MARIAN LANGIEWICZ

MARIAN LANGIEWICZ
DRUGI DYKTATOR POWSTANIA STYCZNIOWEGO
Marian Langiewicz (1827-1887), generał, dyktator w powstaniu styczniowym. Już w 1848 r.,
będąc uczniem gimnazjum, zetknął się z ruchem niepodległościowym, biorąc udział w
walkach powstańczych w Poznańskiem. Ukończył studia we Wrocławiu i Pradze, a następnie
służył w randze porucznika w armii pruskiej. Później wyjechał do Paryża, gdzie był
wykładowcą w polskiej szkole wojskowej. W maju 1860 r. brał udział w wyprawie Giuseppe
Garibaldiego na Sycylię, która doprowadziła do obalenia dynastii Burbonów panującej w
Królestwie Obojga Sycylii, utworzenia republiki, a następnie przyłączenia jej do Włoch. W
1862 r. został wykładowcą w polskiej szkole wojskowej w Cuneo w północnych Włoszech.
Szkoła ta wykształciła wielu oficerów walczących później w powstaniu styczniowym. W tym
czasie Langiewicz nawiązał współpracę z Komitetem Centralnym Narodowym. W
początkach powstania objął funkcję naczelnika sił zbrojnych woj. sandomierskiego. Stoczył
bitwy pod Wąchockiem, Małogoszczą, Pieskową Skałą i Skałą. Na początku marca 1863 r.,
jako przedstawiciel umiarkowanego skrzydła obozu czerwonych, został wysunięty przez
białych na dyktatora powstania.
Dyktaturę proklamowano 11 III 1863 r. Odezwa, która ją ogłaszała, sygnowana była w
Kwaterze Głównej w Goszczy 10 III 1863 r. przez gen. "Mariana Langiewicza dyktatora" i
opatrzona jego okrągłą pieczęcią. Odezwa uzasadniała potrzebę władzy dyktatorskiej, kładła
nacisk na ciągłość i legalność tej władzy, określała program polityczny oraz wzywała do
walki o niepodległość Ojczyzny. Dyktator zachowując dla siebie bezpośredni kierunek
działań wojennych, cały zarząd spraw cywilnych powierzył utworzonemu przez siebie
Rządowi Cywilnemu, który miał działać pod jego zwierzchnia kontrolą. W odezwie
Langiewicz przyrzekał kontynuować dzieło rozpoczęte przez Tymczasowy Rząd Narodowy,
potwierdzał w całej rozciągłości i na nowo ogłaszał zasady manifestu z 22 I 1863 r.
Kompetencję i organizację Rządu dyktator określił w kolejnym dekrecie datowanym w
Głównej Kwaterze w Sosnówce 12 III 1863 r.
Po kilkudniowym pobycie w Goszczy Marian Langiewicz przemaszerował z wojskiem do
majątku Sosnówka w pobliżu Prandocina. Tutaj w dniu 12 marca 1863 roku, odbyło się
uroczyste złożenie przysięgi na wierność dyktatorowi przez powstańcze wojsko. Również tu
obowiązki szefa sztabu korpusu Langiewicza objął Władysław Bentkowski, który tak opisał
pobyt w Sosnówce: W Sosnówce, gdzieśmy stanęli dobrze popołudniu wszystko było w nieco
świątecznym usposobieniu, bo przed południem odbywało się na polu, przy improwizowanym
ołtarzu, uroczyste składanie przysięgi dyktatorowi przez wojsko; opowiadano mi, jako
pomyślny omen, że w chwili przysięgania, zabłysło słońce spoza chmur i obok niego dwa inne
pokazały się słońca, czy też jakieś inne podobne miraculum atmosferyczne. Główna kwatera
Langiewicza mieściła się w małym dworku we wsi Sosnówka i składała się z pokoju jeszcze
mniejszego niż w Goszczy i przytykającego małego alkierzyka, gdzie tylko łóżko Langiewicza
