List Prezesa PSZK

Warszawa, 11 czerwca 2013r.
List w sprawie Europejskich i Polskich Ram Jakości Staży
PSZK w odpowiedzi na apel Komisji Europejskiej rozpoczęło prace nad stworzeniem Polskich Ram Jakości
Staży, rozumianych jako zbiór norm i standardów dotyczących sposobu realizacji programów stażowych w
firmach. Standardy jakości staży nie mogą powstać bez aktywnego udziału ekspertów środowiska HR, dlatego
bardzo liczę na Państwa osobisty głos w tej dyskusji.
W Polsce istnieje niedobór wykwalifikowanych pracowników, wynikający z niedopasowania podaży do popytu
na rynku pracy, a także z niedostosowania oferowanych w trakcie edukacji formalnej kierunków kształcenia do
potrzeb pracodawców. Stanowi to realne zagrożenie nie tylko dla młodych ludzi, już teraz borykających się z
trudnościami w znalezieniu pracy, ale i dla rozwoju przedsiębiorstw. Pomimo wysokiego poziomu bezrobocia,
prawie 80 proc. firm poszukujących nowych pracowników ma problemy z rekrutacją osób o odpowiednich
kwalifikacjach. Sytuacja ta nie tylko nie zmieni się samoistnie, lecz będzie się systematycznie pogarszać,
głównie z racji widocznych już dzisiaj problemów demograficznych.
Korzystając z pozytywnych doświadczeń państw europejskich, w których poziom bezrobocia wśród młodzieży
jest najniższy, a powiązania pomiędzy biznesem i edukacją dobrze rozwinięte (m.in. Niemcy, Austria, Holandia),
Komisja Europejska prowadzi konsultacje w sprawie przyjęcia Europejskich Ram Jakości Staży. Dualny system
kształcenia, w tym przede wszystkim rozwinięta forma wysokiej jakości staży i praktyk, są według badań jedną z
najlepszych metod pozyskiwania praktycznych doświadczeń zawodowych przez młodych ludzi.
Niezależnie od formy prawnej, w której ostatecznie zostaną przyjęte Europejskie Ramy Jakości Staży, Komisja
Europejska apeluje do państw członkowskich o aktywność w tym obszarze. Apel ten jest skierowany również
do pracodawców. Ważnym kontekstem dla ram jakości staży są trwające konsultacje społeczne dotyczące
sposobu wydatkowania Europejskiego Funduszu Społecznego w kolejnym okresie programowania.
PSZK na podstawie badania ilościowego, analizy rozwiązań stosowanych przez organizacje skupione wokół
PSZK, jak również w oparciu o doświadczenie i wiedzę najlepszych ekspertów HR, chce opracować Polskie
Ramy Jakości Staży i przedstawić publicznie, jako uzgodnione w formie konsensusu, wspólne stanowisko
członków instytucjonalnych PSZK. Zgodnie z kierunkiem prac Komisji, Ramy Jakości Staży powinny określać
wartość edukacyjną, formę organizacji, zagadnienia prawne, mentoring, czas trwania, odniesienie do miejsca
staży w ogólnej polityce rekrutacyjnej i CSR firmy.
Polskie Ramy Jakości Staży mogą stać się merytoryczną częścią systemu zapewnienia jakości staży w ramach
projektów współfinansowanych przez EFS w kolejnej perspektywie budżetowej. O pracach nad projektem
Polskich Ram Jakości Staży będziemy na bieżąco informować przedstawicieli strony rządowej. Już teraz w
ramach projektu systemowego PARP Biznes dla edukacji realizowanego w partnerstwie z PSZK, podejmujemy
temat współpracy biznesu z edukacją, a prowadzone dyskusje utwierdzają nas w przekonaniu, że zagadnienie
jakości staży jest bardzo istotne z punktu widzenia firm i działów HR.
Prace nad stworzeniem Polskich Ram Jakości Staży rozpoczynamy od badania, do którego niniejszym serdecznie
Państwa zapraszam. Badanie dostępne jest tutaj. Polecam również lekturę dalszej części listu, w której
opisujemy założenia Polskich Ram Jakości Staży.
