Radziłów

Radziłów
Gmina Radziłów leży w południowej części powiatu grajewskiego,
w województwie podlaskim. Graniczy z sześcioma gminami:
Wąsosz, Grajewo, Goniądz, Trzcianne, Jedwabne oraz Przytuły.
Położona jest w obszarze Zielonych Płuc Polski i zajmuje
obszar 199 km2. Sieć osadniczą gminy tworzą trzydzieści cztery
nieregularnie rozmieszczone (ze względu na uwarunkowania
geograficzne) miejscowości wiejskie, w których zamieszkuje ok.
5300 mieszkańców. Średnia gęstość zaludnienia w gminie to 26
2
osób/km .
Głównym szlakiem komunikacyjnym na terenie gminy jest droga
wojewódzka: Łomża – Jedwabne – Osowiec. Znaczna część gminy
znajduje się na terenach Biebrzańskiego Parku Narodowego oraz
jego otuliny. Miejscowość gminna, Radziłów, jest położona na
dużej wyspie otoczonej bagnami Wissy i Słuczy, przy ujściu
Słuczy do Kubry, w odległości 27 km od Grajewa.
W krajobrazie gminy dominują tereny nizinne, głównie użytki
rolne – zajmują one 70% powierzchni gminy, natomiast lasy to
niecałe 10%.
Gmina Radziłów ma przebogatą historię i chętnie kultywuje się
tu lokalne tradycje oraz zwyczaje.
Na terenie gminy czynnie działają cztery jednostki Ochotniczej
Straży Pożarnej: Radziłów, Klimaszewnica, Słucz oraz Glinki –
wszystkie wyposażone w nowe samochody ratowniczo-gaśnicze oraz
specjalistyczny sprzęt. Udokumentowana działalność pierwszej z
nich sięga połowy XIX w. Członkowie OSP systematycznie
podnoszą swoje kwalifikacje i umiejętności, biorąc udział w
szkoleniach branżowych. Przy OSP Radziłów działają dwie
Młodzieżowe Drużyny Pożarnicze. Jednostki OSP prowadzą
działania prewencyjne, zwiększając świadomość dzieci,
młodzieży oraz pozostałych mieszkańców odnośnie zagrożeń
pożarem.
HISTORIA
Pierwsze wzmianki o Radziłowie pochodzą z 1444 r. Niegdyś było
to znaczne miasto książęce, następnie królewskie oraz siedziba
sądu ziemskiego i powiatu radziłowskiego w Ziemi Wiskiej,
istniejącego od 1548 r. do III rozbioru Polski w 1795 r.
Przywilej lokacyjny został wystawiony 9 maja 1466 r. przez
Księcia Konrada III Mazowieckiego i nadawał miejscowości prawa
chełmińskie, postrzygalnię i wagę z przeznaczeniem dochodów na
naprawę młyna. Książę ustanowił czynsz w wysokości pół kopy
groszy, 3 korców pszenicy i 6 korców owsa rocznie z każdej
włóki. Nakazywał płacić swadziebne oraz odpowiednie sumy na
wykup go z niewoli, a ziem książęcych – z zastawu.
Zobowiązywał też mieszczan do „opatrywania” grobli i młyna
książęcego na Słuczy. Ludność trudniła się tu rolnictwem i
taki charakter gmina zachowała do dnia dzisiejszego. W 1870 r.
Radziłów utracił prawa miejskie. Obecnie jest siedzibą gminy i
liczy 1201 mieszkańców.
NAJWAŻNIEJSZE ZABYTKI
Kościół w Kramarzewie zbudowany z drewna, w stylu
późnobarokowym. We wnętrzu na uwagę zasługuje m.in.
XVIII-wieczna ambona w kształcie łodzi.
Kościół p.w. Narodzenia NMP w Słuczu. Trójnawowy, halowy
z czworoboczną wieżą. Kryje w sobie wyposażenie
neogotyckie z elementami neoromańskimi.
