ÿród³o (ryc. 1–3): Renata W³odarczyk
³ów uniemo¿liwiaj¹cych powstawanie ³adunków elektrostatycznych i stosowanie p³ynnych œrodków dezynfekcyjnych (np. ze specjalnej masy samopoziomuj¹cej,
p³ytek ceramicznych). Du¿e znaczenie dla badañ w³osów ma oœwietlenie, zw³aszcza œwiat³o naturalne. Taka
pracownia powinna byæ usytuowana w tej czêœci budynku, gdzie okno(-a) wychodzi(-dz¹) na stronê po³udniow¹, po³udniowo-wschodni¹ lub po³udniowo-zachodni¹. Podstawowe oœwietlenie sztuczne powinno
pochodziæ z lamp o temperaturze oko³o 5500 K i natê¿eniu œwiat³a w polu obserwacji minimum 5000 luksów.
Ma to istotne znaczenie przy ocenie badanego materia³u, poniewa¿ przy wymienionych powy¿ej parametrach oœwietlenia oko ludzkie ma najwy¿sz¹ zdolnoœæ
rozró¿niania szczegó³ów. Œwiat³o musi byæ emitowane
z lampy bezcieniowej w taki sposób, by Ÿród³a œwiat³a
nie oœlepia³y i nie wypacza³y obrazu odbieranego przez
eksperta/bieg³ego przeprowadzaj¹cego badania. Warunki przeprowadzania analiz uwzglêdniaj¹ równie¿
spe³nienie wymogów œrodowiskowych. Koniecznoœæ
utrzymania sta³ej temperatury i wilgotnoœci wynika
z w³aœciwoœci fizycznych w³osów, których: kszta³t, po³ysk, zdolnoœæ skrêcania siê, sztywnoœæ czy d³ugoœæ, w
zmiennych warunkach mog¹ ulegaæ zmianie.
Zgodnie z wymaganiami normy, która szczególny
nacisk k³adzie na problematykê metodologii badañ
(pkt 5.4 normy), laboratorium powinno stosowaæ metody i procedury adekwatne do zakresu swojej dzia³alnoœci i przede wszystkim spe³niaæ wymagania klienta.
W szczególnoœci procedura powinna dotyczyæ pobierania próbek, sposobu zabezpieczania, transportowania,
postêpowania w trakcie badañ i przechowywania. Stosowana procedura powinna pozwalaæ na zachowanie
powtarzalnoœci i odtwarzalnoœci badañ. W sposobie
realizacji procedury badawczej nale¿y uwzglêdniæ miêdzy innymi: cel procedury, przedmiot i zakres jej stosowania, dokumenty odniesienia, wskazanie osób odpowiedzialnych za stosowanie procedury, sposób postêpowania podczas analiz i zapisy uzyskanych wyników
badañ. Wybór metody badawczej jest uzale¿niony
od specyfiki laboratorium. W badaniach kryminalistycznych dominuj¹ metody opracowane przez laboratorium
[11]. W przypadku badañ morfologicznych w³osów procedura badawcza oparta jest na literaturze i publikacjach w uznanych pismach naukowych oraz zawartych
w tzw. Consensus on Hair Analysis [12]. Przed wprowadzeniem procedury niezbêdne jest wykazanie, ¿e
zosta³a przeprowadzona walidacja i szacowanie
poprawnoœci przebiegu analiz.
Zgodnie z wymogami pkt 5.5 normy, laboratorium
powinno posiadaæ odpowiednie wyposa¿enie do pobie-
Ryc. 2, 3. Wyposa¿enie stanowiska do analizy w³osów technik¹ komputerow¹
Fig. 2, 3. Workstation for computerised analysis of hair
30
PROBLEMY KRYMINALISTYKI 263 (styczeñ–marzec) 2009
rania próbek, wykonywania pomiarów i badañ. Ka¿dy
element powinien mieæ dane umo¿liwiaj¹ce jego identyfikacjê (typ i nr seryjny) z do³¹czon¹ instrukcj¹ producenta. Wa¿nym elementem dokumentacji urz¹dzenia
jest plan konserwacji, kalibracji itp. Ponadto ka¿de
uszkodzenie i naprawa powinny byæ udokumentowane.