Pozostaję z wyrazami szacunku,
Piotr Palikowski
Prezes Zarządu PSZK
Założenia Polskich Ram Jakości Staży
propozycja PSZK
Spis treści:
1. Kontekst społeczny dla wdrożenia Polskich Ram Jakości Staży: sytuacja młodych na polskim
i europejskim rynku pracy
2. Europejskie Ramy Jakości Staży – propozycja Komisji Europejskiej
3. Polskie Ramy Jakości Staży – propozycja PSZK
4. Definicja stażu używana w Polskich Ramach Jakości Staży
5. Zakres Merytoryczny Polskich Ram Jakości Staży
1. Kontekst społeczny dla wdrożenia Polskich Ram Jakości Staży: sytuacja młodych na
polskim i europejskim rynku pracy
Stopa bezrobocia wśród osób młodych (do 25 roku życia) osiągnęła w roku 2012 ponad 25 proc. w
13 państwach członkowskich; w Grecji i Hiszpanii przekracza ona 55 proc., zaś we Włoszech, w
Portugalii, Irlandii, Bułgarii, na Cyprze, Łotwie, Węgrzech i Słowacji sytuuje się około 30 proc. lub
powyżej1. W Polsce poziom bezrobocie wśród młodych wynosi 28,1 proc. (dane za styczeń 2013)2,
co oznacza, że bez pracy jest ponad 400 tys. osób, które nie ukończyły 25 roku życia (spośród ogółu
2 mln osób trwale bezrobotnych). Z drugiej strony, prawie 80 proc. pracodawców wskazuje na
trudności w rekrutacji osób o odpowiednich kwalifikacjach3. Oznacza to, iż w Polsce borykamy się z
problemem strukturalnego niedopasowania kompetencji absolwentów do potrzeb pracodawców,
które skutkuje niedostosowaniem podaży do popytu na polskim rynku pracy.
Długi czas pozostawania bez pracy demotywuje do szukania zatrudnienia i powoduje szereg
niekorzystnych zjawisk społecznych. Pogłębiający się kryzys na rynku pracy może pozostawić trwałe
ślady na dużej części całego pokolenia młodych ludzi, niosąc szkody dla zatrudnienia, wydajności i
spójności społecznej w chwili obecnej oraz w przyszłości. Ponadto, bezrobocie wśród młodych jest
jednoznaczne z utratą korzyści dla gospodarek oraz wypłatą zasiłków i kosztuje państwa członkowskie
około 153 mld euro rocznie. Polska traci przez to 7,5 mld euro rocznie4.
Komisja Europejska w swojej strategii Europa 2020 wskazuje, że zmniejszenie bezrobocia wśród
młodych ludzi nie będzie możliwe bez tworzenia aktywnych „trójkątów wiedzy” z udziałem ośrodków
edukacyjnych, pracodawców i instytucji otoczenia biznesu. Taka współpraca jest niezbędna, nie tylko
by zmniejszyć problem bezrobocia wśród młodych, lecz także niedopasowania kompetencji i
niedostosowania kierunków kształcenia do potrzeb pracodawców.
2. Propozycja Komisji Europejskiej – Ramy Jakości Staży
W 2010 r. Parlament Europejski przyjął sprawozdanie z inicjatywy własnej pt. „Wspieranie dostępu
młodzieży do rynków pracy, poprawy statusu osób odbywających staże i praktyki zawodowe”,
wzywając Komisję do zaproponowania Europejskiej Karty na Rzecz Jakości Staży, przedstawienia
statystyk dotyczących staży oraz sporządzenia analizy porównawczej dotyczącej różnych programów
staży istniejących w państwach członkowskich5. Wyniki tych konsultacji wskazują, że w wielu krajach
wymiar edukacyjny staży maleje, ponieważ od stażystów wymaga się wykonywania zadań, które nie
przyczyniają się do ich rozwoju zawodowego. Komisja uznała potrzebę zajęcia się tymi kwestiami.