Zespół dworsko-pałacowy w Słuczu, czyli murowany dwór z
1894 r. zbudowany w stylu klasycznym.
Grób żołnierzy poległych w czasie II wojny światowej,
znajdujący się na cmentarzu parafialnym w Radziłowie.
Cmentarz żołnierzy niemieckich z okresu I wojny
światowej w okolicach Sośni, upamiętniony w formie
kamiennego pomnika z tablicą informacyjną.
Cmentarz Żołnierzy Rosyjskich z okresu I Wojny Światowej
w Sośni, upamiętniony w formie pomnika granitowego z
tablicą informacyjną.
Pomnik poświęcony Żydom radziłowskim, spalonym podczas
II wojny światowej.
Historyczny układ urbanistyczny Rynku (dzisiejszy Plac
500-lecia), kształtujący się już od momentu lokacji
miasta w XV w.
Młyn w Karwowie – Młyn powstał w 1947 r. Wybudował go
Edmund Rybacki. Pierwotnie znajdował się tu młyn spalony
w czasie II wojny światowej przez żołnierzy niemieckich.
Kapliczka
w
Raciborach
–
Kapliczka
wzniesiona
prawdopodobnie w połowie XIX wieku, murowana, bielona,
na podstawie kwadratu. Dach czterospadowy, kopertowy,
zwieńczony krzyżykiem. Wewnątrz kapliczki w centrum
krzyż z figurą Jezusa ukrzyżowanego, po bokach obrazy
Najświętszej Maryi Panny.
ATRAKCJE I WALORY TURYSTYCZNE
Znaczną część obszaru gminy stanowią piękne i przyrodniczo
cenne tereny Biebrzańskiego Parku Narodowego oraz jego
otuliny, co stanowi szansę na rozwój lokalnej turystyki.
Dodatkowym atutem gminy są atrakcyjne turystycznie
miejscowości, m.in. Sośnia położona na terenie parku, w
enklawie lasów sosnowych. W jej okolicy znajduje się np. wieża
widokowa, z której można podziwiać liczne zakola i starorzecza
Biebrzy – jej bagna i torfowiska tworzą mieniące się kolorami
krajobrazy. To właśnie w Sośni miała miejsce przeprawa wojsk
szwedzkich przez Biebrzę, a najstarsze wzmianki o tej wsi
pojawiły się
w 1897 r. w publikacji
Enciklopediceskij
slowart. XXII , Saint Petersburg.
W krajobraz Ziemi Radziłowskiej wplecione są urokliwe
kapliczki i przydrożne krzyże, które można spotkać na każdym
niemal skrzyżowaniu bądź rozwidleniu dróg. Niektóre z nich
przetrwały setki lat… Różnią się między sobą kształtem, stylem
i techniką
refleksję.
wykonania,
ale
wszystkie
wywołują
podziw
i
Przez teren gminy przebiega 110-kilometrowy samochodowy szlak
turystyczny Biebrzańska pętla – wiedzie przez: Goniądz,
Osowiec, Strękową Górę, Wiznę, Burzyn, Brzostowo, Radziłów,
Osowiec i kończy się w Goniądzu. Na szlaku znajdują się liczne
wieże widokowe, z których rozciągają się wspaniałe widoki na
biebrzańskie bagna.
Na terenie gminy znajdują się też inne szlaki turystyczne:
żółty szlak pieszy (o dł. 64,3 km: Wizna – Burzyn – Okrasin –
Mścichy – Biały Grąd – Klimaszewnica – Sośnia – Wólka
Piaseczna – Goniądz), międzynarodowa trasa rowerowa R-11
(Grecja – Macedonia – Słowenia – Słowacja – Polska – Litwa –
Estonia – Finlandia – Norwegia), szlak rowerowy Doliną Wissy
(Łoje Awissa – Czachy – Karwowo – (Radziłów) – Borawskie
Awissa – Konopki Awissa – Kramarzewo – Dziewięcin – Rydzewo
Szlacheckie), szlak kajakowy rzeką Biebrzą, czarny szlak
pieszy (Mścichy – Biały Grąd), czarny szlak pieszy (Sośnia –
szosa Białystok – Ełk), projektowany szlak kajakowy rzeką
Wissą (Wąsosz – Bukowo – Rydzewo Pieniążek – Dziewięcin –
Karwowo – Czachy – Łoje-Awissa – Brzostowo).