Wyposa¿enie laboratorium wykonuj¹cego badania
morfologiczne mo¿na podzieliæ na kilka grup. Do pierwszej nale¿¹ urz¹dzenia pomiarowo-badawcze: mikroskop stereoskopowy oraz mikroskop biologiczny z nasadk¹ mikrometryczn¹. Druga grupa to wzorce i materia³y odniesienia, do których zaliczamy atlasy w³osów
i znane próbki w³osów. Do trzeciej grupy zaliczamy
aparaturê pomocnicz¹, do której nale¿¹: kamera wideo, aparat cyfrowy, skaner, sprzêt komputerowy
z oprogramowaniem oraz drukark¹ cyfrow¹ (ryc. 2, 3).
Ostatni¹ grupê stanowi¹ materia³y pomocnicze, w tym
szk³o, sprzêt laboratoryjny, ig³y preparacyjne, pêsety,
skalpele i odczynniki.
W pkt 5.7 normy znajduj¹ siê wymagania dotycz¹ce pobierania próbek. W wiêkszoœci przypadków laboratorium deklaruje, ¿e próbki do badañ s¹ dostarczane osobiœcie lub za poœrednictwem poczty. Próbki
powinien przyjmowaæ upowa¿niony i przeszkolony
pracownik na podstawie zlecenia, które jest odnotowywane w rejestrze umów i zleceñ. Laboratorium musi równie¿ wykazaæ, ¿e wdro¿y³o system informowania klientów o stosowanych metodach, zakresie badañ i sposobie odbioru sprawozdania z badañ itp.
W laboratorium niezbêdne jest wdro¿enie systemu
identyfikacji próbek przyjêtych do analiz. Ka¿da próbka otrzymuje niepowtarzalny kod, zapewniaj¹cy anonimowoœæ klienta. Pobrane próbki musz¹ byæ czytelnie kodowane, co umo¿liwia ich identyfikacjê na ka¿dym etapie procesu badawczego. Ze wzglêdu na liczebnoœæ w³osów, niejednokrotnie praktykuje siê te¿
ró¿nokolorowe oznaczanie materia³u dowodowego
i porównawczego, dla u³atwienia jego rozró¿niania.
W prowadzonej dokumentacji nale¿y zapisaæ datê
i godzinê wp³yniêcia materia³u do laboratorium, jednostkê organizacyjn¹, która te materia³y dostarczy³a,
imiê i nazwisko pracownika, który materia³y dostarczy³, stan, w jakim dostarczono do badañ materia³ dowodowy i porównawczy, sposób jego zapakowania,
iloœæ paczek lub kopert, sposób opieczêtowania i numery referentek u¿ytych do tego celu. Nale¿y te¿ zaznaczyæ, czy by³ protokó³ pobrania materia³u porównawczego (w tym wypadku w³osów), podaæ imiona
i nazwiska oraz funkcje osób bior¹cych udzia³ w ww.
czynnoœci procesowej. Dodatkowo, podczas otwarcia
opakowañ, w dokumentacji zaznacza siê iloœæ obecnych tam w³osów dowodowych i porównawczych, rodzaj i iloœæ mikroœladów towarzysz¹cych zabezpieczonym w³osom, np. drobiny szk³a. Odpowiednie wa-
PROBLEMY KRYMINALISTYKI 263 (styczeñ–marzec) 2009
runki przechowywania próbek zapewniaj¹ niezmiennoœæ ich cech. Po wykonaniu badañ próbki s¹ archiwizowane zgodnie z umow¹ z klientem, a utylizacja
zu¿ytych odczynników chemicznych i likwidacja próbek po badaniach odbywa siê wed³ug opracowanej
instrukcji.
W przypadku laboratoriów kryminalistycznych spraw¹ wymagaj¹c¹ szczególnej uwagi jest kwestia ujawniania i zabezpieczenia œladów w trakcie oglêdzin miejsca zdarzenia [13]. Niejednokrotnie deklarowany przez
laboratorium fakt wdro¿enia systemu zarz¹dzania jakoœci¹, obejmuje tylko kolejny etap, tj. po dostarczeniu
próbek do analiz. Takie podejœcie z formalnego punktu
widzenia jest zgodne z wymaganiami normy. Jednak,
w przypadku laboratorium kryminalistycznego, to od jakoœci zabezpieczonej próbki zale¿y jakoœæ wykonanych badañ. Dlatego te¿ szkolenie techników kryminalistyki powinno byæ priorytetem kierownictwa s³u¿bowego. Elementem takich szkoleñ powinna byæ procedura
postêpowania w odniesieniu do œladów biologicznych,
w tym ujawnianie i zabezpieczanie w³osów [14].