W odpowiedzi, w inicjatywie przewodniej strategii Europa 2020 pt. „Mobilna młodzież”
1
Europejski Urząd Statystyczny, http://epp.eurostat.ec.europa.eu/cache/ITY_PUBLIC/3-01022013-BP/EN/3-01022013-BPEN.PDF
2
Europejski Urząd Statystyczny, http://epp.eurostat.ec.europa.eu/cache/ITY_PUBLIC/3-01032013-BP/EN/3-01032013-BPEN.PDF
3
Bilans Kapitału Ludzkiego,
http://bkl.parp.gov.pl/system/files/Downloads/20121128143313/RAPORT2_26_11_final.pdf?1354109631
4
Eurofound (2012), NEETs – Young people not in employment, education or training: Characteristics, costs and policy
responses in Europe, Publications Office of the European
http://www.eurofound.europa.eu/publications/htmlfiles/ef1254.htm
5
Komunikat Komisji do Parlamentu Europejskiego Rady, Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego i Komitetu
Regionów, Quality Framework on Traineeships, http://ec.europa.eu/social/BlobServlet?docId=9224&langId=en
zapowiedziano, że Komisja zaproponuje ramy jakości dla staży obejmujące ich wymiar
transnarodowy, rolę partnerów społecznych i kwestie powiązane ze społeczną odpowiedzialnością
przedsiębiorstw6.
Komisja Europejska zaproponowała dodatkowe środki finansowe mające pomóc państwom
członkowskim w walce z problemem bezrobocia i wykluczenia społecznego osób młodych. Środki te
dotyczą zatrudnienia, kształcenia i szkolenia. W celu ułatwienia przejścia ze szkoły do pracy
propozycje Komisji łączą się z prowadzonymi z europejskimi partnerami społecznymi konsultacjami
na temat ram jakości dla staży, które mają umożliwić młodym ludziom zdobywanie doświadczenia
zawodowego.
Komisja Europejska kładzie nacisk na to, aby włączyć staże i praktyki zawodowe do programu
studiów jako element obowiązkowy. W przypadku tego typu staży monitorowanie i zapewnianie
jakości jest często realizowane dzięki instytucjom edukacyjnym, jasnym celom kształcenia oraz
najbardziej zmotywowanym przedsiębiorstwom. Istnieje jednak niedobór takich staży ze względu na
słabe powiązania pomiędzy systemami edukacji a rynkiem pracy, a także trudności MŚP w
mobilizowaniu wewnętrznych zasobów w celu zarządzania stażystami i zapewnienia im opieki
pedagogicznej. Z drugiej strony, pracodawcy są zaniepokojeni, że system edukacji nie jest w stanie
sprostać ich potrzebom w zakresie umiejętności przyszłych pracowników. Fakt ten wyraźnie wskazuje
na konieczność wzmocnienia partnerstwa między przedsiębiorstwami a instytucjami edukacyjnymi,
tak aby zwiększyć liczbę staży w ramach programów studiów. Kluczowym jest tu jednak stanowisko
pracodawców, którzy angażując się we współpracę z placówkami edukacyjnymi, aktywnie
uczestniczyliby w realizacji wysokiej jakości programów stażowych.
3. Polskie Ramy Jakości Staży – propozycja PSZK
Opracowanie Polskich Ram Jakości Staży jest odpowiedzią firm i środowiska HR skupionego wokół
Polskiego Stowarzyszenia Zarządzania Kadrami na apel Komisji Europejskiej dotyczący aktywnego
zaangażowania pracodawców w oferowanie wysokiej jakości staży. Intencją PSZK jest wypracowanie
zbioru norm oraz standardów organizacji staży, które będą wspierały proces praktycznej edukacji
studentów i absolwentów przy jednoczesnym wspieraniu celów biznesowych organizacji
oferujących staże. Zgodnie z kierunkiem prac Komisji Europejskiej Polskie Ramy Jakości Staży
powinny określać w szczególności zasady organizacji staży w odniesieniu do: wartości edukacyjnej,
mentoringu, czasu trwania, formy organizacji, zagadnień prawnych, zasad dotyczących
wynagradzania oraz do miejsca staży w ogólnej polityce rekrutacyjnej i CSR firmy.
W ramach procesu tworzenia Polskich Ram Jakości Staży, PSZK zaplanowało badania ilościowe
pracodawców, warsztaty z ekspertami HR oraz szerokie konsultacje. Zakończenie prac nad
dokumentem określającym Polskie Ramy Jakości Staży i przedstawienie ich do publicznej wiadomości
zaplanowane jest na początek września 2013r., kiedy to odbędzie się I Kongres Członków
Strategicznych i Firmowych PSZK. Promocja Polskich Ram Jakości Staży odbywać się będzie w
6
Komunikat Komisji do Parlamentu Europejskiego Rady, Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego i Komitetu
Regionów, Inicjatywa „Szanse dla młodzieży” http://eurlex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=COM:2011:0933:FIN:PL:PDF
połączeniu z pracami nad stworzeniem w PSZK systemu obiektywnego potwierdzania jakości staży
oferowanych przez pracodawców. Kolejnym krokiem będzie szeroki dialog z uczelniami, w tym
nawiązywanie kontaktów pracodawca – uczelnia, tak aby wysokiej jakości staże stały się jak
najszerszą praktyką rynkową. Równolegle uniwersalne Polskie Ramy Jakości Staży powinny stać się
przedmiotem szczegółowych dyskusji na poziomie branżowym i regionalnym.
