Wąskie gardła – ukryte ryzyko w procesie przepływu informacji

1 października 2013
Autor: Grzegorz Rajca
Wąskie gardła – ukryte ryzyko w procesie przepływu informacji. Interaktywny
model symulacyjny.
Jaki wpływ na przekazywanie informacji wewnątrz organizacji ma występowanie struktury znanej
jako wąskie gardło?
Przewagę w biznesie stanowią obecnie właściwe i dostarczone w odpowiednim czasie informacje.
Konkurencyjność wielu organizacji czy też bezpieczeństwo i płynność przebiegu projektów wiąże się
bezpośrednio z tym, jak dobrze zarządza się w nich informacją i kluczową wiedzą, a także jak ta
wiedza jest kaskadowana. Metodą pozwalającą na diagnozę i celowe usprawnianie procesów
transferu wiedzy oraz informacji jest analiza sieci społecznych (SNA).
Analiza sieci społecznych jest to metoda wywodząca się z teorii grafów, pozwalająca na zobrazowanie
ścieżek transferu informacji między poszczególnymi osobami. Jej najbardziej rozpoznawalnym
elementem są mapy sieciowe, czyli graficzne wizualizacje struktury połączeń między poszczególnymi
podmiotami w sieci. Typowa mapa sieciowa składa się z dwóch podstawowych elementów:
wierzchołków oraz krawędzi (patrz rysunek 1).
Rysunek 1. Podstawowe elementy mapy sieciowej
Źródło: Rajca, G. (2013). Sieci społeczne w wykrywaniu anomii pracowniczej. W: Ambroziak, D. i Maj,
M. (2013). Oszustwa i nieuczciwość w organizacjach – problem anomii pracowniczej. Diagnoza,
kontrola i przeciwdziałanie (wyd. 1, s. 106–111). Warszawa: Wolters Kluwer Polska.
Wierzchołki w sieciowych modelach komunikacyjnych reprezentują zazwyczaj pojedyncze osoby.
Krawędzie (połączenia) reprezentują natomiast ścieżki transferu informacji między danymi osobami.
Ścieżki transferu to wszelkie kanały przekazu informacji, łączące poszczególne osoby w grupie (takie
jak kontakty osobiste, mailowe, telefoniczne itp.). Analiza sieciowa pozwala przy tym na uchwycenie
zarówno formalnych kanałów komunikacji – na przykład raportowania do przełożonego, jak również
kanałów nieformalnych: luźnych rozmów czy plotek. Innymi słowy, jeśli dwie osoby w jakikolwiek
sposób wymieniają ze sobą informacje, to znaczy że istnieje między nimi ścieżka transferu, którą
można oznaczyć na mapie sieciowej.
Instytut Gaussa sp. z o.o.
Al. Solidarności 115, 00-140 Warszawa
e-mail: [email protected]
www.iakg.pl
Działanie modelu symulacyjnego – jak skorzystać z narzędzia
Model symuluje rozprzestrzenianie się informacji w grupie osób. Wybrana do symulacji grupa
charakteryzuje się dość szczególną strukturą sieciową: składa się z dwóch silnie związanych podgrup,
prawie całkowicie od siebie odizolowanych. Jedyna ścieżka komunikacji łącząca obie podgrupy to
jedna para znajomych, z których każdy przynależy do innej podgrupy. W sieci występuje więc
struktura znana jako wąskie gardło – bottleneck (patrz ramka 1).
Aby stworzyć sieć do symulacji i zaobserwować
wpływ wąskiego gardła należy kliknąć przycisk
Stwórz sieć. Domyślnie stworzona zostanie sieć
składająca się z dwóch podgrup o liczebności po
100 osób każda (liczbę osób w podgrupie oraz
gęstość powiązań wewnątrz podgrupy można
regulować przy pomocy suwaków). Po
stworzeniu i automatycznym ułożeniu struktury
sieciowej jeden z wierzchołków zostanie
wyróżniony czerwonym kolorem. Będzie to
osoba początkowa, od której rozpocznie się
proces rozprzestrzeniania informacji w sieci.
Osobę początkową można ponownie losowo
przypisać, używając przycisku Zmień osobę
początkową. Dokładny opis poszczególnych
funkcji dostępnych w modelu zawiera ramka 2.
Ramka 1
Wąskie gardło (bottleneck) – przewężenie w
strukturze sieciowej występujące gdy dwa
komponenty sieci są ze sobą związane jedynie
niewielką liczbą połączeń. Istotą wąskiego gardła
jest przepływ znacznych ilości informacji przez
jeden węzeł (lub stosunkowo niewiele węzłów),
co skutkuje dużym obciążeniem tego węzła.
Wystąpienie wąskiego gardła w organizacyjnej
sieci komunikacyjnej stanowi duże ryzyko
biznesowe. Osoby tworzące wąskie gardło mogą
bowiem nie być w stanie efektywnie
przekazywać
informacji
między
dużymi
podgrupami, powodując zatory komunikacyjne.
Wąskie gardło może również celowo blokować
pewne informacje, pozbawiając dostępu do nich
pewne grupy pracowników.
Aby uruchomić symulację należy użyć przycisku Start. Węzły do których dotrze rozprzestrzeniająca się
informacja zostaną zaznaczone kolorem niebieskim. Równocześnie na wykresie obok zacznie rysować
się linia pokazująca zmieniającą się w czasie liczbę osób do których dotarła rozprzestrzeniająca się
informacja. Gdy informacja dotrze do wszystkich osób w sieci, symulacja się zatrzyma.
Ramka 2
 Suwak „m” – parametr określający jak gęsto występują ścieżki transferu informacji w każdej
z podgrup. Określa przybliżoną liczbę osób z jaką związany jest każdy członek sieci.
 Suwak „Liczba osób w grupie” – parametr określający ile osób (węzłów) ma liczyć jedna
podgrupa. Ustawiając jego wartość na 50 otrzymamy sieć liczącą 100 osób, po 50 w każdej
z podgrup.
 Przycisk „Stwórz sieć” – przycisk pozwalający na stworzenie i automatyczne ułożenie graficzne
sieci o parametrach ustalonych na suwakach. Aby stworzyć sieć o parametrach innych niż
domyślne należy po każdej zmianie parametrów ponownie użyć tego przycisku.
 Przycisk „Zmień osobę początkową” – przycisk pozwalający na zmianę osoby (węzła), od której
rozpoczyna się proces transferu informacji. Po wciśnięciu tego przycisku osoba początkowa,
oznaczana kolorem czerwonym, zostaje ponownie losowo przyporządkowana.
 Przycisk „Start” – przycisk uruchamiający (lub wstrzymujący) symulację. Symulacja uruchamia się
dopiero po tym, jak sieć zostanie stworzona.
2
Interpretacja wyników prezentowanych w modelu
Model w uproszczony sposób prezentuje wpływ wąskiego gardła na proces przepływu informacji
w sieci społecznej. Przy odpowiednio ustawionych parametrach sieci można na wykresie
zaobserwować charakterystyczne podwójne S, czyli kształt krzywej wzrostu, świadczący o tym, że
proces przepływu informacji napotyka na przeszkodę. Najpierw bowiem następuje szybkie
rozprzestrzenienie się informacji w tej podgrupie, w której znalazła się osoba początkowa. Dopiero po
pewnym czasie informacja przedostaje się do członków drugiej podgrupy i również tam obserwujemy
analogicznie szybko przebiegające rozprzestrzenienie informacji. Powstaje w ten sposób zator
sieciowy, przez który kluczowe informacje do pewnych rejonów sieci docierają z dużym opóźnieniem.
Obserwując symulację warto prześledzić jak zmienia się kształt linii przedstawionej na wykresie przy
różnych wartościach parametrów modelu:
1. Liczba osób w podgrupach
2. Gęstość ścieżek komunikacyjnych w podgrupach (parametr m)
3. Pozycja w sieci, jaką zajmuje osoba od której rozpoczyna się proces rozprzestrzeniania (w jakiej
znajduje się odległości od wąskiego gardła)
Podsumowując, powyższy model pokazuje jak kształt nieformalnej sieci komunikacyjnej może
wpłynąć na efektywność procesów transferu informacji w grupie, w której występują wąskie gardła.
Znając przebieg połączeń sieciowych można wykorzystywać tę wiedzę między innymi do redukowania
ryzyka biznesowego towarzyszącego zmianom organizacyjnym, wynikającym np. z procesów
restrukturyzacji czy też dynamicznego rozwoju organizacji. Stworzenie mapy sieciowej stanowi
dopiero pierwszy krok i otwiera drogę takim działaniom, jak usprawnianie komunikacji i transferu
wiedzy, projektowanie systemów i procesów czy też modelowanie i kreowanie kultury
organizacyjnej, sprzyjającej efektywnej pracy.
Informacja o prawach autorskich do modelu
Copyright 2008 Uri Wilensky.
Modified by Lada Adamic 2009.
Modified by Grzegorz Rajca 2013.
This work is licensed under the Creative Commons Attribution-NonCommercial-ShareAlike 3.0
License. To view a copy of this license, visit http://creativecommons.org/licenses/by-nc-sa/3.0/ or
send a letter to Creative Commons, 559 Nathan Abbott Way, Stanford, California 94305, USA.
Commercial licenses are also available. To inquire about commercial licenses, please contact Uri
Wilensky at [email protected].
3