W trakcie szkoleñ szczególn¹ uwagê nale¿y zwróciæ
na przeciwdzia³anie szeroko rozumianej kontaminacji
i prawid³owe zabezpieczanie w³osów, które powinno
eliminowaæ ujemny wp³yw czynników œrodowiskowych.
Jednym z tematów szkoleñ powinien byæ sposób pobierania w³osów porównawczych i dokumentowanie tej
czynnoœci, a tak¿e sposób zabezpieczania, przechowywanie i transport materia³u do laboratorium, na podstawie obowi¹zuj¹cych przepisów i procedur.
Zgodnie z pkt 5.9 normy laboratorium jest zobligowane do opracowania programu sterowania jakoœci¹
badañ. Wymagania normy zapewniaj¹ kontrolê jakoœci badañ na wszystkich etapach analizy. Elementami
tego systemu jest korzystanie z certyfikowanych materia³ów referencyjnych i materia³ów odniesienia, planowej kontroli przebiegu poszczególnych etapów
analizy oraz udzia³ w miêdzylaboratoryjnych badaniach porównawczych [15]. Zapewnienie jakoœci badañ odbywa siê na trzech poziomach. Na poziomie
podstawowym za kontrolê jakoœci, która jest realizowana w postaci powtarzania pierwszej próbki w ka¿dej serii i do³¹czania do serii kontroli pozytywnych
i negatywnych, odpowiada osoba wykonuj¹ca badania (analityk). Dodatkowo po pó³ roku ponownej analizie poddawane s¹ próbki zarchiwizowane. Drugi poziom kontroli realizuje kierownik laboratorium poprzez
wprowadzenie do serii próbek rzeczywistych zakodowanej próbki kontrolnej. Wyniki analiz próbek kontrolnych dokumentowane s¹ w zeszycie analityka i „Karcie kontrolnej próbki podstawionej”. Trzeci¹ form¹
kontroli jest udzia³ w miêdzylaboratoryjnych badaniach porównawczych. Dla badañ morfologicznych
w³osów temu obszarowi wymagañ powinna byæ po-
31
œwiêcona szczególna uwaga. Opracowanie skutecznego programu sterowania jakoœci¹ powinno
uwzglêdniaæ specyfikê badañ [16].
Przedstawianie wyników badañ powinno byæ wykonywane wed³ug zunifikowanego wzoru, który spe³nia
wymogi pkt 5.10 normy. W sprawozdaniu istotne znaczenie maj¹ nastêpuj¹ce elementy: okreœlenie stosowanej metody, opis, stan i jednoznaczne oznaczenie
obiektu badania, data przyjêcia próbki do badañ, data
przeprowadzenia ekspertyzy, wyniki badañ we
wnioskach do opinii oraz dane osoby upowa¿nionej
do autoryzowania badania. Nale¿y zwróciæ uwagê, aby
sposób prezentacji wyników analiz by³ czytelny i jednoznaczny. Wymagania tego punktu normy s¹ œciœle powi¹zane z dokumentacj¹ przebiegu badañ. Ka¿de laboratorium zobowi¹zane jest posiadaæ procedurê dotycz¹c¹ gromadzenia zapisów technicznych, które zapewniaj¹ mo¿liwoœæ odtworzenia przebiegu etapów badawczych i ustalenia osób wykonuj¹cych badania (pkt
4.13 normy). Wszystkie zapisy dotycz¹ce wykonanych
badañ powinny byæ gromadzone, ³atwo dostêpne,
identyfikowalne i przechowywane we w³aœciwych warunkach. Konstrukcja obowi¹zuj¹cych zapisów technicznych (formularzy) musi zapewniaæ mo¿liwoœæ
powtórzenia przebiegu badania w warunkach zbli¿onych do tych, w jakich by³y wykonane po raz pierwszy.