Infrastrukturę turystyczną
agroturystyczne znajdujące
współtworzą tu
się w wsiach:
gospodarstwa
Łoje-Awissa,
Klimaszewnica i Mścichy oraz pole namiotowe Biały Grąd –
Mścichy, położne na szlaku kajakowym rzeką Biebrzą. Każdy, kto
lubi wstawać przed wschodem słońca, powinien obejrzeć
niezwykły spektakl budzącej się do życia przyrody – łagodne
pasma mgieł, klangur żurawi, „beczenie” bekasa i gwarantowane
występy łosia. Ci, którzy wolą rano pospać, mogą podziwiać
przyrodę kilka godzin później, kiedy ptaki drapieżne ruszają
na żer.
Sam Radziłów w dużej mierze zachował swój pierwotny układ
przestrzenny. Zmienił się jedynie poprzez zabudowanie wylotów
ulic, których przybywało wraz z rosnącą liczbą mieszkańców
osady. W gminie zachowała się też część historycznej zabudowy
oraz cennych zabytków, np. niektóre z dawnych obiektów
służących rolnictwu, jak młyn wodny w Karwowie, który
funkcjonuje po dziś dzień.
CYKLICZNE IMPREZY
Zapusty – flagowa impreza gminna, jej największymi
atrakcjami są: korowód wokół rynku oraz Ziabela – para
kukieł naturalnej wielkości ciągnięta na kole od wozu,
na pamiątkę historii szlachcica Jana i jego żony
Izabeli, którzy, roztrwoniwszy cały majątek na zabawę i
pijaństwo oraz nie pobrawszy się „w porę”, czyli w
karnawale, zasłużyli na społeczną dezaprobatę. Podczas
imprezy krążą wśród tłumu maszkary: koza i bociana, a na
jej zakończenie symbolicznie palone są słomiane
niedźwiedzie uosabiające duchy, które należy odpędzić.
Tradycją radziłowskich zapustów jest zabawa taneczna
trwająca do północy, czyli do Środy Popielcowej.
Dni Radziłowa – lipiec, dwudniowy festyn odbywający się
przy okazji odpustu parafialnego.
Bieg Jelonka – październik, bieg uliczny organizowany
dla mieszkańców gminy, służący propagowaniu zdrowego
stylu życia .
KULTURA
W gminie działa zespół Kolorowy Tabor, który swoim repertuarem
uświetnia wszystkie gminne uroczystości oraz reprezentuje
gminę w powiecie oraz województwie. W sierpniu 2009 r.
wystąpił na 496 Urodzinach Województwa Podlaskiego jako
reprezentant gminy.
ORGANIZACJE POZARZĄDOWE DZIAŁAJĄCE NA TERENIE GMINY
1. Stowarzyszenie „Przyjaciół Ziemi Radziłowskiej”
ul. Sportowa 1
19-213 Radziłów
e-mail: [email protected]
2. Stowarzyszenie „Wiatr w Żagle”
Słucz 89
19-213 Radziłów
e-mail: [email protected]
3. Stowarzyszenie Rozwoju Obszarów Wiejskich Podlasie
ul. Karwowska 48
19-213 Radziłów
4. Stowarzyszenie Rozwoju Wsi Sośnia nad Biebrzą
Sośnia 12
19-200 Sośnia
5. OSP w Słuczu
Słucz 51
19-213 Radziłów
6. OSP w Radziłowie
Plac 500-lecia 15
19-213 Radziłów
7. OSP w Klimaszewnicy
Klimaszewnica 89
19-213 Radziłów