Ważnym kontekstem dla Polskich Ramy Jakości Staży jest tocząca się dyskusja nad przyszłym okresem
budżetowym w Unii Europejskiej, szczególnie w obszarze Europejskiego Funduszu Społecznego.
Polskie Ramy Jakości Staży, a zwłaszcza ich uszczegółowienie na poziomie branżowym, mogą być
ważnym wkładem jakościowym w projektach systemowych EFS związanych z dopasowywaniem
systemu edukacyjnego do potrzeb rynku pracy oraz zaangażowaniem pracodawców we współpracę z
uczelniami.
W interesie całego społeczeństwa jest, by młodzi ludzie znajdowali zatrudnienie, dzięki temu osiągali
dochody, przyczyniali się do wzrostu konsumpcji, generowali wzrost PKB oraz zakładali i powiększali
rodziny. Aby walczyć z problemami, jakie na rynku pracy dotykają osób młodych, konieczna jest
współpraca środowiska pracodawców z systemem edukacji. Zaangażowanie pracodawców w
tworzenie wysokiej jakości programów stażowych ma zarówno uzasadnienie biznesowe (walka o
talenty oraz tworzenie wizerunku odpowiedzialnego pracodawcy), jak również nieocenioną wartość
społeczną i edukacyjną.
4. Definicja stażu używana w Polskich Ramach Jakości Staży
Stażysta w rozumieniu Ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy to każda
bezrobotna osoba z wyższym wykształceniem, przed ukończeniem 25 roku życia (lub przed 27 rokiem
życia, jeśli od daty ukończenia studiów nie minęło 12 m-cy), zarejestrowana w Urzędzie Pracy, bez
doświadczenia zawodowego7.
Na poziomie europejskim nie ma wspólnej definicji stażu. Stanowisko Dyrekcji Generalnej Komisji
Europejskiej ds. Zatrudnienia, Spraw Społecznych i Włączenia Społecznego wyrażone w Komunikacie
Komisji do Parlamentu Europejskiego Rady, Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego i
Komitetu Regionów, W kierunku odnowy gospodarczej sprzyjającej zatrudnieniu, Ramy jakości dla
staży8 zakłada, iż termin staż odnosi się do: praktyk w miejscu pracy obejmujących elementy
edukacyjne (w ramach studiów lub nie), które są ograniczone w czasie. Celem tych staży jest pomoc
stażyście w przejściu od kształcenia do pracy poprzez zapewnienie praktycznego doświadczenia,
wiedzy i umiejętności, które uzupełniają jego wykształcenie teoretyczne. Definicja proponowana
przez DG KE ds. Zatrudnienia, Spraw Społecznych i Włączenia Społecznego jest więc rozszerzeniem
definicji polskiej i do stażystów zalicza osoby, które wciąż są w trakcie studiów.
7
Ustawa o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU20040991001
W kierunku odnowy gospodarczej sprzyjającej zatrudnieniu, Ramy jakości dla staży,
http://ec.europa.eu/social/BlobServlet?docId=9224&langId=en
8
W Polskich Ramach Jakości Staży staż proponujemy zdefiniować jako: pozyskiwanie doświadczenia
zawodowego w miejscu pracy obejmującego element edukacyjny przez osobę studiującą bądź
bezrobotną z wyższym wykształceniem, która nie ukończyła 27 roku życia9.