Poza tym oprogramowanie komputerowe, u¿ytkowane
w laboratorium, powinno posiadaæ udokumentowane
pochodzenie. Nale¿y archiwizowaæ dane zarówno
w postaci papierowej, jak i na noœnikach elektronicznych (np. p³yty CD) w taki sposób, aby uniemo¿liwiæ
dostêp osób trzecich.
Podsumowanie
Wdro¿enie systemu zarz¹dzania jakoœci¹ mo¿e odbywaæ siê w ka¿dym laboratorium wykonuj¹cym badania, w którym personel akceptuje i stosuje wymagania
normy PN EN ISO/IEC 17025:2005. Wymagania te s¹
mo¿liwe do spe³nienia równie¿ w laboratoriach wykonuj¹cych morfologiczne badania w³osów. W odniesieniu do tego typu badañ spe³nienie wymogów technicznych jest stosunkowo proste, a korzyœci wynikaj¹ce
z wdro¿enia ww. systemu s¹ bardzo wymierne. Badania morfologiczne w³osów stanowi¹ nie tylko cenne
Ÿród³o informacji identyfikacyjnej, ale i wiedzy przydatnej organom procesowym, s¹ równie¿ z powodzeniem
wykonywane m.in. przez laboratoria amerykañskie.
Nale¿y podejmowaæ wszelkie mo¿liwe inicjatywy
zmierzaj¹ce do zintensyfikowania szkoleñ techników
kryminalistyki, którzy bior¹ udzia³ w oglêdzinach miejsca zdarzenia. Jakoœæ ujawnianego i zabezpieczonego
materia³u w istotny sposób przyczynia siê do deklaro-
32
wanego przez laboratoria kryminalistyczne wykonywania badañ na optymalnym poziomie jakoœciowym.
BIBLIOGRAFIA
1. Rozporz¹dzenie Ministra Zdrowia z dnia 4 czerwca
2003 r. w sprawie kryteriów, które powinny spe³niaæ jednostki
organizacyjne wykonuj¹ce badania substancji i preparatów
chemicznych, oraz kontroli spe³nienia tych kryteriów (DzU Nr
116, poz. 1103).
2. Norma PN-EN ISO/IEC 17025:2005 – „Ogólne wymagania dotycz¹ce kompetencji laboratoriów badawczych i
wzorcuj¹cych”, wyd. Polski Komitet Normalizacji, 2005, Warszawa.
3. Guidelines for Forensic Science Laboratories, International Laboratory Accreditation Cooperation, wyd. ILAC-G19:2002.
4. Instrukcja nt. wymiany danych DNA oraz praktyki. Zalecenia Grupy Ekspertów Interpolu ds. Monitorowania DNA.
5. So³tyszewski I., Wójtowicz A.: Wybrane aspekty akredytacji laboratoriów badawczych, „Problemy Kryminalistyki”
2002, nr 236, s. 14.
6. Sygit B.: Dorobek nauki w badaniach nad ustrojem
cz³owieka wykorzystywany w praktyce œledczej i s¹dowo-lekarskiej, Problemy Wspó³czesnej Kryminalistyki, Warszawa
2003, s. 45.
7. Robertson J.: Individual Identification Evidence-Biological Evidence-Hair, 14th Interpol International Forensic
Science Symposium, Lyon, 2004.
8. Pêka³a M., Marciniak E.: Pojêcie jakoœci we wspó³czesnej technice kryminalistycznej, „Problemy Kryminalistyki” 2008, nr 260, s. 45.
9. Wymogi zapewnienia jakoœci zwi¹zane z polsk¹ norm¹
PN EN ISO/IEC 17025:2000 w odniesieniu do przepisów kpk,
Problemy Wspó³czesnej Kryminalistyki, Warszawa 2005, s. 51.
10. Akredytacja laboratoriów badawczych. Wymagania
szczegó³owe DAB-07, PCA, wydanie 4, Warszawa,
15.07.2008.
11. W³odarczyk R.: Unifikacja kryminalistyczna badañ
w³osów, „Przegl¹d Policyjny” 2006, nr 1 (81), s. 121.
12. Recommendations for Hair Testing In Forensic Cases,
Society of Hair Testing, 7.10.2003, Kreta.