miało miejsce. Relację o pobycie w Sosnówce przedstawił również Walery Przyborowski,
bezpośredni uczestnik tych zdarzeń: ... wieczorem dobito do leśnictwa Sosnówki, (...) ukrytego
wśród liści dość znacznego boru. Rozłożono się obozem w lesie i na małej polanie, na której
wznosił się dworek leśniczego i kilka chałup. Głodno tu było i chłodno, żywiono się
ziemniakami, które zbierane z dołów, gdzie były na zimę przechowywane. Sam dyktator
pomieścił się w dworku, w maleńkiej izbie; obok niego w drugiej większej sztab. Nazajutrz w
południe cały oddział na polanie uformował się w czworokąt, w środku którego na
wzniesieniu umieszczono ołtarz z krzyżem i obrazem Matki Boskiej Częstochowskiej i dwoma
gorejącymi świecami. Przed ołtarzem stał ksiądz Paweł Kamiński, przybrany w komżę i stułę,
otoczony innymi księżmi i sztabem obozowym. Chorążowie trzymali skrzyżowane sztandary, a
sam Langiewicz, w szarfie trójkolorowej, oparty na szabli stał z wyrazem zamyślenia i
niepokoju. Po odprawionym krótkim nabożeństwie dyktator przykląkł i za ks. Kamińskim
głośno powtórzył rotę przysięgi na wierność ojczyźnie. Potem kolejno wojsko batalionami
składało przysięgę...
Z Sosnówki wojsko gen. M. Langiewicza ruszyło w dalszy marsz na Marchocice, Kalinę
Wielką, Zaryszyn do Chrobrza. Po drodze oddziały były witane serdecznie a na polach
racławickich wręczono generałowi szablę Kościuszki. Pod Chrobrzem w dniu 17 III
powstańcy stoczyli zwycięski bój z 3000 Rosjan pod dowództwem Czengierego i Zwierowa.
Następnego dnia doszło do całodziennej, morderczej bitwy pod Grochowiskami. W również
wygranej bitwie wyróżnili się kosynierzy pod dowództwem Dąbrowskiego, strzelcy
Czachowskiego i żuawi Rochebruna, wśród których wyróżniał się męstwem Adam
Chmielowski, późniejszy św. brat Albert.
Dyktatura Langiewicza nie trwała nawet 10 dni. Po krwawej bitwie pod Grochowiskami (18
marca) - 19 III 1863 r. - Langiewicz przekroczył granicę z Galicją, dokąd udał się w celu
reorganizacji swej armii i przeprowadzenia rozmów w sprawie skompletowania Rządu
Cywilnego. Tam został przez władze austriackie aresztowany. Generał Langiewicz został
zwolniony przez władze austriackie z więzienia w Josephstadt 28 II 1865 r.; udał się na
emigrację do Szwajcarii. Od końca 1866 r. przebywał w Turcji i służył w armii tureckiej jako
rzeczoznawcza do spraw artylerii
Po dawnym dworze, gdzie mieściła się kwatera Langiewicza, obecnie nie ma śladu.
Majątek został podzielony, powstała cała grupa pojedynczych zabudowań. W miejscu, gdzie
wojsko składało przysięgę był dawniej wystawiony drewniany krzyż, po którym też już nie
ma śladu. Stara kapliczka natomiast została wyremontowana. Wmurowano tam tablicę
informacyjną. Kaplica usytuowana jest przy asfaltowej drodze prowadzącej ze wsi
Muniakowice do zabudowań na terenie dawnego majątku Sosnówka. Do kapliczki dochodzi
się mostkiem, nad głębokim parowem. Wewnątrz kapliczki, obok ołtarzyka, zamocowano
pamiątkową tablicę: Kaplicę odbudowano w 1994 r./ w kaplicy tej w 1863 r. przysięgę
odbierał/ od powstańców gen. M. Langiewicz/ Komitet odbudowy:/ sierżant AK Władysław
Cała/ Bolesław Bajołek/ Daniel Zagajewski.