W Polsce kompleksowe i profesjonalne programy stażowe, w czasie których student ma jasno
określone zadania nakierowane na pozyskanie przez niego konkretnych umiejętności, oferowane są
przez wąskie grono firm, najczęściej międzynarodowe korporacje. W ramach tych programów
student otrzymuje mentora, opiekę przy realizacji zadań, pomoc przy pisaniu prac. Stażyści są
ponadto angażowani w prowadzone przez firmę projekty, a najlepsi otrzymują oferty pracy. Wysokiej
jakości program stażowy powinien uwzględniać wszystkie te elementy. Ważne jest to, aby możliwie
największa część staży odbywała się jeszcze w trakcie edukacji, tak aby jak najwięcej osób płynnie
przechodziło z systemu edukacji na rynek pracy.
5. Zakres Merytoryczny Polskich Ram Jakości Staży
Zakres norm i standardów określony w Polskich Ramach Jakości Staży powinien obejmować
przynajmniej poniżej prezentowany katalog szczegółowych tematów związanych ze stażami.
Prezentowany zakres jest zgodny z kierunkiem prac przyjętych przez Komisję Europejską, ale nie
oznacza to, że nie jest otwarty na modyfikację. Jest to wstępna propozycja zakresu.
I.
II.
III.
IV.
9
Przygotowanie do realizacji programu stażowego i rekrutacja
Istotne jest, aby przed podjęciem zobowiązania, jakim jest przyjęcie stażysty, dokonać
identyfikacji potencjalnych zadań dla takiej osoby i zbadać możliwość jej udziału
w konkretnych projektach. Należy jasno określić prawa i obowiązki zaangażowanych stron.
Proces rekrutacji powinien wynikać z potrzeb biznesowych organizacji i być przeprowadzony
według standardów obowiązujących na innych stanowiskach u danego pracodawcy.
Umowa stażowa
Kwestie prawne, w tym umowa stażowa jako podstawa relacji pracodawca-stażysta, zostaną
poddane szczegółowej analizie w toku prac nad ramami staży.
Cele i treści edukacyjne
Program stażowy powinien mieć jasno sprecyzowane cele. Przekazywane treści powinny być
wysokiej jakości i stanowić uzupełnienie wiedzy teoretycznej przekazywanej na studiach.
Zdobywana wiedza, umiejętności i doświadczenie powinny być opisane w założeniach
programów stażowych językiem efektów uczenia się.
Mentoring i odpowiednie honorowanie programu stażowego
Wartość edukacyjna programu stażowego powinna być w dużej mierze oparta na programie
mentoringowym. Każdy stażysta powinien mieć przypisanego Opiekuna lub Mentora, który
będzie odpowiedzialny za nadzór i opiekę nad stażystą. Po ukończeniu stażu Mentor lub
Opiekun powinien dokonać oceny dokonań i postępów stażysty. Pozytywna ocena powinna
być poświadczona dokumentem (wskazane jest również przygotowywanie z uczelniami
programów stażowych, które umożliwiają studentowi zdobycie punktów ECTS).
Tak rozumiany staż umożliwia zdobywanie doświadczenia osobom będącym jeszcze w trakcie edukacji, co w efekcie
prowadzi do zmniejszenia liczby osób w ogóle rejestrujących się jako osoby bezrobotne. Rozszerzenie definicji w stosunku
do definicji polskiej ustawy jest w zgodzie ze stanowiskiem dyrekcji zwracającej uwagę na konieczność odbywania staży
jeszcze w trakcie edukacji formalnej.
V.
VI.
VII.
Rozsądny okres trwania programu stażowego
Program stażowy powinien umożliwić stażyście zdobycie doświadczenia oraz podniesienie
poziomu kompetencji, co zazwyczaj możliwe jest w czasie dłuższym niż miesiąc. Ważne jest
również jasne i krytyczne stanowisko dotyczące zastępowania stażystami stałych
pracowników.
Wynagrodzenie i opieka socjalna.
Staże prowadzone zgodnie z Polskimi Ramami Jakości Staży powinny być płatne (niezależnie
od źródła finansowania). Stażysta powinien mieć też zapewnioną opiekę socjalną.
Podejście partnerskie
Dla zwiększenia ilości i jakości programów stażowych zaleca się współpracę pracodawców
i przedsiębiorstw je organizujących nie tylko z uczelniami, ale również z innymi partnerami
społecznymi, takimi jak instytucje państwowe, edukacyjne i szkoleniowe oraz z innymi
pracodawcami dla osiągnięcia efektu synergii, redukcji kosztów, dzielenia się najlepszymi
praktykami i innych pozytywnych efektów wynikających z takiej współpracy.
Zapraszamy do badania.