13. Babecka J.: Wielokierunkowe oglêdziny jako wa¿ne
Ÿród³o informacji dowodowej, Problemy Wspó³czesnej Kryminalistyki, Warszawa 2000, s. 9.
14. W³odarczyk R.: Znaczenie œladów biologicznych w procesie wykrywczym, „Przegl¹d Policyjny” 2007, nr 4 (88), s. 113.
15. Polityka Polskiego Centrum Akredytacji dotycz¹ca wykorzystywania badañ bieg³oœci/porównañ miêdzylaboratoryjnych w procesach akredytacji i nadzoru laboratoriów DA-05,
wydanie 4, Warszawa, 7.02.2008.
16. W³odarczyk R.: Historia, teraŸniejszoœæ i perspektywy
kryminalistycznych badañ w³osów ludzkich”, Wyd. WSPol.,
Szczytno 2007.
PROBLEMY KRYMINALISTYKI 263 (styczeñ–marzec) 2009
Streszczenie
Norma PN EN ISO/IEC 17025:2005 ,,Ogólne wymagania
dotycz¹ce kompetencji laboratoriów badawczych i wzorcuj¹cych” zaleca sta³e doskonalenie systemu zarz¹dzania jakoœci¹.
W laboratoriach kryminalistycznych takie dzia³ania s¹ podejmowane, niemniej s¹ jeszcze obszary nieobjête tym systemem. Bior¹c pod uwagê du¿e iloœci w³osów ujawnianych w trakcie oglêdzin miejsc zdarzeñ kryminalnych i szerokie mo¿liwoœci badawcze, autorzy proponuj¹ wdro¿enie systemu zarz¹dzania jakoœci¹
w badaniach morfologicznych w³osów, integralnych z badaniami DNA, fizykochemicznymi i toksykologicznymi, w których
system zarz¹dzania jakoœci¹ zosta³ ju¿ wdro¿ony.
S³owa kluczowe: system zarz¹dzania jakoœci¹, kryminalistyczne badania w³osów, certyfikacja.
Summary
PN EN ISO/EC 17025:2005 standard „General requirements for competence of testing and calibration laboratories”
advises continuous improvement of the quality management
system. In forensic laboratories such activities are indeed undertaken but there are some areas still not covered by the system.
Taken into consideration a large number of evidential hair recovered from crime scene, as well as the broad range of possible
analyses the authors propose implementing a quality management system in morphological examination of hair integral with
DNA, physicochemical and toxicological analyses, where the
quality management systems are already implemented.
Keywords: quality management system, forensic examination of hair, certification.
Informujemy,
¿e wkrótce uka¿e siê „Biuletyn Informacyjny” nr 123,
a w nim m.in. artyku³y:
• Specyfika oglêdzin miejsca zabójstwa – L. Bednarski
• Sprawozdanie z X Regionalnych Warsztatów Kryminalistycznych zorganizowanych przez Laboratorium
Kryminalistyczne KWP w Lublinie – R. Sierzputowski
• Sprawozdanie z narady szkoleniowej poœwiêconej okresowej ocenie nadzoru BK KGP i koordynatorów techniki
kryminalistycznej nad prac¹ techników kryminalistyki – R. Sierzputowski
• Elektroniczny Formularz Sprawozdawczy TK – R. Sierzputowski, A. Fajer, M. Moroñ, W. £ata
• Indywidualna ocena szkoleñ – wyniki badañ ankietowych przeprowadzonych w LK KSP – I. Górska
• EPAN (Edytor Plików w formacie ANSI/NIST) – L. Grabowski
• Biometria i przenoœny terminal biometryczny Morpho RapID – L. Grabowski
• Fa³szerstwa w numizmatyce – podzia³ i identyfikacja – M. Nowicki
• Nietypowe przyk³ady oznaczeñ samochodów – W. Mogilnicki
• Odpowiedzi na wnioski i zapytania z Internetowego Forum Policyjnego – R. Sierzputowski
• Aplikacja DonHIT jako narzêdzie do zarz¹dzania baz¹ œladów NN – A. Kawoñ
• Sposoby dzia³ania sprawców kradzie¿y kieszonkowych – na podstawie analiz zapisów wizyjnych – K. Dubielecki
PROBLEMY KRYMINALISTYKI 263 (styczeñ–marzec) 